وکسلر^[۱۰۱] (۲۰۰۶) معتقد است جهان بینی ها بر مبنای آنچه ما نسبت به کل هستی(جهان درون و جهان بیرون) برداشت، ادراک، دریافت و احساس می نماییم، به وجود می آیند. از طریق فرضیات و مجموعه جهان بینی‌های قابل دوام، افراد احساس آرامش و آسودگی می کنند. زمانی که اقدامات و تفکرات، منطقی و عقلانی باشند نشات گرفته از حقایق آشکار و نتایج حاصل از جهان بینی ها است. جهان بینی ها افراد را به سمت آیین ها و اقدامات اساسی راهنمایی و هدایت می کنند، به افراد کمک می کند که از عهده اطلاعات ناقص و متغیر برآیند، به انها اطمینان می دهند که باید بر روی زمان، انرژی و علایق سرمایه گذاری کنند. با انتخاب یک جهان بینی متناسب با شرایط و اقتضائات محیط متحول و متغیر می توان با برنامه ریزی استفاده از فناوری روز به سوی آینده ای مطلوب تر با مشکلات کمتر سوق پیدا کرد. جهان بینی ها مختص به یک جامعه و فرهنگ خاص نیستند بلکه در برگیرنده‌ی این مفهوم اند که آینده غالب به طور آگاهانه ای توسط افرادی که برای واقعیت بخشیدن به خواسته ها، اهداف و امیال فردی و جمعی تلاش می کنند و بر روی زمان، انرژی و علایق سرمایه گذاری می کنند، طراحی می شود. وکسلر معتقد است اگر موقعیت یا محیط بیرونی نظام تغییر یابد، رهبری اثربخش کسی است که بتواند جهان بینی خود را متناسب با شرایط بوجود آمده تغییر دهد و سازمان خود را در راستای آن هدایت کند. هر جهان بینی، به توصیف اینکه چطور طرفدارن آن، می توانند در این دنیای متغیر زندگی کرده و در جهت تحقق امیال، خواسته ها و مطلوبیت های خود گام بردارند، پرداخته است. هر جهان بینی، خواسته های خاصی را ترجیح و مورد توجه قرار می دهد و از طرفی دیگر اندیشه های خاص و مشخصی را شایسته بی اعتنایی می داند (ترک زاده و جعفری، ۱۳۹۱). در این قسمت چهار نوع جهان بینی که به زعم وکسلر در سطح جهان قابلیت کاربرد دارد ، معرفی می شود:

۲-۱-۹-۵-۱- جهان بینی کارآفرینی
این نوع جهان بینی به رهبرانی اشاره دارد که از طریق واپایش و ایجاد رقابت، سازمان خود را هدایت می کنند؛ بنابراین این نوع رهبری نیل به موفقیت در دستیابی به اهداف را منوط به کیفیت منابع انسانی، مالی و همچنین ایجاد نوعی رقابت بین افراد می داند؛ بر این اساس می توان گفت این نوع رهبری در سطح عملیاتی و کارکردی سازمان قرار دارد و به رهبری فرصت طلب مشهور است. رهبران فرصت طلب افرادی فردگرا، قاطع و بی پروا هستند که با کار سخت، نقش اساسی خود را ایفا می کنند. این رهبران خود را به عنوان افرادی که وجود آنها واجب و ضروری است، می شناسند. رهبران فرصت طلب برای کسب سود و تثبیت موقعیت خود دست به هر کاری می زنند. آنان تلاش می کنند موفقیت ها سابق خود را حفظ نمایند و با افراد تازه وارد و جوان، به رقابت می پردازند و خواستار به دست آوردن قدرت بیشتر و سمت های بالاتر هستند و از زیر دستان، با کار سخت و هزینه کم بهره برداری می کنند. رهبران فرصت طلب نه ایده های نوین اظهار می کنند و نه به طور آگاهانه در جستجوی حلاقیت و نوآوری هستند. در واقع انها به دنبال موفقیت و سود بیشتر هستند. رهبران فرصت طلب بسیار نتیجه مدار هستند و به همین خاطر برای بدست آوردن نتیجه دلخواه گاهی اوقات قواعد و قوانین را نادیده می انگارند.
چشم انداز جهان بینی کارآفرین: رهبران فرصت طلب با تاکید بر واپایش بالا و رقابت بیرونی، بر آن هستند که موفقیت و سود بیشتری بدست آورند. تا جایی که با ضربه زدن به دیگران، خواسته هاس خود را انجام دهند. در این نظریه رهبران، در پی به دست آوردن قدرت و مقام بیشتر هستند و اعتقاد آنها بر این است که این امر ارزش تلاش کردن را دارد و در نهایت منجر به پاداش فراوان و بیش از حد می شود. رهبران فرصت طلب در زمان حال زندگی می کنند، آنها به پرژه ها یا رسالت های آینده محور توجهی ندارند، بلکه متکی به اموری هستند که در حال حاضر وجود دارد و تلاش می کنند با تحت واپایش در آوردن امور، نتایج دلخواه را بدست آورند. رهبران فرصت طلب تمایلی به انجام فعالیت های گروهی ندارد و گفتگو و مذاکره بین افراد را امر مطلوبی به حساب نمی آورند و مخالف تفویض اختیار به زیر دستان هستند. آنها تمایلی به مشارکت دادن اعضا در عقاید و نظرات و تصمیم گیری ها ندارند و به جاب هدایت کردن انها در راستای مطلوبیت ها سعی می کنند که با زور برنامه ها را به مرحله عمل برسانند. این رهبران، افرادی سیاسی هستند که در شنیدن و گوش دادن عقاید دیگران ناتوان هستند و به منظور به دست آوردن منفعت ، اهداف کوتاه مدت انتخاب می کنند.
۲-۱-۹-۵-۲- جهان بینی تنظیمی
رهبرانی که از جهان بینی تنظیمی بهره می گیرند از طریق نظام قانونی سلسله مراتبی ، واپایش و رعایت قراردادهای قانونی، سازمان خود را هدایت می کنند؛ بنابراین، این نوع رهبری به منظور تحقق اهداف سازمان، بر حفظ وضع موجود، ثبات و پایداری و وفاداری افراد به سازمان تاکید دارد و به رهبری بروکراتیک معروف شده است. رهبران بروکراتیک پیرو قوانین و مقررات هستند و زیر دستان خود را درراستای همین قوانین، مورد حمایت و پشتیبانی قرار می دهد. به عبارت دیگر مطابق با عدالت، همه افراد در زیر چتر قوانین مورد حمایت قرار می گیرند.
چشم انداز رهبران بروکراتیک: رهبران بروکراتیک با تاکید بر واپایش نزدیک و رقابت درونی سعی بر آن دارند که با تاکید بر سلسله مراتب و قوانین و مقررات، بقای سازمان را حفظ کنند. چون هنگامی که نظام های معتبر در معرض خظر قرار می گیرند، ناامنی افزایش می یابد و منجر به قانون شکنی، اختلال، ایجاد ترس و وحشت و تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می گردد. رهبران بروکراتیک در چشم انداز رهبری تنظیمی با دنیای جهان شمولی روبرو هستند که در آن همه افراد صرف نظر از شان و رتبه، ثروت، طبقه اجتماعی یا خانوادگی، مورد توجه و لطف قرار می گیرندو حق و حقوق افراد مورد احترام است. در این رویکرد نظام زمانی قابل اعتماد و معتبر است، که ناامنی را کاهش دهد. چون سازمانهای معتبر، منظم و مرتب هستند. در این سازمانها برنامه ریزی با دقت صورت می‌پذیرد. افراد پیرو قوانین اصیل هستند و در منافع و ضررهای سازمان به عنوان یک کل سهیم هستند. در این نظریه کارشناسان و متخصصان به جمع آوری داده ها و پیدا کردن راه حل های مختلف و پیش بینی پیامد هر راه حل می‌پردازند و برای انجام هر فعالیتی یک سری انتخاب های راهبردی را مطرح می‌کنند و یکی از آنها را مطابق با موقعیت گروه انتخاب می‌کنند.
۲-۱-۹-۵-۳-جهان بینی اجتماعی
جهان بینی اجتماعی به رهبرانی اشاره دارد که با تاکید بر رقابت گروهی، انعطاف پذیری، گفتگو و ارزش‌های فرهنگی سازمان خود را هدایت می کنند. بنابراین این نوع رهبری به منظور دست‌یابی به اهداف سازمان، بر ارزش های مشترک گروه، همکاری گروهی و ارتباطات تاکید دارد. رهبری در این جهان بینی، رهبری مشارکتی نامیده می‌شود. رهبران مشارکتی، افرادی آرام، صبور و با کمال هستند و به خاطر همکاری و مشارکت خود در قبال نسل آینده سازمان، به خود می بالند. رهبران مشارکتیفرهنگی را به وجود می آورند که در آن گفتگوهای مبتنی بر ارزشهای مشترک، یادگیری های گروهی و مشارکت افراد افزایش می یابد.
چشم انداز رهبران مشارکتی: رهبران مشارکتی با تاکید بر رقابت درونی و انعطاف پذیری، بر آن هستند که ارزش ها و فرهنگ مشترک افراد، روحیه همکاری و مشارکت بین آنها را تقویت کنند و از این طریق از به خطر افتادن نظام که موجب می شود افراد روحیه خود را از دست داده و بدگمان شوند، جلوگیری کنند. رهبران مشارکتی سعی می کنند که شناخت ضرورت اجتماعات گروهی را که ریشه در ارزش های مشترک دارد و برای افراد نوعی احساس معناداری، هدفمندی و اعتماد را فراهم می آورد، تسهیل کنند. آنان از مطلوبیت های معنادار اساسی صحبت می کنند، آن هم زمانی که رهبران ارزش هایی مثل روراست بودن، خلوص، صمیمیت و تمایل به شرکت در گفتگوهای خالصانه را آشکار می‌سازند.
در این نطریه بر روی کیفیت زندگی، بیشتر از کمیت به عنوان موفقیت افراد تاکید می کنند. گفتگو جانشین بحث و کشمکش می شود و اعتقاد بر این است که اعتماد، مشارکت و گفتگو که اجزای تشکیل دهنده همکاری و مشارکت هستند. باید بر کشمکش و درگیری چیره شود. در این نظریه آزادی به معنای عضویت در یک گروه است و رها کردن گروه نوعی بی وفایی و ضعیف النفس بودن تلقی می شود. در جهان بینی مشارکتی، گفتگو و محاوره، پیش نیاز رسیدن به توافق و ابزار اولیه و اساسی به منظور ایجاد روابط حسنه بین اعضای جامعه می‌باشد و برای پرداختن به امور به صورت گروهی و همکاری تاکید می شود.
۲-۱-۹-۵-۴-جهان بینی شبکه ای
رهبرانی که دارای دیدگاه جهان بینی شبکه ای هستند، با بهره گرفتن از فناوری، ابداع، نوآوری و ابتکار عمل، سازمان خود را هدایت می کنند؛ بنابراین این نوع رهبری دستیابی به اهداف سازمان را در گرو همراه بودن با تغییرات، محور قرار دادن دانش، شهرت و اعتبار اعضای سازمان می داند و به رهبری دانش، مشهور گشته است. رهبران دانش، افرادی که پایبند سنت ها و قوانین گذشته هستند را افرادی قلمداد می کنند که قادر به ادامه کار در عصر تحولات، فناوری و اطلاعات نیستند. حال این افراد چه ثروتمند باشند یا فقیر، جهان اولی باشند یا جهان سومی، در هر حال آنها مخالف فناوری و پیشرفت هستند. از دیدگاه رهبران دانش این افراد از جهانی سازی دست می کشند و در برابر تجربیات اساسی که منجر به ایجاد راهی به سمت دنیایی تازه و نو می شود، مقاومت میکنند.
چشم انداز رهبران دانش: رهبران دانش با تاکید بر انعطاف پذیری و رقابت بیرونی بر آن هستند که از افراد خلاق و ایده های برتر حمایت کنند. چون هنگامی که شبکه های خلاق از قوه خلاقیت خود محروم می شوند، جامعه نیروی پویایی ایجاد تجربه و تغییر را از دست می دهد؛ به عبارت دیگر رهبران دانش باعث بروز ایده های جدید و نوآوری می شوند. در رویکرد رهبری دانش، تلاش بر این است که بهترین اذهان را گرد هم آورند و با ایجاد اتحاد و پیوستگی دست به ابداع و نوآوری های اساسی بزند. پیروان، رهبران را به عنوان یک کاشف می دانند که تمایل به درگیری در کارهای سخت و دشوار دارند که انحام آنها مستلزم به کارگیری ذهن خلاق، تخیل و تیز هوشی و فراست است. این رهبران به سمت ناشناخته ها پیش می روند و به شیوه های عقلانی دست به اکتشاف می زنند. در جهان بینی شبکه ای، سعی بر این است که استعدادهای افراد شکوفا شود و امکان یادگیری در راستای ایجاد تغییرات جدید وجود دارد و رهبر دانش، به عنوان یک قهرمان جهان بینی شبکه‌ای، در پی آن است که با خلاقیت‌های کاربردی، ابتکارات مهم و اساسی، ایده های نو و فناوری های جدید، دنیا را به مکان بهتری تبدیل کند.
۲-۱-۹-۶- جمع بندی مبحث رهبری
همانگونه که مطرح شد در زمینه ی رهبری تئوریها، رویکردها و مدل‌های زیادی وجود دارد که تشریح کننده ی ویژگی‌ها و کارکردهای مختلفی می باشند. اما به منظور بررسی رهبری در حوزه ی سلامت سازمانی باید رویکرد جدیدی نسبت به رهبری مطرح نمود که دربردارنده ی جهت گیری روشنی نسبت به مسئله ی سلامت سازمانی باشد. در این فصل تئوری های رهبری تحول آفرین، رهبری معنوی، جهان بینی رهبری و رهبری راهبردی مورد بررسی قرار گرفته اند که به نظر می رسد رهبری راهبردی به شکل مناسبتری بتواند به پاسخگویی، انسجام و اثربخشی سازمانی کمک نماید. همانگونه که مطرح شد رهبری راهبردی سعی دارد از طریق تعیین مقاصد، گزینش بهترین راه کارها و کاربست درست بهترین وسایل به طور موقعیتی متناسب با شرایط درونی سازمان و اقتضائات محیط راهبردی، آینده مطلوب را بسازند (میشل و گیلت، ۲۰۰۵) که این ویژگی می تواند سازمانها را در دستیابی به اثربخشی و تحقق مقاصد آنها کمک کند. در این تلاش یک رهبر راهبردی باید بتواند بین فرصت های محیط، مقاصد رهبری و منابع سازمان تناسب برقرار کند و راهبرد را به عنوان مفصل بین دنیای متحول بیرونی و منابع داخلی سازمان، به گونه‌ای توسعه دهد و به کار بگیرد که به حصول مزیت رقابتی و تحقق مطلوبیت های راهبردی سازمان منجر شود (ترک‌زاده، ۱۳۸۸)؛ لذا تلاش های صورت گرفته برای ایجاد مزیتهای رقابتی و بقا در محیط نیازمند ایجاد انسجام است. رهبری راهبردی می تواند از طریق توسعه‌ی ارزش‌ها و باورهای مشترک و تاکید بر مفروضه های اساسی سازمان نوعی انسجام و پیوستگی در سازمان ایجاد نماید.
در واقع رهبری راهبردی به منظور مدیریت محیط تعاملی و نفوذ در وضعیت حال و آینده سازمان و محیط می‌تواند از طریق مهیا ساختن ابعاد انسجام، تلاش برای پاسخگویی به محیط و اثربخشی سازمانی تا از طریق تغییر الگوی سازمانی وضعیت مورد نظر یا جهت دهی، بتواند در تعامل با سایر شرایط و عوامل، آینده مطلوب نظر خود را بسازد و در نهایت به تضمین سلامت سازمانی نیز منجر شود. از آنجایی که ماموریت اساسی رهبری راهبردی، تامین و تضمین سلامت سیستم و استمرار بقای معنادار سازمان در محیط متغیر و متلاطم راهبردی است (ترک‌زاده، ۱۳۸۸) این کوشش معنادار می تواند از طریق توسعه ی ابعاد مختلف پاسخگویی به محیط، اثربخشی و انسجام تضمین کننده ی سلامت سازمانی باشد.
۲-۲-پژوهش‌های عملی
۲-۲-۱- پژوهش‌های داخلی
در زمینه ی ابعاد مطرح شده و رابطه آنها با سلامت سازمانی پژوهش‌های چندی صورت گرفته است که به ذکر برخی از آنها می پردازیم. برای مثال در پژوهش‌هایی شریعتمداری (۱۳۸۸)؛ ملاحسینی و ارسلان (۱۳۸۸)؛ واعظی و همکاران (۱۳۸۸)؛ قرونه (۱۳۸۷) و جاهد (۱۳۸۵) رابطه سلامت سازمانی و اثربخشی را مورد بررسی قرار داده اند که همگی موید این مطلب هستند که بین سلامت سازمانی و اثربخشی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و سلامت سازمانی منجر به افزایش اثربخشی سازمانی می شود. بنابراین از دیدگاه این پژوهشگران اثربخشی سازمانی یکی از مهم ترین ابعاد سلامت سازمانی به شمار می رود.
انصاری، استادی و جاوری (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین سلامت سازمانی و نگرش‌های مثبت کاری کارکنان در ادارات امور مالیاتی استان اصفهان به این نتیجه دست یافتند که رابطه مثبت معنادار بین سلامت سازمانی و نگرش های مثبت کاری کارکنان وجود دارد. همچنین توجه به سلامت سازمانی به دلیل تأثیری که بر اعمال تلاش های کاری دارد، از اهمیت زیادی در سازمان برخوردار است.
شریعتمداری (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین سلامت سازمانی با اثربخشی مدیران مدارس مدیریت آموزش و پرورش شهر تهران به این نتیجه دست یافت که نتایج تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش نشان داد که بین کلیه ابعاد سلامت سازمانی (ساخت‌دهی، ملاحظه‌گری، پشتیبانی منابع، روحیه، تأکید علمی و یگانگی نهادی) و اثربخشی سازمانی رابطه معنی‌دار وجود دارد و اگر مدیران مدارس در به کاربردن روش های ایجاد سلامت سازمانی تلاش کنند، اثربخشی مدارس آنها در تمام ابعاد بهبود خواهد یافت.
ساعدی، خلعت بری و موری نجف آبادی (۱۳۸۹) در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و سلامت سازمانی با خوشنودی شغلی به این نتیجه دست یافتند که به طور کلی بین کیفیت زندگی کاری و سلامت سازمانی با خوشنودی شغلی همبستگی معنادار وجود دارد.
رضایی صوفی، دوستار و سعادت (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین سلامت سازمانی و اثربخشی در اداره کل ورزش و جوانان استان گیلان نتایج نشان داد بین تمامی ابعاد سلامت سازمانی شامل ارتباط، مشارکت، تعهد، اعتبار، روحیه، اخلاقیات، عملکرد، تعیین هدف، رهبری حمایتی، کارایی و منابع با اثربخشی سازمان ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود داشت و در نهایت بین سلامت سازمانی با اثربخشی رابطه مثبت و معنی‌داری مشاهده شد. همچنین نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که ابعاد رهبری حمایتی، عملکرد و تعیین هدف پیش‌بینی کننده مناسبی برای اثربخشی سازمان هستند. در کل نتایج پژوهش از این موضوع حمایت کردند که سلامت سازمانی و ابعاد آن به عنوان یک پیش‌بینی کننده قوی تا حد زیادی اثربخشی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.
۲-۲-۲- پژوهش‌های خارجی
پژوهشگرانی مانند سانگ^[۱۰۲] (۲۰۱۱)؛ فیشر^[۱۰۳] (۲۰۰۹) و هوی و ولفوک (۱۹۹۰) در پژوهش هایی به بررسی مبحث سلامت سازمانی و اثربخشی در سازمانها پرداخته‌اند و هر یک از مدل هایی مختلفی برای ارزیابی سلامت سازمانی و اثربخشی استفاده نموده‌اند. نتایج پژوهش همگی آنان موید این نکته است که بین سلامت سازمانی و اثربخشی رابطه‌ی مثبت و معناداری وجود دارد و سلامت سازمانی منجر به افزایش اثربخشی می شود. از این رو یکی از مهم ترین ابعاد سلامت سازمانی را می توان اثربخشی سازمان قلمداد نمود.
شیوا و دامودار^[۱۰۴] (۲۰۱۲) در پژوهشی با عنوان “رهبری تحولی، فرهنگ سازمانی، اثربخشی سازمانی و نتایج برنامه‌ها در سازمانهای غیردولتی” که در هند انجام دادند به این نتایج رسیدند که رهبری تحولی، فرهنگ سازمانی را به وجود میآورد و فرهنگ سازمانی، اثربخشی سازمانی را در سازمانهای غیردولتی افزایش می‌دهد. در واقع رهبری تحولی به طور مستقیم بر اثربخشی سازمانی تأثیر ندارد. به علاوه اثربخشی سازمانی، نتایج تضمین شده برنامه‌ها را بهبود میبخشد.
نتایج پژوهش خادم فر و ادریس (۲۰۱۲) در بررسی رابطه بین سبک رهبری تحولی و سلامت سازمانی نشان داد که رابطه‌ی مثبت و معناداری بین ادارک افراد از سبک رهبری تحولی و سلامت سازمانی وجود دارد. نتایج نشان داد هر اندازه ادارک مثبت تری از رهبری در سازمان وجود داشته باشد سطح سلامت سازمانی نیز بالاتر خواهد بود.
مطالعه‌ی هیوآنگ و رامی (۲۰۰۸) در ارزیابی سلامت سازمانی شرکت‌های رومانیایی نشان داد که ابعاد اثربخشی، رهبری و کارایی کار گروهی عوامل تعیین کننده‌ی سلامت سازمانی این شرکت‌ها می باشند. مطالعه‌ی تامسون^[۱۰۵] (۲۰۰۲) نیز موید این یافته است. نتایج مطالعه‌ی وی نیز نشان داد که رهبری تحولی می‌تواند زمینه ساز ایجاد انسجام در سازمان گردد.

• • 1. 1. جمع‌بندی پژوهش های پیشین

     

     

سازمانها مهمترین عناصر تعیین کننده در راستای برآوردن نیازمندیهای رشد و توسعه ی جوامع و ایجاد انتظام اجتماعی می باشند. از طرفی پاسخگویی سازمان‌ها به نیازها و مقتضیات محیطی نیازمند داشتن اطلاعات صحیح و شواهد قابل اعتماد درباره‌ی خط مشی‌ها، تصمیم گیری‌ها و فعالیت‌های سازمانی است و بدون دستیابی به این اطلاعات فراهم نمودن منابع و سازوکارهای مناسب در جهت افزایش پاسخگویی سازمان ها غیر ممکن می نماید. از این رو باید ابعاد و جوانب مختلف سازمانی را مورد بررسی قرار داد و از سلامت سازمان نیز اطمینان یافت. زیرا یکی از مهمترین پیش شرط های پاسخگویی به جامعه و رفع نیازهای آن سلامت سازمان می باشد.
در واقع عدم درک صحیح از مقوله ی سلامت سازمانی بر کیفیت عملکرد سازمان ها تاثیرات منفی خواهد داشت و انجام وظایف آنها را با اختلال مواجه می سازد و از طرفی اثربخشی سازمانی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. سازمان ها با اندیشیدن تدابیر مقتضی و طراحی مدلی که سلامت سازمانی را با توجه به نقاط قوت، ضعف و فرصت ها و تهدیدهای سازمانی در نظر بگیرند، می توانند با بهره گرفتن از ایجاد الزامات سلامت سازمانی به عنوان عاملی سازنده عملکرد خود را به نحوی شایسته تحت تاثیر قرار دهند. از این طریق سازمان ها می توانند ضمن حفظ بقا ، تصویر بیرونی خود را در محیط از طریق رفع نیازهای جوامع بهبود ببخشند. بدیهی است سلامت سازمانی می تواند از طریق سایر متغیرهای سازمانی و استفاده‌ی به موقع از آنها این وظیفه خطیر را به نحو احسن به انجام رساند. حفظ و ارتقای انسجام سازمانی و افزایش توان سازمان ها در جهت پاسخگویی به محیط از مهم ترین ابزارهایی است که می تواند پاسخگویی درونی و بیرونی سازمان های امروزی را دو چندان سازد. از طرفی فراهم نمودن انسجام و پاسخگویی سازمان نیازمند اثربخشی در ابعاد مختلف سازمان می باشد. بنابراین مدیران سازمان ها باید ضمن طراحی ساختار ایجاد اثربخشی سازمانی، انسجام و پاسخگویی متناسب با اقتضائات درون و برون سازمانی؛ شرایط لازم جهت ایجاد حفظ و بقای معنادار خود در محیط را نیز را فراهم نمایند. بدیهی است این امور تنها از طریق رهبری امکان پذیر خواهد بود. رهبری راهبردی از طریق ایجاد پیوند بین محیط، سازمان و آینده و در نظر گرفتن اقتضائات سازمانی می تواند شرایط چینش صحیح اجزا در کنار هم را فراهم آورد و در نهایت به بهبود انسجام، اثربخشی و پاسخگویی سازمان به محیط نیز منجر شود.
علی رغم اهمیت سلامت سازمان ها به شرایط محیطی این حوزه مورد توجه جدی محققان قرار نگرفته است. در واقع مدلی که بتواند تمامی این عناصر را به مطلوبی در کنار هم قرار دهد و سلامت سازمان را تضمین نماید مورد بررسی قرار نگرفته است. در این پژوهش سلامت سازمانی در قالب ابعاد اثربخشی، پاسخگویی، انسجام سازمانی و رهبری راهبردی مورد بررسی قرار گرفته است. هر کدام از ابعاد این مدل نیز دارای مولفه ها و شاخص هایی می باشند که در تعامل مستمر با یکدیگر می تواند تضمین کننده ی سلامت سازمانها باشند و تغییر در هر یک از ابعاد بر سه بعد دیگر نیز تاثیرگذار خواهد بود.
فصل سوم
روش شناسی
مقدمه
در این فصل، روش شناسی مورد استفاده در این پژوهش که به منظور تدوین مدل سلامت سازمانی انجام گردیده است، بیان شده است. در این راستا به بیان فرایند پژوهش، جامعه و نمونه آماری پژوهش، روش نمونه گیری، ابزار پژوهش، روش اجرا و در نهایت نحوه‌ی تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است.

۳-۱- طرح پژوهش، بیان متغیرها و نحوه تغییر یا کنترل آنها

با توجه به اینکه در پژوهش حاضر بر مبنای مرور پژوهش های نظری و کاربردی و شیوه های مختلف گردآوری اطلاعات به بررسی ابعاد، مولفه ها و شاخصهای سلامت سازمانی می پردازد، از نظر طرح جزء پژوهش های توسعه ای و از نظر روش جزء پژوهش های ترکیبی اکتشافی متوالی^[۱۰۶] از نوع ابزارسازی می باشد. این پژوهش در دو بخش کیفی و کمی انجام گردیده است. در بخش کیفی از روش پژوهش مطالعه موردی کیفی و تکنیک همسو سازی داده ها و در بخش کمی از روش پژوهش توصیفی پیمایشی استفاده شد. هدف از انجام این مرحله، اعتباریابی مدل سلامت سازمانی در مرحله کیفی بوده است و نیز تعیین وضعیت موجود سلامت سازمان در سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان فارس مد نظر بوده است.

۳-۲- مشارکت کنندگان و روش انتخاب آنها در بخش کیفی و کمی

در مرحله کیفی پژوهش با بهره گرفتن از روش نمونه گیری هدفمند و تکنیک اشباع نظری، تعداد ۱۸ نفر از آگاهی‏دهندگان کلیدی جهت سنجش اعتبار چارچوب اولیه تدوین شده برای مدل سلامت سازمانی انتخاب گردیده و با آن‌ ها مصاحبه عمیق و نیمه ساختمند انجام شد. در عمل آگاهی دهندگان کلیدی اساتید دانشگاهی و افرادی بودند که در زمینه ی سلامت سازمانی و به طور کلی در خصوص ویژگیهای سازمانهای امروزی و لزوم پاسخگویی آنها به محیط متغیر امروزی، تجربه ی عملی کافی را داشتند و از این رو با آنان مصاحبه به عمل آمد. در مرحله کمی نیز جامعه آماری کلیه کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان فارس بود. از این رو با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای ساده و براساس ویژگی های جمعیت شناختی آنان (جنسیت، مدرک و سابقه ی کار) و بر مبنای فرمول کوکران تعداد ۲۰۰ نفر از کارکنان سازمان فنی و حرفه ای استان فارس انتخاب شد در جدول زیر توزیع جنسیتی جامعه‌ی آماری پژوهش آورده شده است.
جدول شماره ۳-۱ : توزیع فراوانی جامعه پژوهش به تفکیک جنسیت، مدرک تحصیلی و سابقه خدمت

سازمانها، گروه های کاری، افراد
تکنولوژی متغیر:

• • پردازش تعاملات

• • پشتیبانی تصمیمات

• • سیستم های خبره

• • سیستم های پشتیبان تصمیم گیری

• • سیستم های اطلاعات مدیران ارشد

• • سیستم پشتیبانی شخصی

• • نرم افزارهای گروهی

• • ارتباطات

۴-۲:چارچوب گری و اسکات مورتون
بخشهای کلیدی این چارچوب عبارتند از:
تمرکز بر سازمان به عنوان جز اصلی مطالعه فناوری اطلاعات
نقش فناوری اطلاعات در پشتیبانی تصمیمات و وظایف مدیریتی
ماهیت تسری یابنده فناوری اطلاعات در سازمان
۹-۱-۲ مدل سیاسی فناوری اطلاعات:
جدول زیر نشان دهنده یک مدل سیاسی از فناوری اطلاعاتی در سازمان است. ( دانپورت^[۱۱] و همکاران، ۱۹۹۲)
۳-۲:مدل سیاسی فناوری اطلاعات

آرمانگرایی اتوکراتیک:
سازمان هایی که دارای ویژگی آرمان گرایی اتوکراتیک هستند، مفتون فناوری هستند و فرضیه ای که در این شرکتها وجود دارد این است که فناوری تمامی مسائل و مشکلات را حل خواهد نمود. این سازمانها پایگاه های داده را گسترش می دهند، شیکه ها را توسعه می دهند و حجم وسیعی از نرم افزارها را خریداری می کنند و در محل کار از رایانه ها استفاده می کنند. این سازمانها غالبا فاقد یک چشم اندازی برای اینکه چگونه در آینده از این فناوری استفاده کنند هستند.

هرج و مرج:
آنارشی هنگامی به وقوع می پیوندد که فناوری مدیریت نمی شود. مدیریت در رابطه با گسترش فناوری اطلاعات هیچ مسیولیتی را قبول نمی کند و به اصطلاح اجازه می دهد که هزاران گل شکوفه کنند. این استراتژی ممکن است که افراد جسور را تشویق کند تا رایانه را در اختیار بگیرند و به آنها متصل شوند. اما همین که شرکت به مرز بلوغ رسید به علت عدم برنامه ریزی کلی و نبود استاندارد، هزاران مشکل به وقوع پیوست. بسیاری از شرکتها هنگامی که بازار PC رشد کرد این حالت را تجربه کردند. اما همین شرکنتها در یافتند که متصل کردن رایانه ها به هم به صورت شبکه بسیار هزینه بر و مشکل است.
فئودالیسم:
در مدل فئودالیسم کنترل های قوی در بین بخش ها و واحدها وجود دارد و این مدیر اجرایی است که تعیین می کند که چه نوع اطلاعاتی جمع آوری شود، چه نوع فناوری برای زیر دستان انتخاب گردد و چه اطلاعاتی به سمت مدیران بالاتر برود. این مدل غالبا هنگامی به وجود می آید که شرکت تکیه بر استقلال بخشی و واحدی دارد. زیرا بعید است که دو مدیر از یک مدل پیروی کنند. نکته حائز اهمیت این است که ایجاد هماهنگی بین دو سیستم مختلف فئودالی بسیار مشکل است. اگر مدیران ارشد تصمیم بگیرند که هماهنگی را ایجاد کنند، استراتژی تکنولوژی مناسبتر خواهد بود.
مدل مونارشی ( پادشاهی):
در این مدل CIO تبدیل به CIC یا تراز ارشد اطلاعاتی خواهد شد. در این مرحله CIO استانداردها را مشخص و تحلیل می کند. مونارشی معمولا هنگامی ظهور می یابد که سازمان دریابد که مدت زیادی است دچار فئودالیسم شده است.
فدرالیسم:
در محیطهای امروزی مدل فدرال ممکن است که مناسبترین مدل باشد. شرکتها کوشش می کنند تا به یک هوشیاری در این امور برسند که چه تصمیماتی در مورد بخش های مختلف در رابطه با فناوری اطلاعات بگیرند و اینکه اطلاعات چگونه باید تقسیم و تسهیم شوند. در این مدل تصمیمات به صورتی اتخاذ می شوند که سازمان به صورت یک کل نگریسته شود نه اینکه بخش یا بخشهایی خاص اعمال نظر کنند.
مدیران ارشد دریافته اند که بخش های محلی نیز به مقداری استقلال نیاز دارند و مدیران محلی نیز دریافته اند که اطلاعات به کل سازمان تعلق دارد و گاهی ممکن است که دارای ارزش استراتژیک بالایی باشد. (دانپورت و همکاران،۱۹۹۲)
۱۰-۱-۲ فناوری اطلاعات و سطوح سازمان:
سیستم های اطلاعاتی، شکل آینده سازمانها را تغییر خواهند داد. انقلاب اطلاعات نیاز به مدیران میانی و واحدهای ستادی برای جمع آوری، تجزیه و تحلیل، تعبیر و تفسیر داده برای مدیران ارشد اجرایی را کاهش خواهد داد. واحدهای ستادی، از ابتدا برای رفع مسائل و مشکلات ناشی از افزایش اندازه سازمانی، پیچیدگی مشکلات و نیاز به دانش تخصصی ایجاد شدند. اما در خیلی از سازمانها، رایانه ها قادرند، جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات را سریعتر، با هزینه کمتر، صحت و دقت بیشتر انجام داده و میزان اطلاعاتی، بیش از آنچه که پرسنل ستادی می توانند، جمع آوری نمایند. بدیهی است که همه واحدهای ستادی برچیده نخواهد شد. اما واحدهایی که باقی می مانند برای توجیه فلسفه وجودی خود پیوسته در فشار خواهند بود.
علاوه بر این واحدهایی که به حیات خود ادامه می دهند، نسبت به اسلاف خود از قدرت کمتری برخوردار خواهند بود. آنها به واحدهای صنفی خدمت می کنند به جای اینکه بر آنها حاکمیت نمایند. اطلاعات، فی نفسه قدرت محسوب نمی شوند. برای تبدیل آن به نوعی قدرت، می بایست کمیاب باشد. فناوری اطلاعات به ساختار قدرت از طریق دسترسی قرار دادن اطلاعات مهم برای مدیریت عالی، شکل جدیدی خواهد داد. ( رابینز، ۱۳۸۷)
بنابراین ساختار سلسله مراتبی سازمانهای هرمی، در اثر بکارگیری فناوری اطلاعات شروع به کوتاه شدن کرده و دموکراسی و شایسته سالاری افزایش می یابد و فناوری اطلاعات از طریق بهبود ارتباطات، منجر به تسهیل ایجاد ساختارهای جدید سازمانی گردیده است. یکی از این ساختارها، ساختار شبکه ای است که عبارت است از یک سازمان مرکزی کوچک که برای انجام وظایف تولید، توزیع و بازاریابی بر مبنای یک قرارداد به سازمانهای دیگر متکی است. این ساختار دارای مزیت بزرگ بودن در عین حال کوچک بودن است و بنابراین دارای صرفه جویی ناشی از مقیاس و انعطاف پذیری بالا جهت پاسخگویی به تغییرات سریع محیطی است. ( وارث، ۱۳۷۷)
۱۱-۱-۲ فناوری اطلاعات و توانمند سازی کارکنان:

جدول ۱۹-۴ آزمون t تک متغیره برای بررسی موانع مدیریتی- سازمانی ۷۵

جدول ۲۰-۴ میانگین دیدگاه شرکت کنندگان بر اساس جنسیت ۷۶
جدول ۲۳-۴ ماتریس همبستگی بین موانع پژوهش ۷۸
جدول ۲۲-۴ نتایج آزمون اثرات بین گروهی تحلیل واریانس یکطرفه تحصیلات مختلف و موانع ۷۷
جدول۲۱-۴ میانگین استادان در هر یک از سطح تحصیلات ۷۷
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک جنسیت ۵۷
نمودار ۲-۴ توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک تحصیلات ۵۸
نمودار ۳-۴ توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری به تفکیک گروه آموزشی ۶۰
نمودار ۴-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک پردیس /مرکز محل خدمت ۶۱
نمودار ۵-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک سابقه کاری ۶۲
نمودار ۶-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک متوسط میزان ساعات تدریس در هفته ۶۳
نمودار ۷-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک تعداد طرح های پژوهشی ۶۴
نمودار ۸-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک تعداد مقالات پژوهشی ۶۵
نمودار ۹-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک تعداد مقالات چاپ شده در مجلات معتبر داخلی ۶۶
نمودار ۱۱-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک مسئولیت اجرایی ۶۸
نمودار ۱۰-۴ توزیع نمونه آماری به تفکیک تعداد مقالات چاپ شده در مجلات معتبر خارجی ۶۷
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
مبنای قدرت وحیات در دنیای کنونی به میزان برخورداری از علم ودانش باز می­گردد. امروزه غالب جهت­گیری­های دنیا به سمت تولید و توسعه علم و فناوری است و کشورهای توسعه یافته، در حال انتقال از جامعه صنعتی به جوامعی هستند که آن را جامعه اطلاعاتی یا جامعه علمی می­نامند و سلاح علم به سلاحی راهبردی در این کشورها تبدیل شده است. امروزه توسعه علمی نمونه ­ای از اقتدار ملی کشور و بستری برای توسعه در کلیه امور است. بالا بردن شناخت و معرفت جامعه در همه زمینه­ها بیش از پیش، نیازمند توسعه علمی است و برای تحقق توسعه علمی باید زمینه تولید علم را فراهم کرد. امروزه نقش تولید علم و انجام پژوهش از یک عامل فزاینده رفاه فراتر رفته و به تنها راه باقی ماندن در عرصه­ حیات و حضوری مؤثر در دنیای پرتکاپوی تکنولوژی وپیشرفت مبدل شده است.پژوهش و تولید علم از نیازهای مسلم و اساسی هر جامعه­ای می­باشد. بررسی سیاست­ها و برنامه ­های توسعه کشورهای صنعتی گویای این واقعیت است که این کشورها به اهمیت و جایگاه علم و فناوری واقف بوده واین دورا محور توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود تلقی کرده ­اند( نوروززاده،۱۳۸۸).
تلاش برای تولید و توسعه علم با توانمندی و قدرتمندی کشورها در حوزه ها و عرصه ­های مختلف پیوند خورده است. بدین­سان آینده کشورها و توسعه یافتگی آن­ها با تولید علم، بسط و بهره­مندی آن کاملاً مرتبط است و برتری کشورها نسبت به هم به علم، نتایج وکاربردهای آن بستگی دارد.بی­تردید می­توان اذعان داشت که استقلال و توسعه هر کشوری به استقلال علمی و فناوری آن وابسته است. تولید علم که خود ناشی از استقلال است اقتصادی پررونق و دانش­محور را رقم خواهد زد. امروزه تولید دانش و ایجاد مهارت­ های لازم جهت بهره ­برداری ازآن محور یک هدف اساسی وتعیین کننده برای همه کشورهاست. براین اساس ایران نیز مانند سایر کشورها خود را نیازمند پیشرفت در حوزه علم و فناوری می­داند.( همان منبع)
۱-۱ بیان مسأله
پژوهش در کنار فعالیت­های آموزشی از کارکردهای مهم و مورد انتظار از اعضاء هیأت علمی دانشگاه می­باشدپژوهش همواره باید با جدیت، شکیبایی، مطالعه وسیع، تردید علمی، علاقه و کاوش مستمر همراه بوده و زمینه توصیف، تبین، پیش‌بینی، کنترل پدیده‌ها و گسترش دانایی را فراهم سازد. امروزه پژوهش مهم‌ترین شاخص توسعه‌یافتگی جوامع برای رسیدن به جامعه دانایی محور است و راهی برای به وجود آوردن فناوری، توسعه، پیشرفت و افزایش توان تولید می­باشد. لذا ارج نهادن به مقام پژوهشگران، شناسایی و طرح مشکلات آنان برای ارتقاء سطح پژوهش جزء الزامات به شمار می‌رود(امیری،۱۳۸۱).
آنچه امروز در میان دست­اندرکاران مورد بحث می­باشد این مطلب است که؛ چه عواملی موجب رکود فعالیت­های تحقیقاتی در دانشگاه­ های ما می­گردد. عوامل مختلفی مانع تحقق این امر مهم می‌شوند که از عوامل بازدارنده پژوهش در دانشگاه‌هاواز جمله دانشگاه فرهنگیان می­توان به این موارد اشاره نمود: عدم اختصاص بودجه کافی به امر پژوهش، وجود چالش‌ها و نگرانی‌های فکری گوناگون برای تأمین هزینه‌های پژوهش،ناآشنایی کافی با روش‌های تحقیق، تردید در کیفیت گردآوری اطلاعات و عدم انسجام در ساختار و یافته‌های پژوهشی، دشواری دسترسی به منابع، بی‌توجهی و یا کم‌توجهی به نیازهای واقعی و روزآمد، کمبود کتاب‌ها و مجلات علمی ـ تخصصی موردنیاز، دشواری استفاده از پژوهش‌های خارجی به دلیل آشنایی کم با زبان انگلیسی(همان منبع)
در تحقیق حاضر نیز مسأله اصلی این است که: اعضاء هیأت علمی دانشگاه به عنوان یک محور اساسی در فعالیت­های پژوهش چه عواملی را به عنوان موانع امر تحقیق وپژوهش مؤثر قلمداد می­ کنند؟
۲-۱ اهمیت موضوع تحقیق وانگیزه انتخاب آن
اعتقاد به اینکه تحقیق وپژوهش در کشور ما ثمردهی اندکی دارد تقریباً مورد قبول واحدهای علمی، محققان، پژوهشگران و حتی مراکزی است که می­خواهنداز این پژوهش­ها بهره گیرند.از آنجا که دامنه تأثیرگذاری وتأثیرپذیری فعالیت­های پژوهشی وتحقیقات علمی در سطح ملی مطرح است به نظر می­رسد برای نهادینه کردن پژوهش می­بایست ابتدا ریشه­ها وعوامل ایجاد بی­علاقگی را در بین پژوهشگران شناسایی نمود وسپس با رفع موانع باز دارنده زمینه ورود عملی واثر بخش این افراد را به فرایند پژوهش ایجاد کرد. سه کارکرد اصلی مجموعه­های دانشگاهی یا نظام آموزشی عالی امروز که یونسکو نیز بر آن تأکید دارد عبارتند از:
تولید دانش (یا پژوهش)
انتقال دانش(یا آموزش)
اشاعه ونشر دانش( یا خدمات)
انجام بهینه هر یک از این وظایف و کارکردها، مستلزم انجام تحقیقات علمی است. عرضه خدمات تخصصی به جامعه تنها از طریق شناخت علمی مسائل آن جامعه و ارائه راه­کارهای علمی موفقیت­آمیز خواهد بود.(صمدزاده،۱۳۷۹)
نیروی انسانی شاغل در بخش پژوهش، از مهمترین منابع یک کشور برای رشد و توسعه است. بررسی امر تحقیقات بدون ارزیابی دقیق این عامل امکان­ پذیر نخواهد بود. درحال حاضر به دلایل مختلف اغلب استادان گرایش بیشتری نسبت به آموزش پیدا کرده ودرفعالیت­های خود آموزش را بر پژوهش اولی­تر می­دانند. (علمداری وافشون، ۱۳۸۱).
دانشگاه فرهنگیان در خانواده آموزش عالی کشور دارای مأموریت منحصر به فرد تربیت معلم است پژوهش­های خرد، کلان و فراکلان در خدمت هدف اصلی دانشگاه یعنی ایجاد فرصت­ها و زمینه­ها برای ساخته شدن شخصیت معلمین آینده است.این دانشگاه برجسته­ترین سازمان علمی انسان ساز و مترقی است که لزوم توجه به پژوهش و انجام تحقیقات به­ ویژه تحقیقات کاربردی و توسعه­ای در آن محسوس است. پژوهش­محور نمودن دانشگاه نخستین پیش شرط موفقیت علمی در عرصه ­های جهانی و بین ­المللی محسوب می­ شود به نظر می­رسد بررسی موانع پژوهش در دانشگاه اصلی­ترین، مهم­ترین و البته گام نخست در پژوهش­محور نمودن آن محسوب می­ شود.
شناخت موانع تحقیق می ­تواند با بهبود ارتباط بین محققان واستفاده کنندگان از نتایج تحقیق فرایند حل مسأله را سهولت بخشیده وعملاً موجب استفاده از یافته­های تحقیق گردد. ( دادخواه و دیگران، ۱۳۸۲).
دراین خصوص موانع باید به صورتی واقع بینانه مورد بحث و بررسی قرار گیرد. بدیهی است واکاوی موانع پژوهش از طریق نخبگان علمی که بیش از هر قشر دیگری با پژوهش وفناوری مرتبط هستند بسیار مفید خواهد بود.در این خصوص استادان دانشگاه اصلی­ترین گروه هستند که می­توانند توانایی، تجربه و ذکاوت خود را در خدمت رفع موانع تحقیق وپژوهش به کار گیرند.
۳-۱ هدف­های تحقیق
۱-۳-۱هدف کلی :
آسیب­شناسی موانع پژوهش از دیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران )
۲-۳-۱اهداف فرعی
بررسی اثر موانع مالی بر پژوهش از دیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران)
بررسی اثر موانع امکاناتی برپژوهش ازدیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران)
بررسی اثر موانع شغلی بر پژوهش از دیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران)
بررسی اثر موانع علمی بر پژوهش از دیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان(پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران)
بررسی اثر موانعفردی بر پژوهش از دیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان(پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران)
بررسی اثر موانع مدیریتی - سازمانی برپژوهش از دیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران)
۴-۱ فرضیه ­های تحقیق :
موانع مالی در انجام پژوهش ازدیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران) مؤثر است.
موانع امکاناتی در انجام پژوهش ازدیدگاه اعضاءهیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها ومراکز آموزش عالی شهر تهران) مؤثر است.
موانع شغلی در انجام پژوهش ازدیدگاه اعضاءهیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران) مؤثر است.
موانع علمی در انجام پژوهش ازدیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها ومراکز آموزش عالی شهر تهران) مؤثر است.
موانع فردی در انجام پژوهش ازدیدگاه اعضاء هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران) مؤثر است.
موانع مدیریتی-سازمانی در انجام پژوهش ازدیدگاه اعضای هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان (پردیس­ها و مراکز آموزش عالی شهر تهران) مؤثر است.
۵-۱تعریف واژگان و اصطلاحات
تعریف نظری آسیب شناسی:
آسیب در فرهنگ فارسی چنین معنا شده است؛ آفت، بیماری، زخم، عیب، نقص، خسارت(معین،۱۳۷۵)، آسیب­شناسی شناخت درد ورنج و خسارت(عمید،۱۳۶۳)، در اصطلاح هم به آن دسته از علل و اختلالاتی اطلاق می­ شود که وجودشان تداوم و حرکت پدیده­ای را تهدید می­ کند وآن را از رسیدن به اهداف و آرمانش باز می­دارد و یا از کارایی لازم می­ اندازد.

پیشگیری از انحرافات اجتماعی، یکی از راهکارهایی است که در بخش نظارت و کنترل اجتماعی مطرح می شود و نقش اساسی در آن حوزه ایفا می کند. یکی از مهم ترین راه های پیشگیری افراد از انحراف و ناهنجاری ها، تاثیر خانواده بخصوص والدین می باشد. چرا که آنها با افکار و برخوردها و به کارگیری روش های درست در زندگی می توانند عضو خانواده شان را از کجروی و ناهنجاری نجات دهند. در نظام حیات اجتماعی اسلام، پیشگیری از جرم مقدم بر اصلاح است و امکان پیشگیری هم وجود دارد چرا که از نگاه علمای اسلام، انسان ها دارای فطرت خداجو هستند و همین فطرت بسیاری از وقایع و مسائل را حل و امور مورد انتظار جامعه را محقق خواهند ساخت. توجه به تربیت و القای اصول اخلاقی استوار و صحیح از زمان کودکی نیز بسیار حائز اهمیت است. بنابراین نقش خانواده در پیشگیری از جرم را می توان در سه منظر مورد بررسی قرار داد.

الف : بعد اجتماعی و شخصیتی

بعد اجتماعی و شخصیتی در دین مبین اسلام سنگ بنای حیات جامعه و خانواده است. حال آنکه هر نوع رشد اجتماعی در سایه خانواده حاصل می گردد به همین خاطر عامل ثبات و سازش اجتماعی محسوب شده و سعادت جامعه تا حدود زیادی در گرو آن است.
خانواده همچنین از جمله عوامل اصلی شکل گیری شخصیت و منش فردی و اجتماعی کودک است و از نظر کودک مهمترین و ارزنده ترین الگو والدینش می باشند. از این رو بچه ها نحوه ارتباط والدین با یکدیگر و دیگران و آداب و رسوم و خلقیات والدین را کسب می کنند و جزو شخصیت و منش خود قرار می دهند. بنابراین نقش والدین در پیشگیری از وقوع جرم غیرقابل انکار است. به نظر جرم شناسان نیز خانواده محیطی اجتناب ناپذیر برای فرزند تلقی می گردد.
در حقیقت،شخصیت کودکان قبل از ورود به مدرسه،در خانه ساخته و پرداخته می‏شود و بسیاری از مسائل آینده،در خانه پایه‏گذاری می‏شود.بنابراین ضرورت دارد که با برنامه‏ ریزی‏های لازم به زوج‏های جوان آموخته شود که چه‏طور والدین خوبی‏ برای تربیت صحیح فرزندان خود باشند.در این زمینه اولیای مدارس به خوبی‏ می‏توانند والدین دانش‏آموزانی را که از رفتار نامناسب یا نداشتن پیشرفت‏ تحصیلی فرزندان خود گله‏مندند،راهنمایی کنند.در این راستا الکساندر ودیب‏ نکات زیر را در زمینهء وظایف والدین یادآور می‏شوند:
۱-سعی کنند خانواده را کانون مهر و محبت سازند تاانگیزه‏ای برای جلب فرزنداشان به‏ خانه فراهم آید.
۲-در خانواده نظم و انضباط منطقی و عادلانه برقرار کنند.
۳-برای بروز احساسات و رشد افکار فرزندان در خانواده فضاهای مناسب ایجاد کنند.
۴-در منزل و اجتماع فرصتهایی مناسب برای فرزندانشان ایجاد کنند تا به کسب‏ تجربیات موفقیت‏آمیز مبادرت ورزند.
۵-طوری رفتار کنند که الگوی فعالیت و مقاومت در برابر ناملایمات برای فرزندانشان‏ باشند.
۶-تلاش کنند تا محیط خانوادگی با ثباتی به وجود آورند.
۷-در برابر اشتباهات فرزندان خود صبور باشند.
۸-تازه‏ترین و دقیق‏ترین اطلاعات را دربارهء موضوع‏های گوناگون اجتمای از قبیل‏ مسائل جنسی، مواد مخدر و خلافکاریها و جرایم تعیین شده از طرف قانون در اختیار فرزندان خود بگذارند.
۹-اگر فرزندانشان به هر علت به اعتیاد آلوده شده‏اند،سعی کنند برای آنان سرگرمیهای‏ دیگری پیدا کنند تا جانشین مواد مخدر شود و اگر هنوز نمی‏دانند که به چه چیزها و کارهایی علاقه مندند والدین باید با صرف وقت بیشتر موضوع‏های مورد علاقهء فرزندانشان را پیدا کنند.^[۸۵]

ب: بعد اعتقادی

بدیهی است که ارزش ها و اعتقادات دینی، نقش سازنده و در عین حال بازدارنده با قضاوت و وجدان بیدار (در صورت ارتکاب جرم یا انحرافات اجتماعی) در هر فرد ایجاد می نماید و این نقش بر هیچ کس پوشیده نیست. هر خانواده نیز به میزان وابستگی و پایبندی به اعتقادات و ارزش های دینی از مشکلات اجتماعی کمتری رنج می برد. پس می توان گفت فرامین الهی و سیره پیامبران و روایات امامان معصوم تضمین کننده سلامت خانواده و در نهایت جامعه خواهد بود، چرا که از نظر جامعه شناسان خانواده یک اجتماع کوچک به شمار می رود.

ج: بعد اقتصادی

یکی دیگر از عوامل مهم در پیشگیری از وقوع جرم مربوط به مسائل اقتصادی است چرا که فقر یکی از عوامل جرم زا در هر جامعه ای است. حال آن که در صورت تمکن خانواده، زمینه های پیشگیری از بروز جرم نیز فراهم است چرا که وضعیت خوب مالی به طور قطع تاثیر بسزایی در فرایند تربیتی فرزندان و هرچه بهتر آموختن ارزش ها و کنش های اجتماعی و چگونگی رفتار آنان خواهد داشت^[۸۶]
بندچهارم: شیوه ها و راه‌های کنترل بزهکاری در خانواده
تراویس هیروشی در بررسی انحرافات اجتماعی، بر چهار منبع کنترل بزهکاری نوجوانان تاکید می‌کند: وابستگی آن‌ ها به پدر و مادر، مدرسه، گروه همسالان و اشتیاق به انجام کارهای عادی و روزمره همگانی، خصوصا تحصیلات و یافتن شغل^[۸۷].در یک تقسیم‌بندی دیگر عوامل کنترل را می‌توان در موارد زیر دید:

الف: نظارت مربوط به قبل از تولد

روان‌شناسان عقیده دارند سیستم مراقبت طبی را باید آن‌چنان گسترش داد که از ایجاد و تولد طفل معلول و آنورمال جلوگیری شود. لذا باید مسایل زیر مورد کنترل قرار گیرد:
- امراض خانمان‌براندازی چون سل، سیفلیس، سوزاک، سرخک، ایدز و ناراحتی روانی ارثی باید از طرف دستگاه‌های بهداشتی کنترل شود.
- باید از مصرف قرص‌ها و داروهای آنتی‌بیوتیک که توسط زنان حامله مصرف می‌شود دقت و مراقبت کافی به عمل آید.
- مادران در هنگام بارداری از انجام کارهای سخت و نامتناسب خودداری کرده تا کودک از جهت جسمی و فکری سالم متولد شود.
- مادران در زمان بارداری از غذای کافی و مناسب استفاده کرده تا ناراحتی نداشته باشند.
- خانم‌های حامله از استعمال سیگار، مواد مخدر و مشروبات الکلی خودداری نمایند.
به عبارت دیگر در این جا برای حفظ حمل کودکی که هنوز به دنیانیامده درکشور ما مقرراتی تصویب گردید فی المثل درقانون جزا سقط جنین زنا، جرمی جنایی محسوب می شود.مگر بانظر پزشکی . گاهی سقط جنین به منظور جلوگیری از ازدیاد نسل صورت می گیرد که از نظر عقل این علت موجه دانسته نشده ولی دربرخی از کشورها مانند فرانسه سقط جنین تا ۱۰ هفته اول بارداری ودر آلمان تا ۳ماه حتی بدون نیاز پزشکی جایز دانسته شده است.
مادران باید از استعمال الکل ومواد مخدر ومشروبات الکلی دردوران حاملگی خودداری نمایند.چراکه تجربه وآمار نشان می دهد. که استعمال الکل ومواد مخدر درپیدایش جرائم تاثیر فراوان داشته ودارد.

ب: مقررات مربوط به بعد از تولّد طفل

ایجاد محیطی آرام و سالم در خانواده؛ برای اینکه خانواده از محیطی آرام و سالم برخوردار باشد رعایت نکات زیر ضروری است:
- برقراری دوستی و تفاهم بین والدین
- هم‌بازی شدن با کودک و نوجوان
- احتراز رقابت در جلب محبت فرزندان
- عدم ایجاد ناسازگاری در محیط خانه
- عدم پرخاشگری نسبت به فرزندان
- پرورش حس اعتماد به نفس
- حفظ شخصیت فرزندان
- ابراز مهر و محبت به فرزندان
- تأمین محیط مسکن مناسب، خوراک، پوشاک، تفریحات سالم^[۸۸]
- ایجاد فعالیت‌های مختلف برای اوقات فراغت نوجوانان از جمله ایجاد مکان‌هایی برای ورزش
- جلوگیری از سرگرمی‌هایی که آتش هوس و شهوت را در نوجوانان دامن می‌زند
- تأمین نیازهای مادی و معنوی طفل
- توجه والدین به فعالیت‌های کودکان، تشویق آنان به کارهای مفید و منع آن‌ ها از کارهای خلاف.
همچنین تامین آموزش و پرورش مناسب در این مرحله مورد توجه می باشد بعداز محیط خانواده که محیطی غیر انتخابی و حقی برای کودک و نوجوان است محیط مدرسه و کلاس درس موثر در پیشگیری بزهکاری اطفال ونوجوان می باشد.

واژگان کلید: دولت مدرن- هویت ملی
مقدمه:
در معنای جدید آن تقسیم ­بندی جهان به واحدهای سیاسی بر اساس مرزبندی جغرافیایی منجر به خلق مفهومی به نام هویت ملی گردید. رفته رفته دولت­های جدید التأسیس با پذیرش هنجارهای سرمایه­داری و قوانین و مقررات اقتصاد جهانی، مطلق­گرایی سیاسی را کنار گذاشته و انعطاف بیشتری در پذیرش ارزش­های ناشی از مدرنیسم و لیبرالیسم در حوزه ­های اجتماعی و اخلاقی از خود نشان دادند.
اما این وضع در کشورهای جهان سوم روند فوق­الذکر را طی نکرد و در بازه­های زمانی مختلف بین گشایش سیاسی و استبداد نوسان نمود. در ایران بعد از نهضت مشروطه، همراه با اولین مراحل پیدایش مدرنیته و تشکیل دولت شبه مدرن ملی تقابل بین سنت و مدرنیسم به خشونت گرائید و سطوحی از منازعات قومی و قبیله­ای همراه با تهاجم به کلیه­ مظاهر سنت­گرایی از طرف دولت نوظهور، موجی از واگرایی قومی و قبیله­ای را در ایران فراهم آورد. ونتوانست مفهوم مدرن هویت ملی را به درستی جایگزین سایر هویت­های مادون، نظیر هویت زبانی، قومی، قبیله­ای، نژادی و مذهبی نماید. بدین ترتیب در همان اوایل پیدایش هویت ملی در ایران، نوعی چالش بین این هویت با سایر هویت­ها آغاز شد. پژوهنده در این تحقیق مدعی است که طرح مسئله­ هویت ملی در ایران و تلاش برای نهادینه کردن آن از سوی دولت شبه مدرن رضا خان، به درستی انجام نگرفت و به جای آن هویت قومی از سوی دولت و نظریه پردازان آن زمان تبلیغ و تثبیت شد. بعدها این برداشت از ظهور مشروطه تا پیدایش انقلاب اسلامی از سوی بسیاری از اندیشمندان، نظریه پردازان و سیاست­مداران مورد تائید قرار گرفت و تا کنون هیچ مصالحه­ای بین نخبگان سیاسی حاکم و سایر اقلیت­های قومی بر سر این مفهوم حاصل نشده است.

از سوی دیگر، به دلیل اینکه در ساخت سیاسی ملت – دولت زندگی می­کنیم، ضروری است که بدانیم چه نسبتی میان هویت­های مختلف با هویت ملی برقرار می­ شود و تا چه حد امکان یافتن راه­های گریز برای جلوگیری از اختلاف بین آنها وجود دارد، به گونه ­ای گه هیچ سطحی از هویت سطوح دیگر را تحت الشعاع قرار ندهد.
فصل یک: کلیات تحقیق
بخش اول: کلیات تحقیق
۱- ۱- عنوان تحقیق
۱-۱-۱- عنوان به زبان فارسی
بررسی رابطه بین تاسیس دولت مدرن در ایران و هویت ملی
۲-۱-۱- تعداد واحد پایان نامه
۳-۱-۱- بیان مساله اساسی تحقیق
هویت ملی و دولت مفاهیم مدرنی هستند که در اثر تغییر و تحولات قرن ۱۷ وارد حوزه ی علوم انسانی شدند به این ترتیب که دولت در سه حوزه ی اقتصادی شامل توسعه صنعتی و رشد نظام سرمایه داری به همراه درهم ریختگی اقتصاد سنتی و ایجاد بازار ملی و هم در حوزه ی علوم سیاسی متاثر از انقلاب فرانسه و دیدگاه­ های مونتسکیو و در بعد فرهنگی مدیون توسعه ی تکنولوژیکی وسایل ارتباط جمعی و آموزش همگانی پدیدار شد. بنابراین دولت مدرن در اروپا حاصل ضرورت­ها و تکامل در سه حوزه ی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بعد از انقلاب صنعتی بود. برای تشکیل چنین دولتی فرآیندهای زیر طی شده اند.
۱-مرحله ملت سازی^[۱]
۲-مرحله دولت سازی^[۲]
۳-تدوین معیارهای صحیح جهت توزیع عادلانه ی منابع
۴-ترک علایق ماقبل مدرن و سیاست گذاری خارج از علایق شخصی و گروهی.
برای طی مراحل فوق مستلزم ضروریات ساختاری برای رسیدن به یک جامعه ی ملی است بدیهی است این مراحل جنبه ی انتزاعی نداشته بلکه در یک زمینه ی اجتماعی و فرآیندی تجربی به همراه گذر از یک مرحله­ آزمون و خطا و رسیدن به خرد جمعی یا رسیدن به یک هم رایی درباره تعاریف مشترکی نظیر فرد، جامعه، مالکیت، سیاست قدرت و… می باشد.
اما هویت ملی به تبع تشکیل دولت­های مدرن بوجود آمد چرا که تا قبل از پیدایش دولت­های مدرن، آنچه که ساخت سیاسی جوامع را تشکیل می داد، مرزبندی­های قومی بود. اما زایش هویت ملی به عنوان پدیده­ای اجتماعی و سیاسی، خود آگاه و مستقل و تکوین این هویت و تحقق آن در چارچوب دولت­های ملی جدید، بستگی به میزان رعایت حقوق شهروندی و برابری انسان­ها به عنوان عضوی از یک دولت ملی دارد. هر اندازه مفهوم هویت از عناصر نژادی، زبانی، قومی، قبیله ای، دینی، طبقاتی، جنسی و تباری فاصله گیرد به مفهوم هویت ملی و مفهوم مدرن ملت نزدیک می شود و از واگرایی ملت کاسته می گردد.
در ایران قبل از شکل گیری دولت مدرن یا شبه مدرن، رؤسای قبایل، طوایف و عشایر در مناطق جغرافیایی دارای اختیارات و قدرت زیادی بودند حتی تمرکز گرایی دولت ایلی قاجار هم نتوانست از حوزه نفوذ و قدرت این رهبران بکاهد زیرا این دولت، دولتی ملوک الطوایفی بود و از لحاظ نظامی و مالی به قبایل و رؤسای آنها اتکا داشت آنچه که در ایران باید اتفاق می افتاد تضعیف هویت های مادون و برجستگی هویت مافوق (هویت ملی) نسبت به سایر هویت ها است. گر چه انقلاب مشروطه تا حدودی توانست زمینه ساخت هویت ملی را در شکل جدید آن در فرهنگ سیاسی ایران رواج دهد، اما به دلایلی چند از قبیل فقر، بی سوادی، جدایی جغرافیایی و همه گیر نبودن نهضت، این مفهوم نتوانست در ذهن عامه مردم ایران نضج گیرد و عاقبت در اثر برخورد با دیوار ستبر سنت گرایی متلاشی شد آنچه بعد از شکست جریان مشروطه خواهی رخ داد، بر خلاف شکل گیری دولت­های قرن ۱۷ و ۱۸ اروپا که حاصل سنتز نیروهای داخلی بود، نوعی یورش همگانی و تضاد خشونت آمیز بین آنچه در ظاهر مدرن است و آنچه که سنتی می نمود. حاصل این تضاد عدم امکان زیست سیاسی پایدار و مبتنی بر گفتمان معقول ومشارکت جو بین دولت و سایر اقوام ایرانی است یورش خشونت آمیز به نظم سنتی چند ساله و تلاش سرکوب گرایانه ی رضا خان به منظور ایجاد یک جامعه ی فارغ از سنت دقیقاً بر خلاف مدل­های غربی ایجاد دولت –ملت بود چرا که در مدل غربی دولت از دل دگرگونی­های نظام سنتی بیرون آمد. در این تحقیق پژوهنده مدعی است که سنتز دولت – ملت و پیدایش مفهوم هویت ملی در ایران حاصل یک توافق همگانی نبود بلکه در اثر سرکوب و تضاد بوجود آمده است .پروسه ی ساخت هویت ملی از همان ابتدا گروه ­های قومی و قبیله ای ایران را به چالش کشید و نوعی مقاومت منفی در مقابل تکوین هویت ملی در معنای مدرن آن ایجاد نمود نتیجه ی این فرایند نگاه غیر خودی به مفهوم دولت از سوی جامعه ی قومی ایران بود بطوری که بین هویت ملی در معنای صحیح آن و سایر هویت ها ایجاد شکاف عمیق نمود در نتیجه پروژه ی توسعه در تاریخ ایران به دلیل این ساخت متباین نتوانست خلا ایجاد شده بین دولت و ملت را پر نماید.
هر چند که رضا خان و بعد از وی فرزندش تلاش فراوانی نمودند تا مولفه های هویت ملی را از افسانه­ های ایران باستان بگیرند و این خلا هویتی را پر نمایند، اما به دلیل تصنعی بودن این اسطوره ها و تکریم و تقدس آنها از سوی قدرت مرکزی مورد پذیرش عموم قرار نگرفتند وعاقبت در اثر چالشی های داخلی و خارجی این مفاهیم همراه با رویداد انقلاب اسلامی در ایران متلاشی شدند.
آنچه که در پژوهش فعلی مورد نظر است دریافت رابطه بین تشکیل دولت مدرن در ایران و افزایش یا کاهش همگرایی ملی است در این تحقیق دولت مدرن در ایران به دولتی اطلاق می شود که بعد از شکست انقلاب مشروطه و رسیدن رضا خان به قدرت آغاز می شود و سعی در ایجاد وحدت ملی بر اساس مرزهای جغرافیایی ایران دارد محقق به دنبال دریافت و فهم این رابطه است که اساسا دولت مدرن در ایران به معنی و مفهوم واقعی آن تشکیل شده است یا خیر؟ و اگر هم تشکیل شده باشد زایش هویت ملی در ایران چگونه بوده است؟
۴-۱-۱- اهمیت و ضرورت تحقیق
از آنجایی که مفاهیمی مانند هویت، ملت و دولت مفاهیمی سیال بوده و از جامعه ای به جامعه ی دیگر تا حدودی متفاوتند، راه را بر برداشت های متفاوت از این مفاهیم باز می کنند و هر گروه و یا تفکری بر حسب اصول و مبادی و فلسفه وجودی خود گاهی تعریف های متباین از اصطلاحات بالا را با سایر احزاب و گروه ­های دیگر ارائه می نماید.
وجود این برداشت های متفاوت بخصوص هنگامی که جامعه ملی متکثر باشد و حاکمیت در دست یک گروه قومی خاص قرار گیرد سبب تضاد و افزایش واگرایی در این جامعه می شود. بدین ترتیب اهمیت اتفاق نظر بر تعاریف مشترک از مفاهیم فوق سبب می شود تا فضای سیاسی آن جامعه برای پذیرش و مشارکت سایر گروه ­های قومی شفاف­تر شود و راه را برای مشارکت گروه ­های مختلف و تشکیل جامعه مدنی مبتنی بر تفاهم و انعطاف پذیری هموار نماید.
۵-۱-۱- ادبیات و سوابق تحقیق
پژوهش­های متعددی در زمینه تفاهیم دولت، هویت، ملیت و قومیت تاکنون توسط پژوهش گران داخلی و خارجی صورت گرفته و یک بُعد یا ابعاد مختلف این مفاهیم را مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار داده اند. بعضی از این دیدگاه ­ها واقع بینانه تر بوده و به دور از تعصبات قومی و یا نژادی به مسئله هویت دولت توجه داشته اند. بعضی هم با فرض یکسان بودن تحولات جهانی گرایش به تعمیم پذیری نتایج ملاحظات گروهی و قومی و با توجه به هویت های تاریخی اقدام به بررسی موضوع نموده اند از جمله ی این منابع:
الطائی، علی، بحران هویت قومی در ایران؛ موضوع این کتاب قبل از اینکه سیاسی باشد، فرهنگی است. نویسنده ضمن توجه به تنوع قومی و فرهنگی در ایران عدم توجه به این مسئله از سوی سازمان­های رسمی و غیر رسمی را موجب بحران هویت در این کشور شده است.
احمدی، حمید، قومیت و قوم گرایی در ایران، افسانه یا واقعیت. در این اثر ضمن توجه به مفاهیم و اصطلاحات بکار گرفته شده در مطالعات قومی در خاورمیانه و ایران مسئله تفکیک نژادی را رد می کند و آن را حاصل ذهنیت پردازی می داند.
حمید، احمدی، ایران هویت، ملیت، قومیت. شامل مجموعه ای از مقالات است که پیرامون مسائل قومی و هویتی در ایران نوشته شده است.
صدر، ضیاءالدین، کثرت قومی و هویت ملی ایرانیان: اهمیت این اثر در ارائه تعریف منطقی از هویت ملی در ایران در مقابل سایر هویت های هشت گانه می باشد. نویسنده ضمن به نقد کشیدن دیدگاه­ های ناسیونالیستی در ایران، عامل اصلی گرایش­های قومی را تفسیر غلط از مفهوم ملت و هویت می داند که توسط مدرنیست های قوم گرای ایران ارائه شده است. این کتاب می تواند اثر مفیدی در تصحیح مفهوم هویت ملی در ایران باشد.
حیسنی، جواد، جامعه شناسی وفاق اجتماعی و اقلیت های قومی در ایران. در این اثر ضمن دارا بودن طرح نظری در زمینه ی جامعه شناسی وفاق اجتماعی در ایران به مفهوم توسعه در مناطق مختلف ایران اشاره کرده است. همچنین تاثیر گروه قومی حاکم بر وفاق یا واگرایی قومی رابررسی کرده است.
برتون، رولان، ترجمه ناصر فکوهی، این کتاب به عنوان یک منبع پایه در بخش مطالعات قومی در حوزه سیاسی کاربرد دارد. در این اثر هویت قومی و نقش عواملی چون زبان و جغرافیا در ساخت هویت مورد بحث قرار گرفته است همچنین جایگاه دولت در رابطه با اقوام و مدیریت چالشهای قومی در جهان امروز در حوزه ی وسیع جهانی مورد توجه قرارداده است.
بیگدلو، رضا، باستان گرایی در تاریخ معاصر ایران: این اثر از معدود آثاری است است که چهره واقعی ناسیونالیسم ایرانی را در رابطه با اقوام ایرانی آشکار می کند. نویسنده ی کتاب آغاز این ایدئولوژی را بطور رسمی از اواخر دوره ی قاجاریه می پندارد گر چه وجود آن را در تاریخ ایران ناشی از شکست­های پی در پی ایرانیان و حقارت ناشی از آن می داند وی ضمن طرح ایده های قوم گرایان ایرانی در ادبیات و تاریخ معاصر ایران معتقد است که این گرایش­های ناسیونالیستی حاصل تحولات مغرب زمین بوده که به سمت رادیکالیسم قومی و نژادی فارس گرایانه سوق داده شده و به جریانی خود محور و ضد دموکراسی تبدیل گردیده است. این جریان نقش مهمی در ساخت دولت – ملت در ایران ایفا نموده و رابطه دولت-ملت را از شکل دموکراتیک آن به شکل استبدادی رهنمون نموده است.
۶-۱-۱- اهداف مشخص پژوهش
۱-۶-۱-۱- هدف اصلی پژوهش
بررسی رابطه تاسیس دولت مدرن و شکل گیری هویت ملی
۲-۶-۱-۱- اهداف فرعی تحقیق
الف: آشنایی با ساخت دولت مدرن در ایران
ب: آشنایی با چگونگی شکل گیری هویت ملی
ج: آشنایی با عوامل موثر بر عدم شکل گیری هویت مدرن در ایران
۷-۱-۱- سئوالات تحقیق
۱-۷-۱-۱- سئوال اصلی
تاسیس دولت مدرن در ایران چگونه سبب عدم شکل گیری هویت ملی گردید
۲-۷-۱-۱- سئوالات فرعی
الف: ساخت دولت مدرن در ایران چگونه بوده است؟
ب: تاچه اندازه هویت ملی ایران به تبع تاسیس دولت ملی شکل گرفته است؟
۸-۱-۱- فرضیه های تحقیق
۱-۸-۱-۱- فرضیه ی اصلی
ساخت دولت مدرن در ایران مانع شکل گیری هویت ملی شده است.
۲-۸-۱-۱- فرضیه ی فرعی
فرضیه اول: ساخت دولت مدرن در ایران غیردموکراتیک و اجباری بوده است.
۹-۱-۱- تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی
دولت مدرن : شکل جدیدی از دولت است که حاصل انقلاب­های دموکراتیک اواخر قرن ۱۸ و ابتدای قرن ۱۹ یعنی انقلاب فرانسه در ۱۷۸۹ و سپس سایر انقلاب­های اروپایی می باشد. این دولت برخلاف دولت­های باستانی مشروعیت خود را از خداوند یا اشرافیت خونی نمی گیرد بلکه حاصل تفاهم عمومی است.
در این فرایند (دولت سازی) قدرت­های محلی تضعیف شده یا بطور کلی تحت الشعاع یک قدرت مرکزی قرار می گیرند بطور کلی فرایند دولت-ملت سازی مدرن عبارت است از گذر از هویت های سنتی-اجتماعی به سوی هویت همبسته تر و یکپارچه تر که سرانجام در قالب مفهوم کلاسیک کشور – ملت متبلور می شود (دلیرپور، ۱۳۸۰: ۵۳)
پیدایش دولت مدرن در ایران با پایان دولت قاجار و شکست جریان مشروطه آغاز می شود. گرچه پایه های تئوریک این دولت از انقلاب مشروطه گذاشته شده بود ولی تطبیق عملی این تئوری در ایران با روی کارآمدن رضا شاه صورت گرفت.