سازمان جهانی هواشناسی

سازمان جهانی هواشناسی یک سازمان بین‌المللی است که در سال ۱۹۵۰ ایجاد گردید هرچند سند تأسیس آن در ۱۹۴۷ امضاشده بود. این سازمان درواقع جانشین سازمان هواشناسی بین‌المللی که در سال ۱۸۷۳ ایجادشده بود، گردید. این سازمان در ۱۹۵۱ در رده سازمان‌های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد درزمینه آب‌وهوا، هیدرولوژی (اقلیم‌شناسی کاربردی) و علوم ژئوفیزیک درآمد. تعداد اعضای این سازمان تا ۱۲ دی ۱۳۹۱ (اول ژانویه ۲۰۱۳) ۱۹۱ دولت عضو و سرزمین تحت قلمرو است و مقر آن در ژنو، سوئیس قرار دارد. بخشی از طرح‌های مهم علمی و فنی سازمان مذکور درزمینه ایمنی در دریاست. این سازمان با همکاری گروه اقیانوس‌شناسی بین دول، سیستم هماهنگ جهانی ایستگاه‌های اقیانوسی را به اجرا درآورده است و هدف آن، ارتقاء سطح اطلاعات درزمینه تعامل بین اقیانوس و جوّ به‌منظور افزایش ایمنی فعالیت‌های دریایی است.

2-4-5 سازمان بین‌المللی ماهواره دریایی

یکی از سازمان‌های بین دول که مسئولیت مدیریت شبکه جهانی ارتباطات ماهواره‌ای را بر عهده دارد. سازمان مذکور، به‌منظور تأمین دو هدف عمده تأسیس‌شده است: هدف نخست، برقراری زمینه‌ای برای همکاری‌های بین کشورها درزمینه ارتباطات فضایی - دریایی بر اساس اصولی مساوی و هدف دوم، حـل مشکل تراکم روزافزون بسامدهای متوسط و بلنـد در دریاست. سازمان بین‌المللی ماهواره دریایی، با بهره گرفتن از ماهواره‌‌ها، سیستم ارتباطات بین کشتی و ایستگاه‌های ساحلی ارائه‌دهنده خدمات رادیویی را بهبود می‌بخشد.

2-4-6 سازمان بین‌المللی آب‌نگاری

سازمان بین‌المللی آب‌نگاری، از سازمان‌های بین دول مشورتی و فنی بشمار می‌رود. این سازمان، به سازمان ملل متحد وابسته نیست اما با بعضی ارکان سازمان ملل، به‌ویژه سازمان بین‌‌المللی دریانوردی همکاری نزدیک دارد. اجلاس‌هایی که به‌منظور ارتقاء ایمنی در دریانوردی برگزار می‌شوند دستاوردهایی مشتمل بر استانداردسازی نقشه‌های دریایی، تصویب استانداردهای یکسان برای نقشه‌های الکترونیکی، آموزش و کمک‌های فنی برای انجام بررسی‌های آب‌نگاری، گردآوری دستورالعمل‌های دریانوردی و نشر کتب و نشریات مختلف فنی و تخصصی دارند. این سازمان در تدوین قوانین دریایی نقش بسزایی ایفا کردند. این سـازمـان خصـوصی، که مؤسسـات حقـوقی دریایـی در کشورهای غربی را گرد هم آورده بود، نقشی مستقیم در تدوین چندین متن درزمینه ایمنی، ازجمله تصادم و عملیات بازگردانی را بر عهده‌ داشت.

2-4-7 سازمان بین‌المللی استانداردسازی

سازمان بین‌المللی استانداردسازی که معمولاً به نام ایزو (به انگلیسی: ISO) شناخته می‌شود، موسسه بین‌المللی تعیین استاندارد متشکل از نمایندگان مؤسسات استانداردسازی ملی است. این سازمان غیردولتی در سطح وسیع به وضع استانداردهای کلی و جزئی برای هماهنگ کردن استانداردهای متفاوت جهانی می‌پردازد. در عمل ایزو به‌صورت یک کنسرسیوم با ارتباطات قوی با دولت‌ها فعالیت می‌کند. این مؤسسه انواع استانداردهای تجاری و صنعتی جهانی را تعیین می کند. مرکز ایزو در ژنو سوئیس قرار دارد. 2 ایزو کار رسمی خود را از تاریخ بیست و سوم فوریه ۱۹۴۷ آغاز کرده است. این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای اقتصادی و صنعتی می‌پردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند. سازمان بین‌المللی استانداردسازی، باآنکه یک سازمان غیردولتی است، به دلیل این‌که استانداردهای این موسسه تبدیل به قوانین می‌گردد از بیشتر سازمان‌های غیردولتی قدرتمندتر است. امروزه نزدیک به ۱۵۷ کشور در این سازمان به عضویت درآمده‌اند که ایران نیز یکی از آن‌هاست. سازمان بین‌المللی استانداردسازی سهم اصلی در استانداردسازی و ایمن‌سازی ساخت کلیه تجهیزات بکار گرفته‌شده در بنادر را داشته است. درواقع استفاده از استانداردهای سازمان بین‌المللی استانداردسازی در ساخت تجهیزات، همواره به‌عنوان اصل و اصول کلیه کنوانسیون‌هایی است که رابطه منطقی و ایمنی بین تجهیزات و انسان را برقرار می‌کنند. این جدای از فعالیت‌های سازمان بین‌المللی کار در بخش بندری است که همواره تلاش نموده انسان را در برخورد با تجهیزات، کشتی‌ها و کلیه عوامل دیگر ساخت بستر به‌صورت ایمن و سالم حفظ نماید وجود ندارد.

World Meteorological Organization(wmo)

International Meteorological Organization

UNDG Members» ‎» (انگلیسی)‎. بازبینی‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۱۲.

«WMO in brief ‏» ‎(انگلیسی)‎. سازمان جهانی هواشناسی. بازبینی‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۱۲.

The International Organization for Standardization

2. . ایزو، © ۲۰۰۷. بازیابی شده در ۷ سپتامبر ۲۰۰۷

مقررات بین‌المللی در قوانین بندری و دریایی ایران

مجموعه قوانین و مقررات بندری و دریایی ایران که در پی عضویت دولت در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی یا الحاق به قراردادها و معاهده‌های بین‌المللی مستند به تصویب قوه مقننه و بر مبنای مفاد قواعد و مقررات عهدنامه‌ها تدوین و تصویب‌شده‌اند. این مجموعه در 3 بخش جامع و متمایز زیر دسته‌بندی می‌شود:

• مقررات راجع به عضویت ایران در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی دریایی
• معاهده‌های دوجانبه یا سه‌جانبه بین ایران و سایر دول
• قوانین مربوط به اجازه الحاق ایران به معاهده‌های بین‌المللی و مقررات پیامد آن‌ ها

قوانین اخیر، یعنی اجازه الحاق به معاهده‌های بین‌المللی، به‌طور عمده موجد مقررات بین‌المللی در قوانین بندری دریایی ایران و نحوه الزام به اجرای آن‌ ها هستند. پس از عضویت در یک اتحادیه یا سازمان، یا الحاق به معاهده‌ای بین‌المللی، مفاد اساسنامه آن سازمان یا مفاد عهدنامه به صورتی مناسب و منطبق با قوانین داخلی کشور تلفیق و برای دولت لازم‌الاجرا خواهند شد بااین‌حال، ممکن است قانون‌گذار مواردی از مصوبه‌های عهدنامه‌ای را لازم‌الاجرا نداند و اغلب ممکن است در متن عهدنامه نیز حق کشورهای عضو برای اعمال نکردن موارد مذکور محفوظ شده باشد برای مثال، در این رابطه می‌توان به بندهای «الف، ب، ج و د» در ماده 30 عهدنامه بین‌المللی نجات دریایی مصوب 30 فروردین 1373 اشاره کرد که در ماده‌واحده قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به عهدنامه مذکور به‌صراحت قیدشده است،

”مشروط بر آنکه مقررات کنوانسیون در موارد مذکور توسط جمهوری اسلامی ایران لازم‌الرعایه نباشد“. حال به معرفی سازمان بنادر و دریانوردی به‌عنوان نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی و اهمیت حقوق دریایی در ایران می‌پردازیم:

3-2 سازمان بنادر و دریانوردی

سازمانی دولتی که متولی امور حاکمیتی بنادر و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در سطوح ملی و بین‌المللی است. این سازمان یکی از معاونت‌های وزارت راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران است و تحت نظارت مدیرعامل، که معاون وزیر راه و شهرسازی است و یک هیئت عامل اداره می‌شود. همچنین یک شورای عالی، متشکل از وزرای امور اقتصادی و دارایی و راه و شهرسازی، معاون رئیس‌جمهور و معاونت توسعه و راهبردی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و فرمانده نیروی دریایی، مشی کلی سازمان، بودجه، گزارش سالیانه، آیین‌نامه‌های اجرایی و اعضای هیئت عامل را تعیین یا تصویب می‌کند.

3-3 اهمیت حقوق دریایی در ایران

اهمیت حقوق دریایی را باید با توجه به قدرت ناوگان ملی میزان تحرک و فعالیت بنادر کشور و موقعیت جغرافیایی سنجید. برسی این موضوع در دو حالت قبل از انقلاب و بعد از انقلاب صورت می‌گیرد.

قبل از انقلاب: باوجود بهره‌مندی ایران از آب‌های دریایی مازندران - خلیج‌فارس، دریایی عمان و اروندرود و تأثیر بسزایی در بخش تجارت خارجی از طریق دریا کمتر موردتوجه دولت و دانشگاه‌ها قرارگرفته همچنین از تأثیری که فعالیت‌های دریایی در سلامت محیط‌زیست، بازرگانی خارجی، اقتصاد ملی و حتی امنیت کشور داشته‌اند موردتوجه قرارگرفته است.

بعد از انقلاب: امتیازاتی نظیر اکتشافات علمی، موقعیت ممتاز کشور، ورود کشتی‌های مجهز، ظهور کنوانسیون بین‌المللی و پاسخگو نبودن قانون دریایی ایران باعث شده تا مسئولین نسبت به گذشته به مباحث حقوق دریایی بیشتر توجه کنند. بدین ترتیب در سال 1361 سازمان بنادر و کشتیرانی با همکاری سازمان بین‌الملل دریایی (IMQ) و با بهره‌گیری از تجارب دکتر رفیع رضا لایحه اصلاح قانون دریایی ایران مصوب 1341 را تنظیم کرد ودرسال 1365 به هیئت دولت جهت تصویب تقدیم کرد.

مجموعه قوانین و مقررات بندری دریایی ایران، تنظیم مدیریت حقوقی، ناشر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بنادرودریانوردی، 1382، انتشارات دید آور، ص 195.

مفهوم حقوق ممتاز دریایی

حق دریایی مؤسس وجه متمایز و تاریخی حقوق دریایی مدرن است. اساس این حقوق به دوران قرون‌وسطی برمی‌گردد. حق ممتاز دریایی حقی است عینی (line) که اساس و بنیان حق اقدام علیه شیء (action in rem) را تأسیس می کند. شی‌ء کشتی است و اقدام علیه آن به‌منظور به ثمر رساندن نفس ادعایی است که در حق عینی مستتر است. این دو حق لازم و ملزوم‌اند یعنی هر جا که وجود حق عینی دریایی ثابت شود، حق دعوی علیه کشتی نیز قابلیت اقامه پیدا می‌کند؛ و هر جا حق اقامه دعوی علیه کشتی مشاهده شود، وجود حق عینی نیز اثبات پذیر خواهد بود.

3-5 تعریف اسناد حقوقی و تفاوت کنوانسیون به‌عنوان یک سند حقوقی با دیگر اسناد حقوقی بین‌المللی

معاهده توافق کشورها به‌صورت مکتوب و طبق حقوق بین‌المللی برای طرفین الزام حقوقی و مکلفیت ایجاد می‌کند. این توافق با عناوین مختلف انعکاس می‌یابد. عهدنامه (میثاق، کنوانسیون)، منشور، پیمان، اعلامیه، یادداشت تفاهم، بیانیه و الحاقیه ها (پروتکل)، اصلاحیه‌ها، توصیه‌ها، آیین‌نامه‌ها، راهنماها و قطعنامه‌ها و… از مهم‌ترین عناوینی است که برای عنوان یک موافقت بین‌المللی صورت می‌گیرد. البته اسناد حقوقی در سازمان بین‌المللی دریانوردی شامل اسناد حقوقی سازمان جهانی دریانوردی که به اعمال حاکمیت بین‌المللی در عرصه دریاها کمک می‌نمایند عبارت انداز:  •عهدنامه‌ها(کنوانسیون‌ها)      •الحاقیه ها(پروتکل‌ها)      •اصلاحیه‌ها         •توصیه‌ها،آئین‌نامه‌ها و راهنماها      •قطعنامه‌ها

3-5-1 عهدنامه (کنوانسیون‌ها)

عهدنامه عبارت است از توافقی که به‌صورت کتبی بین دولت‌ها منعقدشده و مشمول حقوق بین‌المللی است با قطع‌نظر از اینکه در یک یا چند سند تنظیم‌شده باشد ضمناً در برخی از کشورها بین کنوانسیون و عهدنامه تفاوتی گذاشته نمی‌شود. مهم‌ترین اسناد سازمان بین‌المللی دریانوردی و اسناد حقوقی که کشورهای عضو برای ساماندهی بعضی جنبه‌های مسائل دریایی، نظیر ایمنی یا آلودگی در دریا، مجبور به رعایت آن هستند. عهدنامه‌ها از روی عنوان و تاریخ تصویب در مجمع شناخته می‌شوند. در این اسناد، ممکن است جزئیات فنی مطالب نیز، به‌صورت ضمایم پیوستی، لحاظ شده باشند. کشورهای عضوی که عهدنامه‌ای را تنفیذ می‌کنند یا به آن ملحق می‌شوند موظف هستند الزامات آن را در پوشش قانون ملی به اجرا درآورند.

تنفیذ برای کشور عضو، وظیفه دوگانه‌ای ایجاب می‌کند که شامل پذیرش تعهد مندرجات عهدنامه و قبول نظارت بین‌المللی است.

مجموعه قوانین و مقررات بندری دریایی ایران، تنظیم مدیریت حقوقی، ناشر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بنادرودریانوردی، 1382، انتشارات دید آور، ص 203.

دایره‌المعارف جامع دریایی بندری – سازمان بنادر و دریانوردی

الحاقیه ها (پروتکل‌ها)

اسنادی مهم که به هنگام ضرورت تنظیم اصلاحیه برای عهدنامه‌هایی صادر می‌شوند که تصویب‌شده‌اند ولی لازم‌الاجرا نشده‌اند. اصطلاح پروتکل که در قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین کشورها زیاد به‌کاربرده می‌شود به‌عنوان ضمیمۀ یک قرارداد یا موافقت‌نامه و توضیحات و اصلاحات مربوط به آن است. این توضیحات و اصلاحات گاهی بدون امضای پروتکل و از طریق مبادله نامه‌هایی که ضمیمۀ قرارداد می‌شود به عمل می‌آید. پروتکل در محاورات و مکاتبات سیاسی معنی تشریفات هم می‌دهد.

3-5-3 اصلاحیه‌ها

اسنادی که پس از بحث، توافق و تصویب در مجمع سازمان با تصویب قطعنامه‌ای به عهدنامه‌ها، الحاقیه ها و ضمایم آن‌ ها اعمال می‌شوند. اصلاحیه بخش کوچکی از تغییرات و اصلاحات بوده که پس از بحث، توافق و تصویب در مجمع سازمان با تصویب قطعنامه‌ای به عهدنامه‌ها، الحاقیه ها و ضمایم آن‌ ها اعمال می‌شوند.اصلاحیه‌ها طی یک گردشکار از طریق کمیته‌های زیرمجموعه سازمان تهیه و به تصویب مجمع رسیده است. قدرت اجرایی و الزامات یک اصلاحیه، همانند کنوانسیون است.

3-5-4 توصیه‌ها، آیین‌نامه‌ها و راهنماها

دیگر اسناد رسمی سازمان بین‌المللی دریانوردی که برای طیـف وسیعی از موضوعات، به‌ویژه مسائل فنی، تصویب می‌شوند. هریک از این اسناد با یک قطعنـامه به تصـویب می‌رسند. البتـه توصیه‌ها، مدارکی رسمی، نظیر عهدنامه و الحاقیه، تلقی نمی‌شوند و منوط به تنفیذ نیستند و نسبت به مدارک رسمی، رهنمودهای مفصل‌تری ارائه می‌دهند. توصیه‌ها برای دولت‌ها الزام قانونی به همراه ندارند ولی راهنمای دولت‌ها در تدوین مقررات ملی هستند. بسیاری از دولت‌ها با ادغام تمام یا بخشی از مندرجات این توصیه‌ها با قوانین و مقررات ملی خود آن‌ ها را اجرا می‌کنند. هدف از توصیه‌ها، تکمیل یا کمک به اجرای مندرجات عهدنامه‌ها و در برخی موارد آیین‌نامه‌ها و راهنماهاست. برخی توصیه‌ها، مشتمل بر آیین‌نامه‌ها، راهنماها یا توصیه‌های حرفه‌ای، درزمینه مسائل مهمی هستند که برای تدوین به شکل اسناد حقوقی نظیر عهدنامه و الحاقیه مناسب نبوده‌اند. توصیه‌ها، آئین‌نامه‌ها راهنماها اسناد رسمی سازمان بوده که با یک قطعنامه به تصویب می‌رسند. توصیه‌ها، مدارکی رسمی، نظیر عهدنامه و الحاقیه، تلقی نشده و منوط به تنفیذ نمی‌باشند و نسبت به مدارک رسمی، رهنمودهای مفصل‌تری ارائه می‌دهند. توصیه‌ها برای دولت‌ها الزام قانونی به همراه ندارند ولی راهنمای دولت‌ها در تدوین مقررات ملی هستند. بسیاری از دولت‌ها با ادغام تمام یا بخشی از مندرجات این توصیه‌ها با قوانین و مقررات ملی خود آن‌ ها را اجرا می‌کنند. هدف از توصیه‌ها، تکمیل یا کمک به اجرای مندرجات عهدنامه‌ها و در برخی موارد آیین‌نامه‌ها و راهنماهاست. برخی توصیه‌ها، مشتمل بر آیین‌نامه‌ها، راهنماها یا توصیه‌های حرفه‌ای، درزمینه مسائل مهمی هستند که برای تدوین به شکل اسناد حقوقی نظیر عهدنامه و الحاقیه مناسب نبوده‌اند.

3-5-5 قطعنامه‌ها

اسنادی نهایی که پس از توافقات مجمع یا کمیته‌های اصلی درباره مسائلی نظیر اصلاحیه‌ها یا توصیه‌ها، صادر می‌شوند و قطعنامه‌های مجمع یا کمیته ذی‌ربط تلقی می‌شوند. چنانچه قطعنامه‌ای درباره اصلاحیه به عهدنامه‌ای که در کشور عضوی تنفیذ شده است دریکی از کمیته‌های اصلی صادر شود کشور عضو می‌تواند آن قطعنامه را از طریق قانون داخلی خود به اجرا گذارد.

دایره‌المعارف جامع دریایی بندری – سازمان بنادر و دریانوردی

دایره‌المعارف جامع دریایی بندری – سازمان بنادر و دریانوردی

دایره‌المعارف جامع دریایی بندری – سازمان بنادر و دریانوردی

عهدنامه‌های سازمان بین‌المللی دریانوردی

انقلاب صنعتی قرون هیجده و نوزده و متعاقب آن جهش بی‌سابقه تجارت بین‌المللی موجب شد معاهده‌های بین‌المللی متعددی درباره کشتیرانی و مسائل ایمنی به تصویب برسند. موضوعات مشمول این معاهده‌ها شامل اندازه‌گیری ظرفیت، جلوگیری از تصادم، علائم مخابراتی و غیره بودند. در پایان قرن نوزده، پیشنهادهایی برای ایجاد یک سازمان بین‌المللی دریایی دائمی برای رسیدگی به موضوعات یادشده و سایر مسائل عنوان‌شده بود. این طرح به اجـرا درنیـامد لیکن همکاری‌های بین‌المللی در قرن بیستم با تصویب معاهده‌های بین‌المللی بیشتری ادامه یافت. تا زمان تأسیس سازمان بین‌المللی دریانوردی در سال 1958، چندین عهدنامه مهم بین‌المللی، ازجمله عهدنامه بین‌المللی ایمنی جان اشخاص در دریا (1948)، عهدنامه بین‌المللی جلوگیری از آلودگی دریا توسط کشتی‌ها (1954) و معاهده‌های مربوط به خط بارگیری و جلوگیری از تصادم در دریا به وجود آمدند. سازمـان بین‌المللـی دریانـوردی پس از تأسیس، مسئولیـت حصـول اطمینان از روزآمدسازی عهدنامه‌ها و نیز وظیفه تدوین عهدنامه‌های جدید را بر عهده گرفت. تأسیس سازمان بین‌المللی دریانوردی، با دوره تغییرات زیاد در دنیای کشتیرانی مصادف بود و سازمان از همان ابتدا مشغول تدوین عهدنامه‌های جدید و حصول اطمینان از همگامی اسناد موجود، با تغییرات در فن‌آوری کشتیرانی شد.

3-6-1 تصویب عهدنامه‌ها

بخشی از فرایند کار در سازمان بین‌المللی دریانوردی است. در این سازمان، برای تصویب و اجرای عهدنامه‌ها شش بخش اصلی در نظر گرفته‌شده است: مجمع، شورا و کمیته‌های چهارگانه، مشتمل بر کمیته ایمنی دریانوردی، کمیته حفاظت از محیط‌زیست دریایی، کمیته حقوقی و کمیته تسهیل. نمایندگان کشورهای عضو سازمان، مسائل توسعه صنعـت کشتیرانی و سایر صنایع وابسته را در این کمیته‌ها به بحـث می‌گذارند و نیاز به تصویب عهدنامـه‌ای جدیـد یا اصلاح عهدنامه‌های موجود را مطرح می‌کنند. پیشنهاد‌ها ابتدا در کمیته‌ها مطرح می‌شوند زیرا تناوب گردهمایی کمیته‌ها بیش از نهادهای اصلی است. سپس در صورت توافق کمیته، پیشنهاد به شورا و در صورت لزوم، به مجمع ارجاع می‌شود. چنانچه مجمع یا شورا، بنا به مورد، مجوز ادامه کار را صادر کند کمیته‌های فوق‌الذکر موضوع را به‌تفصیل بررسی و درنهایت سند پیش‌نویس را تهیه می‌کنند. در برخی موارد، جزئیات موضوع ممکن است به کمیته‌های فرعی تخصصی ارجاع داده شود. مسئولیت کارهای کمیته‌ها و کمیته‌های فرعی سازمان بین‌المللی دریانوردی بر عهده نمایندگان کشورهای عضو آن سازمان است و نظریات و توصیه‌های سازمان‌های غیردولتی بین ‌دول و بین‌المللی را که با سازمان بین‌المللی دریانوردی روابط کاری دارند پذیرا هستند. برخی از این سازمان‌ها، تجارب مفیدی در موضوعات مختلف دارند و می‌توانند به سازمان بین‌المللی دریانوردی کمک کنند. پیش‌نویـس عهدنامه، پس از توافـق، به همـراه پیشنهاد تشکیل اجـلاس برای بـررسی و تصویب رسمی به شورا و مجمع گزارش داده می‌شود. دعوت‌نامه شرکت در اجلاس، برای کلیه کشورهای عضو سازمان بین‌المللی دریانوردی و سایر کشورهای عضو سازمان ملل متحد یا آژانس‌های تخصصی آن ارسال می‌شود. این اجلاس‌ها، اجلاس‌های جهانی هستند و شرکت در آن‌ ها برای همه دولت‌هایی که به‌طورمعمول در اجلاس‌های سازمان ملل شرکت می‌کنند آزاد است. تمام دولت‌های شرکت‌کننده در این اجلاس‌ها، از موقعیتی یکسان برخوردار هستند.