کبوتر بر بام پرید kftr vr bom perid
و- فعل مجهول اگر متمّم داشته باشد متمّم آن پیش از فعل می آید :
کفش در شهر خریده خواهد شد Co te r estund e mie 1-ز-بدل معمولاً پس از نام می آید ولی گاهی ممکن است پیش از اسم بیاید مانند : حسن برادر عبّاس ، مرده Hssanu brder bsu morde
ح- قید در جاهای مختلف واقع می شود ولی بیشتر پس از نهاد و پیش از فعل می آید . قیدهای زمان و مکان غالبا در آغاز جمله و قیدهای دیگر در بین اجزا و حتی پایان جمله
می آیند.
فارسی معیار رفسنجانی
گاو ما یکا یکاک/ناگهان/مرد Gowmun yk be yk mordn
فردا صبح می آیم ، حتما Seb sob meym htmn
ط- سایر انواع واژه ها و اجزا دیگر جمله مانند حرف ها ، نشانه ها ، صوتها ، مبهمات و … بسته به قصد و بلاغت گوینده ممکن است در آغاز یا میان و حتی در پایان جمله پس از فعل بیایند مانند نمونه های زیر :
فارسی معیار : رضا مگر نرفته / مگر رضا نرفته / رضا نرفته مگر
رفسنجانی : رضا مگه نرفته / مگه رضا نرفته / رضا نرفته مگه .
Rez mge narfte
فارسی معیار رفسنجانی
الهی قربانت شوم / قربانت شوم الهی Elhi qorbonet bem
۴-۴-۵-۲- جمله های پرسشی :
در این گونه دو نوع است :
جمله هایی که مانند جمله های خبری هستند و پرسشی یا خبری بودن آنها را تنها از “آهنگ” جمله می توان فهمید یعنی آهنگ گفتار “افتان” است ولی آهنگ جمله پرسشی خیزان است مثل جمله های زیر اگر با آهنگ افتان بگوییم خبری و اگر با آهنگ خیزان – پرسشی می شوند :
با آهنگ افتان : فارسی معیار رفسنجانی
هوا خنک شده Hv xonok ede
با آهنگ خیزان : هوا خنک شده؟ Hv konok ade
۴-۴-۵-۳- جمله های امری – ندایی :
در این گونه جمله ها “نهاد” معمولا در آغاز جمله می آید ولی ممکن است به اقتضای قصد و بلاغت گوینده “گزاره” پیشتر از “نهاد” ذکر شود و یا نهاد در میان و حتی پایان جمله ذکر شود.
فارسی معیار رفسنجانی
خدایا به داد ما برس خدایا بداد ما برس
به داد ما خدایا برس یا بداد ما خدایا برس
به داد ما برس خدایا بداد ما برس خدایا
۴-۴-۵-۴- جمله های تعجّبی :
که برای بیان احساس بر زبان رانده می شوند از نظر ساختمان مانند جمله های پرسشی هستند اما فرقش این است گوینده انتظار شنیدن پاسخ را ندارد و نشانه آن این است که معمولا یکی از اصوات یا واژه های تعجبی مانند “صفت یا ضمیر یا قید” به گونه تعجب در آغاز آن می آید :

/عجب/ عجیب گاوی بودjb / jib / gowye bid
چقد رزیاد آب می خوری! eq ow mexori
۴-۴-۵-۵- جمله های شرطی :
در جمله های شرطی معمولا نخست جمله شرط یا جمله پایه می آید و جواب شرط یا جمله “پیرو” پس از آن ذکر می شود و گاهی ممکن است جمله جواب شرط یا پیرو بر جمله اصلی شرط یا پایه مقدم شود. مانند :
کتک میخوری اگر شیطنت کنی kotk mixori ge itoni koni
۴-۴-۶- انواع گروه در جمله
گروه به واحدی از زبان گفته می شود که از یک کلمه یا بیشتر تشکیل شده است و خود در ساختمان جمله به کار رود. انواع گروه در لهجه رفسنجانی همانند فارسی شامل اسمی یا قیدی و فعلی است.
۱) گروه اسمی : دارای یک هسته و تعدادی وابسته است.
مار سیاه mr-e-sey
“هسته” معمولا اسم یا ضمیر و “وابسته” اسم ، ضمیر ، یا صفت است . وابسته پیشرو و قبل از هسته و وابسته پیرو بعد از آن می آید . پیشرو ، پیرو است.
کیف سیاه kif-e-sey
کتاب او ketve-u-
دوست من می آید dost–m miyd
در مثال های بالا سیاه ، او ، من ، وابسته های پیرو هستند که بعد از مضاف و یا موصوف آمده اند . در هر گونه وابسته های پیشرو تعدادشن بیشتر از وابسته های پیرو می باشد.
صفت دستوری که شامل صفات اشاره ، پرسشی ، مبهم ، تعجّبی و عددی است در این گونه زبانی رفسنجانی به عنوان وابسته های پیشرو ایفای نقش می کنند مانند :
این کتاب i-ketv
کدام مرد kodu-mrdeke
هر چیز hr-i
چه سبزی e sowzi
چهار تا زن r-t zenke
در جملات بالا کلمات ، این ، کدام ، هر ، چه ، چهار ، در نقش وابسته های پیشرو هستند.
گروه اسمی در جایگاه فاعل (مسند الیه) ، مفعول ، یا متمّم فعل قرار می گیرد :
الف- فاعل کتاب روی میز است ketv ro mize