مشتری مداری^[۱] است. رضایت مشتری مزایای بی شماری برای شرکت فراهم می‌کند ؛ در واقع سطوح بالاتر رضایت مشتری موجب وفاداری بیشتر می‌شود.حفظ مشتریان خوب سودمندتر از جذب مشتریان جدید است (تاج زاده نمین،۱۳۸۲).

آنچه در این فصل مورد بررسی قرار می گیرد، بررسی عوامل موثر بر جذب و حفظ مشتریان نمونه (مطالعه موردی: شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت) می باشد. در این فصل ابتدا مساله تحقیق بیان شده و اهمیت وضرورت موضوع تحقیق بیان شده و سپس به اهداف و سوالات تحقیق به همراه تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق و قلمرو آن پرداخته شده است.
۱-۲) بیان مسئله
بانک اقتصاد نوین از سازمان هایی است که در چند سال اخیر خدمات قابل توجهی به مشتریان خود ارائه نموده و نخستین بانک خصوصی جمهوری اسلامی ایران است، از اینرو درک ارتباط بین کیفیت خدمات ارائه شده توسط بانک اقتصاد نوین استان گیلان با رضایتمندی و وفاداری مشتریان مسئله اصلی این تحقیق بشمارمیرود. باتوجه به اینکه یکی ازمشخصه های مهم جلب اعتماد مشتریان می باشد، نتایج این پژوهش نیز کمک مؤثری در جهت استمرار بهبود فعالیتها و مبنایی مناسب برای تصمیم گیری مدیریت بانک اقتصاد نوین استان گیلان خواهد بود. افزایش رقابت در بازارهای جهانی باعث شده که بانک ها استراتژی های خود را به سمت رضایت،وفاداری،حفظ و جذب مشتریان تغییر دهند (Polymeros,2013 &.(Athanasios امروزه با توجه به شدیدتر شدن رقابت در بخش های تولیدی و خدماتی،نقش وفاداری مشتری نسبت به گذشته از اهمیت بیشتری برخوردار است. در دیدگاه امروزی بازاریابی شامل رشد دادن مشتری یعنی توجه به رضایتمندی و کیفیت از دیدگاه مشتری و وفاداری مشتری و ارتباط موثر با وی است، در نتیجه سازمان ها تلاش می کنند تا مشتریان وفادار داشته باشند (حسینی و همکاران،۱۳۹۰). وفاداری مشتری احساس جذب و تاثیر درونی یک فرد به یک شرکت، محصول یا خدمت است (Yung-Shen,2010). طبق تعریف ریچارد اولیور و همکارانش،وفاداری عبارت از یک تعهد عمیق و پیوسته به خرید مجدد محصول/ خدمت مطلوب در آینده است، که بدان وسیله به خرید تکراری مارک یکسان یا مجموعه ای از مارکهای یکسان، با توجه به عوامل موقعیتی و تلاشهای بازاریابی مؤثر بر تغییر رفتار، منجر می شود (Sramek,etal,2009). در کل میتوان گفت که وفاداری مشتریان نشانه رضایت آنهاست ولی رضایت همیشه به وفاداری نمی انجامد (گیلانی نیا،۱۳۸۹). رضایت مندی عبارتست از احساسات خوشایند یا نا خوشایند شخص، که از مقایسه عملکرد ذهنی وی در قیاس با انتظارات او ناشی می شود (کاتلر،۱۳۸۹). رضایت مشتری نتیجه‌ای است که از مقایسه پیش از خرید مشتری، از عملکرد مورد انتظار با عملکرد واقعی ادراک شده و هزینه پرداخت شده به دست می‌آید (Soch,2013 & Kaur). تعیین رضایت مشتریان از ملاکهای اساسی مشتری مداری^[۲] است. تحقیقات ماهاتما و همکاران (۲۰۱۳) نشان دادکه رضایت مشتری باعث افزایش وفاداری مشتری می شود (Mahatma etal,2013). همچنین تحقیقات سامپاز (۲۰۱۳) نشان داده رضایت مشتری رابطه مثبتی با تعهد موثر دارد Sampath,2013)). تصویر شرکت به ادراکات و احساسات مشتری درباره شرکت گفته می شود که در حافظه مشتری می ماند (Soch,2013 & Kaur). تعهد از نظر لغوی عبارت از به کار گرفتن کاری به عهده گرفتن، نگاه داشتن، عهد و پیمان بستن می باشد (صادقی فر،۱۳۸۶). تعهد مبتنی بر محاسبه به تعهدی گفته می شود که مشتری دوست دارد رابطه اش را با ارائه دهنده سرویس یا خدمت به دلیل تغییر در هزینه هایش حفظ نماید. تعهد موثر به تعهدی گفته می شود که مشتری دوست دارد رابطه اش را با ارائه دهنده سرویس یا خدمت براساس یک تعامل موثر و شناخت بهتر ارائه دهنده سرویس حفظ نماید (Soch, 2013 & Kaur). تحقیقات سامپاز(۲۰۱۳) نشان داده که تعهد موثر بر وفاداری مشتری تاثیر می گذارد. همچنین اعتماد نیز بر تعهد موثر تاثیر گذار است (Sampath,2013). اعتماد را انتظار وجود رفتار های باقاعده، درست و همیاری دهنده، در یک جامعه که بر پایه معیار های مشترک بخشی از اعضای آن جامعه شکل می گیرد، تعریف می شود (Athanasios & Polymeros,2013). مطالعات زیادی به رابطه بین رضایت مشتری و اعتماد بر روی وفاداری مشتریان پرداخته است (Kaur & Soch,2013). لذا با توجه به مسائل گفته شده به دنبال پاسخ به سولات زیر می باشیم:
۱- عوامل موثر بر شکل گیری وفاداری نگرشی و رفتاری مشتریان در بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت چیست ؟
۲- میزان تاثیر هریک از عوامل موثر بر وفاداری نگرشی و رفتاری مشتریان چگونه است؟
۱-۳) اهمیت و ضرورت تحقیق
شرکتها دریافته اند که از دست دادن یک مشتری چیزی بیش از، ازدست دادن یک قلم فروش است و این به معنی از دست دادن کل جریان خریدهایی است که مشتری می توانسته در طول زندگی یا دوره زمانی که مشتری بوده، انجام دهد. طی دو دهه گذشته سازمانهای بسیاری به اهمیت رضایتمندی مشتریان خود واقف شده و دریافته اند که حفظ مشتریان موجود به مراتب کم هزینه تر از جذب مشتریان جدید است. به علاوه وجود رابطه قوی بین رضایتمندی مشتریان و سودآوری مورد قبول واقع شده و تامین و ارتقای رضایتمندی مشتریان به هدف عملیاتی بسیار مهم اغلب سازمانها تبدیل شده است. بنابراین شرکتها همواره باید ناظر و مراقب تعامل بین خود و مشتریانشان باشند و با شناخت و درک صحیح از نیازها و ارزشهای مد نظر مشتریان ، کالاها و خدمات با ارزشی را به آنان ارائه کنند تا با جلب رضایتمندی، در آنها وفاداری ایجاد کنند (ولایتی،۱۳۹۰). مشتری، رمز موفقیت هر سازمان و هر گونه فعالیت تجاری- اقتصادی می باشد.اعتبار یک سازمان موفق، بر پایه روابط بلند مدت آن سازمان با مشتریان بنا گردیده است. کلیدی ترین عامل کسب رضایت و وفاداری مشتریان، ارائه خدمات مناسب است. سازمانی که یکی از اهداف عملی خود را ارائه خدمات مناسب بر پایه انتظارات و نیازهای مشتری طرح ریزی نموده باشد، می تواند با تکیه بر سایر اصول تجارت، سازمان موفقی باشد. ارائه خدمات مناسب جز بر پایه شناخت نیازها، علاقمندیها، امکانات و انتظارات مشتریان امکان پذیر نیست. امروزه فقط جلب رضایتمندی مشتریان کافی نیست و شرکتها نباید تنها به این موضوع بسنده کنند، بلکه آنها باید مطمئن شوند که مشتریان رضایتمندشان، وفادار هم هستند ((Kotler & Armstrong, 2008. طبق یافته های تحقیقی که در مرکز هنلی در سال ۱۹۹۷ صورت گرفت، هزینه به دست آوردن یک مشتری جدید میتواند پنج برابر بیشتر از هزینه نگهداری مشتری فعلی باشد و نیز بازگشت سرمایه در بازاریابی برای مشتریان موجود، سه تا هفت برابر بیشتر از مشتریان آینده باشد. همچنین یافته ها نشان می دهند که بیش از ۹۰ % از مشتریان ناراضی یک شرکت، کوشش نمی کنند تا به منظور ارائه شکایت و یا انتقاد با سازمان مورد نظر ارتباط برقرار کنند (فتحیان،۱۳۹۰). این مشتریان برای تامین نیازهای خو یش به رقبا مراجعه می کنند و عدم رضایت خویش را با علاقمندی تمام برای سایر مشتریان بالقوه بازگو می کنند (هاپسون،۱۳۸۱). همچنین نتایج نظرسنجی که در سال ۲۰۰۵ صورت گرفت، نشان داد احتمال خرید محصولات و خدمات دیگر در مشتریان راضی از بانکداری اینترنتی در مقایسه با مشتریان ناراضی ، ۳۹ % بیشتر است (ولایتی،۱۳۹۰).
لذا این تحقیق از از این لحاظ دارای اهمیت است که می توان با شناسایی عوامل موثر بر اقزایش وفاداری مشتریان باعث حفظ و تداوم مشتری گردد.
۱-۴) چارچوب نظری تحقیق
این تحقیق به بررسی شکل گیری وفاداری مشتری می پردازد. متغیر مستقل تحقیق رضایت مشتری، متغیر میانجی تحقیق تصویر شرکت، تعهد موثر و تعهد مبنی بر محاسبه و متغیر وابسته تحقیق وفاداری مشتری است. مدل تحقیق نیز بر گرفته از تحقیقات کاور و ساچ در سال ۲۰۱۳ می باشد. مدل تحقیق بصورت زیر است:

شکل۱-۱) مدل مفهومی تحقیق (Soch, 2013 & Kaur)
۱-۵ ) اهداف تحقیق :
اهداف تحقیق بصورت زیر است:

 

1. 1. سنجش میزان رابطه رضایت مشتری و اعتماد آنها در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

1. 1. سنجش میزان رابطه اعتماد مشتری بر روی تصویر از شرکت در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

1. 1. سنجش میزان رابطه اعتماد مشتری بر روی تعهد موثر در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

1. 1. سنجش میزان رابطه اعتماد مشتری بر روی تعهد مبتنی بر محاسبه در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

1. 1. سنجش میزان رابطه تصویر از شرکت بر روی وفاداری نگرشی در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

1. 1. سنجش میزان رابطه تعهد مبتنی بر محاسبه بر روی وفاداری نگرشی در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

1. 1. سنجش میزان رابطه وفاداری نگرشی بر روی وفاداری رفتاری در شعب بانک اقتصاد نوین شهرستان رشت.

 

۱-۶) فرضیات تحقیق :
فرضیه یک : رضایت مشتری بر اعتماد آنها تاثیر می گذارد.
فرضیه دو: اعتماد مشتری بر روی تصویر از شرکت تاثیر می گذارد.
فرضیه سه: اعتماد مشتری بر روی تعهد موثر تاثیر می گذارد.
فرضیه چهار: اعتماد مشتری بر روی تعهد مبتنی بر محاسبه تاثیر می گذارد.
فرضیه پنج: تصویر از شرکت بر روی وفاداری نگرشی تاثیر می گذارد.
فرضیه شش: تعهد موثر بر روی وفاداری نگرشی تاثیر می گذارد.
فرضیه هفت: تعهد مبتنی بر محاسبه بر روی وفاداری نگرشی تاثیر می گذارد.
فرضیه هشت: وفاداری نگرشی بر روی وفاداری رفتاری تاثیر می گذارد.
۱-۷) تعریف متغیرهای تحقیق
تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
اعتماد
اعتماد را انتظار وجود رفتار های باقاعده، درست و همیاری دهنده، در یک جامعه که بر پایه معیار های مشترک بخشی از اعضای آن جامعه شکل می گیرد، تعریف می شود (Athanasios & Polymeros,2013).
در این تحقیق به منظور سنجش این متغیر از سوالات پرسشنامه با طیف اندازه گیری لیکرت و با توجه به گویه های پرسشنامه از طریق احساس اطمینان به بانک و جلب نمودن اعتماد مشتریان سنجیده می شود.
وفاداری مشتری
ریچارد اولیور، وفاداری را به این صورت تعریف کرده است :” وفاداری به یک تعهد قوی برای خرید مجدد محصول یا خدمت برتر در آینده ” اطلاق می شود، تا همان مارک یا محصول علی رغم تلاشهای بازاریابی بالقوه رقبا و تأثیرات آنها، خریداری گردد ( کارولین و همکاران ،۲۰۰۲،ص۲).
در این تحقیق به منظور سنجش این متغیر از سوالات پرسشنامه با طیف اندازه گیری لیکرت و با توجه به گویه های پرسشنامه از طریق خرید مکرر مشتریان در طولانی مدت سنجیده می شود.
رضایت مشتری
رضایت مشتری نتیجه‌ای است که از مقایسه پیش از خرید مشتری، از عملکرد مورد انتظار با عملکرد واقعی ادراک شده و هزینه پرداخت شده به دست می‌آید (Soch, 2013 & Kaur).
در این تحقیق به منظور سنجش این متغیر از سوالات پرسشنامه با طیف اندازه گیری لیکرت و با توجه به گویه های پرسشنامه از طریق رضایتمندی مشتریان از کیفیت خدمات سنجیده می شود.
تصویر شرکت:
تصویر شرکت به ادراکات و احساسات مشتری درباره شرکت گفته می شود که در حافظه مشتری می ماند (Soch, 2013 & Kaur).
در این تحقیق به منظور سنجش این متغیر از سوالات پرسشنامه با طیف اندازه گیری لیکرت و با توجه به گویه های پرسشنامه از طریق شهرت و اعتبارسازمان در تصویر مشتریان سنجیده می شود.
تعهد موثر:
تعهد موثر به تعهدی گفته می شود که مشتری دوست دارد رابطه اش را با ارائه دهنده سرویس یا خدمت براساس یک تعامل موثر و شناخت بهتر ارائه دهنده سرویس حفظ نماید (Soch, 2013 & Kaur).
در این تحقیق به منظور سنجش این متغیر از سوالات پرسشنامه با طیف اندازه گیری لیکرت و با توجه به گویه های پرسشنامه از طریق میزان تعهد مشتریان با بانک سنجیده می شود.
تعهد مبتنی بر محاسبه:
تعهد مبتنی بر محاسبه به تعهدی گفته می شود که مشتری دوست دارد رابطه اش را با ارائه دهنده سرویس یا خدمت به دلیل تغییر در هزینه هایش حفظ نماید (Soch, 2013 & Kaur).
در این تحقیق به منظور سنجش این متغیر از سوالات پرسشنامه با طیف اندازه گیری لیکرت و با توجه به گویه های پرسشنامه از طریق تعهد مشتریان بر اساس هزینه های دریافتی از خدمات بانک سنجیده می شود.

برای سنجش روایی ابزارها از روش روایی محتوایی استفاده شد. برای این کار از دیدگاه‌های پنج نفر از متخصصان حوزه علوم تربیتی استفاده گردید. مبنای تأیید روائی در مورد هر سؤال این بود که حدأقل سه نفر از مجموع پنج نفر، آن سؤال را مناسب ارزیابی کرده باشند. روایی پرسشنامه‌ها از دیدگاه متخصصان قابل قبول گزارش شد.

همچنین جهت سنجش پایایی پرسشنامه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد؛ به این منظور پرسشنامه‌های پژوهش بر روی نمونه‌ای سی نفری از دانشجویان اجرا گردید و ضریب آلفای کرونباخ آن‌ ها محاسبه شد. در جدول ۳-۳، مقادیر آلفای کرونباخ پرسشنامه سبک‌های مدیریت کلاس درس و پرسشنامه خودارزشیابی دانشجویان، در مجموع و به تفکیک مؤلفه‌های تشکیل دهنده آن‌ ها ارائه شده است.
جدول ۳-۳: ضرایب آلفای کرونباخ پیرامون ارزیابی پایایی پرسشنامه‌های پژوهش

 

متغیر	تعداد گویه‌ها	آلفای کرونباخ
سبک مدیریت غیرمداخله‌ای	۸	۷۳۷/.
سبک مدیریت مداخله‌ای	۸	۵۳۶/.
سبک مدیریت تعاملی	۸	۸۹۵/.
سبک‌های مدیریت کلاس درس	۲۴	۷۸۷/.
خودارزشیابی دانشجویان	۲۳	۸۵۶/.

 

۳-۶) روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخصهای آمار توصیفی شامل جداول، نمودارها، درصد فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، و آزمون آمار استنباطی کولموگروف اسمیرنف، آزمون t تک گروهی، آزمون فریدمن، آزمون تحلیل واریانس دوطرفه، آزمون ضریب همبستگی پیرسون، و آزمون رگرسیون چندگانه استفاده شد.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

تجزیه و تحلیل به عنوان فرایندی از روش علمی، یکی از پایه‌های اساسی هر روش تحقیقی است. به‌طور کلی، تجزیه و تحلیل عبارت از روشی است که از طریق آن کل فرایند پژوهشی، از انتخاب مسأله تا دسترسی به یک نتیجه هدایت می‌شود. چون غالب مسائلی که در تعلیم و تربیت مورد پژوهش قرار می‌گیرند خیلی گسترده و وسیع هستند، بنابراین پژوهشگر برای پاسخ‌گویی به مسأله تدوین شده و یا تصمیم‌گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه‌ای که صورت‌بندی کرده است، از روش‌های مختلف تجزیه و تحلیل استفاده می‌کند (دلاور، ۱۳۸۹: ۲۴۳ و ۲۴۴). در این فصل داده‌های گردآوری شده و سؤالات و فرضیه‌های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون‌های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.

۴-۱- یافته‌های توصیفی

قبل از بررسی سؤالات پژوهش، نحوه توزیع افراد نمونه بر حسب متغیرهای جمعیت‌شناختی ارائه شده است. متغیرهای جمعیت شناختی مورد نظر در این بخش شامل دوره تحصیلی، رشته تحصیلی و ترم تحصیلی بودند. توزیع افراد نمونه بر حسب هر یک از این متغیرها به تفکیک ارائه شده است.

۴-۱-۱- توزیع افراد نمونه بر حسب دوره تحصیلی

جدول ۴-۱: توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب دوره تحصیلی

بلبل
نام مرغیست از تیره گنجشک ها به عکس چهچه دل انگیزش رنگ بال و پر شان زیبایی خاصی ندارد .
بلبل از قدیم الایام به سبب چهچه دل انگیزش و نغمات موزونش در ادبیات ، خاصه ادبیات شرقی و بخصوص ادبیات فارسی مقامی بلند داشته است .
از زمان آریستو فانس تا کنون کوشش در تحلیل نغمه های آن به سیلاب ها به عمل آمده ،ولی هنوز توفیق حاصل نشده است .
بلبل همیشه از قهرمانان حاضر غزل فارسی به ویژه سعدی و حافظ است و به نام های گوناگون خوانده می شود :
هزار (کوتاه شده هزاران داستان ، هزار دستان یا هزار آواست )
مرغ چمن ، مرغ خوشخوان ، مرغ سحر ، عندلیب .
گل سوری یا گل سرخ ( صد برگ ):
در گیاهشناسی گل سوری یا گل محمدی یا گل گلاب ، یکی از گونه های گل سرخ است که پر گل و کم دوام است . و این پیوند برای گونه های دیگر گل سرخ قرار می گیرد . این گل خوشبوست و در اکثر باغها و کناره های رودخانه های ایران فراوان است و در حقیقت گل بومی ایران است و از آن گلاب و عطر می گیرند .

گل سرخ باز در عرفان اسلامی نشانه ای از توحید است .
منظور از گل در آثار کمال یافتۀ گل و مرغ ، گل سرخ یا صد برگ است که اهمیت تصویری و نمادین آن ها همسان مرغ است . بوتۀ کامل این گل ها در آثار و بوته به تنهایی نقاشی می شود ، ولی در آثار گل و مرغ بیشتر این بوته محل استقرار مرغ به حساب می آید .
گلهای سرخ و صد برگ بوته شمرده می شوند و امکان دارد مانند هر گیاهی ، سال ها عمر کرده یا رشد کنند . در گذشته بزرگ ترین گلهای سرزمین ایران از گل های بهاری این دو بوته بودند . در طبیعت یا هر باغچه ای ، بلندی بوته ، رنگ ، بزرگی و تعداد گل ها ، آن ها را از گیاهان گلدار و درخت های مجاورشان ، جدا و متمایز می کنند . خوشبویی ، لطافت ، سرخی و زیادی گلبرگ ها ، از ویژگی های گلهای آن ها هستند که از نزدیک ، یا هنگام تماس با دست ، حس می شوند . بوته های گل سرخ و صد برگ در فصل بهار پی در پی گل می دهند ، به این دلیل در این دوران امکان دارد مراحل گوناگون جوانه رشد ، غنچه ، کمال ، پیری و پرپر شدن را در گلهای جدا از هم ، بر روی شاخه های آن ها ببینیم^[۷] .
گل های یاد شده ، تنه و شاخه های لطیفی دارند که در فصل سرسبزی می توان آن ها را به هر طرف خم کرد یا تاب داد ، به همین دلیل وزش باد ، به سادگی شاخه هایشان را خم راست می کند و گلبرگ هایشان را با خود می برد . بر خلاف تصوری که هنرهای نقاشی و شعر قدیم ایران به ما داده اند ، این بوته ها در طبیعت کمتر آشیانۀ مرغان می شوند و تنها ممکن است برای چند لحظه آن ها را برای شکار حشرات به خود جلب کنند .
یاد آوری می نماید ، امروزه برای پیوند گلهای رنگارنگ و مقاوم رز وارداتی ، تنها از تنۀ این بوته ها به عنوان پایه استفاده می شود و اجازۀ رشد به گل های یک رنگ و حساس سرخ و صد برگ اصلی داده نمی شود ، به این دلیل دیدن نمونه های طبیعی آن ها به آسانی ممکن نیست .
در مناطق محل زندگی بیشتر نقاشی گل و مرغ و گل و بوته ( اصفهان و شیراز ) وجود شرایط جغرافیایی مناسب این گلها را دارای تجلی می کند .قسمت هایی از عیلام که بخشی از سرزمین های یاد شده اند ،دارای آب و هوای آفتابی و کوهستانی هستند و نمود فصل بهار ، به دلیل وجود دشت ها و دره های شقایق و زنبق و گل های گوناگون خودرو و آسمان و زمین رنگین ،در آن ها بسیار محسوس است . در همۀ روز های این فصل می توان نغمۀ چکاوک ، هزاردستان ، قناری ، ترند ، طرقه و مرغ های خواننده دیگر را در کوه و دشت شنید .
ترنم باران و چشمه های فصلی بر زیباییهای طبیعت در این قسمت های ایران می افزایند . مردم در این بخش ها هنر دوست می شوند ، و افراد خلاق هنرمند و هنر آن ها به ویژگی های جغرافیایی و فرهنگی سرزمین شان آمیخته می شود و نمی تواند جدا از تأثیر محیط طبیعی شان باشد . هنگامی که شرایطی مناسب به وجود آید ، اگر این افراد در آزادی بخواهند عواطف خود را نشان دهند ، به وجهی از این محیط اثیری ، که از تصور بهشت در مغزشان دور نیست ، اشاره می کنند . برای این منظور ، هر متفکر یا هنرمندی با وسیۀ بیانی اش دست به کار می شود . به این صورت ، شاخص های این بهشت در ذهن شاعر به کلمه ، در مغز عارف به وجهی از تجلی زیبایی مطلق ، و برای نقاش به تصویر تبدیل می شوند . به نظر می رسد شاخص های باید واژه ها یا تصویر هایی باشند که یاد انواع زیبایی ، گل و رنگ های این محیط را در خود داشته باشند . به این دلیل ، جذاب ترین و مشخص ترین گل ها و رنگین ترین رنگ ها ، همراه با اثر عاطفی شان در ذهن آن ها باقی می مانند . روزبهان شیرازی (۵۲۳-۶۰۵ق/۱۲۰۸-۱۱۲۸م) ، عارفی از اهالی فارس ، و معاصر سهروردی ، در کشف الاسرار می گوید :
« یکبار ، در ساعاتی که از نیمه شب گذشته بود ، سجاده گستردم و به انتظار عرائس غیب نشستم . سر من در ملکوت به پرواز در آمد و کبریای الاهی را در منزل التباس چند بار در هیبت درخشان جمالش دیدم . دلم به این حد خشنود نبود و اشتیاقی داشت به دیدار جلال ازلی که آتش در اسرار همۀ بواطن و اندیشه ها می زند . ناگاه سیمایی دیدم گسترده تر از همۀ آسمان ها و زمین و عرش و کرسی . پرتو های جمال از آن می تابید و خود آن از حد هر مثل و مانندی در می گذشت . من اما جمالش را به صورت گل سرخ دیدم که چونان جهانی در جهانی بود که گلهای سرخ از آن می بارید و این منظره را حد و کرانه ای نبود . این جا بود که این سخن یامبر در دلم افتاد که فرمود : الورد الحمر من بهاء ا… »
به این دلیل ، مفهوم گل سرخ و سرخی و زیبایی در متنهای عرفانی ، شعر و نقاشی ما تقریبا یکی می شوند . ^[۸] آیا در واژه های گلبانگ ، گلگشت ، گلرخ ، گلرنگ … نام گل به جای چه صفتی نشسته است ؟ به نظر می رسد تنها صفتی که می تواند در هر چهار مورد صدق کند ، زیباترین یا واژه هایی با همین معنا خواهند بود ( زیباترین بانگ ، یا گشت ، یا رخ یا رنگ ) . رابطۀ مفهوم زیبایی با گل در شعر و ادب فارسی نیم تواند دور از ارتباط آن با رنگ سرخ در نظر آید . ^[۹]
آیا گلرخ یا گلرنگ نیم توانند سرخ رخ یا سرخ رنگ تعبیر شوند ؟ شاید به همین دلیل مولوی بهترین رنگ ها را ، سرخی می دانست :
بهترین رنگ ها سرخی بود وان ز خورشید است و از او می رسد
یا حافظ از پیر گلرنگ نام می برد :
پیر گلرنگ من اندر حق ازرق پوشان فرصت خبث نداد ، ارنه حکایت ها بود
یا سهروردی قبا و کلاه سرخ می پوشید و یکی از کتابهایش را عقل سرخ می نامید .
یاد آوری می نماید ، در عصر هخامنشیان ، رنگ سرخ ، به نشانه ای از کیفیت مهر تبدیل شده بود . چنان که … « سرخی بامدادی پیش از بر آمدن آفتاب را مظهر جلوۀ این ایزد می دانستند … » و « شاهان هخامنشی جامۀ سرخ و ارغوانی می پوشیدند . به موجب بندهش ، رنگ سرخ رنگ جامۀ طبقه سپاهی بوده است که با مهر بستگی داشته اند »
نور سرخ ، رد شفق ( زمان طلوع ) و فلق (هنگام غروب ) در فاصله ای میان تاریکی و روشنایی ، بدون حضور خورشید ، قابل دیدن است . در آغاز و پایان روز :
زیا قوت سرخ است چرخ کبود نه از باد و آب و نه از گرد و دود
فردوسی
نقاشی این پدیده با بهره گرفتن از طیف رنگ های سرخابی ، ارغوانی ، گلبهی ، و صورتی امکان دارد و این رنگ هایی است که گلبرگ های گل سرخ و گل صدبرگ را می سازند . اگر در روشنایی آفتاب به دقت به این گل ها نگاه کنیم ، عبور نور از گلبرگ های آن ها ، درون گل همان نور ها و رنگ های شفق را می سازند . « چون شفق اول شام یا آخر صبح که سپید است و نرو آفتاب باز و متعلق ویک طرفش با جانب نور است که سپید است ، و یک طرفش با جانب چپ که سیاهست . پس سرخ می نماید »
این رنگ ها ، نشانۀ زمینی کیفیت خورشید یا مهرند . گلبرگ های نسترن قرمز و شقایق نیز که در تعدادی از آثار گل و مرغ به مضمون اضافه شده اند ، دارای این ویژگی هستند ، ولی به دلیل رنگ تند و گلبرگ های اندک ، اهمیت کمتری دارند . گل سرخ یا سرخ گل یا گر سوری ، به دلیل هایی که گفته شد ، به نشانۀ نمادین بسیاری از مفهوم های ادبی و هنری ، مانند پیروزی ، زیبایی ، رشادت ، لطافت ، خوشبویی ، و … ، وارد دنیای کلام و تصویر شده است ^[۱۰] .
گل آتشی یا سرخ آتشی از ارتباط مفهوم سرخ و آتش یا رنگ سرخ و نور آتش خبر می دهد . در دوران کهن ، در تمدن بین النهرین نیز « موثر ترین نیرو برای خنثی کردن جادوی سیاه و دخالت های دیوان ، آتش بود و وجود سه خدایی که خدایان آتش شمرده می شدند . »
« هفتمین آفریدۀ گیتی ، آتش ، د ر همۀ آفرینش سیلان دارد ، چونان صاحب خانه که در خانه است ، فروغ او را مایه ای از روشنی بیکران است » در بخش های میترا و اهورا مزدا ، به رابطۀ روشنی بیکران و خورشید و نشانۀ نمادین شان ( مهر ) خواهیم پرداخت . اگر مطالب این دو بخش این جا نیز در نظر گرفته شوند ، اشاره به رابطۀ مهر یا میترا با روشنی بیکران و سرخی و رنگ سره و آتش و زیبایی می تواند پذیرفتنی باشد . گستردگی مفهوم آتش ، توانسته است در تأویل را بر اشعار عارفان بزرگ نیز باز گند :
آتش عشق است کاندر نی فتاد جوشش عشق است کاندر می فتاد
مولوی
گل یاسمن یا یاسمین :
درختچه ای از تیره زیتونیان است که دارای گونه های بالا رونده و یا برافراشته است : نام علمی جنس یاسمن از نام فارسی آن اقتباس شده است ، نام هایی که در کتب فارسی به آن اشاره نموده اند یاسمن یا یاسمین است و همچنین نام های یاسمن یا گل هاشم را نیز برای آن ذکر کرده اند .
یاسمن بر دو نوع است : سفید و زرد
یاسمن سفید در جنگل های جلگه و میان بند شمال ایران می روید و از درختان مختلف جنلگ بالا می رود و گل های سفید و معطر آن در خرداد ماه شکفته می شود و عطر مطبوع و دلپذیری در هوا پراکنده می سازد .
یاسمن سفید را در نور یاسمن و در مازندران و شهسوار یاس و یاس سفید می نامند و این درختچه در نقاطی که مرکبات می روید یافت می شود ،دارای گلهای سفید یا زرد و خوشبوست که از آن عطر می سازند و برای آرایش باغ نیز کاشته می شود .
یاسمن زرد بومی نواحی مدیترانه است ، در اغلب جنگل های شمال ایران در ارتفاعات وجود دارد ، گلهای آن در اواخر اردیبهشت ماه باز می شود .
یکی دیگر از گونه های یاسمن رزاقی است ، گلی است غالبا پرپر و بسیار معطر که برای زینت کاشته می شود .
یاسمن سفید :
که دارای گلهای سفید است در ایران و قفقاز و چین می روید و اغلب به نام یاس سفید مشهور است و چون آنرا در گلدان های بزرگ پرورش می دهند و دارای ساقه بالا رونده است . به همین جهت به نام یاس گلدانی پیچ موسوم است . فرهنگ نویسان گویند : سمن نام گلی سپید و خوشبوست و آن را یاسمن و یاس گویند .
میخک :
گیاهی است از رده دو لپه ایها جدا گلبرگ که سردسته تیره خاصی بنام قزنفلیان است . این تیره انواه مختلفی دارد ، گیاهی یکساله ، گلهای آن مفرد و معمولا در گلدان کاشته می شود برگ های آن کشیده و نوک تیز است و گل های آن قرمز و صورتی است و برگهایش ساده و متقابل و در محلی که به ساقه می چسبند گرهی بر جسته تشکیل می دهند . گل میخک بوی مخصوصی دارد .
 

مادر با ایجاد محیط گرم و جذاب در خانواده می تواند آرامش، احساس ایمنی و امنیت را به روح و روان کودک منتقل سازد و او را قوی تر، مقاوم تر و دارای اعتماد به نفس بالاتری سازد تا از آسیب های روانی و اجتماعی به دور باشد.
۱-۳-۵-۴- تعلیم مهارت های زندگی
مهارت های اساسی^[۶۷۹] لازمه زندگی بوده و اکتسابی و آموختنی است و فرزند از طریق شیوه رفتاری مادر می تواند مهارت هایی مانند اعتماد به نفس، انگیزه، تلاش، مسئولیت پذیری،^[۶۸۰] خلاقیت، پشتکار، کارگروهی، حل مشکلات ، تمرکز، و نقش مقدس مادر یا پدر بودن را بیاموزد و در نهایت در زندگی فردی و اجتماعی خویش موفق گردد.
بدین روی است که روسو می گوید:« طفل به دلخواه مادر، تربیت می شود. اگر می خواهید معنی شرف و فضیلت را بفهمید باید مادر او را تربیت کنید».^[۶۸۱] ابراهام لینکلن نیز می گوید: «هر موقعیتی را که در زندگی داشته ام، مدیون مادر فرشته خوی خود هستم».^[۶۸۲]
۱-۳-۵-۵ - برقراری انضباط در تعلیم و تربیت فرزند
انضباط نه به معنای تحت فشار قرار دادن شخصیت کودک و ظلم به او، بلکه بر اساس عدالت و اعتماد عمیق به او و توجه دقیق به حد توانایی های او نقش اساسی در تربیت کودک دارد.^[۶۸۳] مادر با برنامه ریزی صحیح و حتی به همراه بازی می تواند عادت نظم و رعایت مقررات را در کودک ایجاد نماید. البته به شرط آن که نسبت به اجرای خواسته های معقول و عملی خویش، پیگیر و جدی بوده و هدفش شکل بخشیدن به شخصیت کودک باشد.
۱-۳-۵-۶-الگو بودن
شخصیت کودک با الگو قرار دادن مادر شکل می گیرد و جامعه محصول بافته های مادران است^[۶۸۴]و خانواده پرورشگاه شخصیت فرزندان و نخستین واحد اجتماعی که انسان به تمرین و کسب تجربه ها و ارزش ها می پردازد و زن به عنوان سازنده جامعه فردا، آینده انسانیت را رقم می زند و بزرگترین مسئولیت اجتماع که تربیت نسل آینده است، را بر عهده دارد. فرزند نخستین درس های زندگی را در کانون خانواده و از طریق مادر کسب می کند؛ درس عشق، محبت، راستی، درستی، امانتداری، فداکاری، رعایت آداب و رسوم اجتماعی، فراگیری و انجام مراسم دینی، توجه به امور فرهنگی، مسئولیت پذیری، کسب مهارت ها و توانمندی ها و . . بدین روی روحیات و منش مادر، الگو کاملی برای فرزندان می باشد.

۱-۳-۵-۷-کسب علوم مورد نیاز در تربیت فرزند
زن در نقش مادری با توجه به تماس بیشتر خویش با کودک و توانایی برطرف کردن نیازهای عاطفی فرزند، روح و جسم انسانی دیگر را تحت پرورش خود قرار می دهد و به عنوان هسته مرکزی کانون خانواده و مربی اصلی فرزندان ظریفترین و حساسترین وظیفه را به مرحله ظهور می رساند. بنابراین وی باید در جهت کسب، حفظ و انتقال ارزش های انسانی و دینی(که ارزش های دینی بر پایه فطرت می باشد)و نیز رشد هویت جنسی فرزندش بکوشد و با تحصیل علوم مورد نیاز راه های صحیح انتقال ارزش های جنسی و انسانی را فراگیرد و با کمترین خطا بزرگترین وظیفه خود را به جامعه ایفاء نماید تا به کمک او زندگی، عقاید، اخلاق و عاطفه نسل آینده ساخته شود و سامان پذیرد و موجب سعادت فرد و جامعه گردد.
بدین روی اسلام، مهمترین و اصولی ترین نقش را تربیت نسل آینده و از جمله وظایف مادران می داند و از مرد می خواهد تمام امکانات لازم را برای همسر فراهم نماید تا او بتواند با آرامش خاطر و دقت وافر به ایفای نقش خود بپردازد و مادران را تشویق به تربیت صحیح جامعه ای ایده آل و به دور از کذب و دورویی، پستی و رذالت . . . می کند تا همراه با معیارها و اصول تربیتی صحیح و در نظر گرفتن تفاوت های فطری، غریزی، عاطفی و روانی و توانایی های فرزند به پرورش آن ها بپردازد.
۱-۴ -نحوه عملکرد( یا جایگاه رفتاری ) زن در مقابل جامعه
در توصیف هر اجتماعی اعم از این که آن اجتماع نوپا یا کهن سال باشد، دو عنصر یا دو عامل که در ارتباط نزدیکی با یکدیگر هستند از اهمیت به خصوصی برخوردارند. این دو عبارتند از: ۱- سیستم اقتصادی ۲- سیستم خانواده.
مهمترین نقش و عملکرد زن نسبت به جامعه و تأثیر وی در این دو سیستم عبارتند از:
۱-۴ -۱-تربیت صحیح سازندگان فردای جامعه از نظر جسمی، روحی و اخلاقی . . .
مادر در سیستم خانواده تربیت افرادی را بر عهده دارد که آینده جامعه را می سازند. همو با ایجاد استحکام در پایه خانواده، ستون اجتماع را پی ریزی نموده و با تربیت نسل آینده، فردای جامعه را تبیین می نماید. بدین جهت منافع حیاتی جامعه با کمک او ایجاد می گردد.
۱-۴-۲-تأثیر در عملکرد اقتصادی جامعه
زن به دو گونه می تواند به طور مستقیم در سیستم اقتصادی جامعه تأثیر گذارد:
۱-۴-۲-۱- به حرکت درآوردن چرخه اقتصاد در کارخانه ها و شرکت ها بدون حضور فیزیکی در جامعه از طریق انباشته نکردن ثروت (مهریه و ارث و زیورآلات )خود در گوشه ای از منزل.
۱-۴-۲-۲- انجام کار و فعالیت اقتصادی به صورت حضور فیزیکی^[۶۸۵] در جامعه با لحاظ نمودن هویت جنسی خویش.
گفتنی است در بخش ششم به مشارکت اقتصادی بانوان، مشکلات اشتغال و پیشنهادهای رفع این مشکلات پرداخته می شود. در ضمن جهت تأیید اسلام بر حضور اجتماعی زنان با شرایط و آداب لازم به انواع مشاغل زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که بانوان بر عهده داشته اند، اشاره شده است.
بنابر آن چه گذشت بانوان چهار جایگاه رفتاری در مقابل خود، همسر، فرزند و جامعه دارند. آن ها می باید درخودشناسی و بدنیال آن، خودسازی بکوشند و با افزایش سطح معلومات به پرورش عقل و اخلاق در خود بپردازند و از طریق عبادت، روح خود را مبسوط سازند. همو در صحنه نقش آفرینی در مقابل همسر نیز لازم است با کسب عناصر و علوم مربوط به همسرداری سکون و آرامش را در منزل حاکم سازد و با مدیریت امور منزل، حسن معاشرت، اکرام و احترام به همسر، ایجاد همبستگی و قدردانی از همسر موجب جلب اعتماد وی شود و حمایت او را از خود ایجاد نماید.
زن در مقابل فرزند نیز وظایفی دارد؛ در زمان انتقال صفات از طریق بارداری و شیر باید بکوشد، خود را به صفات نیک مزین سازد و خلق و خوی منفی را از خود دور سازد و پس از تولد با کسب علوم مورد نیاز در تربیت فرزند خود بکوشد و با تعلیم مهارت های زندگی به پرورش قدرت تفکر، باور و اندیشه و تقویت بعد شناختی او مدد رساند و حضوری با کیفیت در کنار فرزند خود داشته باشد و ضمن توجه کامل به نیازهای عاطفی و اجتماعی به تقویت بعد عاطفی او و ایجاد و پرورش احساس امنیت مبادرت ورزد. البته بانوان فقط مسئول در مقابل خود و خانواده شان نمی باشند بلکه می بایست ضمن تربیت صحیح سازندگان فردای جامعه از نظر جسمی، روحی و اخلاقی با حضور در جامعه در عملکرد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن تأثیرگذار باشند.
۲-جایگاه مختص حقوقی و اخلاقی نسبت به زن
نقش زن و عملکرد ویژه او در خانواده و جامعه، نظام حقوقی خاصی را برای وی ایجاد می نماید که سایر افراد در قبال انجام آن مسئول و موظف می باشند. نظام حقوقی که باید بر پایه اخلاق بوده و بر روش و منش جامعه تأثیر صحیح بگذارد تا جامعه را به کمال و عدالت نزدیک گرداند.
از جمله جایگاه های حقوقی زن در قبال نقش او در خانواده، به عنوان همسر و فرزند است. مرد به عنوان یکی از اعضاء خانواده، قوام دهنده و برپا دارنده آن می باشد «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ . . »^[۶۸۶] و در این زمینه نسبت به همسر و فرزندان خود وظایفی بر عهده دارد که انجام صحیح آن، رعایت حقوق آن ها و خدمتی بزرگ به جامعه است. این امور به دو بخش تقسیم می شود رفتار و عملکرد مرد نسبت به همسر و نیز نقش او در مقابل فرزند دختر که در این قسمت به آن ها پرداخته می شود:
۲-۱-عملکرد مرد در مقابل همسر (حقوق زن در مقابل همسرداری)
این قسمت به عملکرد مرد در برابر همسرش می پردازد تا به برخی از حقوق زن در قبال نقش همسرداری وی اشاره گردد.
۲-۱-۱-ابراز علاقه و توجه به همسر
جنس مؤنث به توجه احتیاج دارد و در این زمینه آسیب پذیر است.^[۶۸۷]پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم در تأیید و تأکید بر نیاز فطری زنان، ابراز علاقه به همسر را از اخلاق انبیاء «من اخلاق الانبیاء حب النساء»^[۶۸۸] و نشانه ایمان«کسی که اخلاقش بهتر است، ایمانش کامل است و نیکوکارترین شما کسی است که نسبت به همسر و اهلش نیکوکارتر و مهربان تر باشد»^[۶۸۹] و دین باوری می داند که خود به آن پایبند می باشد «احسن الناس ایمانا . . . الطفهم باهله و انا الطفکم باهلی»^[۶۹۰] سپس بهترین مسلمانان را کسی می دانند که با همسرانشان بهتر رفتار کنند« خیارکم خیارکم لنسائهم »^[۶۹۱] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله این سخنان را حالی بیان می نمایند که خود الگوی عملی فرمایش های خود بودند« کان رسول الله صل الله علیه و آله و سلم لا یکاد یخرج من البیت حتّی یذکر خدیجه فیحسن الثّناء علیها . . »^[۶۹۲]
۲-۱-۲-احسان به همسر
حضرت علی علیه السلام در روز عید قربان پس از سفارش در باره یاری نمودن به ضعیفان و گذشت از مظلوم و ابراز قدرت در مقابل ظالم و بیان سخن صادقانه، به احسان به زنان امر فرمود.«الله الله . . وَ أَعِینُوا الضَّعِیفَ وَ انْصُرُوا الْمَظْلُومَ- وَ خُذُوا فَوْقَ یَدِ الظَّالِمِ أَوِ الْمُرِیبِ- وَ أَحْسِنُوا إِلَى نِسَائِکُمْ وَ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ- وَ اصْدُقُوا الْحَدِیثَ وَ أَدُّوا الْأَمَانَهَ. . »^[۶۹۳]
۲-۱-۳-درک احساسات همسر
درک کردن به معنای توجه به افکار و احساسات دیگران است. نیاز به درک شدن برای زن ها اهمیت بسزایی دارد و عدم توجه به این نیاز موجب سردرگمی زن می شود. مرد با درک احساسات و نیازهای همسر خود آگاهانه از او حمایت نموده و نتیجه این حمایت به خود او بر می گردد و از احساس محبت، قدردانی و قدرشناسی همسر خود بهره مند می گردد.
۲-۱-۴-هنر رسیدن به روابط صمیمانه همراه با خوش خلقی
اسلام به جایگاه والای زن در محیط خانواده تأکید نموده و مردان را به معاشرت نیکو با آن ها سفارش می نماید «‌. . . وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف . . »^[۶۹۴]و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در تأیید بر این موضوع بهترین افراد را کسانی می داند که برای خانواده خود بهترین باشند و سپس به عنوان الگوی عملی جهانیان می فرماید من برای خانواده ام بهترینم. « خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَیْرُکُمْ لِأَهْلِی »^[۶۹۵] سپس پست ترین افراد را شخصی معرفی می نمایند که به زنان اهانت کند. «ما اکرم النّساء الا کریم و لا اهانهنّ الا لئیم»^[۶۹۶]در مقابل این سخن و در تأکید رعایت احترام و اکرام به همسر، بهترین مردم را در ایمان و دین باوری افرادی می داند که نسبت به همسرانشان مهربان تر باشند. «احسن الناس ایماناً . . . الطفهم باهله و انا الطفکم باهلی»^[۶۹۷]و خود را که برترین افراد در اعتقادات است، مهربان ترین اشخاص به خانواده خویش معرفی می نماید.
۲-۱-۵-مدیریت کارهای اجرایی
خانواده یک واحد کوچک اجتماعی است که همانند یک اجتماع بزرگ نیازمند رهبر و سرپرست واحدی می باشد، مدیریت گروهی، مؤثر و مثمر ثمر نخواهد بود.^[۶۹۸]در اسلام مرد مدیر و مسئول کارهای اجرایی خانواده در جامعه است^[۶۹۹] تا نیازهای همسر خود را مطابق شأن او برعهده گیرد. لازم به ذکر است وظیفه مدیریت مرد، موجب فضیلت و برتری او و نشانه کمال و تقربش به سوی خداوند تبارک و تعالی نمی شود.
۲-۱-۶-ضمانت امکانات رفاهی
در نظام حقوق اسلام اداره خانواده و مسئولیت تأمین معیشت افراد آن بر عهده مرد است و زنان در وضعیت اقتصادی خانواده نقش کم رنگی دارند. مردان می باید امکانات رفاهی همسر و فرزندان خود را تأمین نمایند و در معیشت و نفقه بر آن ها تنگ نگیرند. پیامبرصلی الله علیه و آله فرمودند: یک دینار خرج عیال کردن بهتر است که بنده آزاد کند و برای جنگ بذل نماید.^[۷۰۰] البته به شرط آن که موجب تکلفش نگردد و در حد توان و امکانات خود، سعی و تلاش نماید. «‌ . . لا تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها . .»^[۷۰۱]و در ایجاد این امکانات بخل نورزد که در این صورت حاکم شرع او را به انجام وظایفش مجبور می سازد. امیر المؤمنین در این باره یم فرماید: «یُجْبَرُ الرَّجُلُ عَلَى النَّفَقَهِ عَلَى امْرَأَتِهِ »^[۷۰۲] البته قرآن کریم در مقابل این تعهد اجرایی، نقش سرپرستی خانواده را به مرد عطا می نماید.^[۷۰۳]
۲-۱-۷-همنشینی با زن
زن در جهت تربیت و پرورش صحیح اطفال، محبت نمودن به آن ها، گرم و با صفا نگه داشتن کانون خانواده و انجام فعالیت و تلاش در امور خانه داری نیازمند به نیرو و انرژی خاصی برای طراوت و شادابی روح خود می باشد که مرد پدید آورنده اصلی این سرور و شادی است.
زن به حضور مرد در کنار خود نیازمند است.^[۷۰۴] حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله و سلم نشستن شوهر، نزد همسر و فرزندانش را نزد خداوند دوست داشتنی تر از معتکف شدن فرد در مسجد النبی بیان می نماید.«جلوس المرء عند عیاله احبّ الی الله تعالی من اعتکاف فی مسجدی هذا»^[۷۰۵] در حالی که در باره اعتکاف آمده است:. . .
ایشان در طی سفارشی به امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود یا علی ساعتی در خدمت عیال و اولاد در خانه بودن بهتر است از عبادت هزار سال و هزار حج و هزار عمره و بهتر از آزاد نمودن هزار بنده و هزار غزوه و عیادت هزار مریض است و درک هزار جمعه و تشییع هزار جنازه و سیر کردن هزار گرسنه و پوشاندن هزار برهنه و هزار سوار در راه خدا فرستادن و بهتر است از هزار دینار صدقه دادن به مساکین و بهتر است از خواندن تورات و انجیل و زبور و فرقان و هزار اسیر خریدن و آزاد نمودن و هزار شتر قربانی فرستادن و از دنیا نمی رود تا آن که مکان خود را در بهشت ببیند. یا علی هر که خدمت کند زن و فرزند و زندگی را برای خدا بدون حساب وارد بهشت می شود.^[۷۰۶]
۲-۱-۸-همکاری در امور منزل

۰۰۰/۰

 

 

 

شاخص های معلمان(نیروی انسانی)

 

۰٫۰۳۹

 

۰٫۰۰۳

 

۰٫۰۳۳

 

۱۵٫۵۵۵

 

۰۰۰/۰

 

 

 

شاخص های اقتصادی

 

۰٫۱۵۰

 

۰٫۰۰۲

 

۰٫۲۰۸

 

۶۳٫۵۱۱

 

۰۰۰/۰

 

 

 

شاخص فرایند مدرسه

 

۰٫۳۵۱

 

۰٫۰۰۲

 

۰٫۵۸۷

 

۲۲۶٫۷۳۸

 

۰۰۰/۰

 

 

 

شاخص های پیشرفت تحصیلی(شناختی)

 

۰٫۰۲۰

 

۰٫۰۰۳

 

۰٫۰۱۷

 

۶٫۵۵۱

 

۰۰۰/۰

 

 

 

شاخص های برونداد نهایی

 

۰٫۱۲۳

 

۰٫۰۰۲

 

۰٫۱۷۴

 

۶۲٫۱۴۵

 

۰۰۰/۰

 

 

 

متغیر وابسته: شاخص‌های بخش تلفیقی(نابرابری آموزشی). مأخذ: (محاسبات نگارندگان،۱۳۹۳)
مدل تحلیل مسیر نابرابری آموزشی مناطق آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی
در پژوهش حاضر از شاخص‌های زمینه خانوادگی٬ امکانات فیزیکی فضاهای آموزشی، دانش‌آموزی، امکانات معلمان، امکانات اقتصادی٬فرایند مدرسه و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و برونداد های غیرشناختیدر تبیین نابرابری آموزشی مناطق آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی استفاده شده است.شکل۴-۱ تحلیل مسیر عوامل مؤثر بر برخورداری و توسعه‌ی مناطق آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی را نشان می‌دهد.
شکل ۴-۱٫ نمودار تحلیل مسیر عوامل مؤثر بر برخورداری مناطق آموزش و پرورش آذربایجان غربی
برای تعیین مهم‌ترین عوامل تشکیل دهنده بر برخورداری مناطق آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی،هشت متغیر مستقل و اثر آن‌ ها وارد مدل رگرسیونی شده است، با توجه به اینکه برای تعیین اثر واقعی هر متغیر مستقل، چند هم خطی باید پایین باشد، از روش VIF برای تعیین وجود یا عدم رابطه چند هم خطی استفاده گردید . نتایج بدست آمده در (جدول۴-۴۳)، نیز حاکی از عدم چند هم خطی بین متغیرهای مستقل بوده و از این رو، اثرات مستقیم بدست آمده برای هر متغیر مستقل قابل اعتماد می‌باشند. در نهایت با بهره گرفتن از روش تجزیه همبستگی ( یعنی کم کردن میزان اثر مستقیم از میزان همبستگی پیرسون (جدول شماره ۴-۳۹)) مقدار اثرات غیرمستقیم محاسبه شده است.براساس نتایج، شاخص فرایند مدرسه دارای بیشترین و شاخص پیشرفت تحصیلی دارای کمترین تأثیرات مستقیم بر برخورداری و توسعه‌ی مناطق آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی بوده‌اند. در تاثیرات کلی نیز شاخص امکانات علمی آموزشی بیشترین و شاخص نیروی انسانی کمترین تاثیر را بر نابرابری های آموزشی دوره متوسطه در مناطق آموزشی استان آذربایجان غربی داشته اند.

جدول ۴-۴۳٫ اثرات مستقیم و غیرمستقیم همبستگی بخش‌های مختلف برخورداری مناطق آموزش و پرورش آذربایجان غربی