۲-۱۵- شناسایی و انتخاب گزینه‌ها
مهندس ترافیک، در طی مرحله شناسایی و انتخاب گزینه‌ها، مسأله را مورد ارزیابی مقدماتی قرار می‌دهد و گزینه‌های ممکن برای ساماندهی تقاطع را شناسایی می‌کند. گزینه‌ها ممکن است شامل تغییر در نحوه کنترل ترافیک، اصلاح هندسی تقاطع، یا هر دو باشد. گزینه‌های نحوه کنترل ترافیک، شامل کنترل توقف در دو جهت، کنترل توقف درچند جهت و یا کنترل به وسیله چراغ راهنمایی است. گزینه‌های اصلاح هندسی، ممکن است افزودن مسیر ویژه گردش به چپ و یا گردش به راست را در خیابان‌های اصلی یا فرعی شامل شود.

ابتدا، گزینه‌هایی که توانایی حل مشکل مشاهده شده را داشته باشند، شناسایی می‌شوند. سپس فهرست گزینه‌های پیشنهادی، با بهره گرفتن از معیارهای آیین‌نامه‌ها، خلاصه می‌شوند تا شامل موثرترین گزینه‌ها باشند. در ایران از آئین‌نامه تقاطع‌های هم‌سطح شهری(نشریه شماره ۱۴۵سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور) استفاده می‌شود.
۲-۱۵-۱- انتخاب گزینه
در مرحله انتخاب گزینه، تأثیر هر یک از گزینه‌ها ارزیابی و بهترین آن‌ ها برای اجرا انتخاب می‌شود. در این مرحله، بهبود وضعیت ترافیک و یا ایمنی تقاطع، آسیب‌رسانی به زیبایی محدوده، محیط‌زیست و یا املاک مجاور مورد برررسی قرار می‌گیرند. انتخاب بهترین گزینه، شامل بررسی هزینه احداث هر گزینه نیز می‌شود روش انتخاب ممکن است بر اساس تحلیلی هزینه– فایده^[۲]، چرخه عمر^[۳] و یا بر اساس گزینه‌ای که حداقل تأخیر را به ترافیک وارد می‌کند، باشد. روش مورد استفاده و تأثیرات مورد بررسی، به شرایط و محل مسأله بستگی دارد(شاهی و نادران، ۱۳۸۴).
۲-۱۵-۲- فرایند شناسایی و تعیین گزینه‌ها
مرحله شناسایی و تعیین گزینه‌ها، شامل سه گام کلی به شرح زیر است:
۱- تعریف مشکل و علت آن
۲- انتخاب گزینه‌های پیشنهادی
۳- انتخاب گزینه‌های ممکن
در گام نخست، مشکل تقاطع تعریف می‌شود و علت آن به کمک انجام بازدید‌های میدان و جمع‌ آوری اطلاعات مرتبط شناسایی می‌گردد. سپس گزینه‌های مختلفی برای بررسی انتخاب می‌شوند. در نهایت این گزینه‌ها با توجه به راهنماها و آئین‌نامه‌های مهندسی غربال و فهرستی از گزینه‌های ممکن تعیین می‌گردد.
هدف مرحله شناسایی و تعیین گزینه‌ها این است که ابتدا وجود مشکل را تعیین کند و سپس راه حل‌های ممکن را برای حذف یا کاهش آن ارائه نماید. دستیابی به این هدف، از طریق ارزیابی وضعیت موجود و بررسی گزینه‌های ساماندهی امکان‌پذیر است. گام‌های این فرایند ‌در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۲-۱۵-۲-۱- گام ۱: تعریف مشکل وعلت آن
اولین گام در مرحله شناسایی و تعیین گزینه‌ها، شناسایی مشکل تقاطع و علت بالقوه آن است. در این گام دو فعالیت زیر وجود دارد:
۱- جمع‌ آوری اطلاعات
۲- تعریف مشکل و علت آن
در فعالیت نخست، اطلاعات مربوط به تاریخچه تقاطع و وضعیت موجود آن بر اساس حجم ترافیک، وضع ایمنی و طرح هندسی جمع‌ آوری می‌شود. سپس از این اطلاعات برای تعریف مشکلات ایمنی یا عملکردی تقاطع استفاده می‌شود. معمولاً فرایند ارزیابی، هنگامی آغاز می‌گردد که مهندس‌ترافیک، ‌از وجود مشکل در یک یا مجموعه‌ای از تقاطع‌ها آگاه شود. این آگاهی از طریق منابع داخلی یا خارجی سازمان تأمین می‌شود. برخی از منابعی که ممکن است این مشکلات را گزارش کنند عبارتند از:

• • شکایت ساکنان محلی از وضعیت تقاطع‌،

• • توسعه نواحی مجاور و نیاز به کنترل ترافیک،

• • بازدید میدانی گروه‌های فنی،

• • اطلاعات دریافتی از مطالعات شرکت‌های مهندسان مشاور،

• • اطلاعات دریافتی از آمارهای ترافیک منطقه،

• • شرایط مسأله‌دار بالقوه که در پروژه‌های ترافیک محلی شناسایی می‌شوند،

• • تحلیل‌های سالانه ایمنی در مورد محل‌های پر تصادف.

جمع‌ آوری اطلاعات: پس از آگاهی از وجود مشکل ارزیابی‌‌های اولیه برای تعیین ابعاد مسأله و حل آن به عمل می‌آید. این ارزیابی، شامل جمع‌ آوری اطلاعات موجود درباره تقاطع مسأله‌دار است تا امکان تعریف مشکل و شناسایی علت آن فراهم آید. منابع اطلاعاتی عبارتند از: تاریخچه اطلاعات میدانی، مشاهدات محلی و برداشت وضع موجود در تکمیل این فعالیت، نیازی به جمع‌ آوری گسترده اطلاعات نیست، بازدید از محل، اطلاعات کافی را برای تعیین این که آیا مشکلی وجود دارد یا خیر فراهم می‌آورد، اطلاعات حجم ترافیک، تداخل و یا تأخیر در این مرحله لازم نیست.
بررسی اطلاعات قبلی: تحلیل‌گر باید مطالعات مهندسی موجود مطالعات کریدورها مطالعات ترافیکی و اطلاعات تصادفات را که ممکن است در تعیین مشکلات بالقوه تقاطع به او کمک کند جمع‌ آوری نماید. به عنوان مثال اطلاعات تصادفات که در یک نمودار تصادفات خلاصه شده باشد محل بروز مشکل درتقاطع را نشان می‌دهد.
بازدید میدانی: بخش مهمی از فرایند شناسایی و علت آن، برررسی عینی نحوه عملکرد ترافیک است. بازدید میدانی باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که هم زمان با وقوع مشکل در تقاطع باشد(مثلاً در ساعت اوج) ابتدا، مهندس به‌وسیله خودرو ‌از تقاطع عبور می‌کند تا مشکلات احتمالی را تجربه کند. سپس نحوه عملکرد تقاطع را از پیاده‌رو مورد بررسی قرار می‌دهد. گزارش بازدید میدانی باید مانند شکل ۲ـ۶ در طی بازدید تکمیل شود.
برداشت وضعیت موجود: برداشت وضعیت موجود تقاطع هم ‌ضروری است. این اطلاعات روی نمودار وضعیت ترسیم می‌شود. نمودار وضع موجود پلان تقاطع یا مقیاس مناسب است که عرض خیابان ‌علامت‌گذاری‌های روسازی سرعت مجاز و وسایل کنترل ترافیک در آن ثبت می‌شود.
پیش‌بینی رشد ترافیک: هنگام بررسی و پیشنهاد یک تقاطع جدید ضروری است به آمار رشد ترافیک توجه شود. رشد تعداد حرکات گردشی بهترین اطلاعات را در خصوص تعیین نحوه کنترل تقاطع در اختیار تحلیل‌گر قرار می‌دهد. تحلیل‌گر هم‌چنین باید امکان‌ تغییر در الگوی ترافیک یا کاربری زمین مجاور تقاطع را مورد بررسی قرار دهد. گزینه‌های ساماندهی باید قادر به هدایت الگوهای آینده تردد باشند.
مسایل مربوط به گزینه چراغ راهنمایی: در مواردی که گزینه چراغ راهنمایی ممکن شناخته می‌شود (یعنی معیار مربوط به آن ارضا می‌شود) دو مسأله باید در نظر گرفته شود. اهمیت بررسی این مسائل به دلیل نقش چراغ در ایجاد تأثیر منفی بر عملکرد یا ایمنی تقاطع است. مسأله نخست مربوط به این باور برخی از مهندسان است که چراغ راهنمایی بهترین وسیله برای حل کلیه مشکلات تقاطع است. مسأله دوم مربوط به وجود شرایط غیرمعمول (یا مشکل‌زا) که ممکن است مفید بودن معیار کنترل نیاز به چراغ راهنمایی را از بین ببرد.
در خصوص مسأله اول ممکن است تحلیل‌گر پس از آگاهی از ممکن بودن گزینه کنترل با چراغ راهنمایی کلیه گزینه‌های دیگر را حذف کند. در حالی که نتایج ناشی از حذف این گزینه‌ها ممکن است قابل توجه باشد. برای مثال، مطالعات نشان می‌دهد هنگامی که کنترل توقف، تبدیل به کنترل با چراغ می‌شود و حجم تقاطع دقیقاً یک معیار را ارضا می‌کند تأخیر کلی افزایش خواهد یافت. در این موارد اگر چراغ راهنمایی، جایگزین کنترل توقف در دو جهت شود تأخیر به میزان ۱۱۳ تا ۲۰۰ درصد نسبت به حالت قبل (تا مقدار ۱۰ ثانیه به ازای هر وسیله‌نقلیه) افزایش خواهد یافت. بنابراین در صورتی که گزینه کنترل با چراغ راهنمایی به عنوان گزینه ممکن ارزیابی شد تحلیل‌گر باید حتما گزینه‌های دیگری را نیز شناسایی نموده و در مرحله مطالعات مهندسی بررسی نماید.
در مورد مسأله دوم نیز وجود ترافیک برنامه زمان‌بندی یا شرایط هندسی غیرمعمول و غیرعادی ممکن است دقت نتایج معیارهای کنترل نیاز به چراغ راهنمایی را کاهش دهد. برخی از شرایط مشکل‌زایی که بیشتر رخ می‌دهند عبارتند از:

• • حجم گردش به راست در راه فرعی،

• • وسایل‌نقلیه سنگین در راه فرعی،

• • حجم تردد عابر پیاده،

• • تردد تصاعدی در راه اصلی،

• • تقاطع سه‌راهی،

• • خط مستقیم اضافه شده در مسیر فرعی،

• • پهلوگاه گردش به چپ،

• • پهلوگاه گردش به راست،

• • میانه عریض در راه اصلی.

در بخش «ضابطه‌ها» تأثیر شرایط مسأله‌دار بر نتایج معیارهای کنترل نیاز به چراغ راهنمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت وجود شرایط مشکل‌زا باید در مرحله مطالعات مهندسی تأثیر آن‌ ها بر عملکرد تقاطع به دقت ارزیابی شود(شاهی و نادران، ۱۳۸۴).
۲-۱۵-۲-۲- گام دوم: انتخاب گزینه پیشنهادی
این بخش ضابطه‌ای را برای استفاده در مرحله شناسایی و تعیین (غربال) گزینه‌ها ارائه می‌کند. این ضابطه‌ به شرح زیر مورد بررسی قرار گرفته‌ است.
۱- ضابطه‌هایی برای استفاده از گزینه‌های طرح هندسی و کنترل ترافیک،
۲- ضابطه‌هایی را برای ارزیابی امکان‌پذیری (ممکن بودن) ۸ گزینه ارائه می‌کند.
ضابطه‌هایی برای استفاده از گزینه‌های طرح هندسی و کنترل ترافیک: در این بخش ضابطه‌هایی ارائه می‌شوند که به کمک آن‌ ها می‌توان نحوه استفاده از انواع وسایل کنترل ترافیک و اجزای هندسی را که در بهبود عملکرد یا ایمنی تقاطع موثر هستند تعیین نمود. این ضابطه‌ها از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های موجود استخراج شده‌اند، گزینه‌هایی که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از:

• افزودن حالت چشمک‌زن به کنترل با چراغ‌راهنمایی،

در موردی نیز، ذیل آیه C…وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَه…B^[457] روایت ابن عباس را مخالف «توحید» دانسته و مستلزم نسبت دادن جهل به خداوند می داند.^[۴۵۸]
در موارد دیگر، به مخالفت روایت، با عصمت نبی علیه السلام اشاره می نماید:
مثلاً، ذیل آیه C…إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ…B^[459] از حسن و مجاهد نقل شده که گفته اند: آن پسرى که از سوار شدن بر کشتى تخلف کرد، پسر واقعى نوحعلیه السلام نبوده، بلکه در بستر زناشویى او متولد شده بود، و نوحعلیه السلام خیال مى‏کرد او واقعاً پسر خودش است، و خبر نداشته که همسرش به ناموس وى خیانت کرده است. خداى تعالى … [ضمن این آیه] آن جناب را متوجه به حقیقت امر نموده است.^[۴۶۰] علامه، در نقد این روایات آنها را با معیار «مخالفت با عصمت انبیاعلیهم السلام» رد کرده و می گوید:
« نسبت ننگ به ساحت مقدس انبیاءعلیهم السلام دادن امرى است که ذوق آشناى با کلام خداى تعالى آن را نمى‏پسندد، بلکه این گونه امور را از ساحت مقدس انبیاء دفع مى‏کند، و آن حضرات را منزه از امثال این اباطیل مى‏داند».^[۴۶۱]
نمونه دیگر، ذیل آیه Cلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى‏ بُرْهانَ رَبِّه…B^[462] می باشد که به روایات بسیاری اشاره می کند که سیوطی آنها را از برخی از صحابیان و تابعان همچون ابن عباس، مجاهد، قتاده، عکرمه و… نقل نموده است که معنای کلی آنها این است که: همسر عزیز فاحشه و گناه را قصد کرد و یوسفعلیه السلام هم همان قصد را کرد، و اگر برهان پروردگار خود را ندیده بود، قطعاً آن گناه را مرتکب شده بود.^[۴۶۳]
از حسن بصری نیز، نقل شده که در تفسیر و تبیین CبُرهَانB گفته است:
«برهان این بود که دید همسر عزیز نخست چادرى بر روى چیزى افکند، پرسید چه مى‏کنى؟ گفت: روى بتم را مى‏پوشم که مرا به چنین حالتى نبیند، یوسفعلیه السلام گفت: تو از یک سنگ و جماد بى‏چشم و گوش حیا مى‏کنى و من از خدایى که مرا مى‏بیند و از پنهان و آشکارم خبر دارد حیا نکنم؟!»^[۴۶۴]
علامه، به شدّت این روایات را مورد نقد قرار داده و آنها را «مخالف مقام عصمت پیامبر» معرفی می کند و خطاب به سیوطی – که کتابش را از این روایات پر کرده – می گوید:
«علاوه بر این که یوسفعلیه السلام، پیغمبر و داراى مقام عصمت الهى بوده و عصمت، او را از هر لغزش و گناهى حفظ مى‏کرد، آن صفات بزرگى که خداوند براى او آورده و آن اخلاص عبودیتى که در باره‏اش اثبات کرده، جاى هیچ تردیدى باقى نمى‏گذارد که او پاک دامن‏تر و بلند مرتبه‏تر از آن بوده که امثال این پلیدی ها را به وى نسبت دهند».^[۴۶۵]
همچنین، در تفسیر آیه Cذلِکَ لِیَعْلَمَ أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ…B^[466] نیز، در نقد روایات صحابه و تابعان،^[۴۶۷] می گوید: «حاشا بر مقام یوسف صدیقعلیه السلام این که در گفتار Cلَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِB دروغ گفته و آن گاه بعد از طعنه جبرئیل دروغ خود را اصلاح کرده باشد».^[۴۶۸]
۳-۱-۲-۳٫ مخالفت با سنّت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله)
علامه، ذیل آیات Cوَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلَّه…B^[469] به بررسی روایات «حرمت حج تمتع توسط عمر» پس از رحلت رسول خداصلی الله علیه و آله می پردازد^[۴۷۰] که پیش تر در بحث «مخالفت با قرآن» به آن پرداخته شد، و دیدیم که یکی از معیارهای ایشان، در ردّ این روایات، «مخالفت با سنت رسول خداصلی الله علیه و آله» بود.
همچنان که فتوای عمر در مورد آیه Cالطَّلاقُ مَرَّتانِ فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسانٍ…B^[471] پیرامون «سه طلاق در یک مجلس» نیز، با همین معیار، مورد نقد قرار می گیرد؛ زیرا روش و سیره آن حضرت، بر خلاف فتوایی است که عمر در مورد حکم حج تمتع و طلاق، داده است.^[۴۷۲]
۳-۱-۲-۴٫ مخالفت با آرای اهل بیت(علیهم السلام)
یکی از معیارهای مهم دیگر، در ردّ آرای صحابه و تابعان، مخالفتش با آراء و نظرات اهل بیتعلیهم السلام می باشد که مثال هایی از آن، ذکر می شود:
ذیل آیه Cوَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّه أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ…B^[473] روایاتی در تفسیر حال شهدا، پس از شهادت بیان شده است که آنها را «مانند مرغ سبز رنگ» یا «به صورت مرغ سبزرنگ» توصیف نموده است.^[۴۷۴]
اما، علامه این روایات را نمی پذیرد و آنها را «مخالف نظر ائمهعلیهم السلام» می داند؛ چرا که امثال آن بر ائمه عرضه شده و آن بزرگواران به انکار آن پرداخته اند و انتساب این سخنان به پیامبرصلی الله علیه و آله را نادرست خوانده اند.^[۴۷۵]
نمونه دیگر، ذیل آیه C…وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُکَلِّبِین…B^[476] می باشد که روایتی از امام صادقعلیه السلام نقل شده و شخصی از ایشان پیرامون سگ هاى مجوسیان می پرسد که اگر مسلمانى آنها را به شکار روانه کند، و نام خدا را هم هنگام روانه کردن به زبان جاری سازد، آیا شکار چنین سگهایى حلال است؟ حضرت پاسخ مثبت می دهد و علت آن را این گونه بیان می فرماید: «آن سگ، سگ مکلب است و اگر نام خدا بر آن برده شود، اشکالی ندارد».^[۴۷۷]
سپس به روایتی از ابن عباس اشاره می کندکه او خوردن شکار سگ یا عقاب یا هر حیوان تعلیم دیده توسط مجوسی را – حتی اگر نام خدا را بر آن برده باشد- حرام اعلام می کند و به Cتُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ اللَّهُ…B^[478] استدلال می نماید.^[۴۷۹]
بر این اساس روایت ابن عباس، به علت مخالفت آشکار با نظر امام صادقعلیه السلام قابل قبول نیست.
نمونه دیگر، ذیل آیه Cوَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى…B^[480] روایتی تفسیری از ابن عباس، نقل شده که او Cذِی القُربَیB را به اقربای رسول خداصلی الله علیه و آله تفسیر نموده بود.^[۴۸۱]
اما علامه به روایات ائمهعلیهم السلام^[۴۸۲] اشاره می کند که آنان Cذِی القُربَیB را به معنای «امامان از اهل بیتعلیهم السلام» تفسیر کرده اند.^[۴۸۳] و بنابراین، تفسیر ابن عباس، با تفسیر اهل بیتعلیهم السلام مخالف است.

همچنین ذیل تفسیر آیه Cوَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَر…B^[484] در مورد تفسیر Cالْحَجِّ الْأَکْبَرB روایاتی از طرق اهل سنت^[۴۸۵] و شیعه،^[۴۸۶] نقل شده که ابن عباس آن را «روز عرفه» دانسته است.
اما، علامه با استشهاد به کلام ائمهعلیهم السلام می گوید: «همه روایات وارده از ائمه اهل بیتعلیهم السلام جز چند روایت شاذ، متفقند بر این که منظور از روز حج اکبر روز عید قربان یعنى دهم ذى الحجه است که آن را روز نحر هم مى‏نامند».^[۴۸۷]
همچنان که در مورد تفاسیر دیگری که از Cالْحَجِّ الْأَکْبَرB بیان شده، می گوید: به دلیل عدم انطباق با روایت نقل شده از امام صادقعلیه السلام،^[۴۸۸] قابل قبول نیستند.^[۴۸۹]
علامه، ذیل آیه ۴۱ تا ۴۴ سوره ص، به بیان «داستان حضرت ایوبعلیه السلام» به نقل روایتی طولانی^[۴۹۰] می پردازد و خاطر نشان می کند که مشابه آن از ابن عباس نقل شده است.^[۴۹۱]
در مقام نقد، مطالب ذکر شده در این گونه روایات را مایه نفرت طبع هر انسانی می خواند و گویا از این حیث به آنها اشکال وارد می کند. همچنین به روایاتی دیگر از ائمه اشاره می کند که به شدت این مطلب را انکار نموده اند.^[۴۹۲]
بر این اساس، معیار علامه در عدم پذیرش این روایت، ردّ این تفسیر توسط ائمه معصوم علیهم السلام می باشد.^[۴۹۳]
۳-۱-۲-۵٫ مخالفت با عقل
پنجمین معیاری که باعث عدم پذیرش قول صحابی و تابعی در تفسیر می شود، ناسازگاری و مخالفت آن با عقل می باشد. نمونه های به کارگیری این معیار توسط علامه در عدم پذیرش تفسیر صحابی یا تابعی فراوان است که آنها را ذکر می کنیم:
نمونه اول، ذیل آیه Cوَ اتَّبَعُوا مَا تَتْلُوا الشَّیاطِینَ عَلى‏ مُلْکِ سُلَیْمان…B^[494] می باشد که روایات وارد شده از صحابه و تابعان^[۴۹۵] پیرامون داستان «مسخ ستاره زهره»، را علاوه بر معیار مخالفت با قرآن، «مخالف با عقل» دانسته و نسبت مسخ به ستاره زهره را، خنده آور تلقی می نماید.^[۴۹۶]
همچنین ذیل آیه Cقالَ رَبِّ اجْعَلْ لِی آیَهً…B^[497] از قتاده و عکرمه^[۴۹۸] روایت شده است که شیطان نزد زکریا آمد و او را در مورد بشارتى که شنیده بود به شک انداخت و گفت: اگر این بشارت از ناحیه خداى تعالى بود آهسته به تو مى‏رساند و آن را پنهان مى‏کرد، همان طور که تو با خدا آهسته و نهانى سخن گفتى، از این قبیل وسوسه‏ها کرد و کرد تا او را به شک انداخت…
علامه این روایت و امثال آن را «مخالف با عقل» دانسته و آن را رد می کند.^[۴۹۹]
نمونه سوم، ذیل آیه Cإِنِّی أُرِید أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِی وَ إِثْمِک…B^[500] می باشد که پیش تر نقل شده که از برخی صحابه روایت شده که مراد از آن «اثم قتلى و اثمک» است.^[۵۰۱] که علامه، در مقام نقد، در کنار اشاره به معیار مخالفت با لفظ آیه، به دلیل «ناسازگاری با عقل»، آن را غیر قابل قبول می داند.^[۵۰۲]
ذیل آیه Cوَ انْظُرْ إِلى‏ إِلهِکَ الَّذِی ظَلْتَ عَلَیْهِ عاکِفاً لَنُحَرِّقَنَّه…B^[503] از سدّی روایتی نقل شده:
«پس آن [گوساله] را گرفت و سرش را بریده ذبحش کرد. سپس با سوهان براده‏اش نمود، و آن گاه آن را به دریا پاشید، پس نهرى که در آن روز جریان داشت نماند، مگر آنکه مقدارى از آن براده در آن بیفتاد، سپس موسىعلیه السلام به ایشان گفت: از این آب بیاشامید، پس هر کس آن گوساله را دوست مى‏داشت در شارب او طلا روئیده شد، و این است معناى آن آیه که مى‏فرماید: C…وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْB».^[۵۰۴]
علامه، علاوه بر عدم مناسبت این روایت، با دلالت آیه، به وجود «تناقض»، میان ذبح و سوهان کردن گوساله اشاره می کند؛ زیرا اگر گوساله ای زنده بوده، سوهان کردن آن معنا ندارد و اگر از جنس آهن و طلا بوده، ذبح آن بی معناست.^[۵۰۵]
ذیل آیات مربوط به داستان اصحاب کهف، پیش تر بیان شد که علامه به روایتی طولانی، اما مشهور از ابن عباس^[۵۰۶] اشاره می کندکه علی رغم شهرتش، دارای نقص هایی است که آن را غیر قابل قبول می کند.
از جمله نقص های آن، ناسازگاری این قسمت از روایت است که اصحاب کهف، پس از بیدار شدن، در بیان اینکه چه مدتی است در خوابند، یکی از آنها گفت: یک روز و دیگری گفت: دو روز است که خوابیم.
علامـه این روایت را عـلاوه بر ناســازگاری با قـرآن، با اعتبـار عقلی نیز، در تنـافی دانستـه و می گوید:
«کلام قرآن کریم با اعتبار عقلى سازگار است؛ زیرا کسى که نفهمیده چقدر خوابیده، نهایت درجه‏اى که احتمال دهد بسیار خوابیده باشد، یک روز یا کمى کمتر از یک روز است، و اما دو شبانه روز آن قدر بعید است که هیچ از خواب برخاسته‏اى احتمالش را نمى‏دهد».^[۵۰۷]
۳-۱-۲-۶٫ مخالفت با مسلّمات تاریخی
معیار دیگری که علامه، در عدم پذیرش قول صحابی و تابعی به کار گرفته، مخالفت با تاریخ و مسلمات آن می باشد که در این موارد آن را اعمال داشته است:
ذیل آیه C… إِذْ جَعَلَ فِیکُمْ أَنْبِیاء وَجَعَلَکُمْ مُلُوکاً…B^[508] روایتی از قتاده، که در توجیه این نظریه از صحابه و تابعان که منظور از CمُلُوکاًB «خادم، زن و فرزند» می باشد،^[۵۰۹] نقل شده که به این دلیـل برای بنی اسرائیل، این واژه به کار رفته که آنها اولین قومى بودند که خدمتکار گرفتند و مالک آنها شدند.^[۵۱۰]
علامه، این روایت را به علت «ناسازگاری با تاریخ»، بی اعتبار تلقی می کند.^[۵۱۱]
نمونه دیگر، ذیل تفسیر آیه Cوَ یَسْئَلُونَکَ عَنْ ذِی الْقَرْنَیْنِ…B^[512] می باشد که علامه به نقل طولانی نظرات مختلف مفسران در باب اینکه Cذِی الْقَرْنَیْنِB که بوده، می پردازد.
از جمله این اقوال، قول قتاده و معاذ بن جبل عده ای دیگر است که او را «اسکندر» دانسته اند.^[۵۱۳]

۱-۳-۴-۵- سایر ترکیبات ازته آلی
جدا از اسیدهای آمینه و آمیدها، ازت غیر پروتئینی شامل پپتیدها، آمین‌ها، بازهای ازته و سایر ترکیبات است.
۱-۴- ازت غیر آلی در غده سیب‌زمینی
ازت غیر آلی در غده سیب‌زمینی به طور عمده به ترکیبات آمونیاکی و نیترات و نیتریت مربوط می‌شود. در سال‌های اخیر توجه خاصی به نیترات موجود در غده‌های سیب‌زمینی شده است. نیترات پس از تبدیل به نیتریت در ارگانیزم زنده سرطان ایجاد می‌کند.
۱-۵- لیپیدها
مقدار آنها بین ۰۷۵/۰ تا ۲/۰ درصد است. لیپیدها به طور عمده از اسیدهای چرب، چربی‌ها و فسفولیپیدها تشکیل می‌شوند. غده سیب‌زمینی حاوی تعداد زیادی اسیدهای چرب است. اسید لینولئیک ۴۰تا۵۰ درصد تمامی اسیدهای چرب را تشکیل می‌دهد. اسید لینولنیک۳۰-۲۰ درصد ، اسید اولئیک ۵-۱ درصد، اسید پالمیتیک ۲۰ درصد و اسید استئاریک ۵ درصد ، به طوری که سه چهارم از اسیدهای چرب سیب‌زمینی غیر اشباع هستند (فلاحی، ۱۳۷۶).
۱-۶- اسیدهای آلی
اسیدهای آلی شامل ۱-۴/۰ درصد غده تازه را تشکیل می‌دهند. بیشترین مقدار اسید آلی موجود در سیب‌زمینی اسید سیتریک می‌باشد (۶۰۸-۲۷۰ میلی‌گرم به ازاء هر ۱۰۰ گرم). سایر اسیدهای آلی از جمله اسید مالیک (۱۵۰-۴۰ میلی‌گرم)، پیرولیدون کربوکسیلیک اسید (۱۲۷-۱۴ میلی گرم)، اسید اگزالیک(۳۰-۸ میلی‌گرم)، فوماریک و سوکسینیک‌(۴-۴/۱ میلی‌گرم) نیز در غده سیب‌زمینی یافت می‌شوند (فلاحی، ۱۳۷۶).
۱-۱۱- ترکیبات فنلی
غده‌های سیب‌زمینی حاوی تعداد زیادی ترکیبات فنلی است، امّا درصد آنها نسبتاً پایین است. برخی به شکل آزاد و برخی به شکل اتصالی هستند.
آنها اساساً مشتقات جایگزین هیدروکسی سینامیک اسید^[۱۵] (در شکل آزاد) و هیدروکسی بنزوئیک اسید^[۱۶] (در شکل باندشده) می‌باشند. مشتقات متداول هیدروکسی سینامیک اسید در پوست سیب‌زمینی عبارتند از:
اسید کلروژنیک ^[۱۷](CGA)، کافئیک‌اسید(CFA) ^[۱۸]، فرولیک‌اسید ^[۱۹](FRA)
و مشتقات هیدروکسی بنزوئیک اسید شامل:
گالیک‌اسید^[۲۰](GAC)، پروتوکاتشوئیک‌اسید^[۲۱](PCA) ، وانیلیک‌اسید^[۲۲](VNA) و p- هیدروکسیل ‌بنزوئیک اسید^[۲۳] می باشند.
GACوCGA ترکیبات فنولیک عمده در پوست سیب‌زمینی می‌باشند. اکثر ترکیبات پلی‌فنلی سوبسترا برای آنزیم پلی‌فنل‌اکسیداز است. تیروزین، اسید کلروژنیک، اسید کافئیک و سایر فنل‌ها در حضور اکسیژن اکسیده می‌شوند، سپس از طریق واکنش‌های قهوه‌ای آنزیمی مواد رنگی قهوه‌ای تا سیاه تولید می‌کنند که وزن مولکولی زیادی دارند و به ملانین موسوم‌اند. فنل‌ها موجب قهوه‌ای شدن پس از پخت^[۲۴] نیز می‌شوند. پلی‌فنل‌ها با آهن دو طرفیتی واکنش داده و ترکیب رنگی را تشکیل می‌دهند. اکسیداسیون این آهن به آهن سه ظرفیتی برای توسعه رنگ سیاه ضروری است (سینگ و سالدانا، ۲۰۱۱).

۱-۸- ترکیبات فرار
غده سیب‌زمینی حاوی ترکیبات فرار آلدئیدها، الکل‌ها، استرها و سایر ترکیبات فرّار از جمله استالدئید، پروپیونوآلدئید، بوتیرآلدئید، متانول، اتانول، ۱-پروپانول، ۲-پروپانول، پنتانول، اکتانول، استون، بوتانون، هپتانون و نونانون نیز می‌باشند.
۱-۹- ویتامین‌ها و فیتوهورمون‌ها
به طور کلی ویتامین‌ها به دو دسته کلی محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌شوند. بیشترین ویتامین در قسمت آوندی سیب‌زمینی یافت می‌شود و همچنین بیشترین مقدار ویتامین موجود در سیب‌زمینی ویتامین C است (جدول ۱-۲). از ترکیب اسید آسکوربیک با آهن دو ظرفیتی کمپلکس ارغوانی رنگ که مشابه اسیدکلروژنیک است تشکیل می‌شود ولی استحکام کمتری دارد.
فیتوهورمون‌ها در غده سیب‌زمینی به مقدار خیلی کمتری ظاهر می‌شوند ولی تأثیر شدیدی بر فرآیندهای حیاتی آن دارند. از جمله این ترکیبات اکسین، هترواکسین، جیبرلین، سیتوکینین‌ها و اسید آبسیسیک را می‌توان نام برد.
۱-۱۰- مواد معدنی
مواد معدنی که خاکستر نامیده می‌شوند حدود ۱/۱ درصد غده سیب‌زمینی را تشکیل می‌دهند. حدود سه چهارم آن شامل ترکیبات محلول در آب هستند.
پتاسیم کاتیون اصلی غده سیب‌زمینی را تشکیل می‌دهد. نسبت آن در کل خاکستر بین ۴۴ تا ۷۷ درصد است و در هر ۱۰۰ گرم مقدار آن به ۲۸۰ تا ۵۶۴ میلی‌گرم می‌رسد. بیشترین مقدار آن در پوست سیب‌زمینی وجود دارد. پتاسیم در تنظیم فرایند تراکم هگزوز در تشکیل ساکاروز و نشاسته شرکت دارد. این فعالیت به فسفوریلاسیون مربوط است. یون پتاسیم انتقال دهنده الکترون در واکنش‌های آنزیمی می‌باشد. همچنین در سنتز آمید، پروتئین و اسیدآمینه نیز شرکت دارد.
فسفر عنصر معدنی عمده سیب‌زمینی است. لایه خارجی آن حاوی فسفر کمتری از لایه داخلی است. در هر ۱۰۰ گرم مقدار آن به ۶۰-۳۰ میلی‌گرم می‌رسد (جدول۱-۲).
گوگرد در غده سیب‌زمینی در اسیدهای آمینه حاوی گوگرد وجود دارد و نقش مهمی در فرآیندهای اکسیداسیون احیاء دارد. طعم سیب‌زمینی پخته تا حدودی تحت تاثیر گوگرد قرار می‌گیرد.
کلسیم در پوست و سیستم آوندی سیب‌زمینی وجود دارد. قسمت خارجی غده سیب‌زمینی مساوی دو سوم تا دو چهارم میزان کلسیم را تشکیل می‌دهد. بیش از ۹۰ درصد کلسیم به شکل کلراید، نیترات و نمکهای آلی محلول در آب یا متصل به پکتین و پروتئین می‌باشد.
سدیم نیز مانند کلسیم و پتاسیم مسئول کنترل خاصه‌های ساختمانی و الکتریکی سیتوپلاسم و غشاء سلولی می باشد.
منیزیم در فرآیندهای گلیکولیتیک شرکت دارد. منگنز نقش مهمی در دکربوکسیلاسیون دی و تری کربوکسیلیک اسید دارد. منگنز، مس، آهن و کوبالت اجزاء تشکیل دهنده آنزیم‌های غده سیب‌زمینی هستند.
فلزات سنگین از قبیل روی، نیکل، کادمیوم و سرب در غده سیب‌زمینی به مقدار جزیی وجود دارد (سینگ و کور، ۲۰۰۹).
۱-۱۱- اهمیّت و ارزش تغذیه‌ای سیب‌زمینی در مقایسه با سایر مواد غذایی
کمتر از نیمی از کل سیب‌زمینی تولید شده برای مصارف انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از سیب‌زمینی برای تولید نشاسته در هلند، اروپای شرقی و ژاپن رواج دارد، ولی استفاده از این محصول برای تولید الکل ناچیز است. مقادیر زیادی از سیب‌زمینی به صورت خوراک دام استفاده می‌شود که این موضوع با توجه به اختلاف زیاد در تولید سیب‌زمینی و مصرف سرانه‌ی آن در اروپای شرقی مشهود است. تولید سرانه هنوز در کشورهای در حال توسعه، به ویژه در آفریقا و خاور دور اندک است. در نتیجه مصرف سرانه نیز در این کشورها کم بوده ولی در اغلب کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است. در اروپای غربی و آمریکای شمالی مصرف سرانه کاهش یافته ولی در دهه گذشته به نسبت ثابت باقی مانده است. از نظر ارزش غذایی و ارزش کالریکی سیب‌زمینی با سایر مواد غذایی رقابت می‌کند (جدول۱-۳) و (جدول۱-۴).
جدول۱-۳- مقایسه ارزش انرژی‌زایی سیب‌زمینی با سایر مواد غذایی

۰
۰

۰
۱

-۱
۰

۰
۰

۰
۰

s
c

۰
۱

-۱
۰

۰
۰

۰
۰

۰
۰

۰
۰

b
t

تئوری گلاشو- واینبرگ- سلام نیز دست کم یک ذره هیگز را پیش بینی می کند، بنابراین روی هم رفته ۶۱ ذره وجود دارد. تجربه به ما می آموزدکه نخست اتم و سپس هسته و هم اکنون هادرون ها مرکب بوده اند و خیلی ها بر این باورندکه شماری از این ۶۱ ذره نیز خود مرکب اند [۱].

۱-۳- نیروهای چهار گانه
همه بر همکنش های موجود توسط چهار نیروی اساسی طبیعت توصیف می شوند: قوی، الکترومغناطیسی، ضعیف و جاذبه. به هر یک از این نیروها یک تئوری فیزیکی تعلق می گیرد.
تئوری کلاسیکی نیروی جاذبه توسط قوانین جهانی جاذبه نیوتن توصیف می شود و تعمیم نسبیتی آن نظریه نسبیت عام انیشتین است.
تئوری توصیف کننده نیروی الکترومغناطیسی، الکترودینامیک است که فرمول بندی کلاسیکی آن توسط ماکسول ارائه شده و تئوری کوانتومی آن در سال ۱۹۴۰ توسط فاینمن، توماناگا و شوینگر کامل شد.
تئوری اولیه نیروی ضعیف که ابتدا برای فیزیک کلاسیک نا شناخته بود توسط فرمی در سال ۱۹۳۳ ارائه شد و با کارهای لی و یانگ، فاینمن و گلمن و چند نفر دیگر تصحیح شد و در دهه شصت توسط گلاشو، واینبرگ و سلام کامل گردید و امروزه دینامیک طعم^[۲] نامیده می شود.
نیروی قوی تا پیدایش ناگهانی نظریه کوانتوم کرومودینامیک^[۳] ( ( QCDدر دهه هفتاد ( صرفه نظر از کار یوکاوا در سال ۱۹۳۴ ) توصیفی نداشت.
نظریه مربوط به هر کدام از این نیرو ها با مبادله ذرات واسطه توصیف می شود: واسطه در نیروی گرانش، گراویتون^[۴] و در نیروی الکترو مغناطیسی فوتون^[۵] است. نیروی ضعیف به وسیله بوزون های برداری واسطه^[۶] Z و مبادله می شوند و در نیروی قوی گلوئون ها^[۷] این نقش را بازی می کنند [۱].
۱-۴- الکترو دینامیک کوانتومی ( QED )
الکترودینامیک کوانتومی کهن ترین و موفق ترین نظریه در زمینه دینامیک است و سایر نظریه ها نیز بر اساس همین نظریه طرح ریزی شده اند. تمام پدیده های الکترومغناطیسی سرانجام به مرحله اصلی زیر (شکل (۱-۲)) تبدیل می شوند.
شکل (۱-۲): گره بنیادی
این شکل بیان می کند: ذره باردار الکترون وارد می شود و فوتون را جذب و یا دفع می کند و سپس خارج می شود.
در مراحل پیچیده تر، دو یا چند گره راس اولیه را به هم وصل می کنیم، به عنوان مثال شکل زیر را در نظر بگیرید:
شکل (۱-۳): پراکندگی مولر
در اینجا دو الکترون وارد می شوند و یک فوتون بین آنها رد و بدل می شود و سپس هر دو خارج می شوند. این شکل بر همکنش بین دو الکترون را نشان می دهد. در نظریه کلاسیک، آن را دافعه کولمب میان بارهای هم نام می گوییم(شکل (۱-۳)). در QED این فرایند پراکندگی مولر نام دارد.
شکل (۱-۴): پراکندگی باهاباها

جهت کسب اطمینان از نرمال بودن خطاهای مدل، نمودار زیر ارائه می­گردد.

همانگونه که در نمودار مشخص است، میانگین خطاها عددی نزدیک به صفر (^۱۵-۱۰ × ۱٫۰۱-) و انحراف معیار خطاها عددی نزدیک به یک (۰٫۹۳۴) می­باشد. بنابر این می توان با مقایسه توزیع خطاهای مدل با توزیع نرمال، به این نتیجه دست یافت که توزیع خطاهای حاصل از برازش رگرسیون نرمال و با میانگین صفر می­باشد.

۳-۱-۱-۳-۴- آزمون ناهمسانی واریانس­

یکی دیگر از پیش فرض‌های اساسی رگرسیون، عدم وجود ناهمسانی واریانس بین جملات خطا است. اگر ناهمسانی واریانس‏ها وجود داشته باشد تحلیل منطقی از آزمون‏های خروجی مدل امکان پذیر نیست. برای تشخیص ناهمسانی واریانس، در مدل برازش شده از آزمون وایت استفاده شده است. جدول ۳- ۴، نتایج آزمون وایت را به منظور شناسایی وجود یا عدم وجود ناهمسانی واریانس نشان می‌دهد. همان طور که در جدول مذکور ملاحظه می‌شود، آماره آزمون وایت برابر با ۶۴٫۷۲ و مقدار احتمال آن ۱۵٫۰۸ درصد است که از سطح خطای ۵ درصد بالا بوده و حکایت از این دارد که فرضیه صفر مبنی بر همسانی واریانس را نمی توان رد نمود. بنابراین مدل برازش شده برای نمونه از عدم وجود مشکل ناهمسانی واریانس برخوردار است.

جدول ۳- ۴: نتیجه‌ی آزمون ناهمسانی واریانس برای مدل پژوهش

۴-۱-۱-۳-۴- بررسی استقلال خطاهای مدل

یکی دیگر از مفروضاتی که در رگرسیون مد نظر قرار می­گیرد، استقلال خطاها (تفاوت بین مقادیر واقعی و مقادیر پیش بینی شده توسط معادله رگرسیون) از یکدیگر است. به منظور بررسی استقلال خطاها از یکدیگر، از آزمون دوربین – واتسون^[۱۲۸] استفاده می­گردد. چنانچه این آماره در بازده ۱٫۵ تا ۲٫۵ قرار گیرد، H. آزمون (عدم همبستگی بین خطاها) پذیرفته می­ شود و در غیر این صورت H. رد خواهد شد.
H.: بین خطاهای آزمون همبستگی وجود ندارد.
H₁: بین خطاهای آزمون همبستگی وجود دارد.
جدول ۴-۴: آزمون دوربین – واتسون

*. برگرفته از جدول خلاصه مدل
همانگونه که در جدول فوق مشخص می باشد، از آنجا که مقدار آماره دوربین – واتسون (۱٫۸۴۷) در فاصله ۱٫۵ تا ۲٫۵ قرار دارد، فرض H. (عدم وجود همبستگی بین خطاها) رد نمی­ شود.

۵-۱-۱-۳-۴- بررسی همبستگی میان متغیر­های مستقل

در صورت وجود همبستگی (هم خطی) میان متغیرهای مستقل مدل، هر متغیر را می­توان به صورت تابعی از متغیر دیگر تعریف نمود که وجود این امر می تواند در تحلیل رگرسیون و اخذ نتیجه منطقی از مدل تاثیر نامطلوب داشته باشد. یکی از مفروضات رگرسیون چند متغیره این است که بین متغیرهای توضیحی با یکدیگر هم خطی وجود ندارد. در اکثر موارد رابطه بین متغیرهای توضیحی غیر صفر خواهد بود، غالبا درجه کمی از رابطه بین متغیرهای توضیحی سبب کاهش چندانی در دقت مدل نخواهد شد. اما زمانی که همبستگی بین متغیرهای توضیحی بسیار زیاد باشد (معمولا بیشتر از ۵/۰) سبب بروز مشکلی به نام هم خطی چندگانه می‌شود. یکی از آزمون های آماری رایج برای شناسایی وجود یا عدم وجود مشکل هم خطی استفاده از آزمون VIF در نرم افزارStata می باشد. نتایج این آزمون برای مدل برازش شده در جدول ۵-۴ ارائه گردیده است.
همانطور که در جدول زیر ملاحظه می شود مقدار آماره آزمون VIF برای کلیه متغیرهای پژوهش کمتر از ۱۰ می باشد که این مقدار حکایت از این دارد که در مدل برازش شده برای پژوهش، هم خطی بین متغیر های توضیحی و مستقل وجود ندارد.
جدول ۵- ۴: نتیجه‌ی آزمون VIF برای مدل پژوهش