۱۶۴۱۰۱۸۸۸۳۹۴۸

تراز بازرگانی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی در سال ۱۳۸۲ (برحسب دلار)[۱۷۱]

چنانچه ملاحظه میشود، با گذشت ۱۰ سال از اولین آمار دقیق و مدون بازرگانی خارجی ایران با کشورهای این منطقه، تراز بازرگانی ایران با قزاقستان همچنان منفی است و در روابط ایران و ازبکستان نیز شاهد چرخش به نفع ازبکستان هستیم. اگرچه در روابط تجاری ایران و تاجیکستان این تراز به سود ایران مثبت شده است، ولی به دلیل روابط نزدیکتر سیاسی و فرهنگی ایران و تاجیکستان این موضوع طبیعی به نظر میرسد. در حالیکه در مورد کشورهایی مثل قزاقستان که اقتصاد قویتری دارد و نیاز به ابتکار عمل و سرمایه ­گذاری گستردهتری احساس میشود، ایران موفقیت چندانی نداشته است. حتی آماری که در ادامه به آن اشاره میشود و میزان صادرات غیرنفتى ایران به قزاقستان را در سال ۱۳۸۷ بیان میکند، همچنان نشان دهندۀ تراز منفی تجارت ایران و قزاقستان است. در اینجا به آماری که در رابطه با تجارت ایران و کشورهای منطقه به طور پراکنده در پایگاه های اطلاعرسانی موجود بود اشاره میشود:
در سال ۱۳۸۷ میزان صادرات غیرنفتى ایران به قزاقستان ۷۸ میلیون دلار و ارزش واردات ایران از قزاقستان نیز ۳۴۲ میلیون دلار است.[۱۷۲] همچنین میزان صادرات ایران به تاجیکستان در سال ۱۳۸۷ معادل ۱۷۶ میلیون دلار و در ۱۳۸۶ معادل ۱۶۸ میلیون دلار بوده؛ در حالی که میزان واردات در مدت یادشده به ترتیب ۳۹ و ۲۴ میلیون دلار بوده است.[۱۷۳] (بدون اشاره به نفتی یا غیر نفتی بودن صادرات ایران)
به گفتۀ سفیر ایران در عشقآباد نیز حجم روابط ایران و ترکمنستان، از ۴/۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ به ۹/۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۷ و ۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ رسیده است. البته بخش زیادی از روابط تجاری دو کشور براساس واردات ایران از ترکمنستان شامل نفت خام، گاز طبیعی، گاز مایع و تولید فرآوردههای نفتی مانند بنزین، گازوئیل، مازوت، نفت کوره و فرآوردههای پتروشیمی و نیز کالاهایی از قبیل پنبه و نخ است و فقط در حدود ۳۰۰ میلیون دلار [از ۳ میلیارد دلار]، صادرات ایران به این کشور در سال ۲۰۰۸ بود.”[۱۷۴] همچنین در حال حاضر ایران هر سال حدود ۸ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان میخرد.[۱۷۵]
روابط با ازبکستان و قرقیزستان نیز در سطح پائینتر وجود دارد. به گفتۀ معاون وزیر کشاورزی ازبکستان اکنون روابط اقتصادی ایران و ازبکستان ۶۵۸ میلیون دلار است[۱۷۶] (بدون تفکیک سهم هر کشور). همچنین حجم روابط تجاری ایران و قرقیزستان نیز در حال حاضر ۶۰ میلیون دلار است که ازاین رقم ۵۵ میلیون دلار سهم صادرات ایران به قرقیزستان و مابقی مربوط به واردات از این کشور است.[۱۷۷]
علت اینکه در سطح اقتصادی، فعالیت و موفقیت ایران در سطح متوسطی بوده است، تا حدی به این دلیل است که اقتصاد خود ایران ضعیف میباشد و بنابراین قادر به سرمایه ­گذاری زیاد در طرحهای توسعهای این جمهوریها یا شرکت در طرحهای مشترک با دیگر کشورها برای توسعه این منطقه نیست. دلیل دیگر این است که شرکتها و تاجران خصوصی ایران، تجربه اندکی در امر سرمایه ­گذاری در کشورهای خارجی دارند.[۱۷۸] با این همه توجه به این بخش از رابطه با منطقه، اهمیت بسیاری دارد. زیرا وابستگی در بخش اقتصادی موجب تأثیرپذیری در بخشهای فرهنگی نیز میشود و بنابراین هرچه وابستگی این کشورها از نظر اقتصادی به غرب یا روسیه و یا هرکشور دیگری بیشتر شود، از نظر فرهنگی نیز تأثیر بیشتری از آنها خواهند پذیرفت.