• سیدمحمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص ۶۲٫ ↑

 

• سیدمحمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص۴۳؛ جهت مشاهده نمونه های دیگر که علامه به علت ناسازگاری با سیاق و مضمون، رأی صحابی یا تابعی را غیرمعتبر می شمرد رجوع نمایید به: سیدمحمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۱، ص۶۱ و ص۳۴۹ و ص: ۳۶۴ / ج‏۱۲، ص۲۰۳و ص۳۰۳ و ص۳۶۲/ ج‏۱۴، ص۲۹۱/ج‏۱۵، ص ۸۰ و ص۱۷۲/ ج‏۱۹، ص۵۵٫ ↑

 

• «من می خواهم گناه من و گناه خود را برگیرى…». (مائده: ۲۹) ↑

 

• ر.ک فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۲۸۴؛ علامه، فقط نام ابن عباس و ابن مسعود را ذکر می کند، اما مرحوم طبرسی این قول را علاوه بر آن دو، به ضحاک، قتاده، مجاهد و حسن نسبت می دهد. (ر.ک فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۲۸۵) ↑

 

• • ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۵، ص۳۰۵؛ وجه ناسازگاری این قول با لفظ آیه به این صورت است که در حقیقت، ظهور لفظ CإِثْمِیB در «گناه من»، یعنی همه گناهان هابیل است؛ به عبارت دیگر تقدیر گرفتن مضاف الیه «قتل»برای «اثم» خلاف ظاهر است و نیاز به قرینه دارد. همچنین CإِثْمِکَB ظهور در «گناه تو» یعنی گناه قابیل دارد؛ بنابراین نظر علامه موافق ظاهر است که می گوید معنای آیه این است که قابیل، گناهان هابیل و گناهان خودش را بر دوش کشد. (ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۵، ص: ۳۰۴) ↑

 

• «و هر آینه شما را بیافریدیم، سپس شما را در [زهدان ها] صورتگرى کردیم…». (اعراف: ۱۱) ↑

 

• ابوجعفر محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۸، ص۹۴٫ ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآنج‏۸، ص۲۲؛ وجه نادرستی این تفسیر را می توان این گونه بیان نمود که ظاهر لفظ CخَلَقْناکُمْB ایجاد است و «ثُمَّ» دال بر تراخی و لفظ CصَوَّرْناکُمْB دلالت بر صورتگری به طور مطلق است و مقید به رحم های مادران نشده است. به عبارت دیگر، اطلاق این الفاظ اخذ شده؛ زیرا ظهور در اطلاق آن دارد و در تقیید آن نیاز به قرینه می باشد که در اینجا نه قرینه متصله و نه قرینه منفصله موجود است. ↑

 

• «…هنگامى که در میان شما پیامبرانى پدید کرد و شما را پادشاهان گردانید…». (مائده: ۲۰) ↑

 

• ر.ک ابوجعفر محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص ۱۰۹؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۲، صص ۲۶۹-۲۷۰٫ ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۵، ص ۲۸۷٫ ↑

 

• «و اگر خود نمى‏دانید از اهل ذکر- یعنى دانشمندان اهل کتاب- بپرسید…». (نحل: ۴۳) ↑

 

• سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۲، ص۲۵۷٫ ↑

 

• ر.ک فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص ۵۵۷٫ ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۲، ص۲۵۶؛ توضیح اینکه اول آیه خطاب به پیامبرصلی الله علیه و آله است، ولی مقصود تنها آن حضرت نیست؛ زیرا می فرماید: Cوَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ إِلَّا رِجالًا نُوحِی إِلَیْهِمB و التفات از فرد، یعنی پیامبرصلی الله علیه و آله به جمع بلادلیل است، بلکه خطاب به جمعی است که یکی از آنها خود پیامبرصلی الله علیه وآله است و بقیه مخاطبان شامل مشرکین و غیره می باشد. ↑

 

• «همه را، این گروه را و آن گروه را از دهش پروردگارت مدد رسانیم و دهش پروردگارت [از کسى‏] باز داشته نیست‏». (اسراء: ۲۰) ↑

 

• جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۴، ص۱۷۰٫ ↑

 

• همان. ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۳، ص۶۸٫ ↑

 

• «و بگو پروردگارا، مرا در آر در آوردنى راست و نیکو، و بیرون آر بیرون آوردنى راست و نیکو…». (اسراء: ۸۰) ↑

 

• سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۳، ص۱۷۶٫ ↑

 

• ر.ک فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص۶۷۱٫ ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۳، ص۱۷۶٫ ↑

 

• «و پروردگارت را پیش از برآمدن آفتاب- نماز بامداد- و پیش از فروشدن آن- نماز عصر- همراه با ستایش و سپاس به پاکى یاد کن…». (طه: ۱۳۰) ↑

 

• ر.ک عبدالرحمان بن محمد[ابن ابی حاتم]، التفسیر القرآن العظیم، ج۷، ص۲۴۴۱؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۴، ص ۳۱۲٫ ↑

 

• ر.ک همان. ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۴، ص۲۳۵٫ ↑

 

• مراد از این معیار، انصراف واژه از استعمال عرفی به استعمال قرآنی آن و در نتیجه ظهور در معنای قرآنی می باشد. ↑

 

• «[به یاد آر] روزى که هر گروه از مردم را به پیشوایشان بخوانیم…». (اسراء: ۷۱) ↑

 

• ر.ک ابوجعفر محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۵، ص۸۶؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۴، ص۱۹۴٫ ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۳، ص ۱۶۷٫ ↑

 

• ر.ک همان. ↑

 

• همان؛ البته علامه در بیان تفسیر خود، تفسیر مشابه مجاهد و قتاده را «خلاف ظاهر آیه» می خواند. (ر.ک همان) ↑

 

• «و از آنچه دیوان در [روزگار] پادشاهى سلیمان مى‏خواندند پیروى کردند». (بقره: ۱۰۲) ↑

 

• ر.ک جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ۱، صص ۹۷-۱۰۳٫ ↑

 

• «آن روندگان پنهان‏شونده- در روز». (تکویر: ۱۶) ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۳۹٫ ↑

 

• «[به آنان‏] گوید: به شمار سالها چه مدت در زمین- در دنیا- درنگ کردید؟». (مؤمنون:۱۱۲) ↑

 

• «و روزى که رستاخیز برپا شود بدکاران سوگند مى‏خورند که جز ساعتى درنگ نکردند- در دنیا یا در گور- اینچنین [از راستى به ناراستى‏] گردانیده مى‏شوند- کار و عادت ایشان در این جهان و آن جهان نادرستى و ناراستى است-* و کسانى که ایشان را دانش و ایمان داده ‏اند، گویند: هر آینه در نوشته خداى، [در گور] تا روز رستاخیز درنگ کرده‏اید، اینک این است روز رستاخیز، ولى شما نمى‏دانستید [که رستاخیز حق است‏]». (روم: ۵۵-۵۶) ↑

 

• «…چنان است که گویى جز ساعتى از یک روز- در دنیا- درنگ نکرده‏اند…». (احقاف: ۳۵) ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۵، ص۷۲٫ ↑

 

• ر.ک فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۷، ص۱۹۲٫ ↑

 

• ر.ک سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۵، ص۷۲٫ ↑

 

• «…داستان نور او چون چراغدانى- قندیلى- است…». (نور: ۳۵) ↑

 

• ر.ک فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۷، ص۲۲۴٫ ↑

 

• «مى‏خواهند که نور خدا را با دهانهاشان خاموش کنند، و حال آنکه خدا تمام‏کننده نور- یعنى دین- خویش است هر چند که کافران خوش ندارند». (صف: ۸) ↑

 

• «تا شما را از بخشایش خود دو بهره دهد، و براى شما نورى قرار دهد که بدان راه [راست‏] روید». (حدید: ۲۸) ↑

 

شکل۴-۳- گروه بندی ۱۵ جمعیت آویشن کوهی بر اساس صفات کیفی با بهره گرفتن از الگوریتم . UPGMA ۷ (زنجان۳)، ۱۰ (آذربایجان غربی۴)، ۱۱ (زنجان۲)، ۲۱ (کردستان۳)، ۲۲ (قزوین۲)، ۲۳ (کردستان۲)، ۲۷ (قزوین۱)، ۴۷ (لرستان)، ۵۰ (زنجان۱)، ۵۱ (تهران)، ۵۴ (آذربایجان غربی۱)، ۵۶ (کرمان)، ۵۸ (کردستان۱)، ۶۷ (آذربایجان غربی۲) و۷۰ (آذربایجان غربی۳).

 

 

 

۴-۲-ارزیابی فیتوشیمیاییپ( اسانس و ترکیبات اسانس)

 

۴-۲-۱- تجزیه واریانس

نتایج نشان داد (جدول ۴-۶) که جمعیتهای مورد مطالعه از نظر میزان اسانس دارای تفاوت معنی داری در سطح یک درصد) ۰۱/۰(p≤ هستند. بر اساس نتایج آزمون مقایسه میانگین جمعیت ها (جدول ۴-۷)، درصد اسانس در جمعیت های آذربایجان غربی(۱)، تهران و آذربایجان غربی(۴) با ۸۵/۰ درصد بالاترین و در جمعیت های کردستان(۲)، آذربایجان غربی(۳) و قزوین(۲) با ۱۵/۰ درصد کمترین میزان بودند. نتایج نشان داد که جمعیت های مورد مطالعه به غیر از ترکیب کارواکرول، از نظر سایر ترکیبات شیمیایی اسانس تفاوت معنی داری با هم) ۰۱/۰(p≤ دارند. بالاترین ضریب تغییرات مربوط به ترکیب تیمول(۴/۳۲ درصد) و کمترین ضریب تغییرات مربوط به بورنیل استات (۸۷/۰ درصد) بود(جدول۴-۶).
نتایج مقایسه میانگین بین جمعیت های آویشن کوهی حاکی از آن بود که عملکرد ترکیبات جمعیت ها در شرایط مختلف، متفاوت است که تاثیر به سزایی در کمیت و کیفیت اسانس دارد به طوری که برخی محققین معتقدند که ژنوتیپ بر تنوع ترکیبات شیمیایی گیاهان دارویی اثر معنی داری دارد و تغییرات زیادی در جمعیت های مونه های شیمیایی با توجه به فاصله کم از یکدیگر اتفاق می افتد(Blandel and Aroson, 1995). بر اساس گزارشات موجود، شرایط اکولوژیکی، آب و هوایی و زمان برداشت(Cabo et al., 1982; Putievsky and Basker, 1977) ، ارتفاع (Gouyon, 1988) ، ساختار شیمیوتایپی جمعیت ها و سال به علت چندساله بودن آویشن (Ozguven and Tansi, 1988) و عوامل زراعی (Naghdi badi et al., 2004) بر عملکرد اسانس، کمیت و کیفیت مواد موثره آویشن تاثیر گذار هستند. از آنجا که اسانس ها، متابولیت های ثانویه ی گیاهی هستند و برخی از گیاهان در هنگام دریافت تنش های محیطی میزان متابولیت های ثانویه را در اندام های خود افزایش می دهند(Gout et al., 2000).
Bezic و همکاران )۲۰۰۵) گزارش دادند که با اینکه محیط رشد طبیعی جمعیت های Satureja montana وS. cuenifolia از نظر آب و هوایی یکسان است ولی تفاوت معنی داری در بازده و اسانس آن ها مشاهده شد که این تفاوت اساسا مشخصه تنوع ژنتیکی آن ها می باشد. تنوع در بازده اسانس می تواند به عوامل درونی گیاه یا عوامل بیرونی مربوط باشد. Kokkini و همکاران (۱۹۹۴) گزارش کردند که در شرایط اقلیم مدیترانه ای گیاه مرزنجوش دارای تعداد غدد ترشحی بیشتری از گیاهان منطقه کانتینتال بوده و در نتیجه بازده اسانس بیشتری نیز دارند. در مطالعه دیگر روی مرزه تابستانه نشان داده شد که تراکم، ساختار و اندازه غدد ترشحی اسانس عوامل موثر در میزان اسانس نیستند و تفاوت در سنتز اسانس از مسیرهای بیوسنتزی که منجر به تولید مونوترین ها می شوند ممکن است علت تنوع در بازده اسانس ارقام مختلف باشد Svoboda and Greenaway, 2003))، از طرفی تولید اسانس در گیاه مکانیزم سازگاری به شرایط محیطی استSangwan et al., 2001) Singh-). مطالعه روی گونه های گیاهی مختلف همانند مرزنجوش Azizi et al., 2009)) و مرزه تابستانه Baher et al., 2002)) نشان می دهد که میزان اسانس تحت شرایط استرس خشکی افزایش می یابد. Vokou و همکاران (۱۹۹۳) اسانس جمعیت های مختلف Origanum vulgare var hirtum از یونان را مطالعه کردند. نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا مهمترین عامل تعیین کننده میزان اسانس است چنانکه اسانس بیشتری در ارتفاعات پایین تر تولید می شود. به طور کلی افزایش دما در اغلب گونه های گیاهی باعث افزایش بیوسنتز اسانس ها می شود. در چنین شرایطی گیاه تحت تنش ملایم گرمایی و خشکی قرار می گیرد و برای مقابله با این تنش تولید ترکیبات محافظت کننده گیاه مانند مونوترین ها افزایش می یابدLusia et al., 2006)). افزایش بازده اسانس هنگامی که در محیط عامل خشکی و یا گرما وجود داشته باشد پیش از این برای گونه آویشن باغی گزارش شده است بر طبق نتایج خشکی و گرما می تواند میزان فتوسنتز را در گیاهان T.vulgaris محدود سازد و نیز با تغییر در میزان جذب مواد غذایی از خاک، تولید ماده الی، قند و اسید آمینه را دچار نوسان کند.

کارواکرول یک مونوترین فنلی است که از طریق تبدیل گاما ترپینن به پاراسایمن و سپس هیدروکسیلاسیون بعدی آن تولید می شود. این ترکیب فنلی و پیش ماده های ان به عنوان ترکیبات اصلی اسانس گونه های مختلف نعناعیان از جمله آویشن, مرزه و مرزنجوش می باشد. این ترکیبات دامنه وسیعی از فعالیت بیولوژیکی شامل ضد میکروبی، انتی اکسیدانی، ضد التهاب و غیره را نشان می دهندDi pasqua, 2007; De vicenzi et al., 2004)).
در مورد دو گونه مرزه خوزستانی و رشینگری به نظر می رسد ترکیب فنلی کارواکرول نقش مهمی در سازگاری گیاهان به محیط گرم و خشک جنوب غرب ایران و صخره های آهکی رویشگاه ها در این مناطق ایفا نماید. تفاوت های قابل توجهی که در این ترکیبات مشاهده می شود وابسته به محل، فصل و مرحله رشد گیاه می باشد Milos et al..2001))، ترکیبات شیمیایی اسانس وابسته به آب و هوا، شرایط جغرافیایی، دوره برداشت و تکنیک تقطیر می باشدSkocibusic and Bezic, 2004)). تفاوت شیمیایی موجود در اسانس مرزه همبستگی قوی با منشا جغرافیایی جمعیت ها و شرایط اکولوزیکی که در آن رشد می کنند دارند Milos et al., 2001)).
موقعیت جغرافیایی نقش بسیار مهمی را بر رشد نمو و همچنین میزان و کیفیت مواد موثره گیاهان دارویی دارا می باشد. البته در شرایط یکسان زراعی و مناطق مختلف جغرافیایی، تفاوت های قابل توجهی در میزان متابولیت های ثانویه که ناشی از مناطق مختلف رویشی می باشد در گیاهان دارویی مشاهده شده است.Vokou و همکاران (۱۹۹۳) تحقیقاتی را روی کیفیت و کمیت اسانس مرزنجوش تحت شرایط جغرافیایی مختلف انجام دادند که طبق نتایج آن ها بین محتوای کارواکرول و تیمول موجود در نمونه ها یک رابطه معنی دار معکوس مشاهده شد. از نظر آن ها ارتفاع اصلی ترین فاکتور محیطی تاثیر گذار بر محتوای اسانس گیاه مورد نظر بوده و نمونه های گیاهی اقلیم های گرمتر دارای حجم اسانس بیشتری بودند. حبیبی و همکاران (۱۳۸۵) گزارش دادند رشد و تولید گیاهان در اکوسیستم و رویشگاه های طبیعی مختلف، تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله ارتفاع از سطح دریا قرار دارد. نتایج بررسی آن ها که بر روی آویشن کوهی انجام شد نشان داد که بیشترین میزان اسانس در ارتفاع ۱۸۰۰متری و کمترین آن در ارتفاع ۲۸۰۰ متری اختصاص داشت و در عین حال بیشترین مقدار لینالول اسانس مربوط به ارتفاع ۲۸۰۰ متری و کمترین ان به ۱۸۰۰ متری تعلق داشت. بررسی های آماری نشان داد که بین درصد اسانس و اختلاف ارتفاع یک رابطه خطی منفی و معنی داری وجود دارد.

 

 

 

V%	خطا	تیمار(جمعیت)	بلوک	منابع تغییرات	جدول۴-۶ ادامه.
۲۳/۱۲	۵۴/۱	۸۵/۲۶۸**	۵۸/۰ns	Carvacrol methyl ether
۰۶/۱۲	۲۱/۱	۳۴/۱۳۹**	۱۲/۰ns	(Z)Caryophyllene
۷۱/۱۸	۶۶/۰	۵۶/۲۷**	۳۴/۰ns

• کولایی، الهه. سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، )تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، چاپ اول، ۱۳۷۶(.

 

• کولایی، الهه. سیاست و حکومت در فدراسیون روسیه، )تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، ۱۳۷۶(.

 

• محمدی، منوچهر. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ اصول و مسائل، )تهران: نشر دادگستر، ۱۳۷۷(.

 

• مستقیمی، بهرام. حفظ محیط زیست دریای خزر؛ راهکارهای دیپلماتیک، )تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، چاپ اول، ۱۳۸۴(.

 

• مقتدر، هوشنگ. سیاست بینالملل و سیاست خارجی، )تهران: مؤسسۀ خدماتی- انتشاراتی مفهرس، چاپ اول، ۱۳۷۰(.

 

• میرطاهر، سید رضا و سپهریان، سهراب. ویژگیهای دریای خزر و نظام منطقهای آن، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی؛ دفتر سیاسی، چاپ اول، ۱۳۸۱(.

 

مقالات فارسی

 

• ابوالحسن شیرازی، حبیب الله. «بررسی رویکرد سیاست خارجی روسیه در دریای خزر»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS؛ (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳)، صص ۱۱۵- ۹۱.

 

• استبدان، پ. «آسیای مرکزی، موضوعات و چالشها»، ترجمه فاطمه سلطانی یکتا، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پنجم، دورۀ دوم، شمارۀ ۱۳، )بهار ۱۳۷۵(، صص ۱۳۶- ۱۲۱.

 

• اسکلیارف، لئونید. «روابط استراتژیک ایران و روسیه»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال چهارم، دورۀ دوم، شماره ۱۲، (زمستان۱۳۷۴)، صص ۵۰- ۴۳.

 

• اکبری، علیرضا. «ملاحظات امنیتی و همکاریهای مشترک ایران و روسیه»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال نهم، دورۀ سوم، شمارۀ۳۲، )زمستان ۱۳۷۹(، صص ۲۲۲- ۲۱۳.

 

• آلیسون، روی. «امنیت منطقهای و همکاریهای دفاعی در آسیای مرکزی»، ترجمۀ کاوه عقدایی، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال دوازدهم، دورۀ سوم، شمارۀ ۴۴، )زمستان ۱۳۸۲(، صص ۸۸- ۷۵.

 

• آلیسون، روی. «اولویتهای امنیتی در روابط نظامی در کشورهای آسیای مرکزی»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پنجم، دورۀ دوم، شمارۀ ۱۳، )بهار ۱۳۷۵(، صص ۷۰- ۵۷.

 

آلیسون، روی. «گفتگو درباره سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پنجم، دورۀ دوم، شمارۀ ۱۳، (بهار ۱۳۷۵)، صص ۳۱۳- ۳۰۵.

 

• امیری، مهدی. «تحولات محیط امنیتی آسیای مرکزی پس از ۱۱ سپتامبر؛ فرصتها و تهدیدهای فراروی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال دوم، شمارۀ ششم، )زمستان ۱۳۸۳(، صص ۱۴۴- ۱۱۵.

 

• ایوانف، ادوارد.م. «روابط اقتصادی روسیه و کشورهای آسیای مرکزی»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ترجمۀ سعید نقی زاده، سال هشتم، دورۀ سوم، شمارۀ ۲۶، )تابستان ۱۳۷۸(، صص ۷۴- ۶۷.

 

• باقر نعمتی، علی. «جایگاه جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، )تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول ، ۱۳۸۷(، صص ۳۱۰- ۲۸۸.

 

• • بلک ویل، رابرت د و برایت ویت، رودریک و آکی هی کو، تاناکا. «منافع ملی روسیه»، ترجمۀ علی رحمانی و لادن مختاری، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال هفتم، دورۀ سوم، شمارۀ ۲۳، (پائیز ۱۳۷۷)، صص ۶۴- ۴۷.

 

• برزگر، کیهان. «ده سال پس از فروپاشی شوروی؛ چارچوبی مفهومی برای تحلیل مسائل ایران، آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامۀ فرهنگ اندیشه، سال سوم، شمارۀ نهم، (بهار ۱۳۸۳)، صص ۲۰۵- ۱۷۹.

 

• بهروزی فر، مرتضی. «ایران، تحریمهای آمریکا و بازار جهانی انرژی»، فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه، سال یازدهم، شمارۀ ۳ و۴، (پائیز و زمستان ۱۳۸۳)، صص ۸۰- ۴۳.

 

• پکر، گوندن. «اسلام در آسیای مرکزی: اسطوره یا واقعیت» فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال هفتم، دورۀ سوم، شمارۀ ۲۳، (پائیز ۱۳۷۷)، صص ۹۴- ۷۹.

 

• تاروک، آدام. «تحلیل سیاست خارجی ایران در آسیای مرکزی»، ترجمۀ محمد تقی دلفروز، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال دوازدهم، شمارۀ سوم، (پائیز ۱۳۷۷)، صص

 

• حجازی، سید حسین. «دکترین امنیت ملی روسیه؛ ریشه ها، عناصر و آرمانها»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS؛ (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳) ، صص ۳۶۴- ۳۳۳.

 

• حدادی، راحله. «همکاریهای منطقهای در روابط ایران و روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول، ۱۳۸۷) ،صص ۳۴۴- ۳۲۳.

 

• دبیری، محمد رضا. «نهاد سیاسی، حقوقی جامعۀ کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ عامل بازدارنده یا شتاب دهندۀ همکاری»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال چهارم، دورۀ دوم، شمارۀ ۱۲، (زمستان ۱۳۷۴)، صص ۴۲- ۲۷.

 

• دهقانی، سید جلال الدین. «هویت و منفعت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، در کتاب: منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، گردآورنده: داود کیانی، (تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، ۱۳۸۶)، صص ۱۵۶- ۱۰۷.

 

• رحمانی، منصور. «استراتژی دفاعی و امنیتی روسیه در حوزۀ جنوبی»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS؛ (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳) ،صص ۲۲۰- ۱۷۱.

 

• روآ، اولیویه. «سیاست خارجی ایران در آسیای مرکزی»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال دهم، دورۀ سوم، شماره ۳۶، (زمستان ۱۳۸۰)، صص ۱۹۸- ۱۷۳.

 

• سریک کاسنف، عمر. «آسیای مرکزی در آستانۀ قرن بیست و یکم»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال ششم، دورۀ سوم، شماره ۱۹، (پائیز ۱۳۷۶)، صص ۷۰- ۵۹.

 

• سنایی، مهدی. «اسلام در آسیای مرکزی»، فصلنامۀ ایراس، سال اول، شمارۀ اول، (پائیز ۱۳۸۵)، صص ۷۰- ۵۷.

 

• سنایی، مهدی. «روابط ایران و روسیه: مشکلات و دورنمای پیش رو»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول ، ۱۳۸۷) ، صص ۲۵- ۹.

 

• سنایی، مهدی. «منابع انرژی؛ محور عمدۀ رقابت و همکاری در آسیای مرکزی، خزر و قفقاز»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال سیزدهم، دورۀ چهارم، شمارۀ ۴۷، (پائیز ۱۳۸۳)، صص ۱۶۸- ۱۵۷.

 

• سنبلی، نبی. «ایران و محیط امنیتی آسیای مرکزی پس از ۱۱ سپتامبر»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال دهم، دورۀ سوم، شماره ۳۷، (بهار ۱۳۸۱)، صص ۱۲۲- ۱۰۳.

 

• شرافت، سعید. «کنترل بین المللی تسلیحات؛ نگاه امنیتی روسیه»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS؛ (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳) ، صص ۱۷۰- ۱۲۱.

 

• شوری، محمود. «گفتمان کاوی در روابط ایران و روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول، ۱۳۸۷) ، صص ۲۸۷- ۲۶۰.

 

• صفری، مهدی. «روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول ۱۳۸۷) ،صص۳۲۲- ۳۱۱.

 

• عزّتی، عزّت الله.« ژئواکونومی قرن ۲۱؛ جایگاه و عملکرد روسیه در خاورمیانۀ بزرگ»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS؛ (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳) ، صص ۹۰- ۷۳.

 

• کاظمی، علی اصغر. «توسعه و مسألۀ ترانزیت کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال دوم، شمارۀ ۴، (بهار ۱۳۷۳)، صص ۱۰۸- ۹۱.

 

• کرمی، جهانگیر. «ایران و آسیای مرکزی: آشفتگی نقش و عملکرد»، دوفصلنامۀ مطالعات اوراسیای مرکزی، سال اول، شمارۀ ۱، (زمستان و بهار ۱۳۸۷- ۱۳۸۶)، صص ۹۰- ۷۱.

 

• کرمی، جهانگیر. «تحول نظریهپردازی در سیاست خارجی»، فصلنامۀ ایراس، سال اول، شمارۀ دوم، (زمستان ۱۳۸۵)، صص ۱۶۷- ۱۳۴.

 

• کولایی، الهه. «پیوندهای امنیتی افغانستان و تاجیکستان»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال یازدهم، دورۀ سوم، شمارۀ ۳۸، (تابستان ۱۳۸۱)، صص ۱۰۸- ۸۳.

 

• کولایی، الهه. «روابط ایران و روسیه؛ تداوم یا تغییر»، فصلنامۀ ایراس، سال اول، شمارۀ اول، (پائیز ۱۳۸۵)، صص ۸۶- ۷۱.

 

• کولایی، الهه. «فعال کردن شورای کشورهای ساحلی دریای خزر، گامی در مسیر تحکیم صلح و امنیت منطقهای»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پنجم، دورۀ دوم، شمارۀ ۱۴، (تابستان ۱۳۷۵)، صص ۲۹۳- ۲۸۳.

 

• کیانی، داود. «آسیب شناسی روابط ایران و روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول، ۱۳۸۷) ، صص ۳۶۶- ۳۴۵.

 

• مجتهدزاده، پیروز. «دیدگاه های ایران در رابطه با دریای خزر، آسیای مرکزی، خلیج فارس و خاورمیانه»، مجلۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال نهم، شمارۀ یازدهم و دوازدهم، [شمارۀ ۹۶- ۹۵]، (مرداد و شهریور ۱۳۷۴)، صص ۱۵- ۸.

 

• مطهرنیا، مهدی. «ناتو، گسترش به شرق و رئالیسم روسی»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS؛ (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳) ، صص ۷۲- ۹.

 

• ملکی، قاسم. «ملاحظات استراتژیک در بهره برداری از منابع انرژی خزر»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال دهم، دورۀ سوم، شمارۀ ۳۶، (زمستان ۱۳۸۰)، صص ۱۵۸- ۱۴۳.

 

• موسوی، سید رسول. «تحولات امنیتی، نظامی آسیای مرکزی و قفقاز و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال سوم، شمارۀ ۹، (پائیز ۱۳۸۴)، صص ۶۳- ۳۱.

 

• موسوی، سید رسول. «گزارش سمینار امنیت و سیاست خارجی در آسیای مرکزی و قفقاز [سخنرانی آقای عباس ملکی در سمینار امنیت و سیاست خارجی در آسیای مرکزی و قفقاز در تاریخ ۲۴/۱۰/۱۳۷۴]»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پنجم، دورۀ دوم، شمارۀ ۱۳، (بهار ۱۳۷۵)، صص ۵۶- ۱۹.

 

• «میزگرد مشترک ایران و تاجیکستان در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال هفدهم، شماره ۶۳، (پائیز۱۳۸۷)، صص ۲۲۴- ۲۱۳.

۲۱

 

بازی خارج از خانه

 

لذّت و خوشی بازی کردن در خارج از خانه، یکی از زمان‌های محبوب و مورد علاقه روزانه هر کودک خردسالی محسوب می‌شود. دویدن، لی‌لی کردن، طناب بازی، بادبادک هوا کردن، تاب بازی، سرسره سواری، بالا رفتن، پریدن، جست‌وخیز کردن، قایم باشک، سه‌چرخه سواری، انواع بازی‌های توپی مثل فوتبال، حفر کردن در ماسه ( ایجاد تونل و گودال در ماسه) و ….

 

 

 

۲۲

 

بازی خانگی

 

در بازی خانگی کودکان از آن چه که می‎بینند والدین در خانه انجام می‌دهند تقلید می‌کنند، و این برای تقویت هم‌حسی و همدلی در کودکان بسیار مفید و باارزش است. اشکال بازی خانگی مثل انجام کارهای نظافت خانه، آب و جارو کردن، گردگیری، شستن و غذا درست کردن و بچه‌داری و سایر کارهای خانه. ظاهراً علاقۀ دخترها به این نوع بازی بیش از علاقۀ پسرهاست، اما فقط دخترها نیستند که از بازی خانگی لذّت می‌برند. اگر پسر شما خواست در کارهای مربوط به خانه کمک کند به او اجازه چنین کاری را بدهید. در حقیقت با تشویق پسرتان برای انجام این کارها، عروس آینده‌تان از شما بسیار ممنون و سپاسگزار خواهد بود. وقتی که او بزرگ می‌شود و در انجام امور خانه کمک می‌کند از او بسیار تشکر خواهید کرد و این کار آسان‌تر از آن است که از او خواهش کنید کارهای خانه را انجام دهد! در این بازی، کودکان در مورد زندگی خواهند آموخت، و ما الگوهای نقش آن‌ ها هستیم خواه دوست داشته باشیم و خواه دوست نداشته باشیم.

 

 

 

۲۳

 

بازی جسمانی

 

کودکان فعّال هستند، پیچ و تاب می‌خورند، می‌غلتند، می‌کوبند، پرتاب می‌کنند، چرخ می‌زنند و می‌دوند. آن‌ ها سخت تلاش می‌کنند، مسابقه می‌دهند و مبارزه می‌کنند. تیم‌هایی تشکیل می‌دهند و فوتبال بازی می‌کنند، از روی طناب می‌پرند، به صورت گروهی دوچرخه‌سواری یا قایم‌باشک بازی می‌کنند

 

 

 

۲۴

 

بازی فکری

 

بازی فکری، کاوش و اکتشاف است. دیدن، شنیدن، لمس کردن، اعداد و کلمه‌ها، اجزاء بازی فکری هستند. برای نوزاد تکان دادن جغجغه و کشف علت صدای آن بازی فکری است.کودکان بزرگ‌تر می‌خوانند و می‌شمارند و با جمع‌ آوری اسباب‌بازی‌های مختلف طبقه‌بندی کردن را می‌آموزند. کودکان بزرگ‌تر لطیفه و جوک تعریف می‌کنند و معما و چیستان طرح می‌کنند تا به خاطر آورند که در یک بازی کارتی، چه کارت‌هایی بازی شده و برنامه‌ریزی می‌کنند که چگونه برنده شوند.

 

 

 

۲۵

 

بازی هوشی

 

بازی هوشی به وسیلۀ بازی با پازل، بازی‌های تخته‌ای مثل شطرنج، بازی‌های کارتی، خواندن کتاب‌ها، بازی یا اسباب‌بازی‌های عددی انجام می‌شود. هم‌چنین، بازی‌هایی که در آن شمارش اعداد وجود دارد و کتاب‌های مربوط به اعداد که کودک با اعداد آشنا می‌شود و آن‌ ها را می‌آموزد، از نوع بازی هوشی است. کتاب‌ها، بازی‌های تخته‌ای و پازل‌های نقشه‌ای، حروف را به کودک می‌آموزد. وزن‌ها، پیمانه‌ها و اندازه‌گیری را به وسیلۀ هنر پخت‌وپز کردن و بازی کردن با ترازو و اشیاء دارای وزن‌های مختلف، یاد می‌گیرد. در هنگام بازی با اشیاء و اسباب‌بازی‌های دارای اندازه‌های مختلف نیز با اندازۀ بزرگ، متوسط و کوچک آشنا می‌شود. هم‌چنین، رنگ‌ها را با بهره گرفتن از اشیای دارای رنگ‌های درخشان مختلف و کتاب‌های مربوط به نقاشی می‌شناسد. گوش دادن به موسیقی که مغز را تحریک می‌کند نیز از بازی‌های هوشی است.

 

 

 

۲۶

 

بازی خلاقانه

 

خلاقیت توانایی دیدن چیزها به شکل جدید، مشاهدۀ مسایل و مشکلاتی که هیچ کس دیگر ممکن است حتی وجود آن‌ ها را درک نکند، و آن گاه یافتن راه‌ حل ‌های جدید و منحصر به فرد و مؤثر برای این مسایل است. این نوع بازی، مهارت‌های حرکتی ظریف را به وسیلۀ جور کردن چیزها با همدیگر، رشد هوشی را به واسطۀ طرح‌ریزی و برنامه‎ ریزی و اسم گذاشتن روی ابداعات و اختراعات، رشد زبانی را با توصیف طرح‎ها، و رشد اجتماعی را به سبب بازی با سایر کودکان، تقویت می‎کند. این بازی نقاشی کردن، رنگ کردن، الگوسازی، برش دادن و ساختن چیزها، و هم‎چنین هنر پخت و پز را که تفریح خلاقانه محسوب می‎شود و برای تمام کودکان لذّت‌بخش است، شامل می‎شود.

 

 

 

۲۷

 

بازی باقاعده:

 

این بازی به توانایی شناختی بیشتری نیاز دارد. بنابراین، این‎گونه بازی‌ها تا بعدها بخشی از گنجینۀ بازی کودک نمی‌شود. از ویژگی‌های این بازی درک قواعد، پذیرش و قبول قواعد، هماهنگی با محدودیت‌های قواعد، و رقابت است. شرکت در بازی‎های سادۀ گروهی و بازی شطرنج معمولاً از چهار تا هفت سالگی دیده می‎شود، ولی شرکت در بازی‎های با قواعد انتزاعی‌تر و پیچیده‎تر در دوران بین هفت تا دوازده سالگی بیشتر معمول است .

 

 

 

۲۸

 

بازی سازنده

 

این بازی وقتی دیده می‎شود که کودکان محیط‌شان را دست‌کاری می‌کنند و چیزهایی می‌سازند. بازی سازنده به کودکان فرصت می‎دهد که با بهره گرفتن از اشیاء آزمایش و تجربه کنند و دانش اولیه را در مورد روی هم چیدن، ساختن، رسم کردن، ساختمان‌سازی و ساختن موسیقی را بیاموزند. بازی سازنده هم‌چنین به کودکان احساس دستیابی به هدف و موفقیت می‌دهد و آن‌ ها را با احساس کنترل داشتن روی محیط‌شان توانمند می‎سازد. برخی از اشکال بازی سازنده عبارتند از: ساختن برج و خانه با بهره گرفتن از بلوک‌ها و قطعات پلاستیکی، ساختن غار و تونل با بهره گرفتن از ماسۀ نرم، ساختن آدمک و مدل حیوانات با بهره گرفتن از خاک رس و گچ، ایجاد مسیر عبور آب و نهر و پل‌های روی آن.

 

 

 

۲۹

 

بازی جنگی

 

کودکان همیشه بازی‌های جنگی انجام می‌دهند. بیشتر کودکان در اوقاتی از روز بازی‌هایی انجام می‌دهند که لازمۀ آن استفاده از نوعی اسلحه است. چنین بازی‎هایی مخصوصاً برای پسرهای چهار ساله که دوست دارند پلیس، سوپرمن، مرد عنکبوتی یا دیگر قهرمانان و دلاوران جنگی بشوند، بسیار محبوب هستند. کمتر پسری پیدا می‌شود که در مقابل وسوسه داشتن یک تفنگ یا شمشیر مقاومت کند و بعد از تماشای یک فیلم جنگی، به این بازی نپردازد. در چنین مواقعی پسربچه‌ها دو دسته می‌شوند و به طرف همدیگر تیراندازی می‌کنند، یا در نقش یک پلیس ماهر در تیراندازی، و یا اسب‌سوار موفق در شمشیر زدن و تیراندازی با کمان ظاهر می‌شوند. در حالی که دیدگاه‌های موافق و مخالف این نوع بازی وجود دارد، اما کودکان بدون آگاهی از این نقطه نظرات و موج مخالفت‌ها، این نوع بازی‌ها را دوست دارند و از آن لذّت می‌برند. انجام بازی‌های قدرتی به کودکان احساس قدرت و کنترل بر اوضاع می‌دهد، به ویژه زمانی که مسائلی در زندگی کودکان رخ می‌دهد که احساس ضعف و ناتوانی می‌کنند.

 

 

 

۳۰

 

بازی خیالی

 

در بازی خیالی، کودک ممکن است هر چیزی بشود. یک انسان دیگر، یک حیوان عظیم‎الجثه، یک ماشین، یک پرنده و یا حتی میوه! در بازی خیالی کودکان هر موقعیتی را بدون ترس یا خطری تجربه و امتحان می‌کنند. از دیدگاه ایزنبرگ و جالونگو (۲۰۰۰)، بازی خیالی برای کودکان مثل یک تئاتر فی‌البداهه و بدون آمادگی است، که آن‌ ها می‌توانند هر موقعیتی را آزمایش کنند و هر کاری را به راحتی بدون هیچ مشکلی انجام دهند.

 

نتایج مندرج در جدول ۴-۲۱ نشان می دهد بین نمرات عملکرد شغلی افراد با سابقه ۱ تا ۱۰ سال با سابقه خدمت ۱۱ تا ۲۰ سال و ۲۱ تا ۳۰ سال تفاوت معنی دار وجود دارد.
فصل پنجم:
بحث و نتیجه گیری
۵-۱- مقدمه
در این فصل ابتدا خلاصه ای از فصول پژوهش ارائه شده و سپس نتایج هر یک از فرضیه های پژوهش مورد بحث و بررسی قرارگرفته و عواملی که موجب ایجاد محدودیت در روند پژوهش شده اند مطرح و پیشنهاداتی کاربردی بر اساس نتایج تحقیق ارائه شده است.
۵-۲- خلاصه
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین تسهیم دانش با عملکرد شغلی کارکنان اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان به تعداد ۷۰۰ نفر در سال ۱۳۹۳ می باشد که از این تعداد بر اساس جدول کرجسی و مورگان و به روش نمونه گیری در دسترس تعداد ۲۴۱ نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه تسهیم دانش توسط جعفری (۱۳۹۳) با ۲۴ گویه برگرفته از مقاله تسهیم دانش ازبک (۲۰۱۱) و پرسشنامه استاندارد عملکرد شغلی پاترسون (۱۹۷۰) با ۲۰ گویه بر اساس مقیاس ۵ درجه ای لیکرت بود که روایی صوری و محتوایی آن با بهره گرفتن از نظرات چند نفر از پاسخگویان و صاحبنظران و استاد راهنما تائید و پایایی آن ها به ترتیب ۷۹/۰ و ۸۲/۰ بدست آمد. تجزیه و تحلیل داده های حاصل از این پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزار spss نسخه ۱۹، در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون گام به گام و تحلیل واریانس) انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد بین تسهیم دانش با عملکرد شغلی(۴۶۰/۰=r) (05/0>(p رابطه معنی داری وجود دارد . در این فصل به تفسیر هر یک از فرضیه های پژوهش پرداخته شده است.
۵-۳- خلاصه نتایج آزمون فرضیه های پژوهش
۵-۳-۱- فرضیه اصلی
یافته های جدول (۴-۷) نشان داد ضریب همبستگی بین تسهیم دانش با عملکرد شغلی معنی دار است. بر اساس ضریب تعیین۲/۲۱ درصد واریانس تسهیم دانش با عملکرد شغلی مشترک بوده است. لذا فرضیه اصلی مبنی بر این که بین تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه وجود دارد، تأیید می گردد. نتایج این بخش از پژوهش با نتایج پژوهش­های زندی (۱۳۹۰) ، شائمی و همکاران(۱۳۹۱)، لی و چویی (۲۰۰۳)، چانگ و چانگ (۲۰۰۹)، تات چانگ (۲۰۰۱) ، اکرم و بخاری (۲۰۰۱) همسو می باشد. نتایج این پژوهشها نشان داد بین تسهیم دانش و عملکرد شغلی رابطه وجود دارد.
در تفسیر این یافته می توان گفت تسهیم دانش انتشار داوطلبانه مهارت ها و تجربیات اکتسابی به سایر افراد است. به بیان دیگر تسهیم دانش به عنوان اقدامی تعریف می شود که افراد طی آن اطلاعات مربوط را میان دیگران منتشر می کنند. وقتی که می گوییم فردی دانش خود را تسهیم می کند ، به این معنی است که آن فرد ، فرد دیگری را با بهره گرفتن از دانش ، بینش وافکار خود راهنمایی می کند تا او را کمک کند که موقعیت خود را بهتر ببیند. بعلاوه فردی که دانش خود را تسهیم می کند ، ایده آل این است و باید از هدف دانش تسهیم شده ، و کاربرد آن ، و همچنین از نیازها و شکاف های اطلاعاتی فرد گیرنده دانش اطّلاع داشته باشد. یکی از مهمترین اولویت های اعلام شده توسط محققین مدیریت دانش ، ایجاد انگیزه در افراد برای تسهیم دانش آنان است. اگرچه بعضی ها معتقدند که دانش قدرت است ، ولی به نظر می رسد که دانش به خودی خود قدرت ندارد ؛ بلکه چیزی که به افراد قدرت می دهد ، آن قسمتی از دانش آنهاست که با دیگران تسهیم می کنند .

همان طور که در مبانی نظری بیان شد از دلایل اهمیت تسهیم دانش این است که موجب کاهش هزینه ها ، بهبود عملکرد ، بهبود ارائه خدمات به مشتریان ، کاهش زمان توسعه محصولات جدید ، کاهش زمان تأخیر در تحویل کالاها به مشتریان ، و در نهایت کاهش هزینه مربوط به یافتن و دسترسی به انواع ارزشمند دانش در داخل سازمان می شود. از این رو رابطه این دو متغیر قابل تبیین است. در سازمان مورد مطالعه به دلیل وجود سیستمهای اطلاعات مدیریت ، تاکید بر فرایندهای دانش ، کمک به کارکنان در اشتراک آموخته های خود ، استفاده از کارکنان با سابقه بالا و تاکید مدیریت بر ابزارهای مشوق تسهیم دانش ، کارکنان به طور نسبی دانش کاری خود را با دیگران به اشتراک گذاشته و از دانش کاری آنان نیز بهره برده و موجبات ارتقای عملکرد شغلی را فراهم آورده اند.
۵-۳-۱-۱- فرضیه فرعی اول
یافته های جدول (۴-۸) نشان داد ضریب همبستگی بین بعد تعاملات شخصی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی است. یعنی بین بعد تعاملات شخصی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی( ۲۹۵/۰=r) رابطه معنی دار وجود دارد. براساس ضریب تعیین۷/۸ درصد واریانس بعد تعاملات شخصی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی مشترک بوده است. لذا فرضیه اول مبنی بر این که بین بعد تعاملات شخصی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه وجود دارد، تأیید می گردد.
در تبیین رابطه بین تعاملات شخصی و عملکرد شغلی و با توجه به انواع دانش صریح و ضمنی می توان گفت دانش پیچیده است و شامل تجربه ، درک ، تشخیص ، بینش ، پیش بینی ، شهود و در نهایت خرد می شود.دانش سازمانی عبارت است از کلیه تجارب و اطلاعاتی که در سازمان وجود دارد و یا به وجود می آید. بخش بزرگی از دانش افراد در فراگرد تجربیات کاری به دست می آید که از آن به دانش فوت و فن یا دانش ضمنی نام می برند. این بخش از دانش مکتوب نبوده و در ذهن افراد وجود دارد. دانش ضمنی همان دانش شخصی است که فرموله کردن و بیان آن دشوار است.
این نوع دانش از مهارت های دستی و علمی و چگونگی انجام امورحکایت دارد. مدیریت دانش ضمنی برای سازمانها از اهمیت خاصی برخوردار است. زیرا با خروج افراد ، سازمان آن دانش را از دست می دهد. برخلاف آن ، دانش آشکار آن نوع از دانشی است که کارکنان را در تحصیل ، سازماندهی ، انتقال و بکارگیری موثر دانش ضمنی در کل سازمان کمک کند. مدیریت دانش کارآمد منجر به کاهش خطاها و دوباره کاریها ، افزایش سرعت حل مسائل و تصمیم گیریها ، کاهش هزینه ها ، تفویض اختیارات بیشتر به اعضاء و روابط اثربخش تر و ارائه خدمات مطلوبتر می گردد. یکی از روشهایی که از طریق آن می توان دانش ضمنی افراد را به اشتراک گذاشت، تعاملات شخصی است. در اثر این گونه تعاملات افراد در قالبهای مختلف چون بیان شرح حال کاری، نقل خاطرات سازمانی، طریقه مواجهه با مسائل و مشکلات سازمانی و سایر موارد مشابه دانش خود را با دیگران به اشتراک می گذارند. از این رو می توان انتظار داشت در اثر این گونه اشتراک کارکنان سازمانی به دانشی مجهز گردند که نانوشته بوده ، مکتوب و قابل دسترس نمی باشد. این نوع از دانش که در اثر تعامل حاصل شده است بسان تجارب کاری ،کارکنان را در انجام وظایف سازمانی کمک کرده، منجر به حذف دوباره کاریها و رویکرد آزمایش خطا می گردد. از این رو می توان انتظار داشت در اثر وجود تعاملات شخصی به عنوان بعدی از رفتار تسهیم دانش عملکرد افراد ارتقاء یابد. در سازمان مورد مطالعه کارکنان دارای تعاملات شخصی بوده و در قالبهای مختلف تجارب خود را به اشتراک می گذارند. از این رو رابطه این دو متغیر تبیین شده است.
۵-۳-۱-۲- فرضیه فرعی دوم
یافته های جدول (۴-۹) نشان می دهد ضریب همبستگی بین بعد ارتباطات سازمانی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی نیست. یعنی بین بعد ارتباطات سازمانی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی ( ۰۷۶/۰=r) رابطه معنی دار وجود ندارد. بر اساس ضریب تعیین ۶/۰ درصد واریانس بعد ارتباطات سازمانی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی مشترک بوده است.
لذا فرضیه دوم مبنی بر این که بین بعد ارتباطات سازمانی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه وجود دارد، تأیید نمی گردد. تفسیر این یافته می توان گفت ارتباطات سازمانی فرآیندی است که از طریق آن افراد در گروه ها و اجتماعات ارتباط ایجاد می کنند و از اطلاعات برای ارتباط با دیگران استفاده می کنند. در واقع جریان انتقال پیام یا دانش در شبکه ای از روابط به هم پیوسته در سازمان، ارتباطات سازمانی نام دارد. عوامل مختلفی بر تسهیم دانش سازمانی در سازمانها تاثیر دارد. یکی از مهمترین این عوامل فرهنگ سازمانی است. به دلیل ناتوانی در تبادل دانش سازمانی ، سازمانها مقادیر زیادی هزینه برای کسب د انشی که می توانستند از طریق فعالیت تبادل به دست آورند، متحمل می شوند.
فرهنگ سازمانی یکی از مهمترین عوامل در پیشبرد یا بازدارندگی تسهیم دانش محسوب می شود. سازمانهای امروزی نیازمند دستیابی ، نگهداری و به اشتراک گذاشتن دانش و اطلاعات هستند و به دلیل حجم زیاد دانش و اطلاعات ، استفاده از ارتباطات سازمانی یک نیاز مبرم است. با توجه به این وضعیت یکی از راه حلهای موثر در این راستا ، استفاده بهینه از ارتباطات سازمانی کارکنان در سازمان است که می تواند سازمان را قادر به دستیابی ، پیشرفت ، ذخیره و اشتراک اطلاعات و دانش کند. ارتباطات سازمانی امکان همکاری و به اشتراک گذاشتن دانش های مکمل به یکدیگر را فراهم می کند. از این رو می توان انتظار داشت هنگامی که ارتباطات سازمانی برقرار باشد افراد در قالب ساختارهای رسمی به اشتراک دانش می پردازند و می توانند از تجارب کاری یکدیگر در بهبود عملکرد استفاه نمایند.
ارتباطات سازمانی نیازمند وجود ساختارهای ارتباطی رسمی چون پایگاه داده و بسترهای مورد نیاز چون حمایت مدیریت و فرهنگ سازمانی مشوق ارتباطات سازمانی است.در سازمان مورد مطالعه همانند بسیاری از سازمانها، ساختار سازمانی طویل بوده و نوع فرهنگ سازمانی غالب ، که تسهییل کننده ارتباطات سازمانی نبوده و تعاملات سازمانی را در درون و بین گروه ها تحت تاثیر قرار می دهد همچنین به دلیل ویژگیهای شخصی برخی از افراد یعنی عدم تمایل به ارتباط با دیگران و ضعف تکنولوژی مربوطه در این بخش، این رابطه تبیین نگردید.
۵-۳-۱-۳- فرضیه فرعی سوم
یافته های جدول (۴-۱۰) نشان می دهد ضریب همبستگی بین بعد تعامل با جامعه از تسهیم دانش با عملکرد شغلی (۲۸۱/۰=r) معنی دار است. بر اساس ضریب تعیین۹/۷ درصد واریانس بعد تعامل با جامعه از تسهیم دانش با عملکرد شغلی مشترک بوده است.
لذا فرضیه سوم مبنی بر این که بین بعد تعامل با جامعه از تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه وجود دارد، تأیید می گردد. در تبیین رابطه بین بعد تعامل با جامعه از تسهیم دانش با عملکرد شغلی می توان گفت که در دنیای امروز ، ابزارها و روش های نوین اطلاع رسانی ، موجب ارتقای سطح دانش و اگاهی عمومی و نیز افزایش همبستگی و زمینه مشارکت مردم برای تحریک جامعه را فراهم آورده است. بسیاری از سازمانها برای تولید بکارگیری و ترویج دانش سرمایه گذاریهای کلانی انجام می دهند. دانش یک منبع اصلی و پایدار رقابتی است و مدیریت دانش فرآیندی است که بدان وسیله سازمانها به تولید و استفاده از دانش جمعی و سازمانی خود می پردازند.
زمانی که مهارت های عمده یک سازمان با دانش پیوند یابد ، مزیت رقابتی ایجاد خواهد شد به طوری که دیگر سازمان ها براحتی نتوانند با آن رقابت نمایند. مدیریت دانش توانائی مدیران را در تولید ، انتقال و بهره برداری دانش در جهت منافع سازمانی افزایش می دهد. همچنین مدیریت دانش ، فنون ، فن آوری و سیستم هایی را ایجاد می کند تا کارکنان آنچه را می دانند ، به مشارکت بگذارند و از دانش اندوخته شده در محیط کار استفاده بهتری بعمل آورند. بدیهی است تعامل با جامعه موجب می شود اطلاعات و دانش جامع و موثق علمی ، فنی ، تجاری و اداری در زمان مناسب در اختیار کارکنان قرار گیرد و این موجب افزایش خلاقیت و مانع از اتلاف منابع و دوباره کاریهای غیر ضروری و ناخواسته و بالاتر از همه تصمیم گیرهای بی ثمر می شود . بر اثر تعامل با جامعه رویکرد سیستمی در سازمان حاکم می شود. این رویکرد سازمانها را در رابطه با سایر سازمانها مورد بررسی قرار داده و از یافته های همه سازمانها استفاده می نماید. همچنان که در تئوریهای مدیریت دانش نیز این اعتقاد وجود دارد که دانش در همه جا گسترده است و این هنر سازمان است که قادر باشد دانش را از هر مکان و در هر زمانی جمع آوری نماید. در اثر تعامل با جامعه سازمان از پرداخت هزینه گزاف تجربه پرهیز کرده و موجبات استفاده از تجارب سایر سازمانها و محیط در مفهوم عام را به دست می آورد. از این رو می توان گفت در این حالت عملکرد شغلی کارکنان ارتقاء می یابد.
۵-۳-۱-۴- فرضیه فرعی چهارم
یافته های جدول (۴-۱۱) نشان می دهد ضریب همبستگی بین بعد همکاری های مکتوب از تسهیم دانش با عملکرد شغلی است. یعنی بین بعد همکاری های مکتوب از تسهیم دانش با عملکرد شغلی( ۶۶۱/۰=r) رابطه معنی دار وجود دارد.
بر اساس ضریب تعیین۷/۴۳ درصد واریانس بعد همکاری های مکتوب از تسهیم دانش با عملکرد شغلی مشترک بوده است. لذا فرضیه چهارم مبنی بر این که بین بعد همکاری های مکتوب از تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه وجود دارد، تأیید می گردد. در تبیین رابطه بین بعد همکاری های مکتوب از تسهیم دانش با عملکرد شغلی می توان اینگونه بیان کرد که مدیریت دانش به عنوان مجموعه ای از فعالیت های مرتبط با تولید ، تدوین و انتقال دانش مطرح شده است.
در حالی که دانش ضمنی اید ه هایی است که در ذهن افراد است ، دانش صریح می تواند در قالب اسناد و پایگاه های دانش و گزارشات مدیریتی ارائه و انتقال یابد. عملکرد سازمانی و ارتقاء آن به عوامل چندی وابسته است که از آن جمله می توان به اشتراک دانش قانونی کارکنان اشاره کرد. در این بعد از تسهیم دانش افراد مکاتبات گوناگون از جمله قراردادهای مدون شده، قوانین مورد نیاز، مستندات سازمانی، نسخ نوشتاری ، محتواهای آموزش الکترونیکی، پیامهای اداری، مکاتبات اداری مورد نیاز دوایر و سایر موارد مشابه را با یکدیگر به اشتراک می گذارند. از این رو در زمان و هزینه سازمانی صرفه جویی به عمل آمده و عملکرد ارتقا می یابد. به علاوه از طریق پایگاه داده کارکنان به ثبت تجارب خود اقدام کرده و در قالب های مختلف چون داستانهای کاری و سوال و جواب ایده ها و نظرات خود را مکتوب نموده و با دیگران به اشتراک می گذارند و بدین صورت زمینه برخورداری سایر همکاران را از تجارب خود فراهم می کنند.
بنابراین می توان انتظار داشت عملکرد شغلی از طریق این نوع از اشتراکات ارتقاء یابد. در سازمان مورد مطالعه به دلیل وجود سیستمهای اطلاعات مدیریت و فراهم آوری امکان اشتراک گذاری تجارب مکتوب رابطه بین این بعد از رفتار اشتراک دانش و عملکرد تبیین گردید.
۵-۳-۱-۵- فرضیه فرعی پنجم
یافته های جدول (۴-۱۵) نشان داد بین نظرات پاسخگویان درمتغیر تسهیم دانش برحسب عوامل دموگرافیک (جنس ، سن ، سابقه خدمت ، تحصیلات و … ) تفاوت وجود دارد.
نتایج حاصل از این بخش نشان داد تفاوت بین نظرات پاسخگویان برحسب جنس معنادار نبوده و بر حسب سن، سابقه و تحصیلات معنادار است. در متغیر سن افراد مسن تر نمرات بالاتری را در تسهیم دانش کسب نموده اند. تجارب کاری افراد، وجود روحیه همکاری به دلیل سن بالاتر و پرهیز از رقابت از جمله دلایل این تفاوت است.
میانگین تسهیم دانش و ابعاد آن از حیث تحصیلات کارکنان نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج نشان داد که افراد با مدرک تحصیلی بالاتر تسهیم دانش بیشتری از خود بروز می دهند. بنابراین می توان نتیجه گرفت تحصیلات عاملی است که دانسته های فردی را ارتقاء بخشیده و تمایل افراد را برای تسهیم دانش به دلیل افزایش اعتماد به نفس بالا می برد. از طرفی از نظر تفاوت میانگین ها از بعد سابقه نشان داد، افراد با سابقه خدمتی بالاتر و عموما در دهه سوم خدمتی، تسهیم دانش بالاتری از خود نشان می دهند.زیرا تجارب کاری بیشتری را تجربه کرده اند.
۵-۳-۱-۶- فرضیه فرعی ششم
یافته های جدول (۴-۱۳) نشان می دهد بین نظرات پاسخگویان در بعد عملکرد شغلی برحسب عوامل دموگرافیک (جنس ، سن ، سابقه خدمت ، تحصیلات و … ) تفاوت وجود دارد.
از نظر تفاوت میانگین عملکرد شغلی در بین مردان و زنان، تفاوت معنی داری در بین عملکرد شغلی کارمندان مرد و زن مشاهده نشد. بین عملکرد شغلی برحسب گره های مختلف سنی تفاوت معنی داری وجود دارد بدین صورت که عملکرد شغلی گروه سنی زیر ۳۰ سال عملکرد شغلی پایین تری را دارد.
دلیل این امر می تواند تجارب کم این گروه سنی و وجود فرصت برای یادگیری بیشتر و ویژگیهای سنی چون تمایل به تجربه شخصی و خطرپذیری باشد. میانگین عملکرد شغلی از حیث تحصیلات کارکنان نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج نشان داد که افراد با مدرک تحصیلی فوق لیسانس و بالاتر عملکرد شغلی بهتری نسبت به کارکنان دارای مدرک تحصیلی دیپلم و پایین تر دارند. بنابراین تحصیلات امکان تناسب بیشتر شغل را فراهم نموده و دانش افراد و به تبع آن عملکردشان را ارتقاء داده است.
از طرفی از نظر تفاوت میانگین ها از بعد سابقه افراد، افراد با سابقه خدمتی کمتر از ۱۰ سال از دو گروه دیگر عملکرد شغلی پایین تری دارند. فقدان امنیت شغلی، فرصت برای یادگیری و فراهم نشدن فرصت رشد می تواند از جمله دلایل کاهش عملکرد این گروه باشد.
۵-۴- پیشنهادات
۵-۴-۱- پیشنهادات کاربردی
۱- با توجه به یافته های جدول (۴-۸) که نشان داد ضریب همبستگی بین تعاملات شخصی و عملکرد شغلی معنی دار است، یعنی بین تعاملات شخصی و عملکرد شغلی رابطه وجود دارد. لذا پیشنهاد می شود:

 

• • با توجه به اینکه پس از خروج افراد با تجربه از سازمان، ممکن است دانش و تجربه آنها نیز از بین برود لذا پیشنهاد می گردد محل مناسبی جهت حضور منظم و برنامه ریزی شده افراد بازنشسته در سازمان تعبیه گردد و در زمان برگزاری جلسات ، همایشها و گردهمایی ها از آنها نیز دعوت به عمل آید.

 

• • به کارکنانی که دانش خود را با سایر کارمندان به اشتراک می گذارند پاداشهای معنوی و مادی اعطا گردد.

 

• • نسبت به تعویض لوازم و تجهیزات سازمانی مانند سیستم های کامپیوتری (سخت افزار ها و نرم افزارها) که بعضا فرسوده شده اند اقدام گردد.

 

۲- با توجه به یافته های جدول (۴-۹) مبنی بر این که بین بعد ارتباطات سازمانی از تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه وجود ندارد و به منظور تقویت ارتباطات سازمانی پیشنهاد می گردد:

 

• • مدیران سازمان، تقویت بعد ارتباطات سازمانی از تسهیم دانش را در جهت افزایش عملکرد بعنوان یک اولویت در نظر گیرند. در جهت اهداف مختلف سازمان تیم های کاری تشکیل و اهداف بصورت گروهی پیگیری شود.

 

۳- با توجه به یافته های جدول (۴-۱۰) که نشان داد بین بعد تعامل با جامعه از تسهیم دانش با عملکرد شغلی رابطه معنی داری است، لذا پیشنهاد می گردد :