یافته‎های اصلی این مطالعه با نتایج ادبیات نفرین منابع و رشد سازگار است. بعد از آزمون چندین مدل جایگزین و اندازه‎گیری‎های کیفیت نهادی و توسعه انسانی، دریافتیم که منابع نفتی و سوختی عموماً با رژیم‎های سیاسی که دموکراسی در آنها پایین است و نهادهای اجتماعی غیر تولیدی همراه است. جالب است که منابع نفتی و سوختی، دارایی‎هایی هستند که می‎تواند توسط گروه‎های کوچک در جامعه کنترل شود و در نتیجه منجر به انحراف شدید توزیع درآمدی می‎گردد. کنترل این منابع توسط یک گروه کوچک منجر به مقاومت در برابر صنعتی شدن می‎گردد در نتیجه باعث تاخیر در مدرنیزه شدن و سطوح پایین توسعه می‎گردد.
نتیجه دوم این است که کشور‎هایی با نهاد‎های غیر مولد و گروه‎های سیاسی رانت‎جو دارای ضعف در اکثر شاخص‎های توسعه خود هستند. این یافته دلالت بر این موضوع دارد که پدیده نفرین منابع در مقیاس وسیع‎تری از رشد اقتصادی، کشور‎هایی را تحت تاثیر قرار می‎دهد که تاکید آنها بر منابع نفتی و سوختی است.
در نهایت با در نظر گرفتن اثرات درآمد و عملکرد دولت، وفور منابع نفتی و منابع کشاورزی اثر معناداری بر توسعه ندارد. به بیان دیگر اثر منابع بر توسعه غیر مستقیم است و فقط از طریق کانال‎های کیفیت نهادی اتفاق می‎افتد. نتایج این مقاله تاییدی است بر سایر مطالعات انجام شده که نهاد‎های خوب باعث بهبود متغیر‎های اقتصادی می‎گردد. گر چه این یافته به خودی خود منجر به هیچ توصیه سیاستی نمی‎گردد.
۴٫۲ مروری بر مطالعات داخلی

 

• • جعفر عبادی و علی نیکو نسبتی(۱۳۹۱) در مطالعه ای تحت عنوان ” منابع طبیعی، نهادها، رشد اقتصادی” طی دوره ۲۰۱۰-۱۹۷۰ با بهره گرفتن از روش مقطعی به بررسی پرداخته‎اند و به این نتیجه رسیده اند که کشور‎های دارای منابع طبیعی که نظمی دموکراتیک دارند دچار” نفرین منابع” نشده اند و توانسته‎اند از منابع خود در جهت رشد اقتصادی استفاده کنند.

 

آنها در مطالعه‎شان از شاخص دموکراسی پالیتی ۲ استفاده کرده (این شاخص میزان دموکرات بودن کشورها را می‎سنجد که مقدارآن بین صفر تا ده متغیر است و عدد ده بیانگر وجود بهترین حالت است). متغیر‎های مورد استفاده عبارتند از:
INV: سرمایه‎گذاری(که عبارت ازمتوسط تشیکل سرمایه ناخالص به تولید ناخالص ملی است).
GC: مخارج دولتی(که عبارت از نرخ متوسط رشد نسبتم خارج دولت به تولید ناخالص ملی است).
POP: رشدجمعیت (که عبارت از متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت است)
NAT: منابع طبیعی(که عبارت از نسبت منابع طبیعی به تولید ناخالص ملی درسال پایه است).
DN: ضریب تعاملی
LN:که معرف تولید ناخالص ملی درسال پایه است.
درمرحله اول مدل ذیل تخمین زده شد:
Growth =C+ ln(gdp)+INV+ GC+ POP+NAT+DN
مدل مورد برآورد دارای خود همبستگی مرتبه اول مارکوف بود. منابع طبیعی اثری منفی بر رشد کشورها دارد ولی هنگامی که ضریب تعاملی را بررسی کنیم، نشان میدهدکه درکشورهایی که نظم عمومی وجود دارد منابع طبیعی اثر مثبتی بر رشد اقتصاد دارند .برای به دست آوردن حد آستانه از معادله زیر استفاده شده است:

حاصل معادله فوق ۹۲٫۴ است. همانطور که گفتیم شاخص پالیتی که از آن به عنوان شاخص نظم عام استفاده کردیم، از صفر تا ده متغیر است که ده بهترین حالت آن است این متغیر برای حالات خاص مانند دخالت خارجی یا کودتا، ضرایب منفی به خود میگیرد. نتایج فوق بیان میکند که در کشورهای که شاخص پالیتی بیش از ۹۲٫۴ است، منابع طبیعی اثر مثبتی بر رشد اقتصادی دارند. نگاهی به وضعیت این شاخص برای کشورهای گوناگون نشان می‎دهد که این شاخص برای کشورهایی مانند نروژ، استرالیا وکانادا ده است. برای هند ۴۶٫۸، برزیل ۵۳٫۵ و بوتسوانا ۹۲٫۶ که نشان می‎دهد این کشورها ازحد آستانه رد شده اند در حالی که این شاخص برای کشورهایی مانند چاد ۴۵٫۱، مکزکی۴۳٫۳، اسپانیا۵۱٫۱ و ایران۲۱٫۲ است و برای برخی کشورها مانند سیرالئون، نیجریه و اوگاندا که سا‎ل‎ها جنگ داخلی و کودتا را پشت سر گذاشته‎اند این شاخص ،۱- است که نشان می‎دهد این کشورها به حد آستانه نرسیده‎اند.
اکنون به خوبی می‎توان به سوال مهم در بحث نفرین منابع پاسخ داد. چرا کشوری مانند نروژ و بوتسوانا دچار نفرین منابع نشدند در حالی که سیرالئون دچار نفرین منابع شد. یافته این پژوهش تفاوت این کشورها را در وجود نظم عام در کشورهایی مانند نروژ و بوتسوانا و نظم طبیعی در سیرالئون می‎داند.این تفاوت باعث شکل گیری مجموعه ای متفاوت از نهادها در این کشورها میشود که عامل اصلی رشد و توسعه یا عقب ماندگی این کشورها است.
یافته‎های این پژوهش نشان می‎دهد که مسئله اصلی نه یک یا چند نهاد خاص بلکه نحوه ایجاد نظم در جامعه است که کلیت ساختار نهادی جامعه را تحت تاثیر قرار می‎دهد. لذا کشورهایی که با رویکردی دموکراتیک مسئله نظم راحل کرده‎اند دارای نهادهای بهتری هستند که این نهادها متضمن استفاده مناسب از منابع طبیعی و رشد اقتصادی پایدار است.

 

• • محسن مهر آرا و علیرضا کیخا (۱۳۸۷) در مطالعه‎ای تحت عنوان “نهادها، نفت و رشد اقتصادی در کشورهای متکی به نفت طی دوره ی ۲۰۰۵-۱۹۷۵: روش پانل هم انباشتگی"به مطالعه تأثیرات بلندمدت و کوتاه‎مدت درآمدهای نفتی بر رشد ۳۵ کشور وابسته به نفت با تاکید بر نقش نهادها برای سال‎های ۲۰۰۵-۱۹۷۵ با بهره گرفتن از بررسی پنل هم انباشتگی پرداخته‎اند. و برای این منظور مدل زیر را تخمین زده اند:

 

D : نشان دهنده‎ی تفاضل مرتبه‎ی اول
yit: تولید ناخالص داخلی حقیقی(غیرنفتی)
ai : اثرا ت ثابت ویژه ی کشورها
: اثرات ثابت ویژه ی زمان (سال)
roi : درآمدهای حقیقی نفت
Xit: بردارمتغیرهایکنترل
متغیروابسته، رشد اقتصادی کشورهای صادرکنندهی نفت بدون احتساب بخش نفت است.
در تحلیل‎های هم انباشتگی، وجود روابط بلند مدت اقتصادی آزمون و برآورد می‎شوند. ایده ی اصلی در تجزیه و تحلیل هم انباشتگی آن است که اگر چه بسیاری از سری‎های زمانی اقتصادی نامانا حاوی روندهای تصادفی هستند، اما ممکن است در بلند مدت ترکیب خطی این متغیرها، مانا و بدون روند تصادفی باشند. تجزیه و تحلیل‎های هم انباشتگی به ما کمک می‎کند که این رابطه‎ ی تعادلی بلندمدت را آزمون و برآوردکنیم.
اگر یک نظریه‎ی اقتصادی صحیح باشد، مجموعه‎ی ویژگی‎هایی از متغیرها که توسط نظریه‎ی مذکور مشخص شده است، با یکدیگر در بلندمدت مرتبط میشوند. به علاوه، تئوری اقتصادی تنها روابط را به صورت استاتیک (بلندمدت) تصریح می‎کند و اطلاعاتی در خصوص پویایی‎های کوتاه مدت میان متغیرها به دست نمی‎دهد.
در صورت معتبر بودن تئوری، ما انتظار داریم که با وجود نامانا بودن متغیرها، یک ترکیب خطی استاتیک از این متغیرها مانا و بدون روند تصادف ی باشد. در غیر اینصورت، اعتبار نظریه‎ی مورد نظر زیر سوال قرار می‎گیرد. به همین دلیل به طورگسترده از هم انباشتگی به منظور آزمون نظریه‎های اقتصادی و تخمین پارامترهای بلند مدت استفاده شده است.

 

• • بهرامی واسدی (۱۳۹۱) در مطالعه‎ای تحت عنوان “تاثیر پدیده نفرین منابع بر توسعه مالی و رشد اقتصادی” با بهره گرفتن از روش GMM برای سال‎های ۲۰۰۶-۱۹۸۳ و با بهره گرفتن از تولید ناخالص واقعی سرانه به عنوان متغیر وابسته و شاخص کلی اندازه بخش مالی، معیار نسبت بدهی‎های نقدی به تولید ناخالص داخلی، معیار نسبت اعتبارات داخلی اعطا شده به بخش خصوصی از سوی بانک‎ها به تولید ناخالص داخلی، معیار نسبت اعتبارات داخلی اعطا شده به بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی به بررسی موضوع پرداخته‎اند و به این نتیجه رسیدند که نهادهای مالی بواسطه ارتباط با سرمایه‎گذاری به لحاظ آماری و اقتصادی بر رشد اقتصادی اثر مثبت می‎گذارند.

 

• • ابراهیمی و سالاریان (۱۳۸۸) در مطالعه ای تحت عنوان “بررسی پدیده نفرین منابع طبیعی در کشورهای صادر کننده نفت و تاثیر حضور در اوپک بر رشد اقتصادی کشورهای عضو آن “با بهره گرفتن از روش داده‎های تابلویی به روش GLS برای سال‎های ۲۰۰۴-۱۹۹۰و با بهره گرفتن از متغیر توضیحی وفور منابع طبیعی، فساد مالی، سرمایه‎گذاری فیزیکی و رابطه مبادله و آموزش به بررسی پرداخته‎اند. و به این نتیجه رسیده‎اند که اثر مستقیم درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی مثبت است. اما با ورود متغیر توضیحی دیگر به دلیل اثر درآمدهای نفتی بر این متغیرها و سپس اثرگذاری غیر مستقیم بر رشد اقتصادی اثر کل درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی منفی برآورد می‎شود.

 

• • سلمانی و امیری (۱۳۸۸ ) در مطالعه ای تحت عنوان"توسعه مالی و رشد اقتصادی: مورد کشورهای در حال توسعه” طی دوره ۲۰۰۴-۱۹۶۰ به صورت نه دوره‎ی زمانی پنج ساله با بهره گرفتن از روش داده‎های تابلویی نامتوازن و سه معیار توسعه مالی شامل نسبت اعتبارات داخلی اعطا شده به بخش خصوصی و نسبت بدهی‎های نقدی و نسبت ارزش کل سهام مبادله شده به تولید ناخالص داخلی به بررسی پرداخته‎اند و به این نتیجه رسیده‎اند که تأثیر توسعه مالی بر رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه مثبت است و استفاده از معیارهای مختلف توسعه مالی، افزودن سایر متغیرهای مؤثر بر رشد اقتصادی و نمونه‎ های آماری و دوره‎های زمانی متفاوت تاثیری بر نتایج تحقیق ندارد و نتایج از استحکام برخوردار است.

 

• • خیرخواهان و برادران شرکاء (۱۳۸۲در مطالعه‎ای تحت عنوان"رونق نفتی و نرخ پس انداز در کشورهای اوپک” از زاویه اقتصاد سیاسی مسئله وفور منابع طبیعی و بلای منابع و واکنش نرخ پس انداز در بستر نهادی و منازعات گروه های ذینفع درکشورهای عضو اوپک را مورد بررسی قرار دادند. با معرفی اثر آزمندی اثبات می‎کنند که نرخ پس انداز در کشورهای توسعه نیافته، خلاف ادوار تجاری حرکت کرده و مصرف، در برخی کشورها به نسبتی بیش از میزان رونق منابع افزایش می یابد. یک بررسی کمی اثر آزمندی را برای مجموعه کشورهای عضو اوپک پس از رونق نفتی به اثبات می رساند و در انتها، به این نتیجه رسیده‎اند که اصلاحات نهادی کلید بهبود رفتار پس اندازی در این قبیل کشورها است. آنان ضعف نهادهای قانونی و حضور گروه های ذینفع قدرتمند و رانت جویی را به ظهور پدیده بلای منابع دانسته‎اند.

 

مروری بر مطالعات تجربی انجام شده نشان می‎دهد به رغم این که درسال‎های اخیر بویژه از سال۲۰۰۵ به بعد تحقیقات بسیاری درخارج ازکشوردر زمینه وفورمنابع طبیعی با در نظر گرفتن کیفیت نهادی انجام یافته و یا در حال انجام است و در اقتصادهای نفتی در این زمینه مطالعه‎ای انجام نشده است.
ازاینرو، بررسی موردی نقش آثار کیفیت نهادی در رابطه با وفور منابع طبیعی بر فساد در اقتصادهای نفتی ضروری بوده و با توجه به قرار گرفتن ایران در این گروه ازکشورها حائز اهمیت است، لذا بررسی روابط بین وفور منابع طبیعی و فساد از یکسو و نقش و اهمیت کیفیت نهادی در این رابط ها از سوی دیگر مهم ‎ترین هدف مطالعه را تشکیل می‎دهد. در بررسی‎های صورت گرفته تقریباً ۵۵ درصد تحقیقات پیشین از شاخص فساد استفاده کرده‎اند، همچنین ۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص درآمد‎های نفتی استفاده کرده‎اند، ۳۳ درصد تحقیقات پیشین از شاخص منابع طبیعی استفاده کرده‎اند، ۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص اشخاص استفاده کرده‎اند، ۵۵ درصد تحقیقات پیشین از شاخص رشد اقتصادی استفاده کرده‎اند،۲۲ درصد تحقیقات پیشین از شاخص کیفیت نهادی استفاده کرده‎اند، ۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص مخارج دولتی استفاده کرده‎اند،۱۱درصد تحقیقات پیشین از شاخص توسعه‎ی صنعتی استفاده کرده‎اند،۲۲ درصد تحقیقات پیشین از شاخص توسعه‎ی مالی استفاده کرده‎اند،۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص تحقیق و توسعه استفاده کرده‎اند،۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص اشتغال بخش خصوصی استفاده کرده‎اند،۳۳ درصد تحقیقات پیشین از شاخص سرمایه‎گذاری و سرمایه‎گذاری خارجی استفاده کرده‎اند،۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص رشد جمعیت استفاده کرده‎اند،۱۱ درصد تحقیقات پیشین از شاخص مبادله و آموزش استفاده کرده‎اند، در نمونه‎ی مورد بررسی از روش‎های مختلفی، مثل روش پنل دیتا، روش سیستم معادلات، OLS و …. مورد استفاده قرار گرفته و تقریبا ۴۴ درصد از روش پنل استفاده کرده‎اند.
۲٫۵ نتیجه گیری مطالعات داخلی و بین المللی
جدول (۱): بررسی آمار شاخص های به کار رفته در مطالعات پیشین

۰۰۰۳/۰

 

 

 

آزمون فیشر

 

۰۰۰۰/۰

 

۰۰۰۶/۰

 

۰۰۰۷/۰

 

۸۷۰۹/۰

 

۹۹۳۱/۰

 

۰۱۱۱/۰

 

 

 

منبع: محاسبات محقق
همان طور که در جدول بالا مشاهده میشود؛ بر اساس آمارههای لوین، بریتونگ، برانو و شین و فیشر، تمام متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش به جز دو متغیر سهم خالص بدهیهای خارجی از تولید ناخالص داخلی(Debt) و شاخص سرمایه انسانی(HC)، در سطح اطمینان بالای ۹۹ درصد ایستا هستند و فرضیه صفر آزمون مبنی بر وجود ریشه واحد رد میشود. دو متغیر سهم خالص بدهیهای خارجی از تولید ناخالص داخلی(Debt) و شاخص سرمایه انسانی(HC) نیز با توجه به آماره لوین در سطح اطمینان بالای ۹۹ درصد ایستا هستند. در نتیجه پایداری داده های مورد استفاده در پژوهش قبل از برآورد مدلهای پژوهش مورد تایید واقع میشوند.

۴-۴- تخمین مدلها

بعد از بررسی ایستایی متغیرها، در این پژوهش روابط بین متغیرها تخمین زده میشود. قبل از ترکیب نتایج، برای بدست آوردن یک تحلیل کامل از روابط بین استقلال بانک مرکزی، تورم و رشد اقتصادی، هر کدام از این روابط را به صورت مجزا تخمین زده میشود. سپس اثرات همزمان تورم، رشد اقتصادی و استقلال بانک مرکزی با بهره گرفتن از رویکرد خود رگرسیون برداری(VAR) مطالعه میشود.

۴-۴-۱- استقلال بانک مرکزی و تورم

برای بررسی و ارزیابی رابطه بین استقلال بانک مرکزی و تورم در کشورهای منتخب، از تخمین زنندههای گشتاور تعمیم یافته(GMM) برای مدلهای ترکیبی پویا استفاده میشود^[۷۷].
آرلانو و باند (۱۹۹۱) معادله تفاضلی زیر را پیشنهاد میکنند:

در معادله فوق به وسیله عمل تفاضلگیری تاثیرات ویژه هر کشور حذف شده است اما یک تورش جدید ایجاد گردیده است. چرا که جزء خطای جدید یعنی  با متغیر وابسته وقفهدار یعنی  همبستگی دارد.
با فرض:
(الف) همبستگی پیاپی در اجزای خطا وجود ندارد.
(ب) متغیرهای توضیحی X به صورت ضعیف برونزا هستند ( به عبارت دیگر متغیرهای توضیحی با مصداقهای آتی اجزا خطا همبستگی ندارند)
شرایط گشتاوری زیر را میتوان بیان کرد:


با بهره گرفتن از این شرایط، آرلانو و باند (۱۹۹۱) تخمین زنندههای GMM دو مرحلهای را پیشنهاد میکنند. در مرحله اول فرض میشود که اجزای خطا در طول زمان و برای تمام کشورها مستقل و همسان در واریانس هستند و در مرحله دوم، باقیماندههای بدست آمده از مرحله اول برای بدست آوردن تخمین سازگاری از ماتریس واریانس- کواریانس بدون در نظر گرفتن فروض مستقل بودن و همسانی واریانسها استفاده میشود. بنابراین تخمین زننده دو مرحلهای به طور مجانبی نسبت به تخمین زننده یک مرحلهای بسیار کاراتر است.
تخمین زننده GMM براساس این شرایط به عنوان تخمین زننده تفاضلی نامیده میشود و این تخمین زننده توسط روسو^[۷۸] و واچل^[۷۹] (۲۰۰۰) برای داده های سالیانه استفاده شده است.
سازگاری تخمین زنندههای GMM بستگی به اعتبار معتبر بودن ابزارهای به کار رفته دارد. برای بررسی و حل این مسئله، از آزمون مخصوص پیشنهاد شده توسط آرلانو و باند (۱۹۹۱)، بلندل^[۸۰] و باند^[۸۱] (۱۹۹۸) و آرلانو و باند (۱۹۹۵) استفاده میشود. این آزمون سارجان^[۸۲] نام دارد و اعتبار کل ابزارهای به کار رفته را میسنجد.
در اکثر مطالعاتی که رابطه استقلال بانک مرکزی و تورم را بررسی کردهاند، از معادلهای مشابه با معادله زیر استفاده شده است، اما انتخاب متغیرهای توضیحی ممکن است در بین مطالعات مختلف متفاوت باشد. در این پژوهش از مدل تجربی و متغیرهایی که توسط برام^[۸۳] (۲۰۱۱) معرفی شده است، استفاده میشود.
با توجه به مطالعات پیشین از جمله برام (۲۰۱۱)، برای بررسی تاثیر استقلال بانک مرکزی بر تورم، از فرم تابع زیر استفاده میشود:
Inf_it= α+ β_۱ CBI_it+ β_۲ GDP_it+ β_۳ Inf(-1)_it+ β_۴ Debt_it+ β_۵ Open_it+ β_۶ Regim_it+ β_۷ IM + ε_it
که این متغیرها عبارتند از:
Inf: نرخ تورم، CBI: شاخص استقلال بانک مرکزی، GDP: نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه، Open: درجه باز بودن اقتصاد، Debt: سهم خالص بدهیهای خارجی از تولید ناخالص داخلی، Inf(-1): وقفه نرخ تورم، Regim: رژیمهای نرخ ارز.
برای تخمین مدل فوق، از روش گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) استفاده میشود. نتایج حاصل از تخمین معادلات بعد از انجام آزمونهای مختلف و اطمینان از صحت نتایج در جدول ۴-۲- نشان داده شده است.

جدول۴-۲: تأثیر استقلال بانک مرکزی بر تورم در کشورهای منتخب

 

 

 

Prob

 

t-Statistic

 

Std.Error

 

Coefficient

 

Variable

 

 

 

۰٫۰۰۰۰

 

۵۸۷٫۳۳۱۲

 

۰٫۰۰۰۳۱۶

جزء شرکتهای مالی و سرمایه گذاری نباشد.
حداقل روزهای معاملاتی ۱۰۰ روز باشد.
با اعمال محدودیت های فوق نمونه آماری اولیه این تحقیق ۱۹۸ شرکت گردید که تعداد نمونه آماری این تحقیق به تفکیک اندازه شرکت به شرح زیر می باشد:
۱- تعداد نمونه آماری شرکتهای کوچک ۶۱ شرکت
۲- تعداد نمونه آماری شرکتهای متوسط ۱۰۶ شرکت
۳- تعداد نمونه آماری شرکتهای بزرگ ۳۱ شرکت
۴-۳ حدود مطالعاتی
قلمرو تحقیق چهارچوبی را فراهم می نماید تا مطالعات و آزمون های محقق در طی آن قلمرو خاص انجام پذیرد و دارای اعتبار بیشتر باشد.
۱-۴-۳ قلمرو مکانی تحقیق
این پژوهش کلیه شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران (بازار سرمایه ایران) را مورد بررسی قرار می دهد.
۲-۴-۳ قلمرو زمانی تحقیق
دوره زمانی این پژوهش با توجه به در دسترس بودن اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق و محدودیت های هزینه و زمان، ۵ ساله و از ابتدای سال (۱۳۸۷) تا انتهای سال (۱۳۹۱) است.
۳-۴-۳ قلمرو موضوعی تحقیق
در این پژوهش، بررسی تأثیر اندازه شرکت بر رابطه بین سطح تمرکز مالکیت و عدم تقارن اطلاعاتی شرکت را مورد کنکاش قرار می دهد و در حوزه مدیریت سرمایه گذاری قابل بحث است.
۵-۳ مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرهای تحقیق
شکل ۱-۳ مدل مفهومی تحقیق
برای آزمون فرضیه های این تحقیق از مدل پیشنهادی زیر استفاده شده است. مدل کلی مورد استفاده در پژوهش به صورت زیر است:

ABS _i,t =α +β_۱ BLOCK _i,t +β_۲ PRICE _i,t +β_۳ BM _i,t + β_۴ VOLAT _i,t + ε _i,t
ABS _i,t : معیار عدم تقارن اطلاعاتی برای شرکت i در دوره t
BLOCK _i,t: تمرکز مالکیت شرکت i در دوره t
PRICE _i,t: قیمت سهم شرکت i در دوره t
BM _i,t: نسبت ارزش دفتری به بازار شرکت i در دوره t
VOLAT _i,t: نوسان بازده شرکت i در دوره t
ε _i,t : جمله خطا برای شرکت i در دوره t
۱-۵-۳ متغیرهای مستقل
ب) درصد سهام در دست دارندگان بلوک های سهام(BLOCK): درصدی از سهام منتشره شرکت که در دست پنج سهامدار بزرگ شرکت می باشد.
تمرکز مالکیت (CONC): برای محاسبه تمرکز مالکیت از شاخص هرفیندال هریشمن استفاده شده است. شاخص هرفیندال هریشمن یک شاخص اقتصادی است که برای سنجش میزان انحصار در بازار استفاده می گردد. بدین ترتیب که درصد سهم هریک از عرضه کنندگان در بازار به توان ۲ می رسد و سپس با هم جمع می شوند حاصل که بین ۰ تا ۱ بوده هر چقدر به ۱ نزدیک باشد بیانگر تمرکز و هر چقدر به ۰ نزدیک باشد بیانگر عدم تمرکز خواهد بود در این تحقیق برای سنجش تمرکز مالکیت از رابطه زیر استفاده شده است:
(۱-۳)
CONC _it: تمرکز مالکیت شرکت i در دوره t
BLOCK _it: درصد سهام در دست دارندگان بلوک های سهام شرکت i در دوره
۲-۵-۳ متغیرهای وابسته
شکاف مطلق قیمت های پیشنهادی خرید و فروش: این مقدار از تفاوت قیمت های پیشنهادی خرید و فروش بدست می آید.
(۲-۳)
درمعادله بالاABS شکاف مطلق قیمتهای پیشنهادی، AP _it قیمت پیشنهادی فروش و BP _it قیمت پیشنهادی خرید می باشد.
۳-۵-۳ متغیرهای تعدیل
قیمت سهم: میانگین قیمت سهام شرکت در بازه مورد نظر سالانه یا فصلی.
ارزش دفتری به ارزش بازار: این معیار از تقسیم ارزش دفتری به ارزش بازار شرکت در انتهای دوره بدست آمده است.
نوسان بازده: این متغیر به عنوان شاخص کنترل ریسک مورد استفاده قرار گرفته است. انحراف معیار بازده در طول دوره برای تعیین این معیار محاسبه شده است.
۴-۵-۳ متغیر کنترل (اندازه شرکت)
سرمایه یا اندازه شرکت عبارت است از سهم صاحبان سرمایه از دارایی های شرکت پس از کسر بدهی ها و مطالبات شرکت؛ بدیهی است که اندازه شرکت تعیین کننده حجم و گستردگی فعالیت یک شرکت است، هرچه اندازه شرکت بیشتر باشد، نشان دهنده فرصت رشد بالاتر شرکت است. سرمایه شرکت به عنوان معیار اندازه شرکت در سه سطح اندازه پایین (میزان سرمایه تا ۲۰ هزار میلیون ریال)، متوسط (از ۲۰ هزار تا ۵۰ هزار میلیون ریال) و بالا (بیش از ۵۰ هزار میلیون ریال) تقسیم می گردد.
۶-۳ مدل آماری تحقیق به تفکیک فرضیه ها
۱-۶-۳ مدل آماری فرضیه اصلی تحقیق
فرضیه اصلی این تحقیق رابطه بین سطح تمرکز مالکیت و عدم تقارن اطلاعاتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی می کند جهت بررسی این رابطه از مدل آماری زیر استفاده شده است:
ABS _i,t = α +β_۱ BLOCK _i,t +β_۲ PRICE _i,t +β_۳ BM _i,t + β_۴ VOLAT _i,t + ε _i,t مدل (۱)
لازم به توضیح می باشد که برای این فرضیه اصلی سه فرضیه فرعی تعریف شده که مربوط به بررسی رابطه تأثیر اندازه شرکت بر رابطه بین سطح تمرکز مالکیت و عدم تقارن اطلاعاتی می باشد که برای فرضیه های فرعی نیز از مدل آماری فوق استفاده می شود.
۷-۳ روش های جمع آوری اطلاعات
یکی از ضروریات هر مطالعه و پژوهش اطلاعات مربوط و قابل اتکا، سرعت و سهولت دسترسی به آن می باشد. مباحث تئوریک پژوهش از مسیر مطالعه منابع، نشریات؛ منابع داخلی و خارجی موجود در کتابها و استفاده از اینترنت^[۱۰۵] جمع آوری شده است. جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از اطلاعات اولیه شرکتها بوده است؛ یعنی اطلاعات و داده های مورد نیاز تحقیق کلاً از روش کتابخانه ای، با بهره گرفتن از نرم افزار ره آورد نوین و با مراجعه به سازمان بورس اوراق بهادار تهران و مطالعه صورتهای مالی اساسی شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران در طی سالهای (۱۳۹۱-۱۳۸۷) بدست آمده است. در این باره علاوه بر مطالعه صورتهای مالی اساسی، اطلاعات مربوط به صورتهای مالی از سایت اطلاعاتی بورس مورد استفاده قرار گرفته است.
۸-۳ روش تجزیه و تحلیل داده ها
پس از آنکه پژوهشگر داده ها را گردآوری و طبقه بندی کرد باید مرحله بعدی فرایند پژوهش، که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ها معروف است، را آغاز کند. این مرحله در پژوهش اهمیت زیادی دارد زیرا نشان دهنده تلاش ها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله پژوهشگر اطلاعات و داده ها را در جهت آزمون فرضیه ها و ارزیابی آن مورد بررسی قرار می دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل، آنچه مهم است این است که پژوهشگر باید اطلاعات و داده ها مورد نیاز تحقیق را در مسیر اهداف پژوهش، پاسخ گویی به سؤالات پژوهش و نیز ارزیابی فرضیه های پژوهش خود، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد (حافظ نیا، ۱۳۸۵،۲۳۱).
با عنایت به اینکه تحقیق از دیدگاه روش و ماهیت، از نوع تحقیقات همبستگی به حساب می آید و با توجه به موضوع تحقیق و فرضیه های موجود، جهت انجام آزمون های آماری از ضریب هم بستگی پیرسون، رگرسیون و تحلیل واریانس^[۱۰۶] کمک گرفته شده است.

از رابطه (۲-۳۸) و (۲-۳۹) خواهیم داشت:
۲-۴۰
و همچنین از رابطه (۲-۴۰) و (۲-۳۷):
۲-۴۱
از رابطه (۲-۴۱) می­توان نتیجه گرفت که فشار محرک رابطه مستقیم و خطی با وزن دارد.
فصل سوم:
تئوری
آرچینگ
ترزاقی
۳-۱- مقدمه
اگر یک قسمت از توده خاک تسلیم شود، درحالی‌که باقیمانده در جای خود بماند، خاک مجاور بخش تسلیم‌شده از جایگاه اصلی خود بین توده مجاور ثابت خاک حرکت می­ کند. حرکت­های مرتبط با خاک متقابل است با مقاومت برشی در ناحیه­ی تماس بین توده تسلیم‌شده و ایستا. از این رو مقاومت برشی تمایل به نگاه‌داشتن توده تسلیم‌شده در موقعیت خود دارد، این فشار را در قسمت تسلیم‌شده ساپورت کاهش و در قسمت­ های مجاور افزایش می­یابد. این انتقال تنش از ناحیه­ی تسلیم‌شده خاک به ناحیه­ی مجاور اثر آرچینگ نام دارد و گفته می­ شود که خاک در ناحیه­ی تسلیم قوس­زده شده است. آرچینگ اغلب زمانی که دریچه نسبت به سایر ناحیه­ها مجاور حرکت می­ کند، اتفاق می­افتد.
آرچینگ یکی از جهانی­ترین پدیده ­های پیش رو چه در آزمایشگاه و چه در کارهای میدانی در خاک می­باشد. ازآنجایی‌که آرچینگ فقط توسط تنش برشی برقرار است و پایداریش کمتر از سایر ناحیه­های تنش در خاک که به موجودیت تنش­های برشی بستگی دارد، نیست، همانند ناحیه­ی تنش در زیر پای ستون. به‌عنوان‌مثال، اگر هیچ تنش­های برشی ثابتی در ماسه ممکن نباشد، پایه ستون‌ها به‌طور نامحدود نشست خواهد کرد. به‌عبارت‌دیگر، هر تأثیر خارجی که سبب نشست اضافی پای­ستون و یا حرکت بیرونی اضافی یک دیوار حائل تحت نیروهای استاتیکی تغییرناپذیر می­ شود، باید اغلب انتظار به کاهش شدت اثرات آرچینگ موجود داشت. ارتعاشات مهم‌ترین تأثیر را در این زمینه دارند.
در این فصل دو نوع حالت بررسی خواهد شد، یکی آرچینگ در ماسه­ی ایده­آل به دلیل جابجایی دریچه افقی و دیگری آرچینگ در ماسه­ی مجاور دریچه عمودی که در راستای بیرونی تسلیم‌شده است.
۳-۲- حالت تنش در منطقه آرچینگ
تسلیم موضعی ساپورت افقی بستر ماسه­ای نشان داده شده در شکل (۲-۱-a)، می ­تواند با کاهش تدریجی یک بخش مقطع نواری شکل ab تکیه‌گاه، ایجاد شود. قبل از این‌که نوار شروع به گسیختگی نماید، فشار عمودی بر واحد سطح در ساپورت افقی در همه‌جا برابر با عمق لایه ماسه­ای مقارن بر وزن مخصوص آن است. با این حال، کاهش نوار منجر به جاری‌شده ماسه قرار گرفته در بالای نوار (باریکه، لایه) می­ شود. مقاومت اصطکاکی در سرتاسر محدوده تماس میان توده متحرک و ساکن ماسه، با این جابجایی مخالفت می­ کند. درنتیجه، فشار کل وارد بر نوار در حال تسلیم به مقدار مؤلفه عمودی مقاومت برشی که بر مرز­ها وارد می­ شود، کاهش می­یابد و فشار کل وارد بر قسمت­ های ساکن مجاور ساپورت به همان مقدار، افزایش می­یابد. در تمام نقاطی که بلافاصله بالای نوار در حال تسلیم قرار گرفته‌اند، تنش اصلی قائم به کسر کوچک چیزی که قبل از تسلیم شروع شده بود، کاهش می­یابد. فشار کل قائم وارد بر اساس لایه ماسه­ای عوض نمی­ شود، زیرا همیشه برابر با وزن ماسه است؛ بنابراین کاهش فشار قائم وارد بر نوار در حال تسلیم باید با افزایش فشار قائم وارد بر قسمت­ های مجاور اساس صلب همراه باشد که شامل افزایش ناگهانی شدت فشار قائم در طول لبه­های نوار است. این ناپیوستگی به وجود ناحیه a برش شعاعی قابل مقایسه با چیزی که در شکل (۲-۱-a) مشهود است، نیاز دارد. برش شعاعی با یک انبساط جانبی ماسه قرار گرفته در داخل ناحیه با فشار بالا، در هر دو طرف نوار در حال تسلیم، به‌سوی ناحیه با فشار پایین قرار گرفته در بالای نوار، همراه است. اگر اساس لایه ماسه­ای، کاملاً هموار باشد، الگوی برشی مطابق آن باید مشابه شکل (۲-۱-a) و در مقیاس بزرگ‌تر مشابه شکل (۲-۱-b) باشد.

همین‌که نوار به‌قدر کافی در راستای پایین تسلیم شد، گسیختگی برشی در طول دو سطح لغزش که از سطوح بیرونی نوار به سطح ماسه رسیده است، اتفاق می­افتد. در مجاورت سطح، تمامی دانه­ های ماسه به‌طور عمودی به سمت پایین حرکت می­ کنند؛ که این مکرراً توسط عکس­های پرتودهی زمانی اثبات‌شده است. از این قبیل حرکات فقط اگر سطح لغزش از وسط نصف شود، سطح افقی ماسه در زوایای راست ممکن است. زمانی که گسیختگی اتفاق می­افتد، تورفتگی در سطح ماسه که در شکل (۲-۱-a) نشان داده شده است، ظاهر می­ شود. شیب هر طرف تورفتگی زمانی که سطح شیب را تقسیم می­کنیم، بزرگ‌ترین است. فاصله بین این قطعات شیب­دار می ­تواند اندازه ­گیری شود. می ­تواند دریافت که این اکثراً بزرگ‌تر از عرض نوار تسلیم‌شده است. از این رو سطح لغزش ac و bd هنوز محاسبه نشده است. به هرحال، آزمایشات پیشنهاد داده­اند که زاویه­ی میانگین شیب این سطوح اغلب از ۹۰ درجه برای مقدار پایین  کمتر است که نزدیک به  برای هر ارتفاعی از مقدار  می­ شود.
فشار عمودی بر قسمت پایین‌تر توده ماسه که بین دو سطح لغزش، ac و bd که در شکل (۲-۱-a) نشان داده شده است، برابر است با وزن قسمت بالای کاهش‌یافته توسط مؤلفه‌های عمودی مقاومت اصطکاکی که به سطوح جانبی، لغزش می­ کند.
استدلال قبلی همچنین می ­تواند به تحلیل تأثیر آرچینگ تولیدشده در یک توده ماسه به‌وسیله تسلیم جانبی قسمت پایینی ساپورت قائم، اعمال شود. در شکل (۲-۱-c) ساپورت جانبی توسط ab نمایش داده شده است. سطح ماسه افقی است و ساپورت با واژگونی حول لبه بالایی، تسلیم می­ شود. بعد از تسلیم ساپورت به‌اندازه کافی، گسیختگی برشی در ماسه در طول سطح لغزش bd که از پای b ساپورت تا سطح ماسه گسترش می­یابد، رخ می­دهد. موقعیت ساکن لبه بالایی (a) ساپورت جانبی از انبساط جانبی قسمت بالایی گوه لغزشی، جلوگیری می­ کند؛ بنابراین دانه­ های ماسه قرار گرفته در قسمت بالایی گوه، تنها می ­تواند در یک امتداد رو به پایین، حرکت کند. ازاین‌رو سطح لغزشی با سطح افقی ماسه در d تقاطع می­یابد. نشست مطابق سطح گوه در حال لغزش در شکل توسط خط نقطه‌چین نشان داده شده است.
انبساط جانبی قسمت پایینی گوه در حال لغزش با یک کوتاه شدگی در راستای قائم همراه است. نشست مطابق قسمت بالایی گوه، توسط مقاومت اصطکاکی در طول قسمت تند مجاور سطح در حال لغزش، مواجه می­ شود. درنتیجه فشار قائم وارد بر قسمت پایینی گوه، کمتر از وزن ماسه قرار گرفته در بالای آن است. این پدیده تأثیر قوسی شدن در ماسه بعد از تسلیم شدن ساپورت­های جانبی که قسمت بالایی آن‌ ها ثابت و ساکن است، شکل می­دهد.
۳-۳- تئوری آرچینگ
بیشتر تئوری­های موجود در زمینه آرچینگ با فشار ماسه خشک روی تسلیم نوارهای افقی سروکار دارند. آن‌ ها به سه گروه تقسیم می‌شوند. در تئوری گروه سوم فرض بر این است که مقاطع قائم ae و bf از بالا تا پایین لبه­های بیرونی نوار تسلیم سطح رانش را نشان می­دهد و اینکه فشار روی نوار تسلیم برابر است با تفاضل وزن ماسه روی نوار و مقاومت اصطکاکی در طول مقاطع قائم.
شکل ۳-۱: گسیختگی در ماسه چسبنده قبل از آرچینگ (a)، گسیختگی به دلیل حرکت رو به پایین مقطعی نازک و دراز از لایه­ای از ماسه (b)، توسعه دادن جزئیات دیاگرام (a); ©، گسیختگی برشی در ماسه به دلیل تسلیم ساپورت جانبی با دوران حول بالا
سطوح واقعی رانش (ac&bd) منحنی شکل هستند و در سطح ماسه جایگیری آن‌ ها به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از پهنای نوار تسلیم است؛ بنابراین اصطکاک در طول مقاطع عمودی ae و bf نمی­تواند کاملاً اکتیو باشد. خطایی که به دلیل نادیده گرفتن این امر به وجود می ­آید خطرساز است. همه تئوری­های اشاره‌شده در این زمینه به این نکته اشاره می­ کنند که فشار روی نوار افقی تسلیم، با یک‌میزان پهنای مشخص با سرعت کمتری نسبت به وزن توده ماسه قرار گرفته روی این نوار افزایش می­یابند و با سرعت کمتری به خط مجانب بینهایت می­رسند. ولی مقادیر مشخص شده در تئوری­های مختلف برای فشار روی این نوار کاملاً متفاوت هستند. برای مشخص کردن اینکه کدام یک از این تئوری­ها باید مورد استفاده قرار گیرند لازم است وضعیت فشار روی نوارهای تسلیم به‌صورت تجربی مورد بررسی قرار گیرند و نتایج آن‌ ها با فرضیات اولیه این تئوری­ها مورد مقایسه قرار گیرند. تاکنون هیچ ارزیابی کاملی از این نوع صورت نگرفته است و ارزش نسبی چندین تئوری هنوز ناشناخته است. ساده‌ترین تئوری­ها آن­هایی هستند که در دسته‌بندی سوم قرار دارند و بر این فرض استوارند که سطوح رانش عمودی هستند. خوشبختانه خطاهای مربوط به این فرض کاملاً قابل مشاهده می­باشد. باوجود این خطاها نتایج پایانی با داده‌های تجربی موجود تا حد زیادی همخوانی دارند؛ بنابراین تحلیل­های بعدی تنها بر اساس فرضیات پایه­ای این تئوری­ها در این دسته­بندی خواهند بود. اگر فرض کنیم که سطوح رانش همان‌گونه که در شکل بالا با خطوط ae و bf نشان داده شده است به‌صورت قائم باشد محاسبه فشار عمودی در نوار تسلیم با مشکل مواجه می­ شود. در شکل زیر یک مقطع بین دو سطح عمودی لغزش نشان داده شده است. مقاومت برشی زمین با این رابطه مشخص می­ شود:
(۳-۱)
شکل ۳-۲: دیاگرام فرض شده برای محاسبه فشار ماسه بین دو سطح عمود لغزش
وزن واحد خاک  و سطح خاک سربار q در واحد عرض را تحمل می­ کند. فرض بر این است که نسبت بین فشار افقی و عمودی برابر با ثابت تجربی K در هر نقطه است. فشار عمودی روی مقطع افقی در هر عمق z پایین‌تر از سطح برابر  است و فشار نرمال مربوط به آن بر سطح عمودی رانش برابر است با:
(۳-۲)
وزن این برش از خاک با ضخامت  در عمق  پایین‌تر از سطح برابر با  . این برش تحت تأثیر فشارهایی که در شکل (۲-۲) نشان داده شده قرار می­گیرد. شرایطی را که مجموع نوارهای عمودی که بر روی این برش تأثیر می­گذارند باید برابر با صفر باشد، می­توان با این رابطه نشان داد:
(۳-۳)
(۳-۴)
(۳-۵)
با حل این معادلات درمی­یابیم:
(۳-۶)
با جایگزین کردن مقدار صفر به ترتیب برای c و q به دست می ­آید:
(۳-۷)
(۳-۸)
(۳-۹)
اگر مقاومت برشی در بستر ماسه­ای بر مقطع عمودی ae و bf کاملاً اکتیو باشد فشار عمودی  به ازای هر واحد سطح نوار تسلیم ab با رابطه بالا مشخص می­ شود. اگر  را در این رابطه جایگذاری کنیم به دست می ­آید:
(۳-۱۰)
که در آن:
(۳-۱۱)
برای خاکی با K=1 و φ=۴۰ و φ=۳۰ نمودار توزیع فشار به‌صورت زیر است:
شکل ۳-۳: نمایشی از نتایج محاسبات
چنانچه در شکل (۲-۳) نمایان است توزیع تنش به‌صورت سهمی بوده و بعد از عمق معینی به ثبات می­رسد.
بررسی­های تجربی در خصوص حالت تنش در ماسه قرار گرفته در بالای یک نوار در حال تسلیم (ترزاقی، ۱۹۳۶e) نشان داده است که مقدار K از مقدار تقریباً ۱ بلافاصله بالای خط مرکزی نوار در حال تسلیم به یک مقدار ماکزیمم (حداکثری) در حدود ۱٫۵ در ارتفاع تقریبی ۲B بالای خط مرکزی می­رسد. به نظر می­رسد در ارتفاع­های بیشتر از حدود ۵B بالای خط مرکزی، کاهش نوار اصلاً تأثیری در حالت تنش ماسه نداشته باشد. ازاین‌رو ما مجبور شدیم که فرض کنیم مقاومت برشی ماسه، تنها در قسمت پایینی مرزهای قائم ae و bf منشور ماسه قرار گرفته در بالای نوار در حال تسلیم ab در شکل (۲-۱-a)، فعال (محرک) است. بر اساس این فرض قسمت بالایی منشور، مانند یک اضافه بار q بر قسمت پایینی وارد می­ شود و فشار وارد بر نوار در حال تسلیم توسط معادله (۳-۸)، تعیین می­ شود. اگر  برابر با عمقی باشد که تنش­های برشی بر مرزهای قائم منشور abfe در شکل (۲-۱-a) وارد نشود، فشار قائم بر واحد سطح مقطع افقی  در سرتاسر منشور در عمق  زیر سطح برابر است با  . با وارد کردن این مقدار و مقدار  در معادله (۳-۸)، داریم:
(۳-۱۱)
که در آن:
(۳-۱۲)
برای  ، مقدار  برابر می­ شود با:

۲٫۵

 

۲٫۱

 

۱٫۹

 

۱٫۹

 

 

 

آسیا

 

۱٫۶

 

۱٫۴

 

۱٫۴

 

۱٫۴

 

۱٫۵

 

 

 

اروپا

 

۶٫۹

 

۷٫۵

 

۷٫۹

 

۸٫۸

 

۹٫۵

 

 

 

کل جهان

 

۲٫۹

 

۲٫۹

 

۲٫۹

 

۳

 

۳٫۱

 

 

 

منبع: زرقانی و موسوی،( ۱۳۹۲، ۱۶) بر اساس آمار سازمان ملل.
۲-۵- گرایش های جدید در مطالعات مهاجرت
با توجه به اهمیت روزافزون مهاجرت و جهانی شدن آن، در چند سال گذشته، در رشته مطالعات مهاجرت، گرایش های خاصی به وجود آمده است، که صاحب نظران حوزه های مختلف، از زوایای گوناگون به آن نگریسته اند. گرایش اول، ترجیح مطالعات تطبیقی بر مطالعات ملی است. گرایش دوم، ترجیح مطالعات بین رشته بر مطالعات تک رشته ای می باشد(لکزکو^[۲۱] و واجکس تروم^[۲۲]، ۲۰۰۴، به نقل از سجادپور، ۱۳۸۴: ۹). گرایش سوم، پرهیز از نظریه های کلان و سوق دادن رشته به سمت نظریه پردازی با وسعت میانه می باشد، بدین صورت که اجماعی در حال شکل گیری است که نمی توان با یک نظریه کلان و عام ـ چه کاپیتالیستی و چه مارکسیستی ـ پیچیده گی های مهاجرت را توضیح داد، گرایش چهارم، متوجه لزوم ایجاد ارتباط بین نظریه پردازی و سیاستگذاری در امر مهاجرت می باشد. بدین صورت که نظریه پردازی باید بتواند به حل مسایل سیاستگذاری کمک کند(سجادپور، ۱۳۸۴: ۹).
۲-۶- انواع مهاجرت، با تأکید بر مهاجرت مردم افغانستان
مهاجرت به عنوان یک پدیده ای اجتماعی، از ابتدای تاریخ بشر تا به امروز، اذهان متفکرین و دولتمردان حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و…. را به خود جلب نموده و بخصوص در سبز فایل، آن را به عنوان یک مسئله مهم اجتماعی در جهان تلقی نموده اند، که امروزه جامعه ی جهانی، روی این مسئله، بخصوص در امر مدیریت آن، توجه اساسی داشته و در هر نقطه ای از جهان، با دولت های مهاجر فرست و مهاجرپذیر همکاری نموده و از مهاجرین حمایت می کنند. مهاجرت را به انواع مختلف دسته بندی نموده اند، که در زیر به چند نمونه ی آنها اشاره می شود. از یک نگاه مهاجرت را بر دو نوع: مهاجرت محافظه کارانه^[۲۳] و مهاجرت نوخواهانه^[۲۴]، تقسیم بندی نموده اند. پیترسون^[۲۵] بر این عقیده است که در مهاجرت محافظه کارانه، هدف حفظ شیوه های معمول زندگی است و حال آنکه در مهاجرت نوخواهانه دگرگونی های اساسی در زندگی مهاجر پدید می آید(ساروخانی، ۱۳۷۰: ۴۵). در یک دسته بندی کلی، مخصوصاً در حوزه های اقتصادی و اجتماعی برای مهاجرین دو طبقه بندی گسترده وجود دارد:

کسانی که به دلایل عمدتاً اقتصادی تصمیم به مهاجرت به کشورهای دیگر می گیرند.
کسانی که عمدتاً به دلایل غیر اقتصادی مبادرت به مهاجرت می کنند(مارتین، ۱۳۸۶: ۶). در این طبقه بندی، هدف از مهاجرت افراد، اقتصادی و یا غیر اقتصادی است.
۲-۶-۱- مهاجرت بر حسب زمان
مهاجرت بر حسب زمان نیز بر دو دسته تقسیم می گردد که عبارتند از:
مهاجرت دایمی یا قطعی: مهاجرتی که مهاجران در آن قصد یا امکان برگشت به محل قبلی خود را نداشته باشند. در این قصد یا عدم امکان برگشت ممکن است مهاجر تصمیم گیرنده باشد، یا عوامل دیگری (سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، حوادث طبیعی و…) امکان بازگشت را از وی سلب کرده باشد. (زنجانی، ۱۳۹۲: ۱۲). مهاجرت تعدادی از مردم افغانستان در قرن ۱۹، به کشورهای هندوستان، ایران، پاکستان و … که پس از مدتی تابعیت دائمی کشورهای مقصد را دریافت نمودند، از این نوع مهاجرت بشمار می رود.
مهاجرت به قصد بازگشت، یا موقت: مهاجرتی که در آن فرد مهاجر قصد بر گشتن به کشور یا منطقه اصلی خود را دارد. این مهاجرت خود به دو دسته تقسیم می شود که عبارتند از مهاجرت فصلی یا کوتاه مدت و مهاجرت طولانی یا بلند مد.
الف) مهاجرت کوتاه مدت: مانند مهاجرت های فصلی می باشد که افراد در یک مدت معینی از سال، بخاطر کارگری در یک منطقه دیگر که در آن امکان کار وجود دارد، مهاجرت نموده و در پایان فصل یا اتمام دوره کاریشان، دوباره به منطقه یا مکان اصلی خود باز می گردند. این نوع مهاجرت بیشتر بصورت فردی رخ می دهد. مهاجرت های فصلی یا کوتاه مدت، ممکن است گاهی به مهاجرت های طولانی مدت نیز تبدیل شود؛ بدین معنی که مهاجران فصلی به تدریج با مزیتهای جدیدی در محل مهاجرت آشنا شده و با در نظر گرفتن تفاوت و سطح درآمد، رفاه و ویژگیهای زندگی، کم کم به اقامت در محل مهاجرت و عدم بازگشت به محل قبلی خود ترغیب شده و مدت طولانی تری را در مهاجرت سپری نمایند(زنجانی، ۱۳۹۲: ۱۳).
ب) مهاجرت طولانی مدت: این نوع مهاجرت نیز مانند مهاجرت کوتاه مدت برای یک مدت خاصی صورت می گیرد، ولی تا زمانی که بازار کار در کشور مقصد اشباع نشده و نیازی به وجود کارگران خارجی وجود داشته باشد و یا مهاجرینی که در اثر عوامل دافعه ی کشور مبدأ بخصوص عوامل سیاسی مجبور به ترک آن شده باشند، در این صورت تا شرایط زندگی برای آنها در کشور مبدأ فراهم نشود، مدت اقامت آنها در کشور مقصد تمدید گردیده و زمان طولانی تری را در بر می گیرد. بطور مثال: مهاجران افغانی که در اثر جنگ و ناامنی، دست به مهاجرت زده بودند، اکنون از مدت اقامت برخی از آنها در ایران و پاکستان بیش از بیست سال و حتی سی سال می گذرد. چون بخاطر شرایط نامساعد اقتصادی ـ اجتماعی افغانستان، تا هنوز نتوانسته اند به کشور خود برگردند و کشورهای مقصد به دلایلی اقامت آنها را تمدید نموده اند.
۲-۶-۲- مهاجرت بر حسب خواست مهاجرین
این نوع مهاجرت نیز به دو دسته تقسیم گردیده که عبارت از مهاجرت اختیاری و مهاجرت اجباری می باشد:
مهاجرت اختیاری به دنبال خواست و تصمیم مهاجر انجام می گیرد، از اینرو، مهاجرت خود خواسته است. هر چند ممکن است مسائل متعددی در شکل گیری این خواست و اراده دخیل باشند که بطور غیر مستقیم فرد را در مسیر مهاجرت قرار دهند( زنجانی، ۱۳۹۲: ۱۴). این نوع مهاجرت بیشتر بر مهاجرت های فردی عینیت پیدا می کند. برخی از مهاجرت های انفرادی جوانان و نیروی کاری افغانها به کشورهای دیگر را می توان در زمره ای این نوع مهاجرت قرار داد.
مهاجرتهای اجباری به مهاجرتی اطلاق می شوند که در آن، اراده مهاجر تأثیری در انجام یا عدم انجام مهاجرت ندارد. انتقال بردگان از سرزمینی به سرزمین دیگر، یا انتقال افرادی از یک کشور به کشور دیگر به دلیل قراردادهای بین المللی، یا پی آمدهای جنگی و همچنین کوچانیدن اقوام از یک نقطه به نقطه دیگر و طرد و اخراج های سیاسی و نظامی به دنبال غلبه یک سردار بر سرزمینی معین، نمونه هایی از مهاجرتهای اجباری محسوب می شوند(زنجانی، ۱۳۹۲: ۱۵). در این مورد نیز می توان به اولین دوره مهاجرت مردم افغانستان در دو دهه اخیر قرن ۱۹ اشاره نمود که تعدادی از اقوام فارسی زبان بخصوص قوم هزاره، در اثر فشارهای سیاسی حکومت وقت، دست به مهاجرت زدند. گرچند برخی از مهاجرت ها از جامعه مبدأ اجباری بوده ولی تعیین جامعه مقصد در اختیار خود مهاجر قرار دارد.
۲-۶-۳- مهاجرت بر حسب قلمرو سیاسی
مهاجرت بر حسب قلمرو سیاسی بر دو دسته مهاجرت داخلی و مهاجرت خارجی تقسیم می گردد که عبارتند از: