• مسیر تکامل و راه سعادت را برای همگان «صراط مستقیم[۲۴]» معرفی کرده و همه را بدان دعوت کرده است.

• شیطان را دشمن مشترک انسان معرفی کرده، تأثیرگذاری او را در زن و مرد یکسان می داند[۲۵]، در آغاز خلقت نیز شیطان هر دو را وسوسه کرد و هر دو را فریب داد[۲۶]. چنین نیست که مهر و قهر شیطان میان زن و مرد تقسیم شده باشد، که دوستی اش از آن زن و دشمنی او تنها با مرد باشد.
• زنان و مردان را مکمل یکدیگر می داند و از این مطلب چنین تعبیر کرده است:

هن لباس لکم و انتم لباس لهن[۲۷]
آنان (زنان) پوشش شما هستند و شما پوشش آنهایید.
علامه طباطبایی معنای آیه را چنین توضیح داده است:
الظاهر من اللباس معناه المعروف و هو ما یستر به الانسان بدنه و الجملتان من قبیل الاستعاره فان کلا من الزوجین یمنع صاحبه عن اتباع الفجور و اشاعته بین افراد النوع فکان کل منهما لصاحبه لباساً یواری به سواته و یستر به عورته. (طباطبایی،محمدحسین، ۱۳۹۳ق)
لباس همان معنای معروف را دارد. یعنی آنچنان انسان با آن بدن را می پوشاند. این دو جمله به صورت استعاره به کار رفته اند، زیرا هر یک از زن و مرد دیگری را از دنبال شر، و آن را شایع ساختن باز می دارد. پس هر کدام برای دیگری لباسی است که با او پلیدی های خود را پنهان می دارد.

1. خداوند آنگاه که مثل و نمونه برای مؤمنان و کافران ذکر می کند از زنان نام می برد، مریم و همسر فرعون را نمونه برای همه مؤمنان و همسر نوح و همسر لوط را نمونه برای کافران معرفی می کند:

خدا برای کافران مثل زن نوح و زن لوط را می آورد که هر دو در نکاح دو تن از بندگان صالح ما بودند و به آن دو خیانت ورزیدند. و آنها نتوانستند از زنان خود رفع عذاب کنند و گفته شد با دیگران در آتش در آیید.
و خدا برای کسانی که ایمان آورده اند؛ زن فرعون را مثل می زند آنگاه که گفت: ای پروردگار من، برای من در بهشت نزد خود خانه ای بنا کن و مرا از فرعون و عملش نجات ده و مرا از مردم ستمکار برهان.
و مریم دختر عمران را که شرمگاه خویش را از زنا نگه داشت و ما از روح خود در آن دمیدیم و او کلمات پروردگار خود و کتابهایش را تصدیق کرد و او از فرمانبرداران بود[۲۸].

1. قرآن کریم کار نیک زنان و مردان را ارج نهاده و یکسان قابل پاداش می داند؛

فَاستجَابَ لَهُم رَبُّهُم اَنی لا اُضیعُ عَمَلَ عامِلِ مِن ذکَرِ اَو اُنثی[۲۹].
پروردگارشان دعایشان را اجابت فرمود که من کار هیچ کس را از شما، چه زن و چه مرد ناچیز نمی سازم.
۱۰- قرآن کریم در مواردی که اختیار برخی امور اجرایی را به مرد سپرده «معاشرت به معروف» را به عنوان یک اصل قانونی، نه یک توصیه اخلاقی صرف، لازم می داند:
عاشرو هن بالمعروف[۳۰]. با زنان به نیکی رفتار کنید.
واژه «معروف» ۳۸ دفعه در قرآن ذکر شده که ۱۹ مورد آن توصیه به مردان در باب معاشرت و رفتار با زنان است.
علامه طباطبایی معروف را چنین تفسیر می کند:
معروف آن است که افراد جامعه انسانی آن را می شناسد، بدون آنکه نسبت به آن جاهل باشند یا آن را انکار نمایند. (طباطبایی،محمدحسین، ۱۳۹۳ ق)
و نیز فرموده است: «معروف آن است که انسان ها آن را با ذوق اجتماعی درک می کنند»
در تفسیر «المنار» این آیه چنین تفسیر شده است:
بر شما مؤمنان واجب است، با زنانتان نیکو رفتار کنید، یعنی مصاحبت و همنشینی با آنان به صورت شناخته شده در طبع زنان باشد و شرع، عرف و جوانمردی آن را زشت ندارند. بنابراین سختگیری در نفقه، آزار دادن با سخن و رفتار، ترشرویی و گرفتگی، با معاشرت نیکو، ناسازگار است. (رشید رضا،محمد، بی تا)
۱۱- قرآن کریم حضور اجتماعی و نظارت بر اعمال و رفتار جامعه انسانی (امر به معروف و نهی از منکر) را به عنوان یک حق و ولایت، به زنان و مردان سپرده است:
وَالمُؤمنُونَ و المُؤمناتُ بَعُضهُم اََولِیاءُ بَعضٍ یَامُرُونَ بِالمَعرُوفِ و یَنهَوَنَ عَنِ المُنکَر.[۳۱]
مردان مؤمن و زنان مؤمن بر یکدیگر ولایت دارند، به نیکی فرمان می دهند و از ناشایست باز می دارند.
۱۲- قرآن کریم مشارکت زنان در مسائل سیاسی را در رده بالای حاکمیت، در قالب «بیعت» مورد تأیید و امضاء قرار داده است:
یا اَیُّها النَّبِیُّ اِذا جاءَ کَ المُؤمِناتُ یُبایِعَنکَ عَلَی ان لا یُشرِکنَ بِاللهِ شَیئاَ و لا یَسرِقنَ وَلا یَزنینَ وَلا یَقتُلنَ اَولادَهُنَّ وَلا یَاتینَ بُبهتان یَفتَرینَه بَینَ اَیدیهِنَّ وَلا یَعصینَکَ فی مَعروُفِ فَباِیعُهَّن و استَغفِرلَهُنَّ[۳۲].
ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آنها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه.
قُل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خیر بما یصعون و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن[۳۳].
به مردان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگاه دارند. این برایشان پاکیزه تر است. زیرا خدا به کارهایی که می کنند آگاه است. و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگاه دارند.
۱۴- قرآن زنده به گور کردن دختران و شوم دانستن آنان را سخت مذمت کرده است:
وَ اَذَا اَلمووَدَهُ سُئِلَت بِاَی ذَنب قُتِلَت[۳۴].
و چون از دختران زنده به گور شده پرسیده شود که به چه گناهی کشته شده است.
و اذا بشر احدهم بالأنثی ظل وجهه مسودا و هو کظیم، یتواری من القوم من سوء ما بشر به ایمسکه علی هون ام یدسه فی التراب الاساء ما یحکمون[۳۵].
و چون به یکی از آنها مژده دختر دهند سیه رو می شود و خشم خود فرو می خورد. از شرم این مژده از مردم پنهان می شود. آیا با خواری نگاهش دارد یا در خاک نهانش کند؟ آگاه باشید بد داوری می کنند.
۱۵- در تفکر قرآنی پدر و مادر بویژه مادران از تعظیم و تکریم خاص برخوردارند.
وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالدَیِهِ اِحساناً حَمَلَتَهُ اُمُه کُرهاً و وَضعَتَهُ کُرها[۳۶]
آدمی را به نیکی کردن با پدر و مادر خود سفارش کردیم. مادرش بار او را به دشواری برداشت و به دشواری بر زمین نهاد.
وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالدَیِهِ حَمَلَتَهُ اُمُه وَهنّش عَلی وَهنٍ وَ فِصالُه فی عامَینِ[۳۷].
آدمی را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش به او حامله شد و هر روز ناتوان تر می شود و پس از دو سال شیرش باز گرفت.
این پانزده اصل قرآنی نشانگر نگرش قرآن به زن است.
۲-۲-۲- زن در سخنان معصومان
در این قسمت به نقل پاره ای از گفته های معصومان (ع) بسنده می کنیم:
۱- زنان همتای مردان
رسول خدا (ص) فرمود: انما النساء شقایق الرجال (حنبل، احمد، ۱۴۰۴ ق)، زنان همتای مردانند.
این سخن با تعبیرهای دیگر نقل شده است مانند:
انما هن شقایق الرجال(بسیونی،سعید، ۱۴۱۰ ق)؛ ان النساء شقایق الرجاء (بسیونی،سعید، ۱۴۱۰ ق).
در کتب لغت نیز چنین آمده است: