۳-۳ روش تحقیق
در این تحقیق با توجه به انواع گوناگون تقسیم بندی برای تحقیقات گوناگون به سه نوع آن اشاره میشود، اول از نگاه هدف تحقیق میتوان تحقیق را در دسته تحقیقات توسعه‍ای-کاربردی تقسیم کرد(سرمد،۱۳۸۳). تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که در جهت رشد و بهتر کردن یک محصول یا روال یک فعالیت و خلاصه آزمودن مفاهیم نظری و مجرد در موقعیت های واقعی و زنده هستند (نادری، ۱۳۷۹). در تقسیم بندی دوم از نگاه روش جمعآوری داده ها به صورت توصیفی – تحلیلی تقسیم میشود(سرمد، ۱۳۸۳)، تحقیقات توصیفی«تحقیقاتی هستند که به توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع می پردازند»(سرمد، ۱۳۸۳).

۳-۴ دامنه تحقیق
قبل از گردآوری اطلاعات باید دامنه‌ تحقیق نیز مشخص شود. دامنه تحقیق شامل: سطح تحلیل^[۲۹۶]، کانون تحلیل ^[۲۹۷] و واحد تحلیل^[۲۹۸] است.
۳-۴-۱ سطح تحلیل ‌
سطح تحلیل بیانگر سطح و قلمروی است که محقق برای تحلیل مفاهیم نظری و اطلاعات جمع آوری شده انتخاب میکند، به طوری که راه حلهای استخراجی و یا نتایج استنباط شده تنها در آن سطح قابل تعمیم باشد و تعمیم نتایج به دست آمده در سطوح بالاتر یا پایینتر از سطح انتخابی برای تحلیل فاقد اعتبار علمی است(میرزایی اهرنجانی،۱۳۷۱). بر مبنای افراد حوزه شمول، تحلیل سه سطح فردی، گروهی و سازمانی دارد، و تئوریهای علوم اجتماعی به طور اعم، و تئوریهای سازمانی به طور اخص نیز معمولا در سه سطح خرد، میانه و کلان تحلیل می‍شود(میرزایی اهرنجانی،۱۳۷۱). بنابراین، سطح تحلیل در این پژوهش بر مبنای افراد حوزه شمول تحلیل، سطح فردی، و از نظر تحلیل تئوری‍های علوم اجتماعی، سطح خرد است.
۳-۴-۲ کانون تحلیل
کانون تحلیل عبارت از یک یا چند ویژگی حاد است که پژوهشگر آنها را به عنوان کانون و محور تحلیل خود قرار داده است و فرضیه‍های اصلی خود را حول این کانون قرار می‍دهد(میرزایی اهرنجانی،۱۳۷۱). در این پژوهش، کانون تحلیل، خرید آنی و عوامل مؤثر بر آن است.
۳-۴-۳ واحد تحلیل
واحد تحلیل واحدی است که اطلاعات از آن گردآوری می‍شود؛ واحدی که محقق خصوصیات آن را توصیف می کند. غالباً در تحقیق پیمایشی واحد تحلیل فرد است(دواس،۱۳۸۱). با این حال واحد تحلیل منحصر به افراد نیست، گروه‍ها، برنامه‍ها، سازمان‍ها، اجتماعات بزرگ(ملت‍ها،کشورها)، و مصنوعات نیز مورد تحقیق قرار می_‍گیرند(بیکر، ۱۳۸۱). با این نگاه واحد تحلیل در این تحقیق افراد میباشند.
۳-۵ روش های جمع آوری داده ها
اطلاعات گردآوری شده، ارقام و مشخصاتی هستند که زمینه و اساسی برای ارائه یک پیشنهاد یا یک اقدام است. اطلاعات موردنیاز برای این تحقیق، به روش‍های مختلفی جمعآوری می‍شود.
۳-۵-۱ منابع اولیه کسب اطلاعات
برای روشن شدن مباحث نظری تحقیق و به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز در زمینه مباحث مربوط و تقسیم بندی آنها از روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‍ای به عنوان مفیدترین روش استفاده شده است. از این روش برای جمع آوری اطلاعات در زمینه ادبیات و پیشینه تحقیق استفاده گردید. لذا با مطالعه کتاب‍ها، مقالات و تحقیقات دیگر پژوهشگران و جستجو در اینترنت، اطلاعات مورد نیاز جمع‌ آوری گردید.
۳-۵-۲ ابزار جمع آوری داده ها
فرضیه ها، به عنوان گمان‍ها، راه‍حل‍ها و پاسخ‍های احتمالی پیرامون مسأله تحقیق مطرح میشوند. پژوهشگر باید با ابزارهایی داده های لازم را از جامعه(نمونه) آماری جمعآوری نماید و با تحلیل، پردازش و تبدیل آنها به اطلاعات، به آزمون فرضیه ها بپردازد. برای جمعآوری داده ها به ابزارهای گوناگونی نیاز هست. نوع این ابزارها تابع عوامل گوناگونی از جمله ماهیت و روش تحقیق است(خاکی، ۱۳۸۹، ص ۲۳۹).
از آنجائی که پژوهش حاضر از نوع میدانی می‌باشد، همچون بسیاری از مطالعات میدانی مشابه برای جمع‌ آوری اطلاعات مورد نظردر جهت آزمون فرضیه‍ها از پرسشنامه استفاده گردیده است.
۳-۵-۲-۱ تدوین پرسشنامه
پرسشنامه به عنوان یکی از ابزارهای بسیار متداول در تحقیقات پیمایشی است ‌و عبارت است از مجموعه‌ای از پرسش‌های هدف‌مدار که با بهره‌گیری از مقیاس‌های گوناگون نظر، دیدگاه و بینش یک فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می‌دهد.
به منظور طراحی پرسشنامه، با مطالعه ادبیات و پیشینه تحقیق‍های انجام شده و با راهنمایی و اعمال نظرات اساتید محترم راهنما و مشاور پرسشنامه‍ای در قالب طیف لیکرت طراحی شد که در آن ابعاد مدل مزبور بر اساس طیف ۵ درجه ای سنجیده می شوند. سئوالات پرسشنامه استاندارد و از پیش تدوین شده است که حاصل مطالعات قبلی می‍باشد
پرسشنامه تدوین شده برای دست یافتن به اهداف تحقیق استاندارد می‍باشد، و روایی آن در طی تحقیقات قبلی تأیید شده است. بطور کلی پرسشنامه تدوین شده از یک مقدمه و ۲ بخش اصلی تشکیل شده است. که در ادامه به توضیح جزئیات آن پرداخته می‍شود. شکل کلی پرسشنامه در پایان تحقیق در پیوست‍ها موجود می‍باشد.
در مقدمه کلیاتی از عنوان تحقیق و هدف محقق برای پاسخ دهندگان درنظر گرفته شده است.
قسمت اول شامل مشخصات خریداران فروشگاه‍های زنجیره‍ای است که دربرگیرنده سؤالات مربوط به اطلاعات تکمیلی خریداران(جنسیت، وضعیت تاهل، سن، تحصیلات،درآمد) می‍باشد. هدف از طراحی این قسمت بیشتر بدلیل استفاده از این اطلاعات در توصیف جامعه تحقیق و تحلیل اطلاعات آنها در ارتباط با پاسخ‍های مورد نظر و ارائه نتایج بهتر در رابطه با اهداف تحقیق می‍باشد.
قسمت دوم شامل سئوالات اصلی مربوط به اهداف تحقیق می‍باشد که در کل شامل ۵۹ سؤال می‍باشد. سئوالات از سه قسمت اصلی تشکیل شده است.
۳-۵-۲-۲ سؤالات پرسشنامه
سؤالات از نوع سؤال‍های بسته بوده و مقیاس اندازه‌گیری از نوع مقیاس لیکرت بوده است. در این پرسشنامه مقیاس‍های مورد استفاده از نوع مقیاس لیکرت می‍باشد که از سری مقیاس‍های ترتیبی است که آن را تبدیل به مقیاس فاصله‍ای می‍کنیم. سئوالات دارای طیف ۵ گزینه هستند که گزینه کاملاً مخالف در یک طرف طیف ۵ گزینه‌ای قرار دارد و به آن درجه‌ ۱ اختصاص یافته و گزینه کاملاً موافق در طرف دیگر طیف قرار دارد و به آن درجه ۵ داده شده است.
سوالات مربوط به عوامل درون فروشگاهی: سوالات ۲۶-۱ برای سنجش میزان اثرگذاری عوامل درون فروشگاهی در نظر گرفته شده است. همانطور که در فصل دو توضیح داده شد، برای سنجش اثرگذاری در این پژوهش از عواملی نظیر محیط فروشگاه، طراحی فروشگاه، عامل نیروی انسانی، شرایط فروش و سایز فروشگاه استفاده می‍شود.
محیط فروشگاهی شامل سوالات ۸ سؤال
طراحی فروشگاه شامل ۶ سؤال
شرایط فروش شامل ۶ سؤال
متغیرهای انسانی شامل ۵ سؤال
سایز فروشگاه شامل۲ سؤال
پرسشنامه مورد استفاده از پرسشنامه مطالعه برمن و ایوانز(۱۹۹۵) اخذ شده است.
سوالات مربوط به عوامل آنی گرایی خریدار: سوالات ۵۶-۲۷ برای سنجش میزان آنی گرایی خریدار در نظر گرفته شده است.برای سنجش میزان آنی گرایی خریدار از مواردی چون فقدان تفکر پیش از عمل، فوریت در رفتار، هیجان طلبی و فقدان استمرار در رفتار استفاده شده است.
فقدان تفکر پیش از عمل شامل ۸ سؤال
فوریت در رفتار شامل ۷ سؤال
هیجان طلبی شامل ۶ سؤال
فقدان استمرار در رفتار شامل ۸ سؤال
سوالات مربوط به سنجش آنی‍گرایی از مدل وایتساید و لینام(۲۰۰۱) اخذ شده است.
سوالات مربوط به خرید آنی: سؤالات ۵۹-۵۷ برای سنجش خرید آنی پرسش شونده منظور شده است. پرسشنامه مورد استفاده از پرسشنامه مطالعه برمن و ایوانز(۱۹۹۵) اخذ شده است.

۶

۸۵۸/۰

۸۹۱/۰

نگرشی

۶

۹۲۴/۰

وفاداری

۱۲

۷۵۸/۰

۳-۹- روایی پرسشنامه
روایی پرسشنامه تعیین می­ کند که ابزار تهیه شده تا چه حد مفهوم خاص مورد نظر را اندازه می­گیرد. به بیان دیگر روایی به ما می­گوید که مفهوم واقعی را اندازه می­گیریم. آزمون روایی را در ۳ گروه دسته بندی کرده ­اند که عبارت­ است از : روایی محتوا^[۸۲] ، روایی وابسته به معیار^[۸۳] و روایی سازه^[۸۴] (سکاران، ۱۳۸۰). در این تحقیق روایی محتوی و روایی سازه مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور بررسی روایی محتوی، سوالات اولیه تحقیق در قالب پرسشنامه تهیه و در اختیار تعدادی از خبرگان قرار گرفت. با بهره گرفتن از اصلاحات ارائه شده توسط نامبردگان، روایی محتوی اصلاح و پرسشنامه نهایی به دست آمد. به منظور بررسی روایی سازه، از تحلیل عاملی تأییدی با بهره گرفتن از نرم افزاری های مدل یابی معادلات ساختاری استفاده گردید. در این تحقیق از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده نشد چرا که ابعاد مدل با بهره گرفتن از مدل های استاندارد و پس از بررسی دقیق ادبیات تحقیق و نیز نظرات صاحب نظران به دست آمده بود و این ابعاد دارای تفکیک معنی داری از یکدیگر بودند. بنابراین تفکیک ابعاد به شیوه ای متفاوت ممکن است نتواند همسو با ادبیات تحقیق حرکت کند. از آن جا که همواره تذکر داده شده است که تئوری حاصل از ادبیات تحقیق قابل اتکا تر از نتایج تحلیل داده ها ست، بنابراین دسته بندی ناشی از ادبیات تحقیق مورد استناد قرار گرفت. اما با هدف اطمینان ازروایی سازه، این ساختار به صورت ترسیمی به نرم افزار لیزرل داده شد ،تا با بهره گرفتن از تست های نیکویی برازش و بهره گیری از معادلات همزمان، صحت آن مورد بررسی قرار گیرد.

۳-۱۰- روش تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 18 استفاده شده است که در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.مقیاس های اندازه گیری نیز از نوع طیف لیکرت می باشند.در این تحقیق از آزمون کلوموگرف اسمیرنوف جهت مشخص کردن نرمال یا غیر نرمال بودن داده ها استفاده شده است.با توجه به آزمون فوق و غیر نرمال بودن داده ها از آزمون همبستگی اسپیرمن جهت بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شده است و جهت اطمینان از روایی سازه و بررسی ارتباط بین متغیرهای تحقیق ، از تحلیل مسیر مدلیابی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار LISREL8.5 بهره گرفته شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق
۴-۱- مقدمه
از مهم­ترین بخشهای هر تحقیق، تجزیه و تحلیل اطلاعات است. وجود هر گونه خطا و اشتباهی در چنین بخشی می ­تواند به نتیجه ­گیری­های نادرستی منجر گردد و انتخاب یک روش تحقیق مناسب، تا حد زیادی محقق را در جلوگیری از بروز اشتباهات در امر تحقیق یاری می­رساند. داده ­ها و اطلاعات جمع­آوری شده منابع خامی هستند که جهت کاربردی شدن نتایج آنها بایستی توسط ابزار مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. در فصل سوم، راجع به روش انجام پژوهش بحث شد لذا در این فصل جهت دستیابی به اهداف و پاسخ به سؤالات پژوهشی به تجزیه و تحلیل داده ­ها پرداخته شده است.
۴-۲- آمار توصیفی
در اکثر پژوهش‌های سازمانی، دست کم‌، علاقه‌مندیم بدانیم پدیده‌هایی معین با چه تواتری روی میدهند، میانگین نمره در یک مجموعه ازاعداد چیست ومیزان تغییرپذیری در این مجموعه چگونه است (یعنی، میزان گرایش یا پراکندگی ازمرکزمتغیرهای وابسته ومستقل). این موارد باعنوان آمار توصیفی شناخته شده اند به عبارت دیگر آماری که پدیده های مورد نظر را توصیف می کنند آمار توصیفی نامیده می شوند (سکاران،۱۳۸۵). در ابتدی بخش تجزیه و تحلیل با هدف تحلیل ابتدایی وضعیت سازه های تحقیق، آمار توصیفی مربوط به این پژوهش در جداول و نمودارهای زیر ارائه می­ شود.
۴-۲-۱- آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی
۴-۲-۱-۱- تفکیک پاسخگویان بر اساس جنسیت
نمودار دایره ای تفکیک جنسیتی پاسخگویان در زیر ارائه شده است:

نمودار ۴-۱ : نمودار دایره ای ترکیب جنسیتی پاسخ دهندگان
پیداست که جنسیت پاسخگویان این تحقیق غالباً مرد بوده است. حدود ۹۳% درصد از نمونه تحقیق را مردان و حدود ۷% را زنان تشکیل می دهند.
۴-۲-۱-۲- تفکیک پاسخگویان بر اساس تحصیلات
نمودار تحصیلات پاسخگویان در ادامه ترسیم شده است:
نمودار ۴-۲ : نمودار میله ای ترکیب تحصیلات پاسخ دهندگان
همان­طور که از نمودار پیداست بیشترین فراوانی در رده کارشناسی و کمترین فراوانی در رده کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد.
۴-۲-۲- آمار توصیفی سازه های تحقیق
در ادامه توصیف متغیرهای تحقیق، در این بخش سازه ها و ابعاد تحقیق را مورد بررسی قرار می دهیم.
با هدف تبیین وضعیت ابعاد و سازه های تحقیق، شاخص های مرکزی و پراکندگی برای آن ها محاسبه و در جدول زیر نمایش داده شده است.
جدول
۴-۱ : مشخصات سازه های تحقیق

ابعاد و سازه ها

ق . ت . م . قانون تشدید مجازات
ق . آ .د .ک . قانون آیین دادرسی کیفری
چکیده
اختلاس و ارتشاء، از دولت عناوین بزرگ و حائز اهمیت حقوق جزاست که علی رغم مصادیق فراوان خود به لحاظ نقش و اثری که مرتکبین آن در اجتماع ما داشته یا دارند کمتر مورد مواخذه قانون و تعقیب قرار گرفته اند و به همین علت هم بحث نظری درباره این جرائم به اندازه مسائل و جرائم ساده به عمل نیامده است.
علت انتخاب موضوع به عنوان رساله به این دلیل بوده است که اختلاس و ارتشاء از جرائم شایع در نیروهای مسلح و ادارات دولتی می باشند و امروزه یکی از معضلات اصلی، و مهم جامعه ما بوده و به دلیل شیوع و گستردگی ارتکاب این جرائم اثرات بسیار مخرب و زیانباری را متوجه جامعه ما نموده و درصد بالائی از جرائم ارتکابی در جامعه ما را تشکیل می دهند و از جرائمی هستند که اگر با آنها مقابله جدی صورت نگیرد اساس این نیروها را متزلزل خواهد کرد.
وجود نیروهای مسلح در هر کشور به منظور صیانت از استقلال و تمامیت ارضی و ایجاد امنیت امری اجتناب ناپذیر است و اقتدار و پایمردی و سلامت و صلابت این نیروها در کنار سایر عوامل ضامن بقاء و عزت نظام حاکم بر اجتماع می باشد. و با توجه به اینکه سازمانهای نظامی که از مهترین و حساس ترین اجزاء ساختار اداری و اجرایی کشور محسوب می شوند به اشکال گوناگون در معرض ابتلاء به این آسیب کیفری قرار دارند و علیرغم شدت مجازات پیش بینی شده در قوانین، متأسفانه هرروزه شاهد ارتکاب روز افزون این جرائم در کشور بوده و هستیم.
ماهیت قضائی این نوع اعمال مجرمانه اساساً بر پایه اعتماد و اطمینان دولت و مردم نسبت به کارکنان نیروهای مسلح به مناسبت انجام وظیفه انان استوار می گردد.
اختلاس و ارتشاء گرچه شباهت ها و نزدیکی های مفهومی و یا مصداقی دارند ولی یکی نیستند و ارکان تشکیل دهنده آنها و نیز مجازات مترتب بر آنها نیز یکسان نمی باشد. در این رساله تلاش می شود با تحلیل ماهیت این دو جرم، جایگاه هر یک در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح بررسی گردد و هم چنین با تحولات تاریخی و عناصر تشکیل دهنده این جرائم(عنصر قانونی، عنصر مادی، عنصر معنوی)، شیوه های مداخله (مشارکت و معاونت)، مقایسه آنها با جرائم مشابه، واکنش کیفری قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، کیفیات تعیین مجازات، مجازات همکاری و شروع به جرم تا حد امکان آشنا می شویم.
کلید واژه:
اختلاس، ارتشاء ، قانون مجازات جرائم نیرو های مسلح، کارکنان نیروهای مسلح، اموال دولتی و عمومی.

مقدمه
بیان مسئله:
امروزه برای اداره جامعه و سامان بخشیدن به روابط اجتماعی و بهره مندی مردم از مواهب و نعمات موجود در طبیعت، بخش عظیمی از سرمایه ها و اموال موجود در یک کشور در اختیار کارکنان دولت قرار می گیرد؛ این دسته از اموال و سرمایه ها را خطرات زیادی مورد تهدید قرار می دهد و همواره احتمال می رود که اموال دولت یا اموال اشخاص که به حسب وظیفه به کارمند دولت سپرده شده است، به نوعی مورد استفاده غیر قانونی واقع شود و بر خلاف هدف مورد نظر، از آن بهره برداری شخصی شود و یا اینکه آن را به نفع خود یا دیگری تصاحب نماید. به منظور جلوگیری از سوء استفاده های کارمندان دولت از سرمایه و اموال موجود در اختیار آنها و تضمین هرچه بیشتر منافع دولت و ملت، قانونگذار درصدد حمایت کیفری از این دسته از اموال و سرمایه ها بر آمده است و کسانی را که متولی امور اجتماعی بوده و امکانات و دارایی های عمومی در اختیار آنهاست از دخل و تصرف بر خلاف موازین قانونی و استفاده شخصی یا تصاحب آنها به نفع خود یا دیگری ممنوع کرده است. این حمایت کیفری تحت عناوین مختلفی در قانون آمده است که از جمله مهمترین آنها «اختلاس» می باشد.

باتوجه به ویژگی ها و حساسیت های شغلی در نیروهای مسلح و اهداف و مأموریت های آنها، ارتکاب جرم اختلاس و ارتشاء، آثار مستقیم و لطمات جدی به کارایی، ثبات و نظم یگان های نظامی و انتظامی وارد می سازد و قداست آنان را خدشه دار می کند. از این رو، ضروری است این دسته از جرایم به صورت ویژه ای مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند.
اختلاس جرمی است که از یک جهت سرقت و از جهت دیگر خیانت در امانت است. اختلاس از جمله تعدیات کارمندان و کارکنان دولت و موسسات و شرکت های دولتی و یا وابسته به دولت و یا سایر مأموران به خدمات عمومی است که به اموال متعلق به دولت یا اشخاص دیگر، صورت می گیرد و همواره به عنوان تهدیدی جدی علیه دولت ملت قلمداد می گردد.
رشاء و ارتشاء، از جرایم علیه آسایش عمومی و ساختار اداری و اجرایی کشور است و در تضاد با سلامت مأموران و مستخدمان دستگاهای حکومتی قرار دارد. این بزه از دورترین ادوار زندگی اجتماعی بشر و در جوامعی که دارای ساختار اداری و حکومتی بوده اند وجود داشته و البته همۀ حکومت ها بنابر مقتضیات و مصالح خود با آن به مبارزه پرداخته اند.
الف ) بیان موضوع
اختلاس و ارتشاء در مقایسه با سایر جرایم دیگر، از اهمیت بیشتری برخوردار می باشند. چون در صورت ارتکاب، کارکرد سازمانهای دولتی دچار اختلال می شود و اعتماد عمومی نسبت به نهاد های دولتی کاهش می یابد.
با نگاهی به پرونده های جرایم کارکنان دولت و نیرو های مسلح، به راحتی این نکته را درخواهیم یافت که شایع ترین جرایم کارکنان دولت و نیروهای مسلح، جرایم اختلاس و ارتشاء می باشد لذا با توجه به اینکه جامعه آماری ما در این تحقیق نیروهای مسلح هستند اهمیت آن دو چندان میشود چون حساسیت نیروهای مسلح بیش از سایر سازمانهای دولتی است، به نحوی که بسیاری از تخلفاتی که در سازمانهای دولتی تخلف محسوب نمی شوند، در نیروهای مسلح جرم است بنابراین لازم است راه های جدی تری جهت پیشگیری از جرائم اختلاس و ارتشاء در نیروهای مسلح به عمل آید.
ب ) سابقه تحقیق
در خصوص اختلاس و ارتشاء بطور کلی تحقیقاتی انجام و پایان نامه هایی نیز وجود دارد اما اختلاس و ارتشاء در نیرو های مسلح که بسیار با اهمیت بوده و با امنیت و استقلال و تمامیت ارضی یک کشور ارتباط پیدا می کند تاکنون تحقیق جامع و کاملی صورت نگرفته است و تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد هیچ گونه کتاب یا منبع مستقل حقوقی در این زمینه وجود ندارد.
پ ) اهداف و کاربردهای تحقیق
با عنایت به اینکه اختلاس و ارتشاء در صد قابل توجهی از جرائم ارتکابی در کشور های مختلف را به خود اختصاص داده و علیرغم تشدید مجازات برای مرتکبین این دسته از جرائم، ارتکاب آنها در سطح وسیعی همچنان ادامه دارد و از طرفی هر یک از جرائم فوق جزء شایع ترین جرائم در نیروهای مسلح می باشند و اگر با آنها مقابله جدی صورت نگیرد اساس این نیرو ها متزلزل می شود لذا نگارنده با انجام این پژوهش درصدد است که با بررسی عناصر و ارکان تحقق دو جرم اختلاس و ارتشاء در نیروهای مسلح، موارد زیر را مورد بررسی قرار داده و راهکارهایی را از جهات مختلف پیرامون موضوع ارائه دهد.
۱ ـ آیا قانون مجازات جرائم نیرو های مسلح در رابطه با جرائم اختلاس و ارتشاء نیازمند تغییر و تحول است.
۲ ـ جمع آوری قوانین کلی راجع به اختلاس و ارتشاء در قوانین قبل و بعد از انقلاب و فقه اسلامی و جمع آوری آراء وحدت رویه و نظریات اداره حقوقی
۳ ـ تبیین جرائم اختلاس و ارتشاء در راستای وظایف نیروهای مسلح از دیدگاه حقوق موضوعه
۴ ـ تشریح عناصر تشکیل دهنده این نوع از جرائم
۵ ـ بررسی میزان تأثیر عوامل مؤثر بر پدیده اختلاس و ارتشاء
ت ) سوالات تحقیق
در این تحقیق بناست بعد از ارائه کلیاتی از تعریف و تاریخچه، به ارکان بزه اختلاس و ارتشاء در نیروهای مسلح پرداخته شود.
۱ ـ آیا سیاست کیفری افتراقی ایران در حوزه جرم انگاری و مجازات در جرائم اختلاس و ارتشاء در نیرو های مسلح سنجیده می باشد؟
۲ ـ آیا سیاست تشدید مجازات جرائم اختلاس و ارتشاء نیروهای مسلح بازدارنده می باشد؟
۳ ـ آیا قاعده تناسب جرم و مجازات در جرایم اختلاس و ارتشاء در قلمروی قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح رعایت شده است؟
ث ) فرضیه های تحقیق
در زمینه جرائم اختلاس و ارتشاء فرضیات متعددی قابل تصور است که به برخی از مهم ترین این فرضیات اشاره می شود.
۱ـ جرائم اختلاس و ارتشاء در نیروهای مسلح به علت شرایط خاص آنها دارای اهمیت فراوان است و بر همین اساس باید برخورد جدی تر و قاطع تری نسبت به مرتکبین سایر کارکنان دولتی صورت بگیرد، لذا بر همین اساس میتوان گفت سیاست کیفری افتراقی ایران در حوزه جرم انگاری و مجازات در جرائم اختلاس و ارتشاء نیروهای مسلح بسیار سنجیده عمل شده است.
۲ ـ در طول سالیان متمادی اثبات گردیده توسل به زور و توسل به مجازاتهای خشک و بی روح بهترین راه نبوده بلکه آخرین راه است. با مداقه در بررسی میزان مجازات مرتکبین جرائم اختلاس و ارتشاء این نتیجه حاصل شده که افزایش و تشدید مجازات باعث کاهش یا عدم ارتکاب جرم نخواهد شد. لذا قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح و همچنین قانون تشدید مجازات اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز نتوانسته از میزان ارتکاب جرم جلوگیری نماید یا به حداقل برساند. لذا نباید سخاوتمندانه از ابزارهای کیفری استفاده نمائیم.
۳ ـ همین طور که به نظر می رسد قاعده تناسب جرم و مجازات در جرائم اختلاس و ارتشاء در قلمروی قانون مجازات جرائم نیرو های مسلح رعایت نشده و نبود تناسب بین جرم و مجازات باعث افزایش رشد جرائم اختلاس و ارتشاء شده است.
ج ) روش تحقیق
روش تحقیق صورت گرفته به صورت کتابخانه ای بوده و با بهره گیری از منابع اولیه و ثانویه در کتابخانه ها و با بهره گرفتن از نظریات علمای علم حقوق و اقوال فقها و نظریات مشورتی قوه قضاییه و مجلات حقوقی و اهل فن در نیروهای مسلح و دادسراها و دادگاههای نظامی و با بهره گیری از سایت های مختلف حقوقی به بررسی ابعاد جرائم اختلاس و ارتشاء در نیرو های مسلح پرداخته شده است.
ح ) معرفی پلان و ساختار تحقیق
نوشتارحاضر در ۳ بخش تدوین گردیده است. بخش اول و دوم به پیشینه، ماهیت و عناصر جرائم اختلاس و ارتشاء پرداخته میشود و بخش سوم به واکنش کیفری در قبال جرائم اختلاس و ارتشاء در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح اختصاص دارد که هرکدام از این سه بخش شامل ۲ فصل می باشد.
فصل اول:پیشینه و ماهیت جرم اختلاس
در این فصل ابتدا به پیشینه جرم اختلاس در قوانین پیش از انقلاب و پس از انقلاب به طور مختصر اشاره می کنیم و سپس به ماهیت جرم اختلاس می پردازیم.
مبحث اول: پیشینه جرم اختلاس

۳۳۵- معنی بیت: اگر نقّاش در کنار عکس شیرین تصویر تو را بکشد، به خاطر زیبایی بسیار تو، تصویر شیرین از شدّت اضطراب و حسد بی تاب می شود و چون عکسی که در آینه است از جا بیرون می آید.
مفهوم بیت: مبالغه در بیان زیبایی معشوق.
۳۳۶- وجود پستی و بلندی در شعر لازم و طبیعی است.
۳۳۷- شست : زهگیر یعنی انگشتری مانندی که ازاستخوان و جز آن سازند و در ابهام کرده و در وقت کمانداری زه کمان را بدان گیرند و آن را به اعتبار انگشت ابهام شست گویند. (برهان ) (از ناظم الاطباء) (از غیاث اللغات ). زهگیر که انگشترمانندی است از استخوان .(یادداشت مولف ). قلابی که بدان ماهی گیرند. (ناظم الاطباء) (از برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ). (فرهنگ دهخدا، ۱۳۷۳:۱۲۵۷۵)
در طبع خلیدن : کنایه از ناگوار و ناخوشایند بودن.
دخل : اصلاح کردن و دخل و تصرّف در شعر.
۳۳۸- مفهوم کلی بیت: از مهربانی و چرب زبانی دشمن بترس چون از این طریق به تو آسیب می رساند.
۳۴۰- خاک: مجازاً قبر.
۳۴۱- مجنون به دلیل شیدایی اش، سر به بیابان می گذاشت و از آنجا که دوست نداشت به او تهمت خانه نشینی بزنند نپذیرفت که او را چون دیوانگان با زنجیر ببندند. وگرنه مجنون هرگز از رنج و عذاب زنجیر نمی ترسید.
۳۴۲- منظور از «سخن کس»، بدگویی دیگران و تهمت سرقت ادبی به شاعر بستن است.
۳۴۳- مناسبت« ششیر» با «نیستان» و مناسبت «تیر» با «نی».
شیردلی : جوانمردی.
۳۴۴- تابه: ظرف فلزی پهن که برای پختن گوشت ، ماهی ، نان و …به کار می رود.

۳۴۵- آدم بهتر است بمیرد تا این که اهل دنیا به او محبت کنند.
سردابه: خانه تابستانی ، اتاقکی در زیر زمین خانه برای استفاده از خنکی آن در تابستان برای نگهداری غذا و چیزهای فاسد شدنی.(فرهنگ فارسی معین)
۳۴۶- پاتابه : پاپیچ . چیزی که پیاده روان به پا پیچند. پالیک . بادیج (دهخدا، ۱۳۷۳: ۴۶۲۸) کنایه از مزاحم( فرهنگ فارسی معین)
۳۴۷- بار: اذن ورود گرفتن برای درآمدن نزد پادشاهی.(دهخدا)
۳۴۹- زنّار: هر حلقه و رشته ای که بر میان قدح و ساغر بندند. (ناظم الاطباء).|| (اصطلاح تصوّف ) به معنی یک رنگی و یک جهتی سالک باشد در راه دین و متابعت راه یقین و در کشف اللغات می گوید: زنّار در اصطلاح سالکان عبارت از عقد خدمت و بند طاعت محبوب حقیقی است در هر مرتبه که باشد عبادت راست و درست باید کرد. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || رشته متصل به صلیب که مسیحیان بگردن خود آویزند. (فرهنگ فارسی معین ). همه به نقل از: ( دهخدا، ۱۳۸۵: ۱۵۸۲)، (برهان، ۱۳۶۲: ۱۰۳۳)
توحید: یگانگی و اقرار به وحدانیّت خدای تعالی جل شأنه . (ناظم الاطباء). به خدای یگانه ایمان داشتن . یگانه پرستی . یکتاپرستی . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا)
«سبحه» نماد مسلمانی و «زنّار» نماد کافر بودن است.
۳۵۰- خط جام ، نقشی است که از پر شدن جام شراب بر دور شیشه آن نمایان می شود.از آنجا که برای پاک کردن اشک ،آستین بر روی چشم و روی می گذارند، می گویدکه اشک خونین چشم برای به منزله شراب رنگین من است و جام همچون آستین است و خط جام به مانند بخیه روی آستین است.
۳۵۱- معنی بیت : به محض اینکه زلف بلند معشوق به زمین رسید فهمیدم حلقه زلف همچون حلقه دام مرا اسیر خود می گرداتد..
۳۵۲- ناوک: تیر، تیری که با کمان اندازند. (فرهنگ فارسی معین)
همای ناوک: تشبیه بلیغ اضافی
یعنی همان نقش هایی که به صورت پیچیده در استخوان هستند ، مانند دامی برای شکار تیر استخوان خوار معشوق است.
مفهوم بیت: تیر او به استخوانم فرو می رود.
۳۵۳- معنی بیت: گریه بسیار که ناشی از وجود غم و اندوه است، نه تنها منجر به نابینایی می شود بلکه موی سر را خیلی زود سفید می کند.
۳۵۴- صبح وطن: صبحی است که برای مسافر بعد از رسیدن به خانه خود طلوع می کند و آن هم به سبب دیدار خویشان خوشایند است؛ برخلاف شب غربت که به علت دوری و فراق از عزیزان پریشانی خاطر روی می دهد.(شارح)
۳۵۵- به چشم خود نتوان دید :این عبارت کنایی زمانی به کار می رود که دیدن چیزی که ندیدن آن بهتر است اتفاق می افتد.
۳۵۷- سامان: وسایل ، بار و بنه زندگی. (فرهنگ فارسی معین)
اگر درویش هنگام مسافرت اسباب و بار و بنه با خودش ببرد نابود می شود چون توشه و ساز و برگ سفر برای اهل قناعت مانند پر مور موجب هلاکت اوست. (شارح)
می توان به وجه دیگری مصرع دوم را تعبیر نمود: ساز و برگ اهل قناعت و درویشان به اندازه پر مورچه سبک و کم حجم است .
۳۵۸- خمخانه : شرابخانه . میکده . میخانه . (ناظم الاطباء). شرابخانه به اعتبار آنکه اکثر در شرابخانه خم ها نهاده­اند. (غیاث اللغات ). ( دهخدا، ۱۳۸۵: ۱۱۶۰)
۳۵۹- مقصود از نان، سنگ آسیا است که به اعتبار شکل ظاهری اش که دایره ای و گرد است به قرص نان تشبیه شده است و مناسبت و رابطه آب با آسیا آشکار است.
۳۶۰- تخت روان: تخت پادشاهان است که زیردستان آن را بر دوش خود می کشند.
هر کس که محتاج روزی است وقتی روزی خود را یافت خود را سلیمان زمان تصور می کند و با پادشاهان برابر می داند ، همانند مور که وقتی بر روی سنگ آسیا بنشیند آن سنگ را همچون تخت روان سلیمان می پندارد و همچون پادشاه رفتار می کند.
آرایه های تلمیح و تناسب بین الفاظ مور، سلیمان و تخت روان.
۳۶۱- معنی بیت: شراب از روی دوستی و محبت موجب شادکامی ما شده است ،الهی که برای همیشه مطابق میل دوستان خوش و خرم بماند.
مفهوم بیت: دعا در حقّ شراب به دلیل کام بخشی اش.
۳۶۲- آشکار است که باد با وزیدن شمع را خاموش می کند.
نسیم نوبهاری برای من به منزله باد پاییزی است.
۳۶۳- معنی بیت: از تعّدی و دراز دستی شخص غارتگر چرا آزرده خاطر باشم؟چون در حقیقت او مانند باغبانی است که موجب بالیدن و ترقّی من می شود مانند شمع که گلچین ( کوتاه کردن فتیله سوخته) او روشنی بخش اوست.
نهال شمع: تشبیه بلیغ اضافی.
۳۶۴- منظور از میان آسیا ،همان سوراخ میانی است که گندم را از آنجا به درون آسیا می ریزند تا به آرد تبدیل شود و ساییده آن از کنار آسیا بیرون می افتد. وضعیّت من در مورد روزی که محروم و بی نصیبم از آن، همانند میان آسیا است که بی نصیب از گندمی است که آرد می شود و اطراف آسیا به دلیل برخورداری از آرد مشابه حال مردمان دیگر است به واسطه رسیدن روزی من به دست آنان.
۳۶۵- انداز: قصد و میل نمودن . (برهان قاطع) (هفت قلزم ). قصد کردن . (جهانگیری ). قصد و آهنگ. (رشیدی )
در شعر غنی نیز به معنای قصد و میل نمودن آمده است:

قانون مدنی ایران مطابق با فقه امامیه بحث اشتغال زنان را منوط به اجازه همسر می‌داند. به موجب ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی: “شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند.” با تصویب اولین قانون حمایت از خانواده ۱۳۴۶ از شدت این حکم کاسته شده و طبق آن شوهر حق ندارد بدون اجازه ی دادگاه زن خود را از اشتغال به کار منع نماید.شوهر باید در دادگاه ثابت کند که شغل همسرش با مصالح خانوادگی یا حیثیات طرفین منافات دارد. در این راستا ماده ۱۸ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۵۳ مقرر می دارد: “شوهر می تواند با تایید دادگاه زن خود را از اشتغال به هر شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد منع کند. زن نیز می تواند از دادگاه چنین تقاضایی را بنماید. دادگاه در صورتی که اختلال در امر معیشت خانواده ایجاد نشود مرد را از اشتغال به شغل مذکور منع می کند.” تشخیص اینکه شغل زن یا شوهر منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت همسر هست یا نه با دادرس است که باید در این زمینه به عرف رجوع کند. مثلا اگر شغل زن طوری باشد که به هیچ وجه نتواند در امور خانواده و نگهداری و تربیت اطفال همکاری کند و این شغل اختلال و نابسامانی در وضع خانواده پدید آوردمی توان گفت مخالف مصالح خانوادگی است. همچنین اگر شوهر کارمند عالی رتبه دولت یا تاجری معتبر و زن بلیط فروش سینما باشد، می توان گفت شغل زن با حیثیت شوهر سازگار نیست و دادگاه به درخواست شوهر باید زن را از اشتغال به این کار منع کند.
۱-۱-۲- پرسش اصلی تحقیق
در فقه امامیه و حقوق ایران اجازه اشتغال زنان چگونه است؟
چه تفاوت و شباهت‌هایی در فقه امامیه و حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان وجود دارد؟
۱-۱-۳- فرضیه‌های تحقیق
در فقه امامیه و حقوق ایران زن تنها با اجازه شوهر می تواند کار بیرون از خانه داشته باشد.
دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان یکسان است.
۱-۱-۴- اهداف تحقیق
بررسی دیدگاه فقهای امامیه در خصوص اشتغال زنان.
بررسی دیدگاه حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان.
بررسی نکات اشتراک و افتراق فقه امامیه و حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان.
۱-۱-۵- سوابق تحقیق
اگرچه در خصوص اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران تا کنون پایان نامه‌ای به نگارش در نیامده است، اما مقالات و کتبی در این خصوص به نگارش درآمده است از جمله: بهجت یزدخواستی (۱۳۷۵) در کتابی با عنوان «زنان و تغییرات اجتماعی طی ۱۴ سال انقلاب اسلامی» و محمد مهدی مقدادی (۱۳۸۵)، در کتابی با عنوان «ریاست خانواده» و سید مصطفی محقق داماد (۱۳۸۷) در کتاب بررسی فقهی حقوق خانواده و اسماعیل بیابانگرد (۱۳۷۲) در مقاله تأثیرات اشتغال مادران بر کودکان و نوجوانان در مجله پیوند شماره ۱۷۱ در خصوص مبانی فقهی و حقوقی اشتغال زنان می‌باشد.
در خصوص اشتغال زنان مقالاتی نیز به نگارش درآمده که عبارت‌اند از:
در مقاله‌ای با عنوان « اشتغال زنان در ایران و آینده اشتغال زنان دانش آموخته ۱۳۸۵ - ۱۳۴۵ » به بررسی اشتغال زنان از بعد اجتماعی در ایران پرداخته شده است (علوی راد، ۱۳۹۱).
در مقاله ای با عنوان «تحولات اشتغال زنان در ایران با بهره گرفتن از تحلیل انتقال - سهم» به بررسی اشتغال زنان از بعد علوم اجتماعی پرداخته شده است (مهرگان و همکاران، ۱۳۹۰).
در مقاله ای با عنوان « زنان و اشتغال وضعیت اشتغال موانع فرهنگی و اجتماعی اشتغال زنان ایلام» به بررسی موانع فرهنگی اشتغال زنان پرداخته شده و از بعد اجتماعی نیز مورد تحلیل قرار گرفته است (عزتی، ۱۳۹۰).
در مقاله ای با عنوان «اشتغال زنان از دیدگاه اسلام» به بررسی اشتغال زنان از منظر اسلام پرداخته شده است (تاجیک، ۱۳۹۱).
از آنجا که تا کنون در خصوص بحث فقهی اشتغال زنان کاری جامع و کامل انجام نگرفته است لذا در این پایان نامه به زوایای فقهی این بحث پرداخته‌ایم.
در این پایان نامه قصد داریم علاوه بر بررسی فقهی اشتغال زنان از منظر فقه امامیه این موضوع را در حقوق ایران نیز به طور تطبیقی بررسی نماییم.
۱-۱-۶- جنبه نوآوری تحقیق
موضوع حقوق زنان به ویژه اشتغال از مسایل مهم علمی و پژوهشی و مورد نیاز کشور بلکه دنیای معاصر است و هر چقدر گستره تحقیق به ویژه از دیدگاه فقه اسلامی وسیع‌تر گردد بایسته و ضروری است. این تحقیق که به یکی از ابعاد مهم حقوق زنان به ویژه از دیدگاه فقه امامیه می‌پردازد، چنانچه بر اهداف و سؤال و روش تحقیق پایبند باشد می‌تواند برخی از خلاءهای پژوهشی را پر نماید و جوابگوی برخی نیازها باشد.
۱-۱-۷- روش تحقیق
در این تحقیق با بهره گرفتن از منابع و مطالعات کتابخانه‌ای از جمله کتب، مقالات، پایان‌نامه‌ها، کتابخانه‌ی الکترونیک و… مطالب جمع‌ آوری و مورد استفاده واقع گردید. آن گاه با روش استدلالی و تحلیل منطقی و عقلانی که از ویژگی‌های تحقیقات نظری (فقهی و حقوقی) می‌باشد، مطالب گردآوری شده مورد تجزیه و تحلیل منطقی و عقلانی قرار گرفته است.
۱-۱-۸- محدودیت‌ها و مشکلات
در این تحقیق با سختی‌هایی از قبیل: تهیه‌ی منابع فقهی مورد نیاز و ترجمه‌ی سلیس متون عربی به فارسی مواجه شدم.
فصل دوم
چارچوب نظری اشتغال زنان
۲- چارچوب نظری اشتغال زنان
از آن‌جا که بحث اشتغال زنان از مباحث چالشی فقه اسلام به خصوص فقه امامیه است لذا ابتدا باید مبانی نظری اشتغال زنان که شامل جایگاه اشتغال در قرآن، جایگاه اجتماعی و فرهنگی اشتغال زنان، تعارض‌های اشتغال زنان و… می‌شود را مورد بحث و بررسی قرار داده و دلالیل چالشی بودن این موضوع را تبیین نماییم تا بتوانیم به صورت مقایسه‌ای میان فقه امامیه و حقوق ایران جایگاه اشتغال زنان را تعیین نماییم.
۲-۱- کار و اشتغال
۲-۱-۱- کار و اشتغال از دیدگاه فقه اسلامی
در هر نوع بررسى سؤالى که ابتدا به ذهن متبادر مى‏شود تعریف خود «موضوع‏» مى‏باشد که اشتغال و شغل یعنى چه؟ منظور از طرح عنوانى مانند وضعیت اشتغال زنان چیست؟
دو نوع پاسخ براى این سؤال مى‏توان یافت:
الف - اشتغال به معناى حضور در ساختار اجتماعى آن هم بدلیل بهره ورى اقتصادى؛
ب - اشتغال به معناى دارا بودن سهم تاثیر در تکامل جامعه.
تعریف اشتغال زنان در سه سطح
اشتغال زنان در سه سطح خرد، کلان و توسعه تعریف مى‏شود:
۱- اشتغال براى تامین زندگى خصوصى (زندگى خانوادگى):
۲- سهیم بودن در ایجاد عدالت اجتماعى - سیاسى - فرهنگى - اقتصادى یا نظام موازنه (زندگى اجتماعى):
۳- اشتغال به معناى سهیم بودن در تکامل (زندگى تاریخى) (لطیف‌پور، ۱۳۸۸،‌ص۱۱۲).
برخی تعریف اشتغال را «به مجموعه فعالیت هایی که در یک دوره معین که در مقابل آن مزدی پرداخت می‌شود» بیان کرده اند. براساس این تعریف، زنانی که در دوره معین به فعالیت می‌پردازند و در قبال این فعالیت مزد دریافت می‌کنند زنان شاغل محسوب می‌شوند و موضوع بحث ما درباره اشتغال این زنان می‌باشد. با این تعریف، کار بسیاری از زنان که در خانه و به صورت کار شخصی انجام می‌دهند از موضوع بحث خارج می‌گردند و فقط آن دسته از فعالیت‌ها را شامل می‌شود که اساسا در خارج از منزل و کار شخصی و در محیط اجتماعی صورت می‌پذیرد (مجموعه مقالات برگزیده همایش سراسری زن در اندیشه امام خمینی، ۱۳۸۸).
کار از دیدگاه اسلام شامل همه‌ی فعالیت‌ها و کارهای مفیدی است که موجب ارتقاء روحی، معنوی، اخلاقی و اقتصادی انسان می‌شود. بدین ترتیب اسلام دیدی همه جانبه نسبت به کار دارد به گونه‌ای که هم زمان به جنبه‌های مادی و معنوی کار عنایت دارد. از طرفی ارزش مادی کار را تا آن‌جا بالا برده که کار مجاز را تنها وسیله مالکیت مشروع دانسته و آیه کریمه(لیسَ لِلانسان الّا ما سعی )( نجم ، آیه ۳۹) برای آدمی جز آنچه آن‌جام داده نخواهد بود. بسیاری از آیات دیگر مؤید این مطلب است. در اسلام همه‌ی قراردادهای مالی و سودها و انتفاع حاصله، بر اصل کار پایه گذاری شده و هر کس محصول کار خود را می‌برد، البته اگر کسی به دلیل بیماری و پیری و نظایر آن قادر به آن‌جام کار نباشد خداوند حق او را در کار دیگران مقرر داشته است.( نیاکی ، حقوق کار ایران ، ج ۱ ، صص ۱۰۷ و۱۰۶) (و فی اموالهم حقّ لِلسائل والمحروم) (ذاریات ، آیه ۱۹).

اسلام ارزش معنوی کار را تا حد جهاد فی سبیل اله ارتقاء بخشیده است، هم چنان که در بعضی روایات کار کردن برای تأمین معاش خود و افراد تحت تکفل را در حد جهاد فی سبیل الله به شمار آورده است. بنابراین کاری که جنبه تولیدی داشته باشد و واقعاً کار باشد و یک گوشه از احتیاجات فرد و جامعه را تأمین کند بسیار ارزشمند است، این ارزش به حدی بالاست که پیامبر عزیز اسلام بر دست پینه بسته کارگر بوسه زدند و فرمودند: این دستی است که در آتش نخواهد سوخت و خداوند این دست‌ها را دوست دارد.( نیاکی ، همان ، صص ۶و۸).
در فقه اسلامی هر کاری با توجه به مصالح و مفاسدی که بر آن مترتب است سنجیده می‌شود و تابع حکم خاصی از احکام خمسه است. (واجب– حرام– مستحب– مباح- مکروه).زمانی فایده کاری به اندازه‌ای برای فرد یا جامعه زیاد است که آن‌جام آن به تعبیر فقهی واجب است و زمانی عملی برای فرد یا جامعه یا هر دو مضراست در این صورت آن عمل ممنوع و به اصطلاح فقهی حرام می‌باشد. و یا کاری ممکن است تابع یکی از سه حکم دیگر فقهی، مباح، مکروه و مستحب باشد. یکی دیگر از مصادیق مهم کار در تعالیم فقه اسلامی، کار به منظور کسب معاش فردی که خود یک واجب عینی است و یا اعمال مورد نیاز جامعه که خود یک واجب کفایی است، می‌باشد. به بیان دیگر، فقه، کار و فعالیت افراد را صرفاً از دید اقتصادی و بازده‌ی مادی نمی نگرد و با توجه به آثار هر کاری، حکم آن را تعیین می‌کند. به همین ترتیب فقه اسلام با واجب شمردن فعالیت هایی که برای فرد و جامعه مفید است، افراد را به اشتغال به آنها تشویق می‌کند. در جوامع، امروزه در کشورهایی که اقتصاد ارشادی یا برنامه‌ای حکم فرماست با امتیازات مادی افراد را به سوی مشاغل و فعالیت‌های مورد نیاز جامعه سوق می‌دهد،اما حقوق اسلامی علاوه بر تأمین نیازهای مادی افراد، که جامعه هم وظیفه دار آن است به اتکاء ایمان و اعتقاد مسلمانان و به انگیزه‌ی معنوی خدمت به اجتماع، افراد مسلمان را متوجه فعالیت‌های مفید و عام المنفعه می‌کند (عراقی، دوره حقوق کار، ج۱، صص ۱۳ و۱۲).
۲-۱-۲- کار و اشتغال از دیدگاه قرآن
در بسیاری از آیات قرآن کریم کلمه « عمل » و مشتقات آن به چشم می‌خورد (حدود ۱۲۵ بار ) که در بسیاری از آن‌ ها کار به عنوان جوهر وجودی انسان و وسیله‌ی تکامل او و نیز عامل صیقل روح است و از این راه انسان به روزی مقرر دست پیدا خواهد کرد و معیشت خود و عائله اش را سامان خواهد بخشید. کار رکن اساسی زندگی به شمار رفته تا آن‌جا که کار کردن به منظور اداره زندگی « واجب عینی » می‌باشد و بر هر شخص مکلفی واجب است به خاطر اداره زندگی خود و عائله اش کار کند تا از مواهب الهی بهره مند گردد.