پژوهشگران خاورمیانه عربی در سه دسته قابل تفکیک هستند: برخی بر این باورند که با وجود تغییرات محسوس، هنوز رژیم­های عربی، به طور عمده اقتدار­گرا باقی مانده­اند؛ برخی بر این نظرند که پاره­ای شرایط برای دموکراسی­سازی در جهان عرب بوجود آمده­اند و برخی - که تعدادشان قابل توجه نیست- بر این باورند که بعضی رژیم­ها درصدد تحقق و پیشبرد یک دموکراسی پارلمانی کامل همراه با ایجاد فرصت­های برابر برای مشارکت همه نیروهای سیاسی-اجتماعی مهم کشور هستند و به نظر آن­ها حکومت های عرب خاورمیانه شاهد یک موج کوچک دموکراسی­سازی بوده ­اند. باوجود تفاوت­های محدود در این سه دیدگاه، باید خاطرنشان کرد که هر سه دیدگاه در این نکته وحدت نظر دارند که برخی کشورهای خاورمیانه عربی، آزادسازی سیاسی اولیه یا موج کوچکی از دموکراسی­سازی از دهه ۱۹۹۰ به بعد را تجربه کرده ­اند. با وجود تحقق موج گسترده دموکراسی سازی از نیمه دوم دهه۱۹۷۰ و به ویژه از دهه ۱۹۸۰ به بعد، منطقه خاورمیانه بویژه شیخ نشین­های خلیج فارس ( و تا حد کمتر کویت) از این جریان تا حد زیادی دور بوده ­اند و به دموکراسی حداقلی نه به عنوان آرمان مطلوب، بلکه به صورت عمل­گرایانه و در راستای راهبرد بقای سیاسی حکومت و خاندان حاکم روی آورده­اند و در حال حاضر تمایلی به گسترش آن به سطح دموکراسی سازی یا دموکراسی حداکثری ندارند؛ البته با چالش­ها و فشارهای عمومی نسبتا قابل توجهی برای دموکراسی­سازی مواجه بوده ­اند. (سردارنیا، ۱۳۸۸: ۶-۷)

دولت­های منطقه خاورمیانه عربی با ساختار اقتدارگرایی، عموما فاقد تجربیات حکومت دموکراتیک در گذشته بوده ­اند. مطالعات انجام شده بیانگر پیشرفت اندک کشورهای این منطقه در گذار اولیه به دموکراسی می­باشد که هنوز فاصله زیادی تا وضعیت دموکراتیک دارد. جداول زیر وضعیت دموکراسی را در منطقه با توجه به نوع رژیم نشان می­ دهند.
جدول ۳-۱، شاخص دموکراسی در سال ۲۰۱۱ با توجه به نوع رژیم

Source: Economist Intelligence Unit
جدول ۳-۲، وضعیت دموکراسی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا