تحسّس: (التفتیش عن بِواطن الامور و اکثر ما یقال فی الشرّ»[۱۵۷] یعنی تجسّس به معنای تفتیش و جستجو از باطن کارهاست و بیشتر در بدیها استعمال می شود. التحسّس: لاستماع لحدیث القوم و طلب خبرهم فی الخیر.[۱۵۸] یعنی تحسّس عبارت است از: گوش فرا دادن به سخن گروهی و جستجو کردن از خبرهای آنها در زمینه نیکی ها. ۱- آیات: مهم ترین آیه ای که به ممنوعیت تجسّس و تفتیش در امور دیگران تصریح کرده اند به شرح زیر است: آیه ۱۲ سوره حجرات: )یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا… لا تَجَسَّسُوا( در این آیه به صراحت خداوند افراد را از تجسّس در کار همدیگر نهی کرده است. ۲- روایات: از پیامبر اکرم۶ روایات متعددی در خصوص ممنوعیت تجسّس و تفتیش نقل شده است: از جمله اینکه: الف) «ایّاکم و الظن فانَّ الظنَّ اکذب الحدیث، و لا تجسّسوا و لا تحسّسوا و لا تناجشوا و لا تحاسدوا و لا تدابروا و لا تیاغضوا و کونوا عباد الله اخواناً»؛[۱۵۹] از گمان بپرهیزید چرا که گمان، سخن را در گرداب دروغ افکند، و از کنجکاوی و پاییدن یکدیگر بپرهیزید، از حال کسی تفتیش نکنید، از یکدیگر تعریف و تمجید نکنید، بدخواه یکدیگر نباشید، کینه یکدیگر را به دل نگیرید به هم پشت نکنید و با بندگان خدا برادروار زندگی کنید. ب) «یا معشر من آمن بلسانه و لم یؤمن بقلبه لا تغتابوا المسلمین و لا تتبعوا عوراتهم فانّه مَن تتبّع عوره اخیه تتبع الله عورته و من یتَّبع الله عورته یفضحه فی جوف بیته»[۱۶۰]؛ «ای گروهی که به زبان اسلام آورده اید و ایمان به قلب شما جای نگرفته است، در جستجوی عیبهای دیگران نباشید چرا که هر کسی در پی کاستیهای آنان برآید خداوند در جستجوی عیوب او خواهد بود و آن که خدا با او چنین کند، رسوایش خواهد ساخت، هرچند درون خانه اش باشد. از امام صادق۷ روایت شده که ایشان فرمودند: «لا تفتش عن ادیانهم فتبقی بلا صدیق»[۱۶۱]؛ «از دین مردم تفتیش مکن که در این صورت بدون دوست می مانی.» همچنین از آن حضرت روایت شده: شخصی به آن حضرت عرضه داشت: انّی تزوّجْتُ امرأه متعه فوقع فی نفسی ان لها زوجاً ففتشت عن ذلک فوجدتُ لها زوجاً: قال: و لم فتشت؟ «من زنی را برای خود عقد بستم در دلم افتاد که او شوهر دارد، چون جستجو کردم دریافتم که او شوهر داشته است. حضرت به او فرمودند: چرا تفتیش کردی؟[۱۶۲] از پیامبر نیز روایت شده: «انّی لم أومر اَنْ انقب عن قلوب الناس و لا أشق بطونهم»؛[۱۶۳] «من مأمور نگشته ام دلهای مردم را بشکافم و از افکار درونی آنها باخبر شوم.» «مَن مشی فی عیب اخیه و کشف عورته کان اول خطوه خطأها و وضعها فی جهنم و کشف عورته علی رؤوس خلائق»؛[۱۶۴] «هر کس در راه جستجوی عیوب و کشف لغزشهای برادرش گام نهد، پای در آتش دوزخ گذارده است و خداوند عیوب او را بر همگان آشکار خواهد کرد. از امام صادق۷ روایت شده: «الجهل فی ثلاث: فی تبدل الاخوان، و المنابذه بغیر بیان و التجسّس عما لا یعنی»؛[۱۶۵] «سه چیز نشانه نادانی است: تغییر دادن دوستان، جدا شدن و کناره گیری [از دوستان] بدون بازگو کردن سبب آن و جستجوی چیزی که نفعی در پی ندارد.» امام علی۷ نیز در نامه خویش به مالک اشتر هنگامی که وی را به سمت فرماندار مصر انتخاب کردند تجسس حاکم در احوال مردم را منع کرده، مالک را به پوشاندن عیوب مردم و دوری جستن از افرادی که عیوب دیگران را آشکار می سازند، توصیه فرموده است[۱۶۶]: باید دورترین مردم از تو و مبغوض ترین آنان نزد تو کسی باشد که پیوسته در پی عیوب مردمان است، چه آن که در مردم لغزش هایی وجود دارد که حاکم از هر کس دیگر به پوشاندن آنها سزاوارتر است. پس در جستجوی امور پنهان مباش، وظیفه تو پاک کردن ظواهر است و این پروردگار است که بر هر آنچه از تو نهان است حکم می کند پس تا آنجا که می توانی عیب را بپوشان تا خداوند نیز آنچه را دوست داری از مردم مخفی بماند، بپوشاند… و از آنچه در نظرت روشن نیست کناره گیر. تأمل در مجموع آیات و روایات فوق نشان می دهد که برخی از امور مردم به طور مطلق مصون از تجسّس دیگران اعلام شده است (ضابطه نوعی) و تجسّس در برخی دیگر از امور به دلایل خاصی تحریم شده است (ضابطه شخصی). برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید. ب) مموعیت سوء ظن: در آیات قرآن و سنت پیامبر اکرم۶ و ائمه اسلام: سوء ظن، منشأ و ریشه اصلی تجسّس و تفتیش در امور خصوصی دیگران معرفی شده است. به همین دلیل، برای برخورد بنیادی با معظل تجسّس به مردم توصیه شده است که از سوء ظن در باره گفتار و اعمال دیگران پرهیز کنند؛ به ظاهر اعمال و گفته ها اعتماد کنند، مگر آن که خلاف آن ثابت شود نه آن که ظواهر را بر اساس سوء ظن مورد تفتیش قرار دهند. ۱) آیات آیه ۱۲ سوره حجرات در این باره می فرماید: )یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً(؛ «ای کسانی که ایمان آورده اید، از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پاره ای از آنها گناه است و تجسّس نکنید و غیبت نکنید بعضی از شما بعضی دیگر را.» ۲) روایات: پیامبر اکرم۶ در حدیثی فرموده اند: «ایّاکم و الظن، فانَّ الظن اکذب الحدیث و لا تحسّسوا و لا تجسّوا»؛[۱۶۷] «بر شما باد اجتناب از ظن، همانا ظن، کذب ترین سخن هاست و از تحسّس و تجسّس اجتناب کنید.» علامه مجلسی در بحارالانوار از پیامبر اکرم۶ نقل کرده اند: «انّ الله تعالی حرّم من المسلم دمه و ماله و ان یظن به ظن السّوء»؛[۱۶۸] «همانا خداوند متعال، جان و مال مسلمان را محترم ساخته و از سوء ظن به او منع کرده است.» همین طور از امام علی۷ نقل شده است: «ضع امر اخیک علی احسنه حتی یأتیک ما یغلبک منه، و لا تظنن بکلمه خرجت من اخیک سؤاً و انت تجد لها فی الخیر مهملاً»؛[۱۶۹] «امر برادر (دینی) خود را بر شکل احسن آن تعبیر کن، مگر آن که خلاف آن بر تو اثبات شود. بر سخن بدی که بر زبان برادرت جاری شده و تو می توانی مهملی برای تعبیر آن به خیر بیابی، ظن سوء مبر.» مولی محمد صالح مازندرانی نیز در شرح اصول کافی از زبان امام علی۷ تعبیر مشابهی را نقل کرده است که دلالت بر نهی از سوء ظن دارد: «ضع امر أخیک علی احسنه حتّی یأتیک ما یغلبک».[۱۷۰] از ابوالحسن ثالث۷ نقل شده است: «اذا کان زمان العدل اغلب من الجور فحرام أن تظن بأحد سوء حتّی یعلم ذلک منه و اذا کان زمان الجور فیه اغلب من العدل فَلَیسَ لاَحَدٍ أن یظن بأحد خیرا حتّی یبدو ذلک منه».[۱۷۱] از امام کاظم۷ نیز تعبیر مشابهی روایت شده است[۱۷۲]: «اذا کان الجور اغلب من الحق، لم یحل لاحد أن یظن بأحد خیراً حتّی یعرف ذلک منه». و بالأخره آنکه امام صادق۷ در تصدیق قول و فعل مسلم و نهی از سوء ظن فرموده اند:

بنابراین هدف اصلی این پژوهش آنست که ابعاد ریسک ادراک شده مشتریان را در پذیرش محصولات شرکت ایران خودرو را شناسایی نموده و میزان تاثیر گذاری هر کدام را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهد.
تئوری که در این پژوهش به عنوان مفهوم پایه مورد استفاده قرار گرفته است، تئوری (PRT) می باشد. مشخصه اصلی این تئوری این است که به طور خاص بر روی عوامل منفی ( ریسک هایی) که مانع پذیرش مشتریان می شوند، متمرکز است (خدمتگذار و همکاران ،۱۳۸۹).
فیلیپ کاتلر در تئوری (PRT) که می توان آن را تئوری ریسک ادراک شده نامید، ریسک ادراک شده را بصورت ترکیبی از چند بعد شناسایی کرده اند. این ابعاد شامل ریسک های عملکردی،فیزیکی، مالی، اجتماعی، روانشناختی و زمانی می باشند.
ریسک ادراک شده را می توان به عنوان ادراک مشتری در مورد عدم اطمینان و نتایج معکوس بالقوه خرید یک محصول یا سرویس تعریف نمود. (لیتلروملانژیو۲۰۰۶ ).
ریسک ادراک شده به عنوان عامل مهمی در نظر گرفته می شود که رفتار مشتری را تحت تاثیر قرار می دهد. (پاولوف ۲۰۰۳ )[۱۲]
در مطالعه بر روی مفهوم ریسک ادراک شده مشتریان در حوزه های گوناگون، باید به این نکته توجه نمود که اشکال مجزای ریسک ممکن است به طور مستقل از یکدیگر درک شوند و تأثیرگذاری هر کدام ممکن است متفاوت باشد، چون هر کدام می توانند از انواع متفاوتی از منابع و در شرایط متفاوتی بوجود آیند.
(ماندریک وبااو۲۰۰۵ )[۱۳]
در مطالعه بر روی مفهوم ریسک ادراک شده مشتریان در حوزه های گوناگون، باید به این نکته توجه نمود که اشکال مجزای ریسک ممکن است به طور مستقل از یکدیگر درک شوند و تأثیرگذاری هر کدام ممکن است متفاوت باشد، چون هر کدام می توانند از انواع متفاوتی از منابع و در شرایط متفاوتی بوجود آیند(ماندریک وبااو۲۰۰۵). اینکه ارزش پیشگوئی کننده هر کدام از این ابعاد در کل ریسک ادراک شده به چه میزان است، به طبقه محصول یا خدمت بستگی دارد.(گموندن،۱۹۸۵ ) باتوجه به آنچه گفته شد پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک ادراک شده مشتریان درخرید محصولات شرکت ایران خودرو درشهر کرمانشاه انجام می گردد.
۱ـ۳ـ اهمیت و ضرورت پژوهش:
پایه های اصلی جهان بینی بازاریابی رابطه مند بر مفهومی قرار دارد که اولین بار توسط لئونارد بری[۱۴] مطرح شد و توسط دیگر صاحبنظران گسترش یافت.دیدگاه بازاریابی رابطه مند مرهون تلاش های کریستوفر[۱۵]، پاین وبالانتین[۱۶] است که در گسترش قلمرو و حوزه مبانی تئوریک آن کوشش چشم گیری داشتند. دیدگاه آنها مبنی به نکات ذیل است :
– تأکید به ارتباط بین مشتریان و عرضه کنندگان که ایجاد رابطه را به جای معامله مورد توجه قرار می دهد.
– دیدگاه بازاریابی رابطه مند بر حداکثر سازی ارزش مشتریان و همچنین بخش های ویژه ای از مشتریان متمرکز است.
– استراتژی های بازاریابی رابطه مند به توسعه وتقویت روابط قوی با مشتریان و عرضه کنندگان، بازارهای حاصل از مشتریان توصیه شده[۱۷]، بازارهای حاصل از تأثیر افراد با نفوذ[۱۸] و بازارهای جذب نیروی انسانی و بازار داخلی که – درون سازمان است – معطوف می باشد.
کیفیت، ارائه خدمات به مشتری و بازاریابی، هرچند که غالبا به طور مجزا مدیریت می شوند ارتباط نزدیکی با هم دارند. دیدگاه بازاریابی رابطه مند بین این سه عنصر انسجام و یکپارچگی برقرار می کند.(پاین،۱۹۹۸).[۱۹]
تبلیغات دهان به دهان بهترین شکل بازاریابی و شاید بهترین نوع از انواع بازاریابی رابطه مند است.
ایجاد تفکر مناسب در افراد بسیار حائز اهمیت است. این می تواند به صورت به راه انداختن یک مسابقه یا یک رویداد باشد. مشتریان خود را برای دریافت این اطلاعات در اولویت قرار دهید، آنها در مورد شما به همه خواهند گفت. سعی کنید تعداد بیشتری از مشتریان جدید خود را شبیه به بهترین مشتریان کنونی خود کنید. مشتریان فعلی را تحلیل کنید و ببینید آنها در چه مواردی با هم اشتراک دارند و چرا این خصوصیات باعث شده است آنها را به بهترین مشتریان شما بدل سازد. پیام بازاریابی خود را با سلیقه آنها اصلاح کنید. این باعث افزایش میزان فروش شده و موفقیت شما را در مورد مشتریان جدید سبب می شود.
تمامی موارد و مطالب ذکر شده اهمیت توجه به تبلیغات دهان به دهان را در بازاریابی می رساند. و به همین دلیل نمی توان اثر گذاری آن را در بازاریابی کالاها و خدمات نادیده گرفت و باید در بازاریابی نوین آن را بیش از پیش مورد توجه قرار داد.
۱ـ۴ـ اهداف پژوهش:
هدف اصلی :
تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک درک شده مشتریان.
اهداف فرعی :
۱- تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی باکاهش ریسک عملکردی خرید مشتریان
۲- تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک فیزیکی خرید مشتریان
۳- تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک مالی خرید مشتریان
۴- تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک اجتماعی خرید مشتریان
۵- تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک روانشناختی خرید مشتریان
۶- تعیین رابطه بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک زمانی خرید مشتریان
۱ـ۵ـ فرضیه های پژوهش
۱- بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک عملکردی خرید مشتریان رابطه وجود دارد..
۲- بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک فیزیکی خرید مشتریان رابطه وجود دارد..
۳- بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک مالی خرید مشتریان رابطه

وجود دارد..
۴- بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک اجتماعی خرید مشتریان رابطه وجود دارد..
۵- بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک روانشناختی خرید مشتریان رابطه وجود دارد..
۶- بین بازاریابی شفاهی با کاهش ریسک زمانی خرید مشتریان رابطه وجود دارد..
۱ـ۶ـ قلمرو تحقیق:
۱-۶-۱-قلمرو موضوعی:
محدوده موضوعی این پژوهش رابطه بین بازاریابی شفاهی با ریسک ادراک شده مشتریان می باشد.
۱-۶-۲-قلمرو مکانی:
محدوده مکانی پژوهش شهر کرمانشاه می باشد.
۱-۶-۳-قلمرو زمانی:
این پژوهش در محدوده زمانی سال تحصیلی۹۳-۱۳۹۲ انجام می گیرد.. جمع آوری اطلاعات از نیمسال دوم همان سال تحصیلی انجام گرفته است، مدت زمان اجرایی پژوهش شش ماه می باشد.
۱ـ۷ـ تعاریف نظری وعملیاتی متغیر ها:
۱-۷-۱- تعریف مفهومی:
بازاریابی :
تعریف گسترده تری که انجمن بازاریابی آمریکا در سال ۱۹۸۵ از مفهوم بازاریابی ارائه داد و جایگزین تعریف کلاسیک سال ۱۹۶۰ شد بصورت زیر است :
” بازاریابی، فرایند برنامه ریزی و اجرایی کردن مفاهیم قیمت گذاری، ارتقا و توزیع افکار و عقاید، محصولات و خدمات است، به گونه ای که از طریق مبادله آنها سازمانها و افراد به اهدافشان دسترسی پیدا می کنند.”
بازاریابی دهان به دهان ( شفاهی ):
فعالیتی که در آن مصرف کننده اطلاعات بازاریابی مربوط به محصولات و خدمات را به مصرف کننده دیگری منتقل می کند” و یا ” تلاش سازمان در جهت تشویق، تسهیل و گسترش ارتباطات بازاریابی در میان مصرف کنندگان “. (کاتلر، ۱۳۸۵)[۲۰]
ریسک درک شده[۲۱] : «توجه به ریسک برای مصرف کنندگان جهت اجتناب از اشتباهات و حداکثر کردن مطلوبیت در تصمیم گیری خرید با اهمیت است». (ماتزلِر و همکاران[۲۲]، ۲۰۰۸).
ریسک عملکردی[۲۳]: ریسکی که در آن محصول نتواند انتظارات را برآورده سازد. (شیفمن و کانوک، ۲۰۰۴)
ریسک فیزیکی[۲۴]: ریسکی که در آن محصول، ممکن است برای خود مصرف کننده و دیگران ضرر جسمانی به بار آورد. (شیفمن و کانوک، ۲۰۰۴)
ریسک مالی[۲۵]: ریسکی که در آن محصول ارزش هزینه اش را نداشته باشد. (شیفمن و کانوک، ۲۰۰۴)
ریسک اجتماعی[۲۶]: ریسکی که در آن، دوستان و آشنایان مورد استهزاء قرار خواهند گرفت. (شیفمن و کانوک، ۲۰۰۴)

• مسیر تکامل و راه سعادت را برای همگان «صراط مستقیم[۲۴]» معرفی کرده و همه را بدان دعوت کرده است.

• شیطان را دشمن مشترک انسان معرفی کرده، تأثیرگذاری او را در زن و مرد یکسان می داند[۲۵]، در آغاز خلقت نیز شیطان هر دو را وسوسه کرد و هر دو را فریب داد[۲۶]. چنین نیست که مهر و قهر شیطان میان زن و مرد تقسیم شده باشد، که دوستی اش از آن زن و دشمنی او تنها با مرد باشد.
• زنان و مردان را مکمل یکدیگر می داند و از این مطلب چنین تعبیر کرده است:

هن لباس لکم و انتم لباس لهن[۲۷]
آنان (زنان) پوشش شما هستند و شما پوشش آنهایید.
علامه طباطبایی معنای آیه را چنین توضیح داده است:
الظاهر من اللباس معناه المعروف و هو ما یستر به الانسان بدنه و الجملتان من قبیل الاستعاره فان کلا من الزوجین یمنع صاحبه عن اتباع الفجور و اشاعته بین افراد النوع فکان کل منهما لصاحبه لباساً یواری به سواته و یستر به عورته. (طباطبایی،محمدحسین، ۱۳۹۳ق)
لباس همان معنای معروف را دارد. یعنی آنچنان انسان با آن بدن را می پوشاند. این دو جمله به صورت استعاره به کار رفته اند، زیرا هر یک از زن و مرد دیگری را از دنبال شر، و آن را شایع ساختن باز می دارد. پس هر کدام برای دیگری لباسی است که با او پلیدی های خود را پنهان می دارد.

1. خداوند آنگاه که مثل و نمونه برای مؤمنان و کافران ذکر می کند از زنان نام می برد، مریم و همسر فرعون را نمونه برای همه مؤمنان و همسر نوح و همسر لوط را نمونه برای کافران معرفی می کند:

خدا برای کافران مثل زن نوح و زن لوط را می آورد که هر دو در نکاح دو تن از بندگان صالح ما بودند و به آن دو خیانت ورزیدند. و آنها نتوانستند از زنان خود رفع عذاب کنند و گفته شد با دیگران در آتش در آیید.
و خدا برای کسانی که ایمان آورده اند؛ زن فرعون را مثل می زند آنگاه که گفت: ای پروردگار من، برای من در بهشت نزد خود خانه ای بنا کن و مرا از فرعون و عملش نجات ده و مرا از مردم ستمکار برهان.
و مریم دختر عمران را که شرمگاه خویش را از زنا نگه داشت و ما از روح خود در آن دمیدیم و او کلمات پروردگار خود و کتابهایش را تصدیق کرد و او از فرمانبرداران بود[۲۸].

1. قرآن کریم کار نیک زنان و مردان را ارج نهاده و یکسان قابل پاداش می داند؛

فَاستجَابَ لَهُم رَبُّهُم اَنی لا اُضیعُ عَمَلَ عامِلِ مِن ذکَرِ اَو اُنثی[۲۹].
پروردگارشان دعایشان را اجابت فرمود که من کار هیچ کس را از شما، چه زن و چه مرد ناچیز نمی سازم.
۱۰- قرآن کریم در مواردی که اختیار برخی امور اجرایی را به مرد سپرده «معاشرت به معروف» را به عنوان یک اصل قانونی، نه یک توصیه اخلاقی صرف، لازم می داند:
عاشرو هن بالمعروف[۳۰]. با زنان به نیکی رفتار کنید.
واژه «معروف» ۳۸ دفعه در قرآن ذکر شده که ۱۹ مورد آن توصیه به مردان در باب معاشرت و رفتار با زنان است.
علامه طباطبایی معروف را چنین تفسیر می کند:
معروف آن است که افراد جامعه انسانی آن را می شناسد، بدون آنکه نسبت به آن جاهل باشند یا آن را انکار نمایند. (طباطبایی،محمدحسین، ۱۳۹۳ ق)
و نیز فرموده است: «معروف آن است که انسان ها آن را با ذوق اجتماعی درک می کنند»
در تفسیر «المنار» این آیه چنین تفسیر شده است:
بر شما مؤمنان واجب است، با زنانتان نیکو رفتار کنید، یعنی مصاحبت و همنشینی با آنان به صورت شناخته شده در طبع زنان باشد و شرع، عرف و جوانمردی آن را زشت ندارند. بنابراین سختگیری در نفقه، آزار دادن با سخن و رفتار، ترشرویی و گرفتگی، با معاشرت نیکو، ناسازگار است. (رشید رضا،محمد، بی تا)
۱۱- قرآن کریم حضور اجتماعی و نظارت بر اعمال و رفتار جامعه انسانی (امر به معروف و نهی از منکر) را به عنوان یک حق و ولایت، به زنان و مردان سپرده است:
وَالمُؤمنُونَ و المُؤمناتُ بَعُضهُم اََولِیاءُ بَعضٍ یَامُرُونَ بِالمَعرُوفِ و یَنهَوَنَ عَنِ المُنکَر.[۳۱]
مردان مؤمن و زنان مؤمن بر یکدیگر ولایت دارند، به نیکی فرمان می دهند و از ناشایست باز می دارند.
۱۲- قرآن کریم مشارکت زنان در مسائل سیاسی را در رده بالای حاکمیت، در قالب «بیعت» مورد تأیید و امضاء قرار داده است:
یا اَیُّها النَّبِیُّ اِذا جاءَ کَ المُؤمِناتُ یُبایِعَنکَ عَلَی ان لا یُشرِکنَ بِاللهِ شَیئاَ و لا یَسرِقنَ وَلا یَزنینَ وَلا یَقتُلنَ اَولادَهُنَّ وَلا یَاتینَ بُبهتان یَفتَرینَه بَینَ اَیدیهِنَّ وَلا یَعصینَکَ فی مَعروُفِ فَباِیعُهَّن و استَغفِرلَهُنَّ[۳۲].
ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آنها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه.
قُل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خیر بما یصعون و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن[۳۳].
به مردان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگاه دارند. این برایشان پاکیزه تر است. زیرا خدا به کارهایی که می کنند آگاه است. و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگاه دارند.
۱۴- قرآن زنده به گور کردن دختران و شوم دانستن آنان را سخت مذمت کرده است:
وَ اَذَا اَلمووَدَهُ سُئِلَت بِاَی ذَنب قُتِلَت[۳۴].
و چون از دختران زنده به گور شده پرسیده شود که به چه گناهی کشته شده است.
و اذا بشر احدهم بالأنثی ظل وجهه مسودا و هو کظیم، یتواری من القوم من سوء ما بشر به ایمسکه علی هون ام یدسه فی التراب الاساء ما یحکمون[۳۵].
و چون به یکی از آنها مژده دختر دهند سیه رو می شود و خشم خود فرو می خورد. از شرم این مژده از مردم پنهان می شود. آیا با خواری نگاهش دارد یا در خاک نهانش کند؟ آگاه باشید بد داوری می کنند.
۱۵- در تفکر قرآنی پدر و مادر بویژه مادران از تعظیم و تکریم خاص برخوردارند.
وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالدَیِهِ اِحساناً حَمَلَتَهُ اُمُه کُرهاً و وَضعَتَهُ کُرها[۳۶]
آدمی را به نیکی کردن با پدر و مادر خود سفارش کردیم. مادرش بار او را به دشواری برداشت و به دشواری بر زمین نهاد.
وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالدَیِهِ حَمَلَتَهُ اُمُه وَهنّش عَلی وَهنٍ وَ فِصالُه فی عامَینِ[۳۷].
آدمی را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش به او حامله شد و هر روز ناتوان تر می شود و پس از دو سال شیرش باز گرفت.
این پانزده اصل قرآنی نشانگر نگرش قرآن به زن است.
۲-۲-۲- زن در سخنان معصومان
در این قسمت به نقل پاره ای از گفته های معصومان (ع) بسنده می کنیم:
۱- زنان همتای مردان
رسول خدا (ص) فرمود: انما النساء شقایق الرجال (حنبل، احمد، ۱۴۰۴ ق)، زنان همتای مردانند.
این سخن با تعبیرهای دیگر نقل شده است مانند:
انما هن شقایق الرجال(بسیونی،سعید، ۱۴۱۰ ق)؛ ان النساء شقایق الرجاء (بسیونی،سعید، ۱۴۱۰ ق).
در کتب لغت نیز چنین آمده است:

روایت سوم مقداری مفصل تر است و آن اینکه علی (ع) فرمود: پیامبر خدا بر ما داخل شد در حالی که فاطمه در کنار دیگ نشسته بود و من عدس پاک می کرم.
آنگاه حضرت از قول پیامبر گرامی اسلام ثواب های عظیمی برای کار و خدمت مردان در خانه نقل می کند و روایت با این فرمایش پیامبر به پایان می رسد که: یا علی، هیچ مردی به اهل و عیال خود خدمت نمی کند مگر آنکه جزء صدیقان یا شهیدان باشد، یا کسی باشد که خداوند خیر دنیا و آخرت را برای او خواسته باشد. (مجلسی، محمدباقر، ۱۳۶۴)
نمونه دیگری را می توان در پاسخ سؤال اسماء بنت یزید از پیامبر اکرم (ص) دید که وقتی آن زن در مورد مقدار اجر و ثواب کار خانه داری و تربیت فرزند و تهیه غذا سؤال می کند حضرت می فرماید: ای زن، باز گرد و به زنانی که تو را فرستاده اند اعلام کن که خوب شوهر داری کردن زن و تلاش برای کسب خشنودی شوهر و سازگاری با او، از حیث ثواب و پاداش الهی با تمامی آن فضائل [که برای مردان مقرر شده مانند، جمعه و جماعات و جهاد] برابری می کند پس آن زن به عنوان اظهار شادمانی تکبیر و تهلیل گویان از محضر پیامبر خارج شد. (حرعاملی، محمد بن حسن، بی تا)
از اما صادق (ع) نقل شده که: ام سلمه [همسر پیامبر (ص)] به ایشان عرضه داشت: ای رسول خدا، مردان همه خیرات را به چنگ آوردند، پس برای زنان بیچاره چه سهمی است؟ حضرت رد پاسخ فرمود: چنین نیست، زن در هنگام بارداری به منزله کسی است که روزها روزه دار و شب ها در حال عبادت است و با مال و جانش در راه خدا جهاد می کند. سپس زمانی که وضع حمل می کند مستحق پاداش می گردد که به سبب بزرگی آنان هیچ کس توان درکش را ندارد و آنگاه که کودکش را شیر می دهد در ازای هر مکیدنی معادل آزاد کردن یکی از فرزندان اسماعیل که وقف عبادت خدا شده به وی پاداش تعلق می گیرد. سپس هنگامی که از شیر دادن فارغ گردیده، فرشته بزرگواری پهلوی او زده و می گوید: اعمال خود را از سر بگیر به درستی که تمامی گناهانت آمرزیده شدند. (السیوطی، عبدالرحمن جلال الدین، بی تا)
قرآن کریم نیز از این سختی در دوران وضع حمل سخن به میان آورد.
وَ وَصیَّنَا الاِنسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلتهُ اُمُّه کُرهاً وَ وَضعَتُه کُرها[۹۸]
آدمی را به نیکی کردن به پدر و مادر خود سفارش کردیم. مادرش بار او را به دشواری برداشت و به دشواری بر زمین نهاد؛
وَ وَصیَّنَا الاِنسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلتهُ اُمُّه وَهناً عَلی وَهنٍ وَفِضالُه فی عامَینِ[۹۹].
آدمی را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش به او حامله شد و هر روز ناتوان تر می شد و پس از دو سال از شیرش گرفت.
با ملاحظه مشتقات و زحمات مادر پیامبر گرامی اسلام رسیدن به بهشت را ملازمه و همراهی با مادر می داند نه پدر.
الزم رجلها فان الجنه تحت اقدامها (کنزالعمال، ج ۱۶، ص ۴۵)
ملازم مادر باش که بهشت زیر پای اوست.
واقعیت این است که فعالیت اجتماعی و اشتغال زنان در دنیای امروز امری اجتناب ناپذیر است و این حقیقت نیز مشهود است که زنان در کاهش زحمت مردان سهم بسزایی داشته اند، اما چیزی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است برقراری ارتباطی منطقی میان انتظارات خانه و خانواده یا خواسته های اجتماعی و مقتضیات زنان است.
با درک نقش و سهم فراوان زنان در تحول و ترقی جامعه دیگر امکان حذف او از جامعه وجود نداشته و خدمات او را نمی توان نادیده انگاشت. از طرفی حضور زن در خانه و خانواده و نقش با اهمیت همسری و مادری را نیز نمی توان کوچک تصور کرد. اما نکته قابل تأمل این است که زنان از مرحله اثبات توانایی شان در انجام وظایف و مشاغل مردان عبور کرده و پذیرش تواناییشان به مرحله تثبیت رسیده است و جامعه نیز از این مسئله آگاه است. لذا چیزی که مهمتر و در عین حال مورد غفلت واقع شده توانایی زنانگی زنان است که ظاهراً کم اهمیت تلقی شده (هم از سوی زنان و هم از سوی مردان). مادری هنری است که مردان از آن محرومند، توانایی است که مردان فاقد آنند و نقشی است که ایفای آن فقط در توان زنان است. نقشی مهم و پر خطر، نقشی که چشمان اجتماع به چگونگی اجرای آن دوخته شده و فردای خود را وامدار زحمت مادران امروز می دانند. از سویی دیگر فعالیت و توانایی مردان در حوزه های مختلف اجتماع چیزی نیست که زنان ناتوان از انجام آن باشند. زنان در ایفای نقش مردان موفق بوده اند، اما ایا مردان توانایی ایفای نقش زنان (مادری) را دارن. (میرابراهیمی، سید علی و عاشوری، مهدی،۱۳۹۰)
بخش سوم
۳-۳- عقل
با بررسی آیات و روایات وارده در بحث ریاست مرد بر زن به نظر می رسد عقل نیز با پایش مبانی مذکور به نتیجه مورد نظر در کتاب و سنت می رسد.در واقع از مجموعه ی نصوص اسلامی به خوبی این نکته استفاده می شود که مدیریت های کلان جامعه، همانند رسالت، امامت و رهبری، مرجعیّت، قضاوت و مانند آن، بر عهده ی مردان است. (داودی، سعید، ۱۳۴۸)
مردان این مسئولیت سنگین را به دوش می کشند و در ادای آن، باید نهایت تلاش و کوشش خود را بکار گیرند.
خداوند زنان را از پذیرش چنین امور سنگینی معاف دانسته، و این مسئولیت را از دوش آنان برداشته است. بی تردید، در آن اعطا و این معاف، ساختار روحی، روانی و جسمی هر یک از دو صنف لحاظ شده است. (داودی، سعید، ۱۳۴۸)
۳-۳-۱- نظر امام خمینی(ره)
در دیدگاه اسلام، مسئولیت مهم زن، تربیت نسل انسانی (فرزندان)، گرم نگه داشتن محیط خانه و فراهم سازی رشد و شکوفایی فضایل اخلاقی در خانواده است. ساختار

جسمی و روحی زن، با این مسئولیت مهم و ظریف تناسب ندارد. او موجودی عاطفی، مهربان، دلسوز، غمگسار، محبوب همسر و فرزندان خانواده است[۱۰۰]. درگیری و خشونت، ورود به چالش های اجتماعی و حضور در نبردهای سیاسی با آنچه که خداوند در سرنوشت و طبیعت او قرار داده است، همخوانی کمتری دارد.
در اینکه حضور زن در اجتماع و یا اشتغال وی و همچنین کسب مناصب غیر کلیدی در جامعه، چه اندازه برای زنان مجاز است، بحثی است که باید در جای خود مطرح شود. (که یقیناً در بخش هایی مجاز، بلکه ضروری است) ولی دو نکته را نباید فراموش کرد:

1. اگر حضور گسترده ی زنان در اجتماع، سبب کم رنگ شدن حضور خانوادگی آنان و سست شدن بنیان های خانواده گردد، باید این حضور به حداقل برسد و در واقع، فعالیت و رسالت اصلی زنان نباید تحت الشعاع امور دیگر قرار گیرد.

به عبارت دیگر: ادای مسئولیت خانوادگی برای زنان و فراهم ساختن محیط امن و آسوده برای شوهر و فرزندان، دقت و مراقبت در امر تربیت کودکان و تغذیه مناسب اعضای خانواده و رساندن ویتامین ها و نیازهای متناسب جسمی به آنان، کاری بس مهم، ارزشمند و اساسی است که همه ی کارهای دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد و این امور مهم، تنها از عهده ی زنان ـ با همکاری شوهران ـ بر می آید.
در واقع، زنانی که براساس ضرورت، پای به عرصه ی اجتماع می گذارند و برای گردش امور جامعه، ناچار به ترک خانه و فرزندان ـ برای ساعات طولانی در روز ـ می شوند؛ یقیناً به یک فداکاری مهم و نوعی از خود گذشتگی دست می زنند؛ چرا که برای رسیدگی به دیگران و سر و سامان دادن بخش هایی از جامعه، خانه و خانواده را از خورشیدی مهربان و موجودی مؤثر و کارساز، به مقدار زیاد محروم می سازند. (حکیمی، محمدرضا، ۱۳۶۸)

1. در حضور اجتماعی زنان، مسأله اختلاط و ارتباط با بیگانگان و ناهمگنان در کانون توجه قرآن قرار دارد. حتی حضور ضروری زنان در جامعه برای رفع نیاز همگان و مسأله آموزش های لازم، باید در پرتو عفّت و پرهیز از خودنمایی و تبرّج و عدم اختلاط با ناهمگنان باشد.

از این دو نکته فقط با همین اشاره می گذریم و سراغ بحث اصلی در این قسمت از مجموعه می رویم.
آنچه که در اینجا، مورد بحث و بررسی ماست، مدیریت کلان و کلیدی جامعه است.
ما معتقدیم این نوع مدیریت ها به دست زنان سپرده نشده است و اسلام آنان را از بدست گرفتن این امور، معاف داشته است.
مؤید موضوع آیات و روایات است:

1. نخستین آیه ای ممکن است در این بحث مورد استفاده قرار گیرد، آیه ی ۳۴ سوره ی نساء است که فرمود «الرِّجالُ قَوَامُونَ عَلی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ». این آیه به طور گسترده در »مدیریت مردان بر زنان در خانواده» مورد بررسی قرار گرفت.

۳-۳-۲- نظر علامه طباطبایی:«این علت برتری در مردان (تعقل افزونتر و توان بیشتر) مخصوص خانواده و همسران نیست؛ بلکه این حکم برای گروه مردان در برابر گروه زنان است. در تمام اموری که زندگی این دو صنف به آن مرتبط است، مانند مسائل حکومتی و قضاوت و مانند آن، به سبب برتری عقلی مردان، مدیریت و رهبری به عهده ی آنان است[۱۰۱]».
ولی جمع دیگری از مفسران، این ایه را در محدوده ی روابط زوجین می دانند و معتقدند که در این محدوده، حق سرپرستی و مدیریت با مردان است. و آیه به فراتر از این محدوده نظری ندارد.
آنچه که ما در آنجا گفته ایم این نکته است که از این آیه نمی توان حکم مولوی و قطعی برای لزوم مدیریت مردان بر زنان در جامعه را فهمید؛ ولی به هر حال، تعلیل آیه «بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ» ـ که به گفته ی اکثریت قریب به اتفاق مفسران آنچه مایه ی برتری مردان بر زنان است عقل افزونتر و نیروی جسمی بیشتر است ـ در جامعه نیز جاری است. و از باب «حُکم الأمثال فیما یجوز و فیما لایجوز سواء»، در جامعه نیز مدیریت از آنِ مردان است، نه زنان. بلکه شاید بتوان گفت وقتی در امر اداره ی خانواده که اهمیتش از اداره ی یک جامعه کمتر و مدیریت آن از اداره ی یک ملت و مجموعه ی بزرگ آسان تر است، قرآن کریم سرپرستی و ریاست را به عهد ی مردان گذاشته است، به طریق اولی ریاست و مدیریت جامعه نیز ـ که اندیشه ای بس عمیق تر و والاتر و توانی افزونتر را می طلبد ـ بر دوش مردان خواهد بود. (نوری، یحیی، ۱۳۶۹)
۳-۳-۳-نظرآیت الله سبحانی:
آیت الله جعفر سبحانی در این باره معتقد است:
می دانیم که زن و شوهر با هم نمی توانند سرپرستی خانواده را به عهده بگیرند زیرا نتیجه اینگونه مدیریت ها هرج و مرج و عقب ماندگی در خانواده می باشد. برای اینکه در این فرض، دو طرز تفکر و سلیقه های مختلف آنان بر کانون خانواده حاکم خواهند بود. و ثانیاً در فرض اشتراک در سرپرستی خانواده، هیچ یک از زن و شوهر مسئولیت شایسته و لازم را احساس نخواهند کرد و کارهای منزل را به همدیگر واگذار خواهند نمود پس در این فرض موفقیتی برای خانواده بوجود نمی آید.
فرض دوم این است که زن سرپرست خانواده باشد. در این صورت باید ویژگی های طبیعی زن را برای این کار بررسی نموده و ملاحظه نمائیم که آیا زنان برای سرپرستی خانواده مناسبند؟ در جواب باید گفت: اگرچه زنان در مسائلی دارای مزایا و امتیازات خاصی می باشند، ولی بررسی خصوصیات اخلاقی و جسمی آنان نشان می دهد که آنان از جهت صلاحیت سرپرستی، نمی توانند پا به پای مردان پیش آیند و خود نیز به طور طبیعی علاقمندند که پیوسته زیر نظر یک شخص شایسته اداره شوند. (سبحانی، جعفر،۱۳۷۰)
۳-۳-۴- نظر کلیودالسون روانشناسی معروف:
خانم «کلیودالسون» که یک روانشناس معروف است می گوید: «بزرگترین علاقه ی من مطالعه ی روحیه ی مردها است از این جهت چندی پیش به من مأموریت داده شد که تحقیقاتی درباره ی عوامل روانی زن و مرد به عمل بیاورم و به این نتیجه رسیدم که: تمام زنها علاقه دارند تحت نظر شخص دیگری کار کنند و بطور خلاصه از مرئوس بودن و تحت نظر رئیس کار کردن خوششان می آید و تمام زنها می خواهند احساس کنند که وجودشان مؤثر و مورد نیاز است و سپس نتیجه می گیرد که: به عقیده ی من این دو نیاز روحی زن از این واقعیت سرچشمه می گیرد که زنها تابع احساسات و مردان تابع عقل هستند. (مطهری، مرتضی،۱۳۸۵)
علاوه بر اظهارات فوق، مطالعه حیوانات نیز نشان می دهد که حیوانات ماده همیشه به نرهای خود احترام می گذارند و از قدرت و قوت آنها احساس لذت می کنند و مادّه ی مورد رقابت نرها، تسلیم حیوان نری می گردد که قدرت بیشتری داشته باشد. و چنانچه حیوانی ماده، در دوران پرورش نوزادش، که ارتباط و رابطه اش باید شبیه روابط زن و شوهر باشد، تخلف نماید و با نر دیگری نزدیکی کند، به سختی مورد تنبیه جفت خود قرار می گیرد. (صدر، محمد،۱۳۴۸)
۳-۴- احکام زن ناشزه
آوردن این بحث در اینجا بخاطر آن است که به این موضوع بپردازیم که ریاست زن همچنانکه بعهده مردان است ، در صورت تخطی از وظایف همسری، آیا این ریاست می تواند مبنای تنبیه و تربیت زن ناشزه هم قرار گیرد؟ و ثانیا چرا زنان حق تنبیه و تادیب مردان را ندارند؟لذا در اینجا به تفصیل به موضوع نشوز زن و احکام و آثار آن می پردازیم.
نشوز: مراد از نشوز سرکشی و طغیان و سرپیچی کردن هر یک از زن و مرد از تکالیف ویژه ی خود است. (فیض، علیرضا،۱۳۸۰)
در صورت تحقق نشوز، تکالیف هر یک از زن و شوهر در برابر دیگری براساس آیات قرآن متفاوت است. اگر زن ناشزه باشد، حقی که شوهر در برابر او دارد، با صورت نشوز مرد و نحوه ی برخورد زن با او فرق دارد.
در آیه ی ۳۴ سوره ی نساء، نشوز زن مطرح شده است. قرآن کریم می فرماید:
الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ وَبِما أَنفَقُوا مِن أَموالِهِم فَالصّالِحاتُ قشنِتاتُ حافِظاتُ لِلغَیبِ بِما حَفِظَ اللهُ وَ الَّاتِی تَخافُونَ نُشوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهجُرُوهُنَّ فِی المَضاجِعِ وَاضربوهُنَّ فَإِن أَطَعنَکُم فَلا تَبغُوا عَلَیهِنَّ سَبِیلاً إِنَّ اللهَ کانَ عَلِیَاً کَبِیراً.
«مردان سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری هایی که خداوند (از نظر نظام اجتماع) برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است، و بخاطر انفاق هایی که از اموالشان (در مورد زنان) می کنند. و زنان صالح، زنانی هستند که متواضع
اند و در غیاب (همسر خود)، اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده، حفظ می کنند، و (اما) آن دسته از زنان را که از سرکشی و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندر دهید؛ و (اگر مؤثر واقع نشد) در بستر از آنها دوری نمایید؛ و اگر (هیچ راهی جز شدت عمل، برای وادار کردن آنها به انجام وظایفشان نبود)، آنها را تنبیه کنید. و اگر از شما پیروی کردند، راهی برای تعدی برای آنها نجویی. (بدانید) خداوند، بلندمرتبه و بزرگ است (و قدرت او، بالاترین قدرتهاست)».

از دیدگاه تئوری حسابداری، پدیده مدیریت سود سود در رویکرد رفتاری ، موضوعی قابل تامل است . همچنین در عمل نیز حسابداران و تحلیل گران مالی در فرایند گزارشگری مالی که گزارشگری سود از مهمترین اجزای آن به شمار می رود به نوعی با این پدیده و پیامدهای آن مواجه می شوند . شناخت ابعاد مختلف رفتار مدیریت سود سود در راستای شناسایی ویژگی ها و محدودیت های سود حسابداری قرار می گیرد . در صورت امکان ارائه یک چارچوب نظری برای این پدیده که به نظر می رسد تاکنون میسر نشده است احتمال دارد بتوان به پیشرفتی در زمینه کیفیت گزارشگری سود دست یافت . انگیزه های ناشی از پدیده مدیریت سود سود را سه مورد زیر بیان می کند(چینگ[۳۵]، ۲۰۱۰):
الف) افزایش رفاه سهامداران
ب) تسهیل قابلیت پیش بینی سود
ج) افزایش رفاه مدیریت می دانند
هر یک از انگیزه های مدیریت سود سود به تفصیل در ذیل تشریح می شوند.

افزایش رفاه سهامداران:[۳۶]

محققین معتقدند که انگیزه اصلی مدیران از هموار سازی سود افزایش ارزش سهام شرکت می باشد چون سهامداران حاضرند برای شرکت هایی که دارای سود پایداری هستند بهای بیشتری را بپردازند و در حالت کلی تمایل بیشتری به سرمایه گذاری در شرکت هایی دارند که سودهای همواری را گزارش می کنند شرکت هایی که سودهای همواری را گزارش می کنند نسبت به شرکت هایی که سودهای پرنوسانی را گزارش می کنند دارای ریسک کمتری هستند. معتقــد است که مدیــریت فرض می کند که سهامداران تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری در شرکت هایی که دارای سودهای هموار هستند نشان می دهند ، زیراسودهای هموارنشان دهنده ثبات شرکت است و سودهای پرنوسان دلیلی بر ریسکی بودن عملیات شرکت تلقی می شود و یا به عبارتی نوسان سود را بیانگر نوعی فعایت برنامه ریزی نشده می دانند که چندان پایدار نمی ماند و ماندگار نیست. به این نتیجه رسیدند که مدیریت سود سود در راستای هدف کاهش عدم اطمینان های مربوط به خالص جریان های نقدی مورد انتظار عمل می کند و در نتیجه به صرف ریسک پایین تری در قیمت گذاری دارائی های سرمایه ای می انجامد و نتایج بیدلمن را تایید کردند. معتقــد است که سهــامداران فرض می کننــد که کاهش نوسان هـای دوره ای سود پرداختهای مالیاتی را کاهش می دهد (الاسیانی[۳۷]، ۲۰۱۳).
گوردن معتقد است که مدیران به این خاطر به هموارسازی سود روی می آورند که معتقدند اگر سودهای همواری را گزارش کنند، نشان از عملکرد خوب آنها دارد و بر عکس اگر سودهای پرنوسانی را گزارش کردند نشان از بی ثباتی در شرکت و عملکرد ضعیف آنها دارد.
معتقـد است که هموارســازی سود منجر به کــاهش مالیات پرداختی و ایجاد ذهنیت بهتر سهامداران نسبت به سودهای کم نوسان می شود. این نوع استدلال ها از سوی طرفداران فرضیه بازار کارآی سرمایه به بار انتقاد گرفته شد. طرفداران فرضیه بازار کارای سرمایه معتقدند که در بازار کارای سرمایه سهامداران و در کل بازار در مورد رویدادهایی که تاثیری بر جریانات نقدی ندارند، گمراه نخواهند شد، زیرا بازار این توانایی را دارد که دستکاری های سود را تشخیص دهند.

تسهیل قابلیت پیش بینی سود: [۳۸]

وقتی که مدیریت سود سود وجود داشته باشد، مدیریت و سهامداران می توانند راحتر برنامه ریزی و بودجه بندی کنند. مدیریت می تواند برای سالهای آتی راحتر برنامه ریزی کند و سهامداران و سرمایه گذاران در محاسبه بازده سهم و تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری خود راحتر اقدام می کنند. مدیران در صورت وجود سودهای پرنوسان نمی توانند براحتی برای آینده برنامه ریزی و بودجه بندی کنند . سهامداران نیز در مورد سودهای قابل تقسیم و پیش بینی قیمت سهــام در آینده با مشکــل مواجه خواهنــد شــد. به این نتیجـه رسیدند کــه پیش بینی جریــانهای نقدی آتی با توسل به سودهای همـــوار متوالی نسبت به سودهای واقعی متوالی که در برگیرنده اقلام غیر مترقبه هستند برتری دارد. آنها به این نتیجه دست یافتند که مدیریت به منظور افزایش توانایی سرمایه گذاران برای پیش بینی جریان نقدی آتی به هموار سازی سود دست می زنند و معتقدند وجود هموار سازی سود این امر را تسهیل می کند (گاجانیس[۳۹]، ۲۰۱۳).

افرایش رفاه مدیریت:[۴۰]

یکی از انگیزه هایی که باعث می شود مدیریت دست به مدیریت سود سود بزند منافع مدیریت است. در اکثر واحدهای تجاری پاداش مدیریت تابعی از سود است و مدیریت برای دریافت پاداش بیشتر دست به مدیریت سود سود می زند. یکی دیگر از دلایلی که باعث می شود که مدیریت دست به مدیریت سود سود بزند این است که مدیریت امنیت شغلی می خواهد. همان طور که قبلاً نیز بیان شد سهامداران در شرکتهایی که دارای سودهای هموار می باشند رغبت بیشتری به سرمایه گذاری نشان می دهند و همچنین ناپایدار بودن سود را ریسکی بودن شرکت می دانند بنابراین مدیری که مدیریت سود سود نکند احتمال دارد شغل خود را از دست بدهد و برعکس مدیری که سودهای همواری را گزارش می کند ارزش سهام شرکت را بیشتر می کند و از این طریق ثروت سهامداران را بیشتر می کند و از طرف دیگر سهامداران نیز امنیت شغلی وی را تضمین می کنند.
این موارد به خاطر وجود تضاد منافع بین سهامداران و مدیران اتفاق می افتد چون مدیران دنبال منافع مادی و همچنین امنیت شغلی هستند و سهامداران هم دنبال افزایش ثروت خود می باشند. در بعضی مواقع منافع مدیران موقعی تضمین می باشد که منافع سهامداران تضمین شده باشد و مدیران انگیزه قوی برای افزایش ثروت سهامداران دارند چون منافع خود در گرو افزایش رفاه سهامداران است. پس مدیران دست به هموار سازی سود و افزایش ثروت سهامداران می زنند نه به خاطر این موضوع که ثروت آنها زیاد شود بلکه به این خاطر که منافع خود تضمین شود. مخصوصاً زمانی این رویداد رخ می دهد که حقوق و مزایای مدیران تابعی از افزایش ثروت سهامداران باشد. در این حالت مدیران با انگیزه بیشتری دست به هموار سازی سود خواهند زد.
این فرضیه را تاییــد کردند که طرح های توافق شده حق الزحمه مبتنی بر سود عموماً به هموار سازی سود منجر می شود. همچنین به بررسی ارتباط بین هموار سازی سود با محرک های اقتصادی نظیر اندازه شرکت، بازار سهام، نوع کنترل و مالکیت و طرح های پاداش پرداخت. مطالعات او به این نتیجه رسید که هموارسازی سود در مورد شرکت های بزرگ، شرکت های دارای طرح های پاداش (تشویقی) و شرکت هایی که سود واقعی آنها با سود مورد انتظارشان متقاوت است بیشتر مصداق دارد و همچنین به این نتیجه رسید که دلیل منطقی برای هموارسازی سود تمایل مدیران به افزایش ارزش سهام شرکت می باشد. موس به این نتیجه رسید که هر چه تفاوت بین سود مورد انتظار با سود واقعی بیشتر باشد هموار سازی سود بیشتر رخ می دهد(گاجانیس[۴۱]، ۲۰۱۳). در مورد روش تعهدی و نقــدی و تاثیر آن بر همــوار سازی سود مطالعه نمود و به این نتیجه رسید که روش تعهدی سود را هموارتر از روش نقدی نشان می دهد. بر مبنای فــرضیه حداکثــر سازی پــاداش و حق الزحمه مدیریت انجام شده معتقد است در شرایطی که بین حق الزحمه و پاداش مدیریت با ارقام سود حسابداری رابطه وجود دارد، مدیریت آن دسته از روش های حسابداری را انتخاب می کند که هموار سازی سود را در پی داشته باشد و همچنین به این نتیجه رسید که اگر حق الزحمه و پاداش مدیران بر مبنای سود حسابداری باشد در این حالت هموارسازی سود وجود دارد و بیشتر از حالتی است که سود حسابداری مبنای حق الزحمه و پاداش مدیران نیست (گاجانیس[۴۲]، ۲۰۱۳).
تحقیق دیگری نیز توسط لی ماریا انجــام شد و در تحقیـق او ارتبــاط بین حداکثر سازی ثروت مدیر و انتخاب روش های حسابداری بررسی شد. او برای انجام تحقیق خود قضیه های زیر را انجام داد.
قضیه ۱- معیاری که یک مدیر در انتخاب اصول و روش های مختلف حسابداری مد نظر دارد، حداکثر کردن سودمندی و رفاه شخصی است.
قضیه ۲- سودمندی و رفاه مدیریت با :
۱) امنیت شغلی او
۲) سطح و نرخ رشد درآمدهایش
۳) سطح و نرخ رشد اندازه شرکت افزایش می یابد.
قضیه ۳- حصول اهداف مدیریت (قضیه ۲) به میزان قابل توجهی به رضایت سهامدار از عملکرد شرکت بستگی دارد.
قضیه ۴- رضایت سهامداران یک شرکت به میانگین نرخ رشد و ثبات آن بستگی دارد.
با فرض درستی چهار قضیه اشاره شده می توان به این نتایج رسید که با انتخاب اصول و روش های حسابداری مدیران سودهای گزارش شده را هموار می کنند و نرخ رشد سود را نیز هموار می کنند (لیماریا[۴۳]، ۲۰۱۳).
تحقیق دیگری توسط صورت گرفت و نتایج این تحقیق نشان می داد که مدیران موقعی به هموار سازی سود دست می زنند که :
الف) مدیران در شرایطی تضعیف شده و در معرض لغزش های اخلاقی قرار گرفته باشند و یا
ب) عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران وجود داشته باشد.
محقق دیگری به بررسی پدیده هموارسازی واقعی سود در چهار چوب تئوری نمایندگی پرداخت. او معتقد بود که هموار سازی واقعی سود از طریق تغییر تولید شرکت و یا تصمیمات سرمایه گذاری رخ می دهد. وقتی که این عمل مدیریت از چشم سهامداران پنهان بماند آنگاه مدیریت فرصتی را برای تعدیل عملکرد خود پیدا خواهد کرد و هدف مدیریت از این تعدیل نشان دادن تصویری با ثبات از عملکردش می باشد و باعث رفاه و سودمندی بیشتر وی خواهد شد.
بر مبنــای تئوری فــادنبرگ و تیرول [۴۴] به آزمون فرضیه هایی در ارتباط با انگیزه های هموارسازی سود پرداختند و نتایج این تحقیق نشان م

ی دهد که از شرکت های مورد مطالعه ۳/۲۷% به هموار سازی سود پرداخته اند و انگیزه اصلی مدیریت برای ه
موار سازی امنیت شغلی است. به این نتیجه رسید که همــوار ســازی سود تاثیـر مساعد در ارزش سهام و بهای سرمایه (تأمین مالی) دارد. اعلام کــردند که هموار ســازی سود می تواند ارزش بازار شرکت ها را به واسطه تاثیر در هزینه های تامین مالی، بی ثباتی کمتر در سود، کاهش احتمال ورشکستگی، بیشتر کند. چون هزینه های استقراضی یک شرکت پایین می آید و همین دلیل باعث می شود که در ارزش بازار شرکت تاثیر مثبت داشته باشد.
انگیز های مختلفی در تحقیقات گذشته بر مدیریت سود سود مورد اشاره قرار گرفته اند از جمله (لیماریا[۴۵]، ۲۰۱۳):
۱- افزایش قابلیت اتکای پیش بینی بر پایه سری های هموار شده اعداد و ارقام حسابداری در خلال روندی که به عنوان نمونه بهینه یا نرمال توسط مدیریت در نظر گرفته می شود .
۲- کسب مزایای مالیاتی و ارتقاء روابط فی مابین با بستانکاران ، کارکنان و سرمایه گذاران
۳- کاهش عدم اطمینان ناشی از نوسانات اعداد و ارقام حسابداری به طور کلی و کاهش ریسک سیتماتیک به طور خاص از طریق کاهش کواریانس میان بازده شرکت و بازده بازار
در رابطه با منفعت و هزینه مدیریت سود سود در مقاله ترومن و تیت من (۱۹۸۸) می خوانیم که : اگر مدیریت سود پرهزینه باشد ممکن است مدیریت اقدام به مدیریت سود نکند اما در صورتی که هزینه مدیریت سود به گونه ای قابل قبول ناچیز باشد آنگاه مدیران برای هموار کردن سود های شرکت دارای انگیزه خواهند بود (چانگ[۴۶]، ۲۰۱۳). چنین هزینه هایی می تواند مثلا الزام به شناسایی تعهد مالیاتی در نتیجه شناسایی یک رویداد خاص باشد که در نهایت منجر به ارزش فعلی بالاتر صورتحساب های مالیاتی خواهد شد . در زمینه انگیزه های مدیریت سود سود موارد دیگری نظیر تلاش برای اثرگذاری بر قیمت سهام نر خهای ریسک ، دستکاری پاداش مدیریت،گریز از محدودیت های قراردادهای بدهی و اجتناب از هزینه های سیاسی نیز ذکر شده اند (لیماریا[۴۷]، ۲۰۱۳). در زمینه تلاش برای اثر گذاری بر قیمت های سهام و نرخ های ریسک،این فرض وجود دارد که با یک جریان با ثبات عایدات می تواند جریان کم ریسک تر به حساب آمده و بنابر این منجر به قیمت های سهام بالاتر و هزینه های استقراض کمتر شود (چانگ[۴۸]، ۲۰۱۳). از جنبه مثبت دیگر هدف مدیریت می تواند تمایل به افزایش قدرت پیش بینی سرمایه گذاران باشد . در رابطه با بحث انگیزه ها ، دخالت عوامل ثانویه نیز گاها مورد بررسی قرار گرفته است . به طور مثال اندازه شرکت ، برخی تحقیقات نشان دادند که به این دلیل که شرکت های بزرگ تر به لحاظ سیاسی حساس تر از شرکت های کوچکتر اند . بنابراین ممکن است تمایل بیشتری به مدیریت سود سود داشته باشند و یا مورد دیگری نظیر میزان دارایی های استهلاک پذیر ،میزانی که شرکتهایی می توانند با بهره گرفتن از تغییرات در استهلاک دست به مدیریت سود بزنند به مقدار دارایی های استهلاک پذیر آن ها بستگی دارد ، یعنی هرچه مقدار دارایی های استهلاک پذیر نسبت به کل دارایی ها بیشتر باشد به طور بالقوه احتمال بیشتری برای مدیریت سود سود از طریق تغییر در روش استهلاک وجود دارد . یکی از مهمترین انگیزه های مدیران که در تحقیفات زیادی مورد اشاره قرار گرفته است نوعی طرح های پاداش آنهاست . آن دسته از طرح های پاداش که مبتنی بر میزان سود گزارش شده باشد می توانند این انگیزه را در مدیر ایجاد کنند که سود را به نحوی دستکاری نمایند گه پاداش بییشتری دریافت کنند و یا اگر میزان پاداشی که در دوره جاری به او تعلق می گیرد از سقف خاصی بیشتر نشود مقداری از سود را از طریق تکنیک های مدیریت سود به دوره های بعدی منتقل کرد . و در واقع به نوعی برای استفاده های آتی ذخیره کنند . در واقع در چنین شرایطی به جای این که اعطای پاداش به مدیر بر مبنای سود، منافع او و مالکان شرکت را همسو کند و تضاد منافع را کاهش دهد ، برعکس موجب تشویق بیشتر مدیر به دست زدن به روش ایجاد شده که سود شخصی وی را افزایش می دهد . کارلسون و باتالا راه حل را در افزایش مالکیت مدیر می دانند (چانگ[۴۹]، ۲۰۱۳). به اعتقاد آنها هر چه درصد مالکیت مدیران کمتر باشد آنها به منظور حفظ موقعیت شغلی خود انگیزه بیشتری برای مدیریت سود سود خواهد داشت . عامل دیگری که به عنوان مشوق مدیران جهت مدیریت سود ذکر شده میزان مالکیت موسسات در شرکت مورد نظر است . یرخی تحقیقات متضمن این نکته هستند که مالکانی که شکل موسسه دارند به دنبال دسترسی هر چه سریع تر به سود هستند و سرمایه گذاری هایشان جنبه کوتاه مدت دارد . دلیل این امر این است که مدیران خود این موسسات به شکل فعلی ارزیابی شده و پاداش می گیرند ، به این ترتیب نتیجه منطقی این است که هرچه درصد مالکیت موسسات در شرکتی بیشتر باشد مدیران آن شرکت برای دستکاری سود بیشتر خواهد بود. الزامات مربوط به قراردادهای بدهی دیگر انگیزه احتمالی مدیران در مدیریت سود سود است . به این معنا که هر گاه مدیران احساس کنند اعداد و ارقام قابل گزارش موجب نقض قراردادهای بدهی و تعهدات ارائه شده به بستانکاران خواهد شد(و در نتیجه احتمال ورشکستگی شرکت را افزای
ش خواهد داد ) انگیزه بیشتری خواهند داشت تا از طریق مدیریت سود سود خطر احتمالی را کاهش داده و مرتفع سازند (هکمن[۵۰]، ۲۰۱۰).
هیلی و والن در مقاله خود تحت عنوان “مروری بر ادبیات مدیریت سود و نتایج آن برای تدوین استاندارد” بر انگیزه های مرتبط با بازار سرمایه تاکید می کنند . آنها می نویسند استفاده گسترده از اطلاعات حسابداری به وسیله سرمایه گذاران و تحلیل گران مالی ب
ه منظور ارزش گذاری سهام می تواند انگیزه ای برای مدیران ایجاد کند تا سود را به منظور تاثیرگذاری بر عملکرد قیمت سهام در کوتاه مدت دستکاری کنند (لیماریا[۵۱]، ۲۰۱۳).
هیلی و والن از جمله به دوره های پیش از عرضه سهام اشاره می کنند که برخی شواهد نشان می دهد دستکاری سود در جهت افزایش ( بیش از واقع نشان دادن) در چنین دوره هایی واقع شده است . آنها همچنین به تلاش مدیران جهت محقق کردن پیش بینی های صاحبنظران بازار اشاره می کنند که انگیزه هایی برای مدیران جهت دستکاری سود باشد چنین نکته ای توسط دیکو و اسکینر نیز مورد تایید قرار گرفته است آنها اشاره می کنند که : چندین تحقیق جدید حاکی از وجود انگیزه نزد مدیران برای برآوردن اهدافی نظیرانتظارات سرمایه گذاران در رابطه با عایدات فعلی است . در این رابطه اسکینر و اسلوان به نتیجه می رسند که قیمت سهام در رابطه با تغییرات غافل گیرکننده منفی در سودها دچار تغییرات نامتناسب بزرگی در جهت منفی برای شرکت هایی باسهام در حال رشد می شود . به عبارت دیگر تفسیر آن این است که زمانی که شرکت های با سهام در حال رشد حتی ناکامی های کوچکی را نسبت به پیش بینی های تحلیل گران در قیمت خود نشان دهند دچار کاهش های قیمتی نامتناسب بزرگی می شوند . کاناگارتنام و همکاران (۲۰۰۱)به نقل فاندنبرگ و تیرول (۱۹۹۵) امنیت شغلی مدیران را انگیزه ای برای آنها جهت مدیریت سود سود می دانند . آنها هم چنین به عواملی نظیر نیاز به تامین مالی از خارج از شرکت نیز اشاره می کنند در توجیه امنیت شغلی به عنوان انگیزه آنها می گویند که مدیران برای کاهش احتمال مداخله ( مالکان) و احتمال اخراج،عملکرد خود را بهتر جلوه می دهند . تفسیر عامل نیاز به تامین مالی از خارج از شرکت نیز این گونه است که با فرض این که هزینه بدهی به ریسک شرکت (و در این جا بانک به طور خاص) وابسته باشد،مدیران بانک انگیزه خواهد داشت تا با کاهش نوسانات عمده سود از طریق مدیریت سود این ریسک و نهایتا هزینه بدهی را کاهش دهند. برخی تحقیقات با نگاهی مثبت به مدیریت سود سود آنرا ابزاری برای مدیران در جهت افشای اطلاعات محرمانه خود در رابطه با عابدات آتی دانستهاند (هکمن[۵۲]، ۲۰۱۰).

معیارهای شناخت مدیریت سود

معمولا به دلیل دشواری شناسایی یک رفتار و یا تصمیم به عنوان مدیریت سود با قصد قبلی اکثر محققان به معیارهای کلی و محدود کننده در جهت شناخت پدیده مدیریت سود اشاره نمی کنند . در این زمینه شاید می توان عمده ترین معیارهای اعلام شده برای شناخت مدیریت سود معیارهای اعلام شده توسط کاپلند (۱۹۶۸) دانست. او در این زمینه می نویسد:
یک ابزار مدیریت سود باید تمام ویژگی های زیر را داشته باشد:
۱- هنگامی که یک بار مورد استفاده قرار گرفت نباید موجب تعهد شرکت به انجام هیچ اقدام مشخص دیگری در آینده شود .
۲- باید بر مبنای قضاوت حرفه ای قرار داشته باشد در چارچوب اصول عمومی پذیرفته شده حسابداری باشد .
۳- باید در مقایسه با تغییرات سالانه سود منجر به تغییران با اهمیتی شود .
۴- نباید نیاز به معامله ای “واقعی” با اشخاص ثالث داشته باشد مگر در حد طبقه بندی مجدد مانده های حساب های داخلی
۵- باید به تنهایی و یا به همراه رویه ای دیگر در دوره های متوالی زمانی مورد استفاده قرار گیرد . این معیار بعدها توسط شیف (۱۹۶۸)و کرکهایمر(۱۹۶۸)،بیدلمن (۱۹۷۳) تحت این عنوان که بسیار محدود شده هستند مورد انتقاد قرار گرفتند . در عوض آنها پیشنهاد کردند که شاخص های کلی تری مثلا هر گونه تصمیم مدیریتی دلخواه و زمان بندی چنین تصمیماتی به عنوان معیاری برای مدیریت سود بکار گرفته شود. برخی معیار های ارائه شده در این زمینه موید این نکته هستند که روش های مرجح باید به گونه ای ذهنی قابل اجرا باشند . به لحاظ الگوها غیر یکنواخت بوده و از نظر اهمیت موثر باشد و نهایتا این که برای افراد خارج از شرکت قابل مشاهده نباشد بر اساس چنین معیار هایی مدیران می توانند با تکنیک هایی از قبیل جابجایی زمان وقوع یا شناخت یک رویداد ، از طریق فرآیندهای تخصصی در طول زمان و یا از طریق طبقه بندی حسابها دست به مدیریت سود سود بزنند . بنابراین ملاحظه می شود همانطور که در مورد استفاده از قضاوت در حسابداری و حد و حدود آن توافق نظر وجود ندارد ، می توان گفت در زمینه این که چه رفتاری مدیریت سود است و چه رفتاری نیست نیز توافق عمومی در کار نیست (تورک[۵۳]، ۲۰۱۰). نکته ای که در این رابطه پیش تر نیز اشاره شد در این جمله کاپلند به وضوح روشن است : یک ابزار مدیریت سود سود باید تنها مستلزم تغییر یک رویداد باشد و وقوع خود رویداد. کاپلند در این جا در واقع تنها مدیریت سود مصنوعی را به عنوان مدیریت سود می پذیرد و مدیریت سود واقعی را که به وقوع رویدادی همراست را مدیریت سود به حساب نمی آورد . در چنین دیدگاهی مورد قبول برخی صاحبنظران و مورد مخالفت برخی دیگر است . در واقع کاپلند در مقام نماینده ای از تفکر افرادی که مدیریت سود رامنحصر به مدیریت سود مصنوعی می دانند آن را : … موضوعی مربوط به شکل و نه محتوای …. به حساب می آورند . در زمینه دشواری تشخیص انواع مدیریت سود داشر و مالکوم اشاره می کنند که : به یک معنا دو نوع مدیریت سود اغلب غیر قابل تمایزند . شرکت ممکن است به طور همزمان هم در مورد سطح یک مبادله و هم چگونگی گزارشگری آن تصمیم بگیرد بنابراین شاید ممکن نباشد که بتوان مثلا میان مقدار هزینه تحقیق و توسعه یک سال و سال دیگر مقایسه به عمل آورد زیرا ممکن است سطح مقداری و یا شیوه گزارشگری آن دستخوش مدیریت سود شده باشد .
در نقطه مقابل تحقیقاتی که به آن اشاره شد تحقیقات دیگری نیزبه نتایج متفاوتی دست یافتند. تحقیق در ارتباط بـــا سود و زیــان ناشی از فروش سرمایه گذاری ها به شواهدی دال بر وجود هموارسازی سود دست نیافت . همچنین نوانست وجود هموار سازی سود را با استفاده ازتصمیمات اختیاری حسابداری به اثبات برساند. نیـز که در مــورد روش هــای مختلف حسابداری به تحقیق پرداختند موفق به یافتن شواهدی دال بر ارتباط بین هموار سازی سود و روش های حسابداری نشدند یکی از روش های هموارســازی سود تغییر در برآوردهای حســابداری است. این نتـایج دست یافته اند که تغییر در برآوردهای حسابداری نظیر برآورد استهلاک، برآورد مطالبات مشکــوک الـوصول می تواند بر سودهای گزارش شده تاثیر بگذارد به شــواهدی دست یــافتند که نشان می داد پیش بینی مطالبات مشکوک الوصول با میزان سود همبستگی معکوسی دارد، به گونه ای که در شرایط نوسان پذیری معمول سود پیش بینی مطالبات مشکوک الوصول نقش عامل کاهنده این نوسان ها را به عهده می گیرد(گاجانیس[۵۴]، ۲۰۱۳).

ابزارها و روش های مورد استفاده در مدیریت سود ( مصنوعی)

تحقیق حاضر به مدیریت سود مصنوعی سود می پردازد. در مدیریت سود مصنوعی مدیریت با بهره گرفتن از یک سری روش ها به دستکاری سود می پردازد. روشها یا ابزارهای مدیریت سود سود را به شرح زیر می دانند (گاجانیس[۵۵]، ۲۰۱۳):

• زمان بندی رویدادها [۵۶]
• انتخاب روش های تخصیص [۵۷]
• طبقه بندی رویدادها [۵۸]

که هر یک از این ابزارها در زیر تشرح می شوند.