مسابقات آغاز فصل دو
و میدانی کشور سال ۹۳ در مجموعه آفتاب انقلاب تهران واقع در میدان شهید کلاهدوز برگزار می‌شد که پس از هماهنگی‌های لازم با فدراسیون دو میدانی مجوز حضور در محل اسکان و برگزاری مسابقات گرفته شد. در ابتدا جلسه هماهنگی با مربیان و سرپرستان تیم‌های شرکت‌کننده برگزار شد و اطلاعات لازم در مورد هدف و نحوه اجرای این تحقیق در اختیار آنان قرار گرفت. در مرحله بعد و جهت جمع‌ آوری اطلاعات فردی آزمودنی‌ها، سابقه ورزشی و سابقه آسیب در اندام تحتانی دوندگان پرسشنامه و رضایت‌نامه که در پیوست‌های ۲و ۵ آمده است بین دوندگان توزیع و اطلاعات لازم در مورد هدف و نحوه اجرای تحقیق و اندازه‌گیری‌هایی که انجام می‌دادیم در اختیار دوندگان قرار گرفت و در انتها پرسشنامه جمع‌ آوری می‌گردید. سپس اندازه‌گیری‌های مربوط به ابعاد آنتروپومتریک و ناهنجاری‌های دوندگان توسط یک آزمون گر ( خود محقق) انجام می‌گرفت و مقدار اندازه‌گیری شده توسط یک دستیار در فرم مخصوص اندازه‌گیری( پیوست شماره ۳ ) ثبت می‌شد. که تمامی اندازه‌گیری‌ها ۳ بار صورت می‌گرفت تا در انتها میانگین ۳ بار اندازه‌گیری به دست آید.

ابزارهای اندازه‌گیری و جمع‌ آوری اطلاعات

پرسشنامه(جهت ارزیابی آسیب‌های شایع دوندگان)
متر نواری(جهت ارزیابی طول‌ اندام تحتانی، قد ، طول ران و طول ساق )
ترازو دیجیتال (جهت اندازه‌گیری وزن آزمودنی‌ها)
کولیس(جهت ارزیابی زانوی ضربدری و پرانتزی)
گونیا متر(جهت ارزیابی زاویه (Q (گونیامتر یونیورسال با دقت ۱ درجه می‌باشد)
خط کش (جهت اندازه‌گیری طول کف پا و سنجش افت ناوی)

روش‌های اندازه‌گیری

بیشتر منابع، پرتونگاری و سی تی اسکن را بهترین راه ارزیابی میزان زانوی پرانتزی و ضربدری و همچنین اندازه‌گیری زاویهQ بیان کرده‌اند[۱۱۹]. اما با توجه به هدف پژوهش و نیز به دلیل مسایل اخلاقی، نارضایتی آزمودنی‌ها و هزینه بالای شیوه مورد نظر، از این روش چشم‌پوشی شد. در این پژوهش، از روش اندازه‌گیری به وسیله کولیس و نیز ارزیابی زاویهQ به وسیله گونیامتر، برای به دست آوردن اندازه کمی زانوها استفاده شد.

پرسشنامه

در این پژوهش به منظور شناسایی و ثبت آسیب‌های شایع دوندگان از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.که در تهیه آن از نظر متخصصان و صاحب‌نظران رشته استفاده کردیم و پس از اصلاح و متناسب‌سازی آن مورد استفاده قرار گرفت. در طرح هر سوال سعی بر آن شد تا علایم هر آسیب در سوال گنجانده شود تا در صورت مثبت بودن جواب دونده به آن سوال نوع آسیب دیدگی و درد ناشی از آن استنتاج شود. از آنجایی که احتمال آن وجود داشت که دوندگان با واژه‌های تخصصی آشنایی نداشته باشند سعی شد تا در واژه‌های به‌کاررفته تعدیل‌هایی صورت گرفته و به جای واژه‌های تخصصی از معادل‌های قابل‌درک تر استفاده شود. به عنوان مثال به جای واژه شین اسپلینت از درد ناحیه داخلی ساق و به جای سندروم ایلیوتیبیال باند از درد ناحیه فوقانی خارجی زانو استفاده گردید. (پیوست شماره ۲)

روش اندازه‌گیری قد

آزمودنی بدون کفش و جوراب درحالی‌که پاشنه پاها، باسن، کتف‌ها و پشت سر او با دیواری در تماس بود در مقابل آزمون گر قرار می‌گرفت. از او خواسته می‌شد تا وزن بدن را به طور مساوی بر روی هر دو پا تقسیم کند و سر و دید چشم‌های او موازی سطح افق باشد و آزمون گر با یک خط کش که بر روی موی سر آزمودنی قرار می‌داد تا اثر بلندی مو را خنثی کند در انتهای بازدم عادی آزمودنی مقدار قد آزمودنی را از روی متری که بر روی دیوار از قبل قرار داده بود اندازه‌گیری می‌کرد این عمل ۳ بار تکرار می‌شد و در فرم جمع‌ آوری اطلاعات توسط دستیار ثبت می‌گردید [۱۴].

روش اندازه‌گیری وزن

آزمودنی بدون کفش و جوراب و با حداقل لباس بر روی ترازوی دیجیتال مدل EB9003 قرار می‌گرفت و آزمون گر مقدار وزن آزمودنی را بر حسب کیلوگرم اندازه‌گیری و ثبت می‌کرد.

روش اندازه‌گیری زانوی پرانتزی

آزمودنی بدون کفش و جوراب درحالی‌که زانوها و ران‌های وی کاملاً دیده می‌شد بدون هیچ‌گونه انقباض و تونوس غیرطبیعی در عضلات ناحیه ران در مقابل آزمون گر به صورت کاملاً راحت می‌ایستاد. زانوهای وی در حالت اکستنشن کامل قرار می‌گرفت و قوزک‌های دو پا را به گونه‌ای به هم می‌چسباند که استخوان کشکک زانوها به روبرو نگاه کنند. در این حالت دو برجستگی کندیل های داخلی ران‌ها لمس و نشانه‌گذاری می‌شد و سپس فاصله بین کندیل داخلی ران‌ها (فوق لقمه داخلی ران) به وسیله کولیس توسط آزمون گر اندازه‌گیری و ثبت می‌گردید [۷۹]. اندازه‌گیری در ۳ نوبت تکرار و میانگین برای آنالیز داده‌ها استفاده شد. (شکل ۳-۱)

شکل ۳-۱٫ نحوه اندازه‌گیری زانوی پرانتزی

روش اندازه‌گیری ناهنجاری زانوی ضربدری

آزمودنی بدون کفش و جوراب درحالی‌که زانوها و ران‌های وی دیده می‌شد بدون هیچ‌گونه انقباض و تونوس غیرطبیعی در عضلات ناحیه ران در مقابل آزمون گر به صورت کاملاً راحت می‌ایستاد و زانوهای وی در حالت اکستنشن کامل قرار می‌گرفت به صورتی که استخوان کشکک زانوها هر دو به سمت جلو و روبرو نگاه کنند برای اندازه‌گیری میزان زانوی ضربدری، درحالی‌که زانوها به هم نزدیک بودند در ابتدا برجستگی‌های قوزک‌های داخلی لمس و نشانه‌گذاری می‌شد و سپس فاصله میان قوزک‌های داخلی به وسیله کولیس توسط آزمون گر اندازه‌گیری و ثبت می‌گردید [۷۹]. اندازه‌گیری در ۳ نوبت تکرار و میانگین ۳بار اندازه‌گیری ثبت شد. در این روش عارضه را از نظر شدت ابتلا به چهار درجه تقسیم می‌کنند:
درجه ۱:فاصله میان دو قوزک داخلی از ۵/۲ سانتی متر کمتر است.
درجه ۲: فاصله میان دو قوزک داخلی بین ۵/۲-۵ سانتی متر است.
درجه ۳: فاصله میان دو قوزک داخلی بین ۵/۵-۵/۷ سانتی متر است.
درجه ۴: فاصله میان دو قوزک داخلی بیشتر از ۵/۷ سانتی متر است.

روش اندازه‌گیری زاویه Q

برای اندازه‌گیری زاویهQ، در ابتدا خار خاصره قدامی فوقانی و برجستگی استخوان درشت نی توسط آزمون گر لمس و نشانه‌گذاری می‌شد و همچنین برای مشخص کردن مرکز کشکک به وسیله خط کش طول و عرض کشکک اندازه‌گیری و دو خط در امتداد طول و عرض آن رسم می‌شد که محل تلاقی آن دو خط به عنوان مرکز کشکک در نظر گرفته می‌شد، سپس یک خط از خار خاصره قدامی فوقانی به مرکز کشکک رسم می‌شد بعد خط دیگری از مرکز استخوان کشکک به برجستگی استخوان درشت نی رسم می‌شد و در انتها محور گونیامتر بر روی نقطه مرکزی کشکک و بازوی ثابت آن در امتداد خط برجستگی درشت نی و بازوی متحرک آن در امتداد خطی که از خار خاصره قدامی فوقانی می‌گذشت قرار می‌گرفت و زاویه به وجود آمده توسط آزمون گر اندازه‌گیری و ثبت می‌گردید [۱۱۹]. اندازه‌گیری در ۳ نوبت تکرار و میانگین به عنوان زاویهQ ثبت شد.(شکل ۳-۲)

شکل ۳-۲٫ نحوه اندازه‌گیری زاویهQ

روش اندازه‌گیری افت ناوی

برای اندازه‌گیری میزان افت ناوی،ابتدا از آزمودنی خواسته می‌شد روی یک صندلی قرارگرفته و پای خود را در حالت بی‌وزنی قرار دهد درحالی‌که ران و زانوی او در ۹۰ درجه فلکشن باشد و سپس پای وی در حالت طبیعی(خنثی)مفصل سابتالار^[۱۰۶] قرار داده می‌شود. به طوری که آزمون گر انگشت اشاره را در قسمت برجسته(گنبد) استخوان تالار و انگشت شست را در قسمت جلو و زیر قوزک داخلی پا قرار داده و فرد به آرامی پا را به سمت داخل و خارج می‌چرخاند تا انگشت اشاره و شست آزمون گر در یک راستا قرار بگیرد. در این حالت آزمون گر برجستگی استخوان ناوی آزمودنی را لمس کرده و آن را علامت زده و سپس فاصله بین برجستگی استخوان ناوی با سطح زمین با خط کش اندازه‌گیری و ثبت می‌شد و سپس از آزمودنی خواسته می‌شود که بایستد و پاها را به اندازه عرض شانه بازکرده و وزن بدن را به طور مساوی روی هر دو پا قرار دهد در این حالت هم فاصله برجستگی استخوان ناوی با سطح زمین اندازه‌گیری و ثبت می‌شد. در صورتی که اختلاف این دو حالت بین ۵ تا ۹ میلی متر بود، کف پای آزمودنی طبیعی و اگر اختلاف بین دو حالت بیشتر از ۹ میلی متر بود، کف پا صاف در نظر گرفته می‌شد و چنانچه اختلاف دو حالت کمتر از ۴ میلی متر بود کف پا گود در نظر گرفته می‌شد [۷۴،۴۱]. اندازه‌گیری ۳ بار تکرار و میانگین آن به عنوان افت ناوی ثبت شد.(شکل ۳-۳)

شکل ۳-۳٫ نحوه اندازه‌گیری افت ناوی

روش اندازه‌گیری طول اندام تحتانی

از فرد خواسته می‌شد که در حالت خوابیده به پشت و تا حد امکان مستقیم دراز بکشد. سپس خار خاصره قدامی-فوقانی و انتهای دیستال قوزک داخلی آزمودنی مشخص و نشانه گزاری می‌شد. و در انتها فاصله بین خار خاصره قدامی-فوقانی و انتهای دیستال قوزک داخلی توسط متر نواری اندازه‌گیری و ثبت می‌گردید [۷۷]. (شکل ۳-۴)

شکل ۳-۴٫ نحوه اندازه‌گیری طول اندام تحتانی

روش اندازه‌گیری طول ران

طول ران از نظر آناتومیکی به عنوان طول ران-زانو تعریف می‌شود. در حقیقت این اندازه‌گیری تقریبی است چون که پیدا کردن این مفاصل سخت است. برای اندازه‌گیری طول ران، آزمودنی در حالت نشسته بر روی صندلی (شکل ۳-۵) قرار می‌گرفت و سپس پای مورد اندازه‌گیری از مفاصل ران و زانو خم و هر دو مفصل در ۹۰ درجه فلکشن قرار می‌گرفت. سپس محل چین ران و قسمت نزدیک به تنه کشکک نشانه‌گذاری می‌شد و فاصله دو نقطه نشانه‌گذاری شده توسط متر نواری اندازه‌گیری و ثبت می‌شد [۹۳، ۱۰۴].

شکل ۳-۵٫ نحوه اندازه‌گیری طول ران

روش اندازه‌گیری طول ساق

طول ساق به عنوان فاصله بین خط مفصلی ران و انتهای دور از تنه قوزک داخلی تعریف می‌شود. برای اندازه‌گیری طول ساق آزمودنی بر روی صندلی می‌نشست و پای مورد اندازه‌گیری را از روی پای دیگر به طور عرضی عبور می‌داد و روی زانوی پای دیگر قرار می‌داد (شکل ۳-۶) و در این حالت انتهای فوقانی نزدیک به تنه استخوان درشت نی در خط مفصلی زانو و انتهای دور از تنه قوزک داخلی نشانه‌گذاری می‌شد و این فاصله توسط آزمون گر و به وسیله متر نواری اندازه‌گیری و ثبت می‌شد [۱۰۴٫۹۳].

شکل ۳-۶٫ نحوه اندازه‌گیری طول ساق پا

روش اندازه‌گیری عرض زانو

این اندازه‌گیری به عنوان بیش‌ترین فاصله بین کندیل‌های ران تعریف می‌شود. برای این اندازه‌گیری آزمودنی در وضعیت نشسته و زانو در وضعیت ۹۰ درجه تا شده قرار می‌گرفت (شکل ۳-۷) و دو برآمدگی کندیل‌های ران در داخل و خارج زانو نشانه‌گذاری می‌شد و سپس این فاصله توسط کولیس اندازه‌گیری و ثبت می‌شد به طوری که فشاری ملایم به پوست وارد می‌شد تا حد امکان بافت نرم فشرده شود و لبه‌های کولیس بر روی برآمدگی‌های کندیل های ران در دو طرف زانو قرار گیرد [۷۷].

شکل ۳-۷٫ نحوه اندازه‌گیری عرض زانو

روش اندازه‌گیری عرض مچ پا