حادث می شوند، که روش ها و ابزارهای تحلیل و پژوهش محملی برای به کارگیری و آزمون در عرصه عمل پیدا نمی کنند. هنوز یک مدل نظری برای تبیین رفتار یک بازیگر، یک سیستم، یک حکومت طراحی نشده، موج جدیدی همه ی نقشه ها را بر آب می دهد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

فرضیه ها عرصه ای برای ارزیابی و اثربخشی پیدا نمی کنند، چرا که سرعت و تنوع تحولات فرصتی برای مکث و یا آزمون و خطا باقی نمی گذارند. نظریه های متعارض، پژوهشگر سیاسی را در بلا تکلیفی برای انتخاب موضوع و روش قرار می دهد. ارزش های ناهمگن و متضاد، اندیشه ورزان را به سمت گیری های تنگ نظرانه فردی می کشند تا دفاع از هنجارهای درونی شده و اساسی جامعه. ریاکاری و فرصت طلبی مقطعی جای پای بندی به اصول و جهان بینی را می گیرد. ارزش های علم و دست آوردهای دانش فنی، متاعی می شود که در طَبق روشنفکری برای کسب مال و منال عرضه بازار ریاکاری و زراندوزی می گردد. تکنیک ها و روش های پیشرفته تبلیغاتی و وسایل ارتباط جمعی، ابزاری می شود برای تحمیق توده ها، سرپوش گذاشتن روی نارسایی ها و خطاها و غفلت ها. روش های قانونی، چماقی می شود برای تحدید آزادی ها و رخنه در حریم مغزها و خلوت انسان ها. توجیهات فلسفی مفرّی می شود برای تحکیم جزمیات و تنفیذ ایدئولوژی ها، رهیافت های تلخ و دردآلود فقر و نکبت و عقب ماندگی زمان حال و افق های تاریک آینده.

۲ – ۴ بحران روش شناختی

اگر از ما بپرسند کدام بحران بیش از همه بر سرنوشت انسان در قرن بیست و یکم تأثیر خواهد گذارد، هر کس به فراخور حال مقام خود نظری خواهد داد. ممکن است برای پاسخ به این پرسش ذهن ما متوجه مسائل و مشکلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی و … در جوامع ملی و نظام جهانی شود. بی تردید، جهان ما در عمر دراز و سیر تکاملی و تکوینی خود هر از گاهی با نوعی از این بحران ها درگیر بوده است و در آینده نیز خواهد بود. مشکل اساسی ما در دوران های مختلف تاریخ، در واقع نداشتن ابزار و روش مناسب برای شناخت شکل و ماهیت و نداشتن بینش مکفی از طریق کسب معرفت علمی و تجربی و هنجاری از رخدادهای بحرانی بوده است. لذا از دیدگاه ما، بحران آینده را باید در روش و بینش ما جستجو و تدبیر کرد.

اگر به گذشته نگاه کنیم، ریشه های این بحران را می توانیم از زمانی که فلسفه و علم راه خود را از هم جدا کردند، پی جویی کنیم. هنگامی که فلسفه و علم راه خود را از هم جدا کردند، بحرانی در قلمرو شناخت حاصل شد. در واقع بحران فوق از فلسفه آغاز گردید و رویدادهای اساسی قرن نوزدهم در قلمرو اندیشه و تفکرات کانت نیچه، راه را برای نظریه «هایدگر» در قرن بیستم هموار کرد که اساس و ماهیت هستی زیر سؤال قرار گرفت. در چنین شرایطی بود که پیوند مجدد علم و فلسفه برقرار شد و «پوزیتویسم منطقی» حاصل آن بود. «کارل پوپر» نشان داد که «علمی بودن نظریه در ابطال پذیری آن است». از این دیدگاه، نارسایی در ارزیابی و وارسی نظریه، خود بخود باعث نارسایی استقراء به مثابه دلیل مطلق است و از نظر «پوپر» منطق «قیاسی» ارزش تعیین کننده ای برای وارسی دارد و اساسی غیر قابل انکار برای حقیقت ایجاد می کند. البته این منطق به سهولت پذیرفتنی نیست و نارسایی درونی دارد.

بحرانی که در بنیان های شناخت علمی بوجود آمد، خود بخود با بحران بنیان های شناخت فلسفی همراه شد و هر دو آنها موجد ایجاد تعارضاتی در قلمرو کلان شناخت گردید و همه چیز در ابهام و تاریکی فرو رفت و در هاله ای از نسبیّت و تردید قرار گرفت.

۲ – ۵ بحران دولت های ملی

امروزه عصر جهانی شدن با شدت و ضعف های گوناگون موقعیت دولت ملی را دستخوش دگرگونی نموده، عناصر متشکله آن از جمله ملیت، سرزمین، حکومت و حاکمیت و نیز تعاملات میان آنها را متحول نموده است. به گونه ای که رابطه ی سنتی میان مشروعیت، کارآیی، استقلال و اقتدار به هیچ وجه نمی تواند مبین موقعیت دولت در عرصه داخلی و بین المللی باشد (قوام، ۱۳۸۰: ۶۹۴). دانیل بل نیز حدود پانزده سال پیش، مدعی شد که نهاد دولت _ملت «برای مسائل بزرگ زندگی بسیار کوچک است و برای مسائل کوچک زندگی بسیار بزرگ» (Bell, 1987: 14). گرچه تردید در کارآیی و شایستگی مهم ترین نهاد و سازمان سیاسی مدرن به اندازه ی عمر آن پیشینه دارد، اما فرایند پرشتاب و فراگیر جهانی شدن در دهه های اخیر، ناتوانی و ناکارآمدی نهاد دولت را به آشکارترین وجه نمایان کرده است.

فرسایش محیط زیست و اعتمادناپذیری قابلیت فناوری عالی مخاطرات تازه ای آفریده است که به مرزهای ملی بی اعتنا است. «چرنویل»، «حفره ی ازن»، «باران اسیدی» از جمله حوادث و تحولات اکولوژیکی اند که دارای چنان دامنه و حدّتی هستند که نمی توان از درون چارچوب های ملی به آنها پرداخت؛ از همین رو اینها ظرفیت دولتهای منفرد را در حفظ نظم داخلی از کار می اندازند. جنبه های دیگری نیز هست که مرزهای دولت _ملت را هر چه بیشتر خلل پذیر می کند. کافی است به جرایم سازمان یافته مثل قاچاق مواد مخدر و اسلحه اشاره کنیم (هابرماس،۱۳۸۰: ۱۰۵).

وقتی از «تحلیل رفتن قدرت» دولت _ملت سخن می گوییم در وهله ی اول به سیر تحول دولت مدرن نظر داریم که نخست با صلح وستفالی تولد یافت. سیمای نظام دولت _ملت در الزامات حقوق بین الملل کلاسیک و در توصیف های دانشمندان رئالیست در علم سیاست ترسیم شده است. بنا به الگوی که به این ترتیب ترسیم شده است دنیای دولت ها دربرگیرنده دولت _ملت هایی است که در یک محیط پر هرج و مرج به مثابه بازیگران مستقلی محسوب می شوند که در تلاش برای حفظ و توسعه ی قدرت خود به اتخاذ تصیم های کمتر یا بیشتر عقلانی دست می زنند. اما این الگوی سنتی هر روز کمتر با وضعیت جاری جور در می آید. در حالی که حاکمیت دولت و انحصار کاربرد نیروی قهر در ظاهر و به طور رسمی تغییری نکرده است، در هم تنیدگی های افزاینده جامعه ی جهانی این فرض را به معارضه کشیده است که سیاستهای ملی محصر در قلمرو ملی هنوز هم بتواند برای اداره ی سرنوشت دولت _ملت های منفرد حکایت کند (هابرماس، ۱۳۸۰: ۱۰۷).

چنانکه در تعریف جهانی شدن بیان شد، فرایند موردنظر عبارت است از ادغام مردم دنیا در جامعه ای واحد یا پیوند فرد _جامعه در گستره ای جهانی. به بیان دیگر بی بستر شدن روابط و کنش های اجتماعی در نتیجه ی فشردگی فضا و زمان، امکان برقراری روابط میان انسان های بسیار دور از هم یا به قول گیدنز، «دیگرهای غایب» را فراهم کرده، بستر و فضایی بسیار فراخ برای روابط اجتماعی پدید می آورد. بستر مورد نظر همان جامعه ی جهانی است که البته تا رسیدن به مرحله ی کمال و پیشرفته راهی دراز و پرفراز و نشیب دارد.

جهانی شدن را از لحاظ سیاسی، باید رهایی امر اجتماعی از سیطره ی دولت دانست. در مراحل مختلف دوران مدرن، مرزهای جامعه توسط دولت تعریف و تحدید می شد و مرزهای سیاسی کم و بیش بر مرزهای اجتماعی منطبق بود. مرزهای فرهنگی _هویتی نیز به واسطه ی تلاش های پایدار و حتی کم و بیش خشونت بار دولت، از مرزهای ملی فراتر نمی رفت و هرگونه فرهنگ فراملی و فروملی نوعی ناهنجاری و یا بحران قلمداد می شد. ولی فرایند جهانی شدن با فرسایش و نفوذ پذیر کردن مرزهای ملی، زمینه ی جدایی جامعه، روابط اجتماعی و فرهنگ را از نهاد دولت _ملت فراهم می کند. بنابراین امر اجتماعی بار دیگر در کانون علایق سیاستمداران و پژوهش گران اجتماعی قرار می گیرد.

رهایی امر اجتماعی از چارچوب دولت _ملت و شکل گیری جامعه ای فراملی، بازتعریف مسائل اجتماعی را ایجاب می کند. از زمان شکل گیری دولت به مثابه مهم ترین و قدرتمندترین نهاد سیاسی، بخش عمده ای از مسائل اجتماعی، همچون مسائل ملی قلمداد و در این سطح بررسی و تحلیل شده است. ولی فرایند گسترده و پرشتاب جهانی شدن با فراهم کردن زمینه های فرسایش فزاینده ی مرزهای ملی، باز تعریف مسائل اجتماعی _ملی به مثابه مسائل جهانی را گریز ناپذیر کرده است. چنین فرایندی از راه های مختلف به مخدوش شدن حاکمیت ملی و کاهش استقلال دولت می انجامد که به بهترین وجه در تحلیل رفتن اقتصادهای ملی نمود می یابد.

همچنین ناتوانی دولت از کنترل جریان جهانی اطلاعات به معنای تضعیف سلطه ی دولت بر فضا و زمان است که این نهاد مدرن آنها را در چارچوب سرزمین ملی محصور کرده بود. در جهان معاصر به واسطه ی کاهش هزینه های تحمیل شده توسط زمان و فضا، فضا و زمانی جدید به روی انسان ها گشوده شده که تاکنون قابل تصور نبود. این گستره چنان فراخ است که مهم ترین سازمان سیاسی مدرن به هیچ روی نمی تواند جریان های درون آن را محدود یا کنترل کند (Binsbergen, 1999: 298).

فرایند جهانی شدن مسائل اجتماعی، که به نظر یک پیامد تولید و مصرف بی وقفه و نشان گر جنبه ی تاریک تجدّد است(Lyon, 1999:44)، ناکارآمدی دولت ملی و سازمان سیاسی مبتنی بر آن را کاملاً آشکار می کند. در چارچوب دنیایی در هم تنیده که بخش های مختلف آن وابستگی عمیق و گسترده ای با یکدیگر دارند، اراده ی ملی به تنهایی نمی تواند از عهده ی درک و حل بسیاری از مسائل زندگی اجتماعی برآید. مسائل جهانی راه حل ها و تدبیرهای جهانی می طلبند و دستیابی به چنین راه حل ها و تدبیر هایی هم مستلزم شکل گیری و اقدام نهادهای فراملی، بین المللی و جهانی است.

بدین ترتیب حاکمیت ملی مخدوش می شود، چرا که دولت ها ناگزیرند قدرت و اختیارات انحصاری خود را تعدیل کنند و به سهیم شدن نهادهای دیگر در قدرت و اختیارات مودنظر تن دهند. به بیان دیگر، فرایندها و مسائلی مانند بین المللی شدن بازارها، خطر نابودی ناشی از جنگ هسته ای، گرسنگی، مهاجرت بین المللی، حقوق زنان و اقلیت ها، مسائل زیست محیطی و ده ها مسئله کوچک و بزرگ دیگر حاکمیت ملی را محدود و مقید می کند (Della porta, 1999: 21).

برجسته ترین نمود فراملی شدن مسائل اجتماعی و مخدوش شدن حاکمیت ملی، شکل گیری سازمان ها و نهادهای گوناگون فراملی است که روز به روز بر شمار آنها افزوده می شود. این امر به نوبه ی خود منجر به دگرگونی شکل سنتی دولت می شود، چرا که حاکمیت ملی به صورت های مختلف و توسط نهادهای بین المللی، فراتر از مرزهای ملی تداوم می یابد و اعمال می شود. این تحولات به معنای بین المللی شدن دولت است که تصمیم گیری جمعی و هماهنگی بین حکمومت ها را برای دست یابی به اهداف ملی و بین المللی گریز ناپذیر می کند.

کاهش توانایی استقلال دولت، کارآیی حکومت را کاهش می دهد و مشروعیت و اقتدار دولت _ملت را تضعیف می کند. به بیان دیگر، جریان ها و شبکه های جهانی ثروت، اطلاعات و قدرت، عرصه را چنان بر دولت تنگ می کنند که از انجام تعهدات خود، به ویژه تعهات رفاهی عاجز می ماند. بنابراین مشروعیت دولت روز به روز کاهش می یابد و به تبع آن حتی اعتبار و ارزش نظام سیاسی نیز زیر سؤال می رود (Castells, 1997: 343).

بدین ترتیب فرایند جهانی شدن، نیروهایی را آزاد می کند که دست به دست هم می دهند تا آزادی عمل حکومت ها و دولت ها را با کم رنگ تر کردن مرزهای سیاست داخلی، تغییر شرایط تصمیم گیری سیاسی، دگرگون کردن بستر نهادی و سازمانی جوامع سیاسی ملی، تغییر چارچوب قانونی و اداری حکومت ها و مبهم کردن خطوط و مرزهای مسئولیت و پاسخ گویی دولت های ملی محدود کنند (Held, 1991: 222).

۲ – ۶ بحران دموکراسی

دموکراسی امروزه در اصطلاح سیاسی به مفهوم برتری قدرت آرمانخواهانه ملی، و اداره ی حکومت به وسیله ملت می باشد (علی بابایی، ۱۳۹۱: ۳۲۳). مفهوم دموکراسی به حکومت و مردم باز می گردد و این که حکومت باید به دست مردم و برای مردم باشد. دموکراسی به سان یک ارزش اجتماعی و سازمان سیاسی، ریشه در یونان قدیم دارد. مفهوم اولیه ی دموکراسی، حکومت مستقیم توده ی مردم بوده است. در اواخر سده ی هجدهم طی انقلاب آمریکا، متفکرانی چون الکساندر هامیلتون، مسئله دموکراسی نمایندگی را مطرح کردند. همچنین با ظهور انقلاب فرانسه و تبلور مفهوم قدرت مردمی، مسئله گسترش دموکراسی بر سایر قشرها و بخش های جامعه، همچون زنان و فرودستان، مطرح گردید. به دنبال مسئله دموکراسی نمایندگی و ورود توده های مردم به دایره ی مشارکت دموکراتیک، متفکرانی چون جان لاک و منتسکیو مسئله محدودشان قدرت دولت و تفکیک قوا را در جهت تقویت دموکراسی نمایندگی به پیش کشیدند. در مقابل، روسو با طرح دموکراسی مستقیم، بر نقش توده ی مردم تأکید کرد. انگاره ی قدرت مردمی با ظهور جنبش های سوسیالیستی در کنار ظهور طبقه ی کارگر صنعتی اهمیت تازه ای یافت. به این نحو، دموکراسی اعتباری عام و جهانی پیدا کرد (توحید فام، ۱۳۸۱: ۲۶۶).

به طور کلی، «دموکراسی» مفهومی با تاریخی دور و دراز است، و بسیاری از خوانندگان جدید شگفت زده می شوند اگر بدانند که این واژه تا قرن دوازدهم فحش و ناسزا بوده، نه ستایش و تعریف. برای مثال، در یونان باستان، که این واژه در آن جا ریشه دارد، دموکراسی عموماً «حکومت عوام» فهمیده می شد (جکسون و دی. تنسی، ۱۳۹۱: ۲۲۰). با این حال امروزه دموکراسی، اصطلاحی است که به رژیم های سیاسی سراسر جهان در آخر قرن بیستم مشروعیت می بخشد. اما در حالی که متفکرانی چون فوکویاما با سقوط کمونیسم پیروزی دموکراسی لیبرال را جشن گرفته اند، در غرب این امر در سطح گسترده ای پذیرفته شده که دموکراسی نمایندگی کنونی آنچنان که باید، کار نمی کند. شواهد در این زمینه عبارتند از کاهش تعداد رأی دهندگان در انتخابات ملی در کشورهایی که رأی دادن اجباری نیست؛ افزایش ناپایداری وفاداری به احزاب سیاسی؛ و سرعت برجسته شدن موضوعاتی که به وسیله ی رسانه ها مطرح می شوند و سپس به همان سرعت فراموش می گردند. مردم کشورهای دموکراتیک، دلسرد، منفعل، بدبین و بی ثبات هستند. بنابراین، از یک طرف دموکراسی گرامی داشته می شود و از طرف دیگر نگرانی فزاینده ای در مورد چگونگی کارآیی آن در عرصه عمل وجود دارد.

افزون بر این، آن گروه از طرفداران جهانی شدن که گسترش فرایند جهانی شدن را مساوی با پایان دموکراسی در نظر می گیرند، جوهر دموکراسی را به موجودیت دولت های ملی گره می زنند. به عقیده ی آنها اصولاً دموکراسی زاییده ی دولتهای مدرن است که در سطح ملی شکل گرفته و تداوم یافته اند و خارج از این چارچوب نمی توان انتظار وجود نظام های دموکراتیک را داشت. به اعتقاد آنها جهانی شدن استقلال و حاکمیت دولت های ملی را زیر سؤال برده و آنها دیگر قادر به ارائه ی خدمات و کنترل فرایندها به نام مردم در داخل قلمرو خود نیستند. با گسترش این روند دولتهای ملی به تدریج حذف می شوند و متعاقباً دموکراسی نیز، که موجودیت اش متکی به موجودیت آنهاست، به پایان می رسد (رشیدی، ۱۳۸۶: ۵).

دیوید هلد، که بیش از هر متفکر دیگری راجع به موضوع «جهانی شدن و دموکراسی» مطالعه داشته، چارچوبی را برای دموکراسی جهانی فراهم آورده که آن را «الگوی جهان وطنی دموکراسی»[۱۵] نامیده است. هلد می پذیرد که در روابط و پیوندهای میان جوامع دگرگونی قابل توجهی رخ داده و ساز و کارها و نهادهای سیاسی موجود برای حل مشکلات مهم منطقه ای و جهانی، برای مثال در رابطه با نابرابری های جهانی و بی عدالتی اجتماعی، ناکافی می باشند. وی معتقد است که فرایندهای جدید قابل کنترل می باشند و به عبارت دیگر جهانی شدن به منزله ی «پایان سیاست» نیست، بلکه نمایانگر امکان تداوم آن به شیوه های جدید است که هلد آن را در «الگوی جهان وطنی دموکراسی» می یابد (رشیدی، ۱۳۸۶: ۱۱). نظریه ی او در مورد حکومت دموکراتیک جهان وطن تلاش مهمی برای ارائه یک برداشت جامعه شناختی در مورد امکان دموکراتیک شدن نهادهای سیاسی فراتر از دولت _ملت می باشد. هابرماس نیز معتقد است که اکنون که شهروندی در سطح فوق ملی در اتحادیه ی اروپا بازسازی شد، نیاز به ایجاد یک حوزه ی عمومی اروپاگستر وجود دارد. ویلیام کونولی در کنار طرح دموکراسی رادیکال استدلال نموده که باید درکی فراملی از ادعاها به عمل آید تا کسانی که سابقاً از حقوق شهروندی محروم بوده اند مورد پذیرش قرار گیرند. اما هنوز مسئله جهانی شدن از جانب نظریه پردازان این سنت ها بسیار کم مورد توجه قرار گرفته است. گاهی اوقات هلد به عنوان نظریه پرداز دموکراسی مشورتی شناخته می شود. او معتقد است که حکومت دموکراتیک جهان وطن دربردارنده ی بحث و تبادل نظر است. او از این عقیده ی هابرماس انتقاد می کند که انگیزه ی اجماع در همه ی کردارهای زبانی ساخته می شود و برای دموکراسی نیز اجماع ضرورت دارد. هلد از دموکراسی مشورتی چیز بسیار کلی تری را مراد می کند؛ یعنی اینکه تصمیمات مشروع تنها از طریق بحث و مشورت به وسیله ی مردم، که باید سرنوشت خود را تعیین کنند، حاصل می شود. او برخلاف هابرماس معتقد نیست که دموکراسی مستلزم ایده آل اجماع است؛ تصمیمات اکثریت باید الزام آور شناخته شوند (Held, 1991: 229).

مدل دموکراسی جهانی هلد اساساً متوجه بازسازی نهادهای سیاسی رسمی از پیش موجود در سطوح بین المللی و فوق ملی می باشد تا هم گرایش آنها را جهانی تر و هم خط مشی شان را دموکراتیک تر سازد. او به گونه ای مفید مسئله را خلاصه می کند:

باید در مورد معنا و مکان سیاست دموکراتیک در ارتباط با یک رشته از فرایندهای محلی، منطقه ای و جهانی همپوشنده بازاندیشی صورت گیرد. باید بر سه ویژگی فرایندهای جهانی تأکید شود: اول اینکه به هم پیوستگی فرایندهای اقتصادی، سیاسی، حقوقی، نظامی و فرهنگی «از بالا» در حال تغییر دادن ماهیت، وسعت و ظرفیت دولت حاکم می باشد، به طوری که توانایی «تنظیم کنندگی»اش به چالش کشیده شده و در بعضی از حوزه ها کاهش یافته است. دوم اینکه به هم پیوستگی جهانی و منطقه ای زنجیرهایی خلق می کنند که تصمیمات و برآیندهای سیاسی میان دولت ها و شهروندانشان را به هم پیوند می دهند و ماهیت و پویش های خود نظام های سیاسی ملی را تغییر می دهند. سوم اینکه گروه های محلی، جنبش ها و ملی گرایی ها «از پایین» دولت _ملت را به عنوان یک نظام قدرت نمایندگی و پاسخگو زیر سؤال می برند (Held, 1995: 267).

جهانی شدن تبعات آشکاری برای دموکراسی نمایندگی در بر دارد، چرا که این دموکراسی با استقلال و حاکمیت دولت _ملت پیوند دارد. اصل اساسی دموکراسی، که البته در نظریات و اَعمال دموکراسی های لیبرال کنونی محدود شده، این است که مردم باید سرنوشت خود را تعیین کنند و شرایط زندگی خود را اداره نمایند. ایده آل حق تعیین سرنوشت، از یک بعد فضایی آشکار برخوردار است: نهادهای دموکراسی نمایندگی که «مردم» به وسیله ی آنها حکومت می کنند همان نهادهای دولت _ملت هستند و حاکمیت مردمی همان حاکمیت دولت تلقی می شود. اگر استقلال و حاکمیت دولت _ملت به وسیله ی جهانی شدن از بین رفته، بنابراین دموکراسی لیبرال نیز به چنین سرنوشتی دچار می شود.

نقطه ی محوری بحث این است که استقلال دولت _ملت اکنون به شدت به وسیله ی فرایندهای جهانی محدود شده، در عین حال حاکمیتش بین نهادهای ملی، منطقه ای و بین المللی تقسیم گشته و به وسیله ی این تکثر محدود شده است. حکومت جهان وطن برای افزایش پاسخگویی نهادهای مسئول حکومت و نیز برای ارائه چارچوب قانونی که حقوق دموکراتیک را برای همه تأمین کند به بازتوزیع قدرت بین سطوح مختلف می پردازد. از این جهت آنچه را که هلد «اصل استقلال»[۱۶] می نامد در قلب دموکراسی جای دارد:

افراد باید در چارچوبی که فرصت ها را برای آنها ایجاد و محدود می کند از حقوق برابر (و به همین ترتیب از تعهدات برابر) برخوردار باشند. به عبارت دیگر، آنها باید تا وقتی که از این چارچوب برای نفی حقوق دیگران استفاده ننموده اند در تعیین شرایط زندگی خودشان آزاد و برابر باشند (Held. 1991: 228).

بنابراین، دموکراسی هم در بر دارنده ی حق بحث و مشورت دموکراتیک برای ممکن ساختن مشارکت در هدایت زندگی جمعی است و هم در بر دارنده ی حفاظت از حقوق فردی برای آزادی افراد در مورد زندگی خودشان.

از همین رو هلد پیشنهاد می کند که در کوتاه مدت سازمان ملل باید برای افزایش پاسخگویی دموکراتیک و تأمین حقوق دموکراتیک اصل گردد تا بتواند مطابق منشورش، به ویژه در رابطه با اجرای کنوانسیون های حقوق بشر و وعده ی مشهور «نجات نسل های آینده از بلای جنگ» به حیات خود ادامه دهد (Falk, 1995: 174). حقوق دموکراتیک، نظیر حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، باید در قوانین اساسی ملی و بین المللی تجسم یابند تا تضمین کنند که دموکراسی جهانی نه یک دموکراسی صوری بلکه یک دموکراسی واقعی است و توان تضمین استقلال فردی را دارد. در بلند مدت منشور ملل متحد می تواند گسترش یابد تا مجمع عمومی را بیشتر به یک پارلمان جهانی شبیه سازد و بتواند حقوق بین الملل را به موضوعاتی گسترش دهد که اکنون خارج از صلاحیت سازمان ملل هستند و اجرای این حقوق را در صورتی که لازم باشد با ابزار نظامی تضمین کند. اما برای ایجاد حداکثر پاسخگویی در موضوعات جهانی خاص مانند تنظیم بازارها و مسائل زیست محیطی باید قدرت منطقه ای نیز (مانند مورد اتحادیه ی اروپا) به ویژه در آمریکای لاتین و آسیا که دولت _ملت ها در سطح بین المللی بسیار ضعیف هستند، افزایش یابد. مدل هلد مبنی بر اصل «تصمیم گیری بومی» است که در اتحادیه ی اروپا برقرار می باشد: بر اساس این اصل تصمیمات باید تا حد ممکن به صورت محلی اتخاذ شوند تا پاسخگویی و مشارکت افراد علاقه مند به موضوعات خاص به حداکثر برسد. به علاوه، او پیشنهاد می کند که در موارد لازم باید رفراندم های بین المللی برگزار شوند (نش، ۱۳۹۱: ۲۹۳).

بطور کلی آنچه هلد پیشنهاد می کند عبارت است از گسترش توافقات بین المللی برای کنترل شرکت های چند ملیتی، الزام آنها به پرداخت حداقل دستمزدها، توجه به بهداشت و ایمنی کارگران، اعمال سیاست های فرصت برابر برای همه و … . همانگونه که او به درستی اشاره میکند از آنجا که شرکت های چند ملیتی برای پایه گذاری تولید در هر کشوری آزاد هستند چنین توافقاتی تنها در سطح بین المللی می توانند مؤثر واقع شوند (Held, 1995: 11). با این حال نباید فراموش کرد که هر چند، چارچوب نظری هلد برای تعریف پیوند جامعه و دولت مناسب تر می باشد، اما طلیعه ی واقعیت های حاصل از فرایند جهانی شدن دسترسی به آن را بسیار در فرادست قرار می دهد (رشیدی، ۱۳۸۶: ۲۳).

فصل سوم

الگوهای جایگزین سیاست

این فصل ابتدا جهانی شدن را از نگاه «نظریه پایان سیاست» مورد نقد و بررسی قرار می دهد. معارضه میان دو نهضت جهان گرایی و محل گرایی، قرن ۲۱ را عرصه تقابل فرهنگ ها و تمدن ها قرار داده است. قسمت عمده این تعارض ها ناشی از سوء تفاهم است. نظریه های متنوعی کمکی به شناخت و تدبیر این کج فهمی ها نکرده و حتی در پاره ای موارد به آنها دامن زده اند. وارثان تمدن های کهن نیز آنچنان درگیر معضلات مادی و شکلی هستند که فرصت و انگیزه ای برای تأمل و گفتگو روی مسائل معنوی و ماهوی برای پایان دادن به هرج و مرج جهانی ندارند. با وجود آنکه کاروان جهانی شدن همزمان در همه شاهراهها در حال حرکت است و قافله سالار مشخصی هم ندارد، مع الوصف مقصد آن هنوز در ابهام است و هر کس می کوشد آن را به سمت اهداف خود هدایت کند. در ادامه، این فصل به الگوهای محتملی که شایستگی، توان و ظرفیت جایگزینی سیاست را دارند، می پردازد. در واقع، در جهت پاسخ به سؤال فرعی سوم پژوهش، از آنجا که با جهانی شدن عرصه سیاست در دنیای متکثر امروزی، مفهوم، هدف و کارکرد آن به قلمرو فرهنگ نزدیک می شود، این فصل با طرح نظریه ی فرهنگی، ساختار و محتوای آن را از جهات و ابعاد مختلف تشریح می کند و در یک ارزیابی نهایی آن را به عنوان الگوی (پارادایم) جایگزین معرفی می نماید.

۳ – ۱ جهان گرایی و محل گرایی

در آغاز قرن بیست و یکم دو نهضت به ظاهر معارض جهان گرایی و محل گرایی همزمان در عرصه مناسبات جهانی تظاهر کرده اند. از یک سو کسانی می کوشند دنیا را به سمت یک سلسله ارزش ها و هنجارهای همگون و مشترک سوق دهند و از سوی دیگر، شمار کثیری از ملت ها، اقوام، فرهنگ ها و نژادها با هویت خاص خود پراکنده در سراسر جهان، نگران از استحاله در روند جهانی شدن، از خود واکنش نشان می دهند. این واکنش ها همواره عقلانی نیستند و بعضاً در مناطقی به تنش، بحران و خشونت تبدیل شده اند (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۵۷).

کسانی که معتقدند فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی معلول تفوق سرمایه داری لیبرال بر کمونیسم و عروج یک تمدن جهانی است، به این امید دل بسته اند که بقیه ایدئولوژی ها و فرهنگ ها و نظام های معارض لیبرالیسم، بازار آزاد و اقتصاد جهانی، خود به خود تسلیم این جریان غالب شوند. از نگاه آنان، جهانگیر شدن ارزش های غرب و شیوه های رفتاری حکومتی اجتناب ناپذیر است و دیر یا زود همه به معجزات و فوائد آن پی خواهند برد. در مقابل کسانی که در برابر این روند مقاومت می کنند، مدعی هستند که غربی شدن جهان مساوی است با نوعی «انقلاب پوچ گرایی»[۱۷]، که اساس روابط سنتی بشر با زمین و طبیعت را سست کرده، خدا را از صحنه بیرون رانده و با نشاندن انسان به جای او، همه چیز را با نگاه ابزاری و مادی تفسیر می کند. برخی فیلسوفان با نگاهی حسرت آمیز به گذشته و دوره پیشامدرن غبطه زمان از دست رفته را می خورند. از نگاه آنان، هر کس از میوه تلخ درخت روشنگری غرب تناول کرده، با دست خویش از بهشت معنویت رانده خواهد شد.

ساموئل هانتینگتن معتقد است که :«تاریخ پایان نیافته. جهان یکی نیست و تمدن ها بشریت را متحد و منتزع می کنند». از نگاه او، آنچه برای مردم بیشتر اهمیت دارد منافع اقتصادی یا ایدئولوژی سیاسی نیست، بلکه «ایمان و خانواده، خون و اعتقادات است که مردم هویت خود را در آن می بینند و حاضرند به خاطر آن بجنگند و کشته شوند. بی شک این نوع نگرش از اوضاع جهان امروز تبعات و نتایج بسیار بحث انگیز و تعیین کننده ای دارد که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت و یا احتمالا نسخه ای بدیل برای آن تجویز کرد. بیشتر از همه، کسانی که با نظریه های گوناگون اقتصادی و ژئوپلیتیکی درصدد تبیین اوضاع جهان و ملت ها و کشورها هستند و از منظر خود با پیش فرض های واقع گرایانه مادی به گرایشات انسانی و رفتار آنها در عرصه مناسبات ملی، منطقه ای بین المللی نگاه می کنند، باید در مقابل این چالش بنیادی پاسخگو باشند (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۵۸).

اگر فرض را بر اساس نظریه ی «رویارویی تمدن ها» قرار دهیم، در بسیاری از استدلال ها و احتجاجات نظری مبتنی بر پارادایم های غالب دوران جنگ سرد، از جمله غلبه اقتصاد و ایدئولوژی بر سیاست های حیاتی باید خط بطلان کشید. برعکس، وقتی هانتینگتن از خطوط گسل تمدنی یاد می کند، نگاه او فرهنگی است یعنی توجه او معطوف به ارزش ها و هنجارهای جوامع است که هویت افراد آن را تشکیل می دهد؛ هویتی که آنها حاضرند جان خود را فدای حراست از آن کنند.

۳ – ۲ وحدت، کثرت یا تنوع

منتقدان برنامه جهانی شدن ارزشها، هنجارها و فرهنگها، اساس همگونی و یکنواختی را زیر سؤال می برند و می گویند بگذارید انسان ها با تفاوت های خود در جوار هم زندگی کنند و یاد بگیرند که از تنوع گوناگونی لذت ببرند. باغ بزرگی که فقط از یک گونه گیاهی پر باشد چندان چشم نواز نیست. صحنه آرای باغچه با تنوع رنگ گل ها پدید می آید، همانگونه که ترنم نواهای دلنشین تنها از ترکیب اصوات گوناگون و سازهای مختلف حاصل می شود.

نکته ای که این گروه درباره ی برنامه های جایگزین، بر آن تأکید دارند این است که این برنامه ها نباید معطوف به مدل جامعه ی خالص باشند. چرا که ایجاد جامعه ای خالص مغایر با واقعیت های روز است. زیرا هیچ جامعه ای نمی تواند از نظر نژادی، مذهبی و ارزش های فرهنگی خالص باشد. به همین دلیل، آنچه که باید انجام داد، تلاش در جهت پیدا کردن راهی برای توسعه ی یکپارچگی و احساسات مشترک در جوامعی است که از عناصر مختلف تشکیل یافته اند. بهترین راه برای رسیدن به این مهم نه از طریق تسلیم در برابر تفاوت ها بلکه از طریق شناسایی و ایجاد سازش بین آنها تحقق می یابد (جوشکون، ۱۳۸۳: ۵۹).

در مقابل ادعای بالا، کسانی نیز انگشت روی تنش های قومی، خشونت های نژادی و فرهنگی و اختلافات سرزمینی می گذارند و می گویند اینها همه نتیجه دور شدن از ارزش های والای عصر روشنگری است که عقلانیت، مردم سالاری تساهل و تسامح، همزیستی و حرکت به سمت همگونی و هنجارهای مشترک جهانی را ترغیب و توجیه می کند.

از آنجا که استدلال هر دو گروه تا حدودی منطقی و ریشه در واقعیت ها دارد، به نظر می رسد ما با یک انسداد معرفت شناختی مواجه هستیم. چه می توان کرد که انسان ها، با جهان بینی ها، ارزش ها، فرهنگ ها، زبان ها، و هویت های مختلف در کنار هم و با مسالمت زندگی کنند؟ هنگامی که به راهبردهای علمی این پرسش اساسی می پردازیم و تجربیات تلخ و شیرین و فراز و نشیب های تاریخ را مرور می کنیم، به عمق و عظمت مشکل پی می بریم. مگر پیشینیان ما جز این اندیشه ای در سر داشتند؟ مگر پیامبران الهی، فیلسوفان، عالمان روشن بین و … هدفی جز ساختن دنیایی امن برای نوع انسان در سر داشتند؟ پس چه شد که ما در تاریخ چند هزار ساله تمدن بشری شاهد آن همه جنگ و خون ریزی، خشونت، ظلم، برادر کشی و نسل کشی بوده ایم؛ جنگهای صد ساله و سی ساله، جهانی و منطقه ای و محلی، قبیله ای و قومی … با آن همه شقاوت و قساوت؟ شاید کسی بگوید که این خشونت ها و بحران ها و کشتارها را نیز باید به عنوان قاعده و اصل بنیادی تنازع بقاء نوع برتر برای استمرار حیات موجودات روی کره زمین پذیرفت. ما در مقابل این پرسش و ابهام پاسخی نداریم (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۶۰).

۳ – ۳ زمینه های فرهنگی بروز بحران

هنگامی که فرهنگ و دیگر عوامل ذهنی وارد عرصه سیاست می شود، هم کار سیاستمدار پیچیده تر می شود و هم کار سیاست شناس و تحلیلگر سیاسی. سیاستمدار از آن جهت مواجه با مشکل می شود که به سادگی نمی تواند با اهرم های قدرت که در اختیار دارد حاصل بازی های سیاسی را به نفع خود تغییر دهد یا با دستکاری در علائق و ارزشها برای حفظ مشروعیت، در قدرت باقی بماند. از این منظر، امکان پیش بینی رفتار شهروندان در عرصه های مختلف سیاسی صرفاً در قالب روابط ابزاری، مکانیکی و علت و معلولی وجود ندارد و برای شناخت انگیزه های انسانی باید وارد جعبه سیاه مغز و آنچه که در ذهن می گذرد شد. از آنجا که فرهنگ سلسله اعمالی داوطلبانه، آگاهانه و مبتنی بر ارزش ها و هنجارها و پیشداوری هاست، شناخت زمینه های بروز افعال و کنش ها مستلزم شناختن و تفسیر حالات، احساسات، عواطف و موقعیت های روانی اجتماعی است که به انسان انگیزه حرکت، هدف و هویت می دهد (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۷۵).

برای مثال، اینکه ما همزمان سنت های ایرانی و مذهبی را با هم آمیخته و آمیزه هماهنگی برای هویت جویی خود در تاریخ ایجاد کرده ایم به مقدار زیادی نشأت گرفته از فرهنگ بومی ماست که در نهایت عنصر ایرانی را از عرب جدا می داند. این جدایی «ما» و «دیگری» همواره در طول تاریخ وجود داشته و ربطی به احساسات قوم گرایانه و نژادپرستانه ندارد. به تعبیر دیگر، این یک نیاز فطری و طبیعی انسان است که انگیزه هویت جویی را در او بیدار و تقویت می کند. حالا اگر کسانی یا نظامی درصدد نفوذ در زمینه های هویت سازی یک قوم یا ملت برای استحاله آن در یک نظام جهانی فراگیر برآید، طبیعی است که واکنش هایی را در پی خواهد داشت و احساساتی را برخواهد انگیخت. از آنجا که غلیان احساسات را نمی توان با ابزار موعظه و منطق فرو نشاند، بروز تنش، بحران و خشونت اجتناب ناپذیر می گردد. لذا تدابیر این بحران و مهار آن در سطح زیرآستانه برای پرهیز از جنگ، دغدغه ی اصلی خواهد بود.

۳ – ۴ تهدید تمدن ها از داخل

تنش های قومی، نژادی و فرهنگی را نباید منحصر به تمدن های قدیمی کرد، زیرا امروزه این بحران ها به داخل تمدن های پیشرفته صنعتی غرب نیز کشیده شده است. برخی نویسندگان غربی، ضمن همراهی با مسائل تمدنی که در نوشته های هانتینگتن، پال کندی و رابرت کاپلان منعکس است، معتقدند که خطری که تمدن غرب را تهدید می کند عمدتاً از داخل و ناشی از بی هویتی و نبود وفاق اجتماعی است که خود از تبعات تضعیف دولت _ملت در نتیجه جهانی شدن اقتصاد و تداخل فرهنگی _نژادی غرب بعد از جنگ جهانی دوم است. از این منظر، عامل داخلی بحران عبارتست از تغییر ساختار نسلها و رشد جمعیت اقلیت های قومی _نژادی و تبدیل شدن آنها به اکثریت، در کشورهای غربی مهاجر پذیر. در این تعبیر از رویارویی فرهنگ ها، خطوط گسل در مرزهای نژادی و مکانی قرار می گیرند و نوعی رویارویی میان اندیشه ملی گرایی و بین المللی گرایی[۱۸] موجبات فروپاشی تمدن غربی و شروع دوران هرج و مرج جهانی را فراهم می آورد (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۸۱).

پدیده ی چند فرهنگی را می توان مولد جامعه مصرفی جهانی و کوشش افراد برای بهره گیری از انتقال آزاد سرمایه و نیروی کار در جهان دانست. برای مثال، از زمانی که مرزهای اروپای غربی به روی هم باز شده، بسیاری از مهاجران جویای کار و آینده بهتر، می کوشند با مرارت و تحمل مخاطرات زیاد خود را به یکی از مرزهای کمتر حراست شده مجاور کشورهای بازار مشترک برسانند و در صورت توفیق به همه قاره دسترسی پیدا کنند (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۸۲).

ادعای برخی آن است که گرایش های چند فرهنگی در کشورهای مهاجرپذیر مفهوم سنتی دولت _ملت را به چالش می کشد و به تدریج احساسات و علائق ملی را به حالت رکود و خفتگی در می آورد. خطر این روند زمانی بروز خواهد کرد که به هر دلیل نیاز به بسیج ملی برای مقابله با یک بحران داخلی یا خارجی باشد و دولتمردان نتوانند روی عناصر مقوّم ملی گرایی حساب کنند.

۳ – ۵ شکاف تمدن ها

گروهی که سخن از هرج و مرج جهانی می گویند، در حقیقت می خواهند به کسانی که دل به جهانی شدن اقتصاد، فرهنگ، سیاست و جز اینها برای رفاه و صلاح انسان داده اند، هشدار دهند که مسیر انتخابی آنها بشریت را به بیراهه زوال و سقوط می کشاند. از نگاه آنها، هیچ دلیل منطقی وجود ندارد که نژادها و فرهنگ ها و تمدن های گوناگون با هویت مستقل و مکان مشخص روی کره زمین به سمت نوعی همگونی و یکپارچگی بروند. حتی برخی از آنها با توسل به استدلال های متافیزیکی و مذهبی مدعی هستند که وقتی میان زن و شوهر هم تفاهم وجود نداشته باشد، به جای زندگی در تنش مستمر و عذاب روانی، در شرع و عرف جدایی و طلاق به عنوان تدبیر نهایی تجویز شده است، بنابراین چه دلیلی وجود دارد که نژادها و قومیت های ناسازگار الزاماً با هم زیر یک سقف زندگی توأم با معارضه، کشمکش و بحران را تجربه کنند. آنها محل گرایی[۱۹] را بر جهان گرایی ترجیح می دهند و معتقدند بحران های تمدنی و فرهنگی و محیط زیستی جهان امروز از این طریق بیشتر قابل تدبیر است، و سرنوشت بشریت در این جدایی و تفکیک پذیری از نظر اجتماعی، سیاسی و معرفت شناختی رقم می خورد (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۸۳).

۳ – ۶ الگوی نظریه فرهنگی

دهه ی پایانی قرن بیستم شاهد تحولات شگرفی در تمام زمینه های علوم انسانی، به ویژه سیاست و روابط بین الملل بود. مطالعه سیاست و روابط بین الملل پس از عبور از فراز و نشیب های فراوان، وارد دوران فرامدرن شد. سنت پژوهش دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی روابط بین الملل که مبتنی بر دیدگاه های نو واقع گرایی و نئولیبرالی بود نتوانست چنانکه باید پاسخگوی تحولات دهه ۱۹۹۰ باشد. نو واقع گرایان کماکمان معتقد بودند که هرج و مرج بین المللی مانع اصلی همکاری میان دولت هاست (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۸۷). از این دیدگاه چون اقتدار جهانی برای مهار دولت های سرکش و قانون شکن وجود ندارد، هر کشور ناگزیر از تکیه بر امکانات خود برای تأمین امنیت و استقلال خویش است. همین دغدغه دولت ها را وادار به وارد شدن در اتحادیه های نظامی و امنیتی می کند و پناه جویی زیر چتر حمایتی نوعی آرامش خاطر نسبی به آنها می دهد. همکاری اقتصادی نیز در نهایت به نوعی تضمین های امنیتی منتهی می شود.

همانگونه که آگاهیم، جهان ما ملغمه ایست از دولت های بیشمار با فرهنگ ها و پیشینه تاریخی و تمدنی متفاوت. هیچ رئیس حکومت یا رهبر دولتی نیست که مدعی عقلانیت در رفتار و کردار خود نباشد. حتی حکومت های برآمده از انقلاب و کودتا نیز عقلانیت معطوف به هدف ها و ارزش های خود را دارند و در مواجهه با افکار عمومی دنیا از این بابت که عقلانیت آنها با عقلانیت موردنظر دیگران متفاوت است بیمی به خود راه نمی دهند. لذا، در بادی امر می توان گفت که در جهان متکثر امروزی همه حکومت ها داعیه رفتار عقلایی برای افزایش مطلوبیت خود، آزادی، عدالت، دموکراسی، حقوق بشر و … را دارند. پس به نظر می رسد ما با یک تناقض مواجهیم (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۸۹).

با کمال تأسف باید اذعان کرد که جهان ما سال هاست که با این پارادوکس خو گرفته است و قربانیان بیشماری نیز طی جنگهای صد ساله و سی ساله و جهانی و منطقه ای و محلی به تاریخ هدیه کرده است. همه قربانیان، صرف نظر از آنکه در کدام جبهه برای کدام آرمانی جنگیده باشند، شهدا، قهرمانان و جانباختگان وطن، ملت، سرزمین و آئین به شمار می آیند. آیا نظریه فرهنگی پاسخی برای این معما و تناقض دارد؟ آیا شیوه ها و رهیافت های مختلف استقرار صلح و پیشگیری از جنگ در دوران آرمانگرایی، واقع گرایی، رفتارگرایی و فرارفتارگرایی پاسخ مناسبی به این معضل داده است؟

پیش فرض اساسی نظریه فرهنگی آن است که رفتار انسان در زندگی فعال و پویای اجتماعی و برقراری رابطه با دیگران متأثر از الگوهای روابط اجتماعی[۲۰] و گرایش های فرهنگی[۲۱] است. این دو مؤلفه خود ریشه در الگوهای روابط میان فردی[۲۲] و ارزش های مشترک و اعتقادات[۲۳] دارد. با توجه به اینکه هیچ یک از مؤلفه های فوق دارای اولویت علّی نیستند، پیوستن به یک الگوی روابط اجتماعی منجر به پیدایش نوعی جهان بینی می شود و متقابلاً پیوستن به یک جهان بینی خاص زمینه مشروعیت یک نوع روابط اجتماعی وابسته به آن را فراهم می کند (Thompson, 1990: 1).

نظریه ی فرهنگی به دنبال شناخت زمینه ها و فرایند شکل گیری و بروز الگوهای رفتاری، ارزش ها، اعتقادات و ترجیحات ما در زندگی اجتماعی است و معتقد است از این طریق می توان رفتار سیاسی انسان را شناخت. نظریه فرهنگی یک چارچوب کاملاً نظری است و نباید انتظار داشت که در عمل همواره جواب دهد. البته این به معنای بی اعتباری و ضعف آن نیست.

نظریه فرهنگی یک نگاه کلان[۲۴] به جهان بینی دارد. اما این بدان معنی نیست که نظریه همواره صائب است و تصویر درستی از اوضاع جهان به دست می دهد. لذا اگر ما مواجه با مواردی شدیم که انتظارات مان را تأمین نمی کرد نباید دچار تعجب و سرخوردگی شویم. از آنجا که میان زندگی کردن و یاد گرفتن رابطه همیشگی و ملموس وجود دارد، بازیگران باید به ارزشها و اعتقاداتشان پای بند باشند، و از اینکه اوضاع جهان آن گونه که انتظار می رود نیست نباید متعجب بود. کشمکش های اخلاقی فراوانی که ما در زندگی تجربه می کنیم نتیجه همین پدیده است.

۳ – ۷ سیاست از نگاه نظریه ی فرهنگی

یکی از پرسش های همیشگی زندگی جمعی همواره تشخیص و تفکیک امور سیاسی از غیر سیاسی بوده است. به عقیده نظریه پردازان فرهنگی این تمیز معمولاً چندان روشن و شفاف نیست و اجماعی روی آن وجود ندارد. کانون توجه نظریه فرهنگی که در سال های اخیر وارد مطالعات علوم سیاسی شده شیوه های گوناگونی است که ما انسان ها را در جامعه به هم پیوند می دهد، یعنی موجب وفاق اجتماعی می شود (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۹۲). در همین راستا در عرصه ی جهانی نیز، شکل گیری و گسترش سازمان ها و رژیم های بین المللی را هم صرفاً نمی توان دلیل ضعف و ناتوانی دولت دانست. این سازمان ها در عین حال که به تقسیم حاکمیت ملی منجر می شوند، زمینه های همکاری بین المللی را نیز فراهم می کنند. بطوریکه دولت ها می توانند به واسطه ی همین همکاری ها، بر سرزمین تحت حاکمیت خود نظارت و کنترل بیشتری اعمال و با عوامل بر هم زننده ی نظم بین المللی مقابله کنند.

گونه های مختلف وفاق اجتماعی که در سال ۱۹۹۹ توسط گروه اروپایی مطالعات سیاسی[۲۵] در قالب نظریه فرهنگی انجام شده، پنج نوع وفاق و همبستگی اجتماعی را از هم تفکیک کرده است، که هر کدام الگوی خاص با پیش زمینه ی فرهنگی در هر واحد اجتماعی را مشخص می کند. آنها عبارتند از: «فردگرایی[۲۶]، سلسله مراتبی، تقدیرگرایی[۲۷]، مساوات گرایی[۲۸] و آخرین آن خودسامانی[۲۹]»، که نقطه مقابل وفاق و همبستگی اجتماعی است (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۹۳).

با این اوصاف، هنگامی که ما در صدد کشیدن خط تمیز میان امر سیاسی از غیر سیاسی بر می آئیم، باید نخست مشخص کنیم از منظر کدام یک از گروه های اجتماعی _فرهنگی با کدام خصلت ها به مسأله نگاه می کنیم.

مثلاً، فردگرایان می کوشند تعریف بسیار محدودی از سیاست به دست دهند. سعی آنها در این است که دست دولت را از امور بخش خصوصی کوتاه کنند، چون از دید آنها آنچه در حوزه خصوصی قرار می گیرد مشروعاً از سلطه اقتدار حکومتی آزاد است. مساوات گرایان می کوشند از اساس منکر تفکیک میان امر سیاسی و غیر سیاسی بشوند. از نگاه آنان همه امور جامعه به نحوی با سیاست سروکار دارد و همگان باید در تصمیم های حوزه عمومی به اجماع و وفاق برسند، زیرا این تنها راه رسیدن به یک زندگی مطلوب است.

سلسله مراتب گرایان، معتقد به شفافیت و توازن هستند. به عبارت دیگر، به عقیده آنها باید امور مربوط به حوزه های عمومی و خصوصی از هم تفکیک گردند. لذا آنجا که آنها از نقش گسترده دولت سخن می گویند با فردگرایان در تعارض قرار می گیرند و اصرار آنها بر مشارکت محدود و مبتنی بر صلاحیت، آنها را در مقابل مساوات گرایان قرار می دهد.

سرانجام، تقدیر گرایان هیچ اهتمامی در تفکیک میان حوزه عمومی و خصوصی به عمل نمی آورند، زیرا به هر دو آنها با بی اعتمادی، ترس و وحشت نگاه می نند. کوشش آنها کناره جویی از امور سیاسی و حفظ صیانت خود و کسان خویش است (کاظمی، ۱۳۸۱: ۲۹۵).

از آنچه که گفته شد نتیجه می شود که علم سیاست نمی تواند از نوع نگاه گروه های مختلف با انواع همبستگی اجتماعی، در تفکیک و تمیز امور سیاسی از غیر سیاسی بی تفاوت بماند. در عین حال عالمان سیاست باید بدانند که تمیز حوزه سیاسی از سایر حوزه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی، فن آوری و غیره بدیهی و آماده برای استناد نیست. لذا مرز میان سیاست و غیر سیاست را نمی توان صرفاً از منظر سیاسی تعیین کرد. در اینجاست که نظریه فرهنگی به کمک می آید تا فرایند شکل گیری ارزش ها و هنجارها و ترجیحات جامعه را برای ما روشن کند.

۳ – ۸ فرهنگ، مدیریت و مهار نظم جهانی

آغاز دهه ی پایانی قرن بیستم شاهد ظهور اندیشه های نو در عرصه سیاست و روابط بین الملل بود. در این میان نظریه فرهنگی نیز سعی می کند به جای برخورد با تنوع و کثرت بیشمار فرهنگ ها، آنها را به همان پنج گروه اصلی، که قبلاً به آن اشاره کردیم یعنی: فردگرایی، مساوات گرایی، سلسله مراتب گرایی، تقدیر گرایی و سرانجام خویش گرایی (خودسامانی) تقسیم کند. هر کدام از این گرایش ها دارای عقلانیتی مربوط به خود هستند. اگر بخواهیم نظم جهانی را از منظر گرایش های فرهنگی چهارگانه بررسی و تدبیر کنیم، باید نخست دریابیم هر کدام از آنها چه برداشت و ادراکی از این نظم دارند. مثلاً، این بدیهی خواهد بود که سلسله مراتب گرایان خواستار یک حکومت جهانی با همه قواعد و انتظامات و اقتدار الزام آور «لوایتان» باشند. اما از آنجا که احتمالاً این گروه به امکان ایجاد چنین حکومتی در شرایط فعلی بدبین است، درصدد دستیابی به بهترین گزینه بعدی، یعنی تدوین مقررات گسترده برای نظام بین المللی و همکاری و مشورت میان دولتی خواهد بود. دولت ها نیز مکلف خواهند بود به اصول و مقررات مدّون بین المللی، رویه ها و حقوق بین الملل عمومی پای بند باشند. از نگاه آنها، رژیم های بین المللی باید مبتنی بر قراردادهای صریح چند جانبه میان دولت های حاکم باشند و حکومت ها نیز به نوبه ی خود آن مقررات را در حوزه ی ملی مجری دارند.

فردگرایان برعکس گروه فوق، موافق حداقل مقررات حکومتی در سطح ملی و بین المللی هستند. از نگاه آنها، واگذاری امور به رقابت آزادانه در بازار به مراتب مؤثرتر از مقررات شدید و غلیظ حکومتی است. از نگاه این گروه، هرج و مرج در جامعه بین المللی نظم جهانی را تهدید نمی کند، بلکه این تفکر حکومت جهانی است که باعث تنش و بی نظمی می شود. از نظر آنها همه چیز را باید به بازار مبادلات واگذر کرد. مساوات گرایان هم به نحوی اعتماد به اقتدار دولتی برای ایجاد نظم در درون و میان دولت ها ندارند. اما در عین حال آنها به مکانیسم بازار هم بدبین و بی اعتماد هستند. به عقیده آنها دولت ها و شهروندان باید در یک دیالوگ و گفتگوی همه جانبه و آزاد به تفاهم و همکاری برسند. از دید آنها عضویت و همکاری با رژیم های بین المللی باید برای همه گروه ها داوطلبانه باشد. سرانجام، تقدیر گرایان معتقدند که نظم جهانی با عقلانیت و منطق قابل حصول نیست و امور دنیا را به بازار هم نمی توان سپرد. آنها با بدگمانی به سرشت انسان معتقدند که نمی توان به او اطمینان کرد. در سطح بین المللی نیز آنها معتقدند که تشخیص دوست و دشمن در عرصه بین المللی غیرممکن است و در نتیجه هر کشور برای مقابله با تنش ها و افت و خیزهای جهانی تا آنجا که مقدور است باید روی امکانات خود تکیه کند (کاظمی، ۱۳۸۱: ۳۰۱).

در مورد همکاری های بین المللی، مساوات گرایان همان حرف روسو را تکرار می کنند، که انسان ها ذاتاً خوب به دنیا می آیند، ولی در همه جا به وسیله نهادهای کوچک و بزرگ به فساد کشیده می شوند. آنها معتقدند که همکاری میان حکومت ها کار چندان ساده ای نیست. آنها برای احتراز از قوانین دست و پا گیر نهادها و حکومت ها به روابط میان بازیگران غیر دولتی بیشتر تمایل دارند، به نیروهای بازار هم برای تنظیم این روابط از طریق مزیت های نسبی چندان خوش بین نیستند.

تقدیرگرایان نیز به تمام صورت های همکاری با تردید نگاه می کنند و چندان اعتقادی به امکان قراردادهای بین المللی ندارند. به نظر آنها، حکومت ها نیز مانند افراد بی اعتماد هستند و به همین دلیل نمی توان امیدی به همکاری مفید میان آنها داشت. نتیجه چنین طرز تلقی آن است که خصومت، کشمکش، رقابت و اتکاء به خود همواره با روابط بین ملت ها عجین است. سلسله مراتب گرایان اصولاً به امکان همکاری میان کشورها خوش بین هستند و آن را مفید می دانند. اما گرایش آنان به دسته بندی و تفکیک میان «ما» و «دیگران» و تکیه روی دولت _ملت به عنوان بازیگر اصلی روابط بین الملل، شعاع دید آنها راکمی محدود می کند (کاظمی، ۱۳۸۱: ۳۰۴).

فردگرایان نیز تحت تأثیر دو گرایش قرار دارند. از یکسو اعتقاد به خودخواهی و خودگرایی انسان، مانع از عنایت به منافع دیگران و لاجرم همکاری می شود. از سوی دیگر، آنها با توسل به اصل عمل متقابل، صرفاً در صورتی آماده همکاری با دیگران هستند که منفعتی از آن حاصل کنند. آنها بیشتر مایلند خود را درگیر بازی های مجموع صفر کنند. بدین ترتیب، می توان گفت همه مسائل بین المللی و منطقه ای مطرح در عرصه روابط بین الملل را بر اساس استدلال های بالا میان گرایش های مختلف فرهنگی تحلیل نمود.

۳ – ۹ جهانگرایی فرهنگی

ژاک دلور، رئیس کمیسیون اروپا در سالهای ۱۹۹۴_۱۹۸۵، یک بار در واکنش به نظریه ی «برخورد تمدنها» ی هانتینگتن گفته بود: «درگیری های آینده به وسیله ی عوامل فرهنگی شعله ور خواهند شد نه عوامل اقصادی یا ایدئولوژیک. پس غرب نیاز دارد که نسبت به باورهای مذبی و فلسفی دیگر تمدن ها و شیوه ی نگرش دیگر ملتها نسبت به منافعشان شناخت عمیق تری پیدا کند و مشترکات موجود فرهنگها را بشناسد» (امیری، ۱۳۷۴: ۱۰۸). طبق این نظر می توان گفت که فرهنگ جهانی متعلق به تمدن بشری به قول داریوش شایگان نوعی «آگاهی جهانی» ایجاد کرده است که در حوزه ی وسیعی از باورهای سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی از طریق تغییرات و تحولات تکنولوژیک و رسانه ای تقویت شده است (قزلسفلی، ۱۳۷۹: ۱۴۸). از فرایند همین آگاهی جهانی است که امروزه بسیاری از ملتها، از رسانه های تصویری مشابه استفاده می کنند که آموزشهای آنها تقریباً شبیه هم است. این وجه از گفتگوی فرهنگها، دیگر نه به سلطه ی یک سیستم تک _فرهنگی بلکه به انحلال تک فرهنگی[۳۰] می انجامد (Hodge, 1996: 20). در بستر همین آگاهی فرهنگی از مشترکات تمدنی ملتها، می توان از جهانگرایی سیاسی یاد کرد که درصدد یافتن راه حل های همگانی و جهانی از طریق سازمان های بین المللی و قوانین جهانی است که بتواند به شکل گیری یک جامعه ی مدنی جهانی[۳۱] کمک کند. سازمان های دولتی و غیر دولتی که تعداد همین سازمان ها در پایان سال ۱۹۹۳ به ۶۹۶/۴ مورد رسیده است، درباره ی موضوعاتی چون امنیت جهانی، مسئله حقوق بشر، دموکراسی، تروریسم بین المللی، جلوگیری از آلودگی زیست _محیطی و … تلاش می کنند. جهانگرایی ایده ها نیز، درصدد تداوم توسعه و نوسازی است و از دیگر سو، متأثر از تغییرات محیطی، فرهنگ جوامع را نیز تشویق به دگردیسی فرهنگی برای پیش گیری از هر نوع شوک بحران ساز می کند (Inglehart, 1990: 16).

۳ – ۱۰ نظریه فرهنگی و انقلاب رسانه ای

تحول شگرف دانش فنی اطلاع رسانی، کامپیوتر، ماهواره، اینترنت و غیره تمام شئون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشورها را تحت شعاع قرار داده است. امروزه دیگر مرزهای سیاسی _حقوقی حاکمیت ها معنی قدیمی خود را از دست داده است. دولت _ملت ها به طور مستمر از درون و بیرون به چالش کشیده می شوند. مفهوم امنیت ملی، استقلال سیاسی، هویت فرهنگی به کلی تغییر یافته است. دانش فنی این امکان را به ما داده که در هر لحظه واحد در محل زندگی خود با کتابخانه های بزرگ دنیا، کنفرانس ها، سخنرانی ها، مراکز تجاری، فرهنگی، سیاسی، و غیره ارتباط مستقیم دوجانبه داشته باشیم. طبیعی است که دنیای امروز ما در آغاز قرن بیست و یکم تفاوت ماهوی حتی با یک دهه پیش دارد.

در این میان نظریه فرهنگی معتقد است که ما هیچگاه نمی توانیم فارغ از سلطه دانش فنی زمان خود زندگی کنیم. از دید تحلیلگران این نظریه، رسانه های جدید همزمان در دو جهت روی اجتماعات و تأسیسات و نهادها تأثیر می گذارند. به معنی این تحول در عین حال که زمینه تمرکز زدایی را فراهم نموده، می تواند شدیداً تمرکزگرا باشد. در همین راستا هم به مفهوم جهانی شدن امکان ظهور داده و هم به پدیده «محل گرایی» دامن زده است. از یکسو به همگرایی های داخل جوامع (وفاق ملی) و میان جوامع (منطقه گرایی) دامن زده است و از سوی دیگر به واگرایی های قومی، مذهبی، نژادی، جنسیتی و غیره انجامیده است. ظاهراً با یک تناقض بزرگ مواجه هستیم (کاظمی، ۱۳۸۱: ۳۰۶).

مسأله وفاق و همبستگی اجتماعی را در بحبوحه این تحولات رسانه ای سرگیجه آور می توانیم از منظر همان گروه های چهارگانه فرهنگی یاد شده در بخش پیشین، یعنی فردگرایان، سلسله مراتب گرایان، مساوات گرایان و تقدیرگرایان بررسی کنیم. البته تحلیل گرایان معتقدند که گروه تقدیرگرا که در دوران رسانه های سنتی به صورت غیر فعال هر آنچه از محیط به صورت یکجانبه به آنها تحمیل می شد می پذیرفتند، در دوران انقلاب اطلاعات و گسترش دموکراسی رسانه ای از انزوای خویش بیرون می آیند و برای صیانت خود موضع گیری و تأثیرگذاری می کنند. یعنی پدیده ارتباط دوجانبه با حداقل خطرپذیری که مطلوب محافظه کاران است، اشخاص بی تفاوت به مسائل سیاسی _اجتماعی و غیره را فعال کرده و انگیزه کافی برای ورود آنها به عرصه بازی ایجاد نموده است. زیرا حکومت ها دیگر قادر نیستند با کنترل مؤثر ارتباطات، مخالفان خود را شناسایی کنند. در واقع مفهوم «تله دموکراسی» یا دموکراسی از راه دور همین است. اگر حکومت ها مبادرت به کنترل روزنامه ها و رادیو و تلویزیون (رسانه های سنتی) کنند، اطلاعات و اخبار و آگاهی های سانسور شده بلافاصله در «سایت های اینترنتی» در گستره جهانی ظاهر می شوند و تنها با یک خط تلفن یا یک بشقاب ماهواره می توان به آنها دست یافت.

۳ – ۱۱ دموکراسی جهانی و عرصه سیاست فرهنگی

اجتماع گرایان سیاسی[۳۲] مانند کیملیکا[۳۳] معتقدند دموکراسی در یک تاریخ، زبان یا فرهنگ سیاسی مشترک ریشه دارد (سیمبر، ۱۳۸۲: ۴۲۰). همانطور که می دانیم، سیاست فرهنگی در جامعه ی مدنی ذاتاً اثرات دموکراتیک دارد چرا که باب پرسش هایی را در زمینه ی نوع زندگی هایی که قبلاً مسلّم و کاملاً درست فرض می شدند، باز می کند. سیاست فرهنگی بحث در مورد این موضوعات را برای گروه های مختلف و در زمینه های اجتماعی مختلف ممکن می سازد. مسلماً رسانه ها که در زمان و فضا گسترش یافته اند نقش مهمی در شکل دهی به این مباحث ایفا می نمایند. ما این موضوعات در آن دسته از تعاملات اجتماعی که کمتر قابل کنترل هستند نیز مطرح می گردند. موضوعات مشخصی وجود دارند که هر فردی باید زندگی اش را حول آنها سازمان دهد و بنابراین هر کس باید در بررسی مداوم چگونگی حل این مسائل اساسی مشارکت نماید.

همان گونه که هاترز اشاره می کند، رشد فرهنگ جهانی باعث می شود که محلی ها (کسانی که از نظر آنها وطن کاملاً آشکار طبیعی و ضروری است) نسبت به گذشته بسیار کمتر شوند؛ در فرهنگ جهانی خود امر محلی با امر جهانی طی فرایندهای جهانی _محلی شدن در هم می آمیزد. اما مهمترین نتیجه ای که از برداشت هاترز در مورد حکومت جهانی به دست می آید مطمئناً این است که جهان وطن گرایی گرایشی است که برای مقابله با گفتمان های جوهر گرایی فرهنگی و تسهیل مشارکت دموکراتیک جهانی باید ترویج و تشویق شود.

عرصه سیاست فرهنگی برای تحقق حکومت دموکراتیک جهانی بسیار محوری است. ستیز و دگرگونی هویت های موجود و کردارهای نهادینه شده، در ذات فرایند دموکراتیک شدن است و این نه فقط در موضوعات آشکارتر فرهنگی مربوط به جامعه ی مدنی جهانی، بلکه در عرصه های سیاست رسمی، دولت بین المللی و حقوق بین الملل نیز وجود دارد.

از آنجا که حکومت جهانی به گونه ای بازاندیشانه خلق می شود، بنابراین باید گفت که تنها این عقاید مطروحه در نظریه ی سیاسی نیستند که به بازسازی دموکراسی کمک می کنند. ادراکات بازیگران اجتماعی که در بحث در مورد کردارهای موجود و توسعه ی شیوه های جدید و برابرتر زندگی در نهادهای سیاسی رسمی و غیر رسمی شرکت دارند مهمترین عامل برای تحقق سیاست جهانی دموکراتیک هستند.

بطور کلی اگر قرار است امکان حکومت دموکراتیک جهانی مورد نظر هلد محقق شود اهمیت عرصه سیاست فرهنگی در آن فرایند باید درک گردد. در این راستا تعاریف و منافع حکومت احتمالی نیاز به تغییرات گسترده و اساسی دارند. در حال حاضر، اگر چه فرصت هایی برای انجام چنین تغییرات مهمی به وجود آمده، اما منطق روابط قدرت حاکم بر صحنه ی بین المللی و واقعیات موجود حاکی از آن است که الگوی دموکراسی جهان وطنی هلد از مرحله ی عمل فاصله ی زیادی دارد.

در این میان تئوری «مدرنیزاسیون بازاندیشانه» از قوت نظری و همچنین واقع گرایی بیشتری برای بازاندیشی دموکراسی برخوردار است. مهمترین گرایش های مدرنیزاسیون بازاندیشانه را می توان در آثار بک و گیدنز ملاحظه نمود. نقطه ی شروع مشترک نویسندگان مذکور این است که مدرنیته از طریق فردی شدن مشخص می شود. فردی شدن مبین یک سازمان اجتماعی است که بطور کامل از جوامع پیشاسرمایه داری مبتنی بر روابط اجتماعی جمعی و تحت سلطه ی اشراف جدا شده است. به هر حال، در مراحل قبلی سرمایه داری وجود نهادهای قدرتمندی چون دولت رفاهی، خانواده، اتحادیه های تجاری، احزاب سیاسی و کلیه ی نهادهای مذکور توانایی های تصمیم گیری افراد درباره ی زندگی خود و توسعه ی فردیت خویشتن را محدود می کردند. بدین لحاظ که حوزه های مشمول تصمیم گیری افراد نظیر کار، خانواده، سیاست، علایق جنسی و نگرش های ایدئولوژیک در حد وسیعی در قلمرو این نهادها قرار داشتند. گیدنز برای تبیین این دوره اصطلاح «مدرنیزاسیون ساده»[۳۴] را به کار برده است. در طول این دوره، در جامعه به اندازه کافی کالا تولید می شد و ویژگی اولیه ی آن امکان توزیع آنها در میان بخش های مختلف جامعه، هر چند به صورت نابرابر، بود (رشیدی، ۱۳۸۶: ۱۲۷).

بک استدلال می کند که امروزه ما شاهد جامعه ای نیستیم که کالاها را توزیع می کند، بلکه شاهد جامعه ای هستیم که «ریسک ها» را توزیع می کند. بک و نویسندگان دیگر با کاربرد مفهوم «ریسک» گسترش مخاطرات جهانی نظیر آلودگی محیط زیست، فاجعه های اتمی و ناپایداری های اجتماعی و اقتصادی را توضیح می دهند. به اعتقاد آنها، مخاطرات مذکور دارای ماهیتی جهانی هستند و از طریق نهادهای سنتی نظیر دولت _ملت قابل کنترل نمی باشند. به سخن دیگر، حوزه ی این مخاطرات فراتر از محدودیت های مرزی است که در چارچوب آنها امکان به کار بستن استراتژی های تعدیل کننده وجود داشت. در پاسخ به این ادعای فوکویاما که اکنون در «پایان تاریخ» تهدیدهای متوجه دموکراسی برای همیشه از بین رفته است، بک و همکارانش استدلال می کنند که شرایط کنونی بحران های عمیقی برای آزادی و دموکراسی در سطح ملی به وجود آورده و لذا باید بیشتر از هر زمانی برای دموکراسی تلاش کرد (رشیدی، ۱۳۸۶: ۱۲۸).

این نویسندگان دوره ی حاضر را به منزله ی دوره ای می نگرند که در آن فرصت های رهایی بخش و امکان تجدید ساختار مثبت جامعه وجود دارد. آنها مدعی هستند که امروزه فرایند فردی شدن سرعت گرفته و بحران نهادها اجازه داده تا افراد فرصت های بیشتری برای تصمیم گیری درباره ی زندگی خود داشته باشند. گیدنز این افزایش فرصتها را گسترش «سیاست های زندگی»[۳۵] می نامد؛ واژه ای که مبین افزایش توانایی افراد برای انتخاب شیوه های زندگی، خارج از سیطره ی طبیعت یا سنت می باشد. بحران نهادها توانایی تصمیم گیری درباره ی مسایلی را به افراد بخشیده است که قبلاً در چارچوب های نهادی تبیین می شدند. بر همین اساس، افراد برای تصمیم گیری درباره ی مسایل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آزادی بیشتری دارند. به سخن دیگر، تغییرات فرهنگی، تکنولوژیکی و ساختاری مردم را قادر ساخته تا به طور مستقیم تری مسئول زندگی خود بوده و در شبکه ی زندگی روزانه کنش قاطعانه ای داشته باشند.

در تحلیل بک، موفقیت های عصر مدرنیته در تضمین حقوق مدنی، آزادی بیان و قوه ی قضائیه ی مستقل باعث ایجاد یک نوع فرهنگ سیاسی جدید شده که نهادهای حکومت رسمی را در حاشیه قرار می دهد. به عقیده ی بک، در مدرنیته ی بازاندیشانه یک نوع اخلاقی شدن زندگی اقتصادی و اجتماعی وجود دارد که در آن عینیت مفروض، ضرورت الزامات فنی و نتایج سیاست های حکومت پیوسته زیر سؤال می رود و فرصت های جدیدی برای دموکراسی مهیا می گردد. مثال اصلی بک در اینجا سیاست جنبش زیست محیطی است که تا حد زیادی خارج از چارچوب احزاب سیاسی و رویدادهای بوروکراتیک دولت جریان داشته است (رشیدی، ۱۳۸۶: ۱۲۹).

خلاصه و جمع بندی بخش

1. سیاست، که به تعبیر رایج امری اجتناب ناپذیر زندگی اجتماعی در سطح خرد و کلان است، پس از عبور از فراز و نشیب های دوران کلاسیک و مدرن، امروزه وارد مرحله تازه ای از حیات پر زیر و بم خود شده است. هویدا شدن نشانه های بحران در افق قدرت و حاکمیت در آغاز قرن ۲۱، منجر به طرح نظریه «پایان سیاست» گشته است.
2. هنگامی که ارسطو از سیاست به عنوان سرآمد علوم یاد کرد، غرض او فعالیتی بود که بر پایه دانش و درک انسان برای رساندن جامعه به فضیلت و سعادت استوار است. اما همانگونه که در طی قرون شاهد بوده ایم، حکومت های خودکامه همواره مانع عمده فعلیت بخشیدن به ظرفیت های بالقوه انسان سیاسی بوده اند. قرن بیستم آخرین میخ را بر تابوت سیاست در مفهوم کلاسیک آن کوبید و در آغاز قرن بیست و یکم، بشریت ناگزیر از به خاکسپاری این میراث شوم و در انداختن طرحی نو برای نجات انسان در سال های پیش روست.
3. جنبش فرانوگرایی که دهه های پایانی قرن بیستم در غرب متداول شد، ریشه های خود را در اندیشه های نیچه و هایدگر جستجو می کند و توسط کسانی مانند میشل فوکو، ژاک دریدا و ژان فرنسوا لیوتارد فرانسوی مورد استفاده قرار گرفت. رسالت عمده این نگرش زیر سؤال بردن همه چیز، از معرفت، حقیقت، قطعیّت و جزء اینها در قلمروهای مختلف دانش بشری است. دراین رهیافت پژوهشگر می کوشد به کمک ساخت شکنی شالوده مفاهیم و پدیده های ذهنی اساس و تبار آنها را مورد پرسش قرار دهد.
4. در پایان این فرایند، علم سیاست و نظریه ی سیاسی در قالب علوم فرهنگی مطرح می شود. در نظریه فرهنگی تأکید روی روند و زمینه های شکل گیری اعتقادات، ارزش ها و ترجیحات است که ویژگی های محیط ملی را تعیین می کند.
5. نظریه ی «پایان سیاست» مانند بقیه ی تئوری های ریز و درشت قلمرو علوم اجتماعی قبل از آنکه حکایت از یک واقعیت علمی و تجربی آزمون پذیر کند، کوششی است برای طرح یک مسأله و یک عارضه ی جهانی که در آغاز قرن ۲۱ می تواند به عنوان یک دغدغه فکری در دستور کار اندیشه ورزان و نظریه پردازان قرار گیرد.
6. عمده ترین بحران و سردرگمی در قرن ۲۱ مربوط به تنگناهای شناختی و معرفتی است و از آنجا که مشکل اساسی ما در دوران های مختلف تاریخ، در واقع نداشتن ابزار و روش مناسب برای شناخت شکل و ماهیت و نداشتن بینش مکفی از طریق کسب معرفت علمی و تجربی و هنجاری از رخدادهای بحرانی بوده است، لذا بحرانی که بیش از همه بر سرنوشت انسان در قرن بیست و یکم تأثیر می گذارد، بحران روش شناختی است.
7. از نظر معرفت شناختی، مشکلات جهانی مثل تخریب محیط زیست و بحران های مالی موجب توجه و بررسی بیشتر محدودیت و خطرهای بالقوه عقل گرایی شده است. از نظر هستی شناسی، جهانی شدن معاصر موجب ترویج برداشتی متفاوت از دنیا شده و همچنین درک متفاوتی از سرعت و تغییر شکل گرفته است و از نظر روش شناختی، گسترش فوق قلمروگرایی منجر به ایجاد زمینه های جدید برای پژوهش و انواع شواهد علمی نوین گشته است.
8. فرایند جهانی شدن با رها کردن امر اجتماعی از چارچوب و حوزه ی استحفاظی دولت _ملت، عامل تغییر و تعدیل ساختارهای اصلی دولت مدرن است.
9. اگر جهانی شدن را فرایندی معطوف به فشردگی، سیالی، جریان، گسترش، حد و مرز زدایی و تحرک و انتقال سریع بدانیم، آن بخش هایی از زندگی سیاسی جهانی تر می شوند که بسترمندی کمتری داشته باشند و پیوندشان با بستر و مکان محدود و ضعیف و سست باشد. به بیان گیدنز، هر اندازه روابط و کنش های سیاسی بسترزدایی شوند، به همان اندازه جهانی می شوند. در حوزه های فرهنگ سیاسی که مبادله ی اجتماعی به صورتی نمادین در می آید، مرزهای طبیعی و سیاسی در برابر این گونه نهادها تسلیم می شوند و فضای جهانی به صورت عرصه ی شکل گیری و بازسازی نهادها و روابط اجتماعی فراملی در می آید.
10. محل گرایی در برابر جهانی شدن قرار می گیرد چرا که خاصیت این پدیده برخلاف تمایز و تفاوت و اصالت اولی، بر تضعیف مرزها، انگاره ها و حوزه دورگه بودگی و اختلاط منجر می شود.
11. پدیده چند فرهنگی، را می توان مولود جامعه مصرفی جهانی و کوشش افراد برای بهره گیری از انتقال آزاد سرمایه و نیروی کار در جهان دانست.
12. نظریه فرهنگی فرض را بر این می گذارد که انسان معمولاً فرصت طلب نیست، زیرا فرصت طلب برای هر امری توجیه پیدا می کند و ندرتاً دچار کشمکش اخلاقی می شود.
13. نظریه ی فرهنگی در واقع در پی فهم ویژگی های مختلف گروه های شاخص فرهنگی جامعه در شرایط مختلف پیش آمده، در نتیجه انحصار بوسیله یک گروه یا ائتلاف با گروه های دیگر است.
14. در آغاز قرن ۲۱ دنیا به عصری گام می گذارد که در آن رفتار سیاسی _اجتماعی به گونه ای فزاینده به مجاری فرهنگی و مدیریتی سوق داده می شود. این وضع محصول شرایطی است که به عنوان میراث قرن بیستم به ما رسیده است. این میراث، خوب یا بد، باعث شد که ملت ها، فرهنگ ها، اقوام و انسان ها از سیاست و ابزارهای زور، خشونت، فریب و بیگانه سازی گریزان شوند و برای امنیت، عدالت، سعادت، عزت و حرمت خود در تکاپوی مأمن دیگری باشند.
15. افزایش ظرفیت اطلاع رسانی و انقلاب رسانه ای، منجر شد تا شهروندان عادی توان و جسارت رخنه در تاریکخانه قدرت را پیدا کرده و نهادها و ساز وکارهای سیاسی را به چالش بکشند.

۱۶٫ سیاست فرهنگی، سیاست کردارهای دلالت گر است که از طریق آنها هویت ها، روابط و قواعد اجتماعی به چالش

طرحواره تصوریِ زبان، فعالیتی است که هم توجه ما را به خود می­خواند و هم از چنگ توجه ما می­گریزد. بنابراین سعی کردم با تعدد اشعار، به تحلیل طرحواره های بیشتری بپردازم. البته لازم به ذکر است بعضی از اشعار بیش از یک طرحواره را به خود اختصاص داده اند اما با توجه به وضوح طرحواره، آن را در این فصل ارائه دادم.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

۴-۱- طرح واره حجمی[۱۱]

یکی از انواع طرحواره­های تصوری،طرحواره حجمی می باشد. طرحواره حجمی مورد بررسی جانسون قرار گرفته است. به اعتقاد وی، انسان از طریق قرار گرفتن در محیط های اطراف که معمولاً دارای حجم و بعد هستند- نظیر اتاق، ماشین، خانه و … – که می توانند نوعی ظرف تلقّی شوند، و نیز قرار دادن اشیاء مختلف درون ظرفهای گوناگون، بدن خود را مظروفی تلقّی میکند که می تواند در ظرفهای انتزاعی قرار گیرد و یا طرحواره های انتزاعی از احجام فیزیکی در ذهن خود پدید آورد. در این پژوهش به این مبحث، اشاره شده است و علاوه بر تصورِ ظرف تلقّی شدن انسان، تمام مفاهیم انتزاعی که در عالم خارج فاقد حجم و بعد هستند نیز در این مقوله گنجانده شده اند. برای درک بهتر، به ارائه چند مثال می پردازیم:

• بیا بیرون از تو فکر
• افتادم تو فلاکت
• سعی کن تو منجلابِ اینجور فکرا فرو نری

با دقّت در مثال­های ارائه شده متوجه می شویم که ما برای فکر، فلاکت و بدبختی نوعی حجم قائلیم که حکم ظرف را پیدا می کنند و انسان به صورت مظروف درون آن ها قرار می گیرد.

بنابر تعریف فوق طرحواره حجمی را در نمونه های تصادفی انتخاب شده در بیت هایی از اشعار مازندرانی بررسی می کنیم:

• • 1. آسِمون مِه دل بَهیتِه مِیاء

لَلِه مِه دَس دَرِه، گِسفِن مِه هِمراه

āsemu::ne me del bāhite mi∞e

l∞le me d∞s dāre, gesfen me hemrāh

آسمان دلم را ابر گرفته است

نی لبک در دستم و گوسفند همراهم (اتا مجمه عاشقی؛ حسن علی خوش مکان، ص ۱۸).

• در این مثال شاعر به دل وسعت آسمان داده که غم مانند مه آسمان دلش را پر کرده است.

********************

• • 1. مِه بَسوتِه دل تِه پَشو زَندی

صبح ستاره ایی مِه وَر سو زَندی

me bāsote dele te pāšo zāndi

sobhe set∞rei me vār so zāndi

دل سوخته مرا بهم می پاشی

مثل ستاره صبح برای من نور افشانی میکنی (شعبان نادری).

• شاعر در این جا دل را دارای حجم تصور کرده که مانند ظرفی است که معشوقه اش درون آنرا بهم می زنند.

********************

• • 1. دل مِن کوره آهِنگِریِه

مِه سینه پای مالِ مِسگِریِه

dele men korehye ∞hengerie

me sine p∞ie māle mesgārie

دل من کوره آهنگری هست

سینه من جای پای مسگری هست (همان).

• در اینجا نیز دل دارای حجم و بعد متصور شده که شاعر آن­را کوره ی آهنگری در نظر گرفته که غم و اندوه در آن آتش به پا کرده است.

********************

• • 1. اون خِنِه کِنِشِه دَروازِه پولاد

سُخن گوش نِشونِه بر آمیزاد

تو آهوی وحشی مِن کهنه صِیاد

چَنگ مِن دَر بوردی صَد داد و بیداد

On xene keneše dāv∞ze pol∞d

Sox∞n gu::še nāšone b∞r ∞d∞miz∞d

To ∞hoye v∞ši men kone sey∞d

Č∞ng men d∞r bordi s∞d d∞d o bid∞d

آن خانه کیست که دروازه ی پولادین دارد؟

چرا سخن ها در گوش آدمیزاد نمی نشیند

تو آهوی وحشی هوشیار و من صیاد کارکشته هستم

اما از چنگم در رفتی، صد داد و بیداد!

• در این بیت سخن دارای حجم و بعد تصور شده است و موجودی زنده که می تواند در گوش انسان بنشیند.

********************

• • 1. بِهاربیَموئِه دَشتِ مَشت هاکِرده

مِه خَسِّه دِل شِه داغِ دَشتِ هاکِرده

مِه گَلی بُغضِ وارِه چی بِنالِم

اَسری چِش کِنارِه چی بِنالِم

شِه قَدِ تا ولِینگ شِکاکِمِه

تِه غِم له نِشا کِمِه

behār biāmoü d∞šte māšt hākerde

mexāse del še d∞ge dāšte h∞kerde

me gāli bogz vāre či benālem

āseri češe kenāre či ben∞lem

še q∞de t∞ ve ling šekākeme

te q∞me le neš∞ keme

بهار آمد و دشت عریان را لبالب از رنگ و بوی خوش کرد

و دل خسته من داغش را به دل ها ارزانی کرد

گلویم آماس بغض و بارش است چه بگویم

اشک درکناره چشمانم حلقه زده است چه بگویم

بالیم را فهمیده و پاهایم را تکیده و استخوانی می کنم

تا بوته غم تو را در دلم نشا کنم.(غریب سو جلیل قیصری)(نوچ محمود جوادیان کوتنایی)

• در اینجا غم که مفهوم انتزاعی است دارای حجم و بعد و مانند بوته گیاه در دل که مانند ظرفی در نظر گرفته شده کاشته می شود.

********************

• • 1. غم و غصه مه دل پر هاکرده

کدورت مه زانو ره شل هاکرده

مه یار در غریبی منزل هاکرده

مه ره نو بهار بلبل هاکرده

Q∞m o qose me dele por h∞kerde

kedorāt me z∞no re šel h∞kerde

me y∞r d∞r q∞ribi m∞nzel h∞lerde

me nobehere bolbol h∞kerde

غم و غصه دل مرا پر کرد

رنج و اندوه، زانوی مرا شل کرد

یار من در غربت ماندگار شد

و من از بی قراری چون بلبل نو بهار شدم

• در این مثال نیز غم و غصه دارای حجم و بعد است که دل مانند ظرف تصور شده که غم آن را پر کرده است.

********************

• • 1. آقوز کل بیمه دیمه دار سر

مر کپل زنه اینور و اونور

مره کپل نزنین آی آدما

شمه دل پاروئه من دارمه دلبر

Aqu::ze kel bime d∞ime dāre s∞r

mere k∞ppel z∞nne inv∞rā ou:nv∞r

mere k∞ppel n∞zenin āi ādema

šeme del pāroe men dārme delb∞r

دانه گردویی بودم بر شاخه درخت

از هر طرف به سویم چوب پرتاب می کنند

آی آدما به سویم چوب پرتاب نکنید

دلتان سوخته که من یار دارم

• شاعر دل را که مفهوم انتزاعی دارد آنرا دارای حجم تصور کرده که مانند تکه گوشتی پاره پاره می شود

********************

• • 1. بزن لَلِه لَلِه وای بلاره

چِش و دِهِون و هِوای بلاره

بزن لَلِه که این دل بیته غم

بزن لَلِه ته صدای بلاره

b∞zen l∞le l∞le vāye belāre

češ o dehon o hevāye belāre

b∞zen l∞le ke in delle b∞ite q∞m

b∞zen l∞le te sedāye belāre

نی بنواز که قربان آوای نی

قربان چشم و دهان و هوای نی

نی بنواز که دلم را غم گرفته

نی بنواز قربان صدایت

• در اینجا نی مانند موجودی زنده تصور شده که دارای چشم و دهان است و شاعر با او حرف می زد .

********************

• • 1. بلن بالا بلنی ر ته دارنی

امه مله قشنگی ر ته دارنی

امه مله قشنگی مال رشت

منا ته عاشقی دنیا ر مشت

belen bālā belendi re te dārni

∞me m∞le q∞šengi re te dārni

∞me m∞le q∞šengi māle r∞šte

menā te āšeqi denye re m∞šte

بلند بالا قد بلندی داری

در محل ما قشنگی را تو داری

در محل ما قشنگی مانند رشتی هاست

عشق من و تو دنیا را فرا گرفت

• در اینجا شاعر ، عشق را که مفهوم انتزاعی دارد دارای حجمی با قابلیت پر کردن تصور کرده که دنیا را فرا گرفته است.

********************

• • 1. تِلا تِه وَنگِ وا بَیتِه کِلی رِ

کَهو کورِک بَزِنِه تِه گَلی رِ

چِه بیخِد بیخِدی وَنگِ وا کِنی

ویشار هاکِردی خوجِه پاپِلی رِ

telā te v∞nge vā b∞ite keli re

k∞ho ku::rek b∞zene te g∞li re

če bixed bixedi v∞nge vā keni

viš∞r hākerdi xo je pāpeli re

خروس سر و صدایت لانه را فرا گرفت

گلویت دچار سیاه زخم گردد

چرا بی جهت سر و صدا می کنی

پروانه را از خواب بیدار کردی

• در این مثال ، صدای خروس که در عالم واقع دارای حجم و بعد نیست، دارای حجمی با قابلیت پر کردن تصور شده که لانه را پر کرده است.

********************

• • 1. غَم و غِرصِه مِه دِل پِر هاکِره

کِدورِت مِه زانو رِه شِل هاکِرده

فلِک چِتی مِه رِه لینگِ لو کِندی

مِرِه آوارِه کوه به کوه کِندی

Qam o qerse me dele por hākerde

Kedu::ret me z∞no re šel hākerde

f∞lek četi mere linge lu:: kendi

mere āvāreie ku::h be ku::h kendi

غم و غصه دلم رو پر کرده

کدورت قدرت راه رفتن را از من گرفته

فلک چگونه مرا لگدمال می کنی

مرا آواره کوه به کوه می کنی

• در این مثال نیز شاعر غم و غصه که فاقد بعد و حجم هستند دارای حجم و بعد تصور کرده همچنین دل را مانند ظرفی در نظر گرفته که غم و اندوه آنرا پر کرده است. همچنین کدورت مفهوم انتزاعی هست دارای قدرت تصور شده قدرت راه رفتن از شاعر گرفته است

********************

• • 1. مِن هِی بِنالِم شِما هادین گوش

کوه اَندِه سَنگینی کِنده مِه دوش

اَتی مِه دوش اَتی مِه دِل کِنار

غَمِ دوش کَشِمبِه دیار به دیار

men hey benālem šemā hādin gu::š

ku::h ∞nde s∞ngini kende me du::š

∞ti me du::š āti me dele ken∞r

q∞me du::š k∞šembe diār be diār

من پیوسته ناله کنم و شما هی گوش کنید

به اندازه کوه بردوشم سنگینی می کند

مقداری بر دوشم و مقداری در گوشه دلم

دیار به دیار غم را بر دوش می کشم(بلبل سر کوه؛ علیرضا خسروی آلاشتی).

در این بیت غم که مفهومی انتزاعی است، دارای حجم و وزن تصور شده که مانند کوهی بر دوش شاعر سنگینی می کند و آن را از محلی به محل دیگر به دوش می کشد.

********************

• • 1. هفت کِندِ لَلِه وارِه غم بَهیتِه

مِه دِل بهانه همدم بهیتِه

بَتِتِمِه کوه به کوه یارِّ نَدیمِه

مِه چِش وارِش و شبنم بهیتِه

H∞ft kende l∞le vāre q∞m bāhite

me dele b∞hu::ne h∞md∞m bāhite

b∞tetemeh ku::h be ku::h y∞re n∞dime

me češe vāreš š∞bnem bāhite

نی لبک هفت بند را غم گرفت

دل من بهانه همدم گرفت

دلم کوه به کوه گشت یار را ندید

اشک مثل شبنم و بارون چشمانم را گرفت (شعبان نادری).

• در این مثال هم غم دارای بعد و حجم تصور شده که هفت قسمت از نی را پر کرده است و همچنین دل در اینجا موجودی زنده متصور شده است که بهانه ی معشوقه را میگیرد.

  • 1. دِل رِه گِمبِه غَم نَخور، چارِه نیه

تِه غَم بُخردِن روز رِه کِناره نیِه

کِدوم شَهره که عاشقِ ناله نیِه؟!

کِدوم دِله که تیر خورنِه و پارِه نیِه

Del re gemme q∞m n∞xer čāre niye

te q∞m b∞xerdene ru:z re kenāre niye?!

kedu:m Š∞hrekeāŠeqe nāle niye?!

kedu:m dele ke tire xerne o pare niye?!

به دل میگویم غم نخور که غم روزگار را چاره ای نیست

غم روزگار بی پایان است

کدام شهر است که پر از ناله ی عاشق نیست؟

کدام دل است که تیر نمی خورد و پاره نیست؟(از مصیبت روزگار غمگین و آزرده نیست؟).

• در این مثال دل را دارای حجم و بعد تصور کرده و گویی موجود زنده ای است دارای گوش که حرف های شاعر را می شنود.

********************

۴-۱-۱۵-زمونه بشکنه دل ره سنگ تفرقه جه

نه قوم و خویش بموندسه و نه دوس و برار

zemu:ne beškene del re s∞nge t∞frege je

nā gome xiš bāmu:ndesse nā du:s o berār

زمانه با سنگ تفرقه دل را شکسته

نه قوم و خویش برایم مانده و نه برادری

• در این مثال زمان که مفهومی انتزاعی است ، دارای حجم تصور شده و تفرقه که خود نیز مفهوم انتزاعی است ، دارای حجم تصور شده که مانند سنگی دل را میشکند. در اینجا دل نیز مانند دارای حجم تصور شده که مانند شیشه با سنگ تفرقه میشکند.

********************

۴-۱-۱۶-مه جان سو بکشیه انجه دل سر

مه جان پرده نمانه: چشمه ور

me jāne su: b∞kešie ∞nje dele s∞r

me jāne p∞rde nemane češme v∞r

جانم بر دل پاره و خسته ام، روشنی دمید

جانم در کنار چشمه، پرده و تصویر می نمایاند

• در این مثال شاعر جان را دارای بعد و حجمی تصور کرده است که دارای روشنی است و می تواند روشنی ببخشد. در این شعر جان توانسته به دل شاعر روشنی ببخشد.

********************

۴-۱-۱۷- جان خدا مه جا پدر هاکن

هر کاری من کمه ته یاری هاکن

مه دل پر بئیه خالی هاکن

مه کهنه دشمن کناری هاکن

jāne xedā me jā pederi hāken

h∞r kāri men kemme te yāri hāken

me del per b∞iye te xāli hāken

me ku:hne dešmenne kenāri hāken

خدایا برای من پدری کن

هرکاری می کنم یاریم نما

دردهای دلم را خالی نما

دشمن دیرینه ام را محو کن

• دل در این مثال نیز مانند ظرفی دارای حجم تصور شده است که درون آن پر شده است و شاعر میخواهد که خالی شود.

********************

۴-۱-۱۸- اَتا دَریو بِرمه دارمِه، مِره مَشتِ هسته نِواجِش

هول این دارمه بِوارِم، جایِ اثری خون بیه چِش

مه زلیخا نالِه کِنده، سنگِ دلِ پاره کنده

ویشه از داغ وِ خالی، نامرال موندِنه نا مِش

∞tā d∞ru: berme dārme, mere māšte hāste nevāješ

Hu:le in dārme bevārem, jāye ∞seri xu:n bie češ

me zoleixā nāle kende, s∞nge dele pāre kende

više ∞z dāqe ve xāli, nā merāl mu:ndene nā meš

یک دریا گریه ام، پر از ناله و نوا

می ترسم ببارم و خون بجای اشک از چشمانم سرازیر شود

دل سنگ از ناله های یارم پاره می شود

از داغ او بیشه خالی از آهوان است.

• در این شعر، شاعر ناله و نوا را دارای حجم تصور کرده که درون او را پر کرده است. همچنین سنگ را موجودی زنده متصور شده که دارای دل است و در اینجا دل هم دارای حجم و بعد است که برایش ناله ها پاره پاره می شود.

********************

۴-۱-۱۹- دل رِ گِمه نوش پاره پاره

تِرِ با دختر مردم چیکاره

چِش رِ گمه چش، تو نکن نظاره

زوون گمه بلاگردون یاره

del re gembe nu:š pāre pāre

tere bā kijāye m∞rdem čikāre

češ re gembe češ, tu: nāken nezāre

zevu:nne gemme belā g∞rdu:ne y∞re

به دل می گم پاره پاره نشو

تو را با دختران مردم چه کار!

به چشمانم می گویم: نگاه بد نکن

با زبان می گویمبلاگردان یارم شوم

• دل در اینجا، جان دارمتصور شده ، مانند انسان دارای گوش است که میتوان با او حرف زد.یعنی به آن حجم داده است.

********************

• • 1. چی اِسا موندِنه، مه دئیِن وسِه؟!

من و دل سبزی و تنهایی و غم؟!

هرزمونی که بخواهی، شِه کَشه دارمِه بِهار

در و دیفارِ مه دل، عکس مه یار

دل پیش سفره ی سر خواهونی

مجمعه مجمعه امید، آرزو جوراجور

ته بِلا بَنه مِره، بسم الله…

Či esā mu:ndene me d∞eiene vese?!

men o del s∞bzi o t∞nhāei o q∞m?!

H∞r z∞mmu:ni ke bexāhi še k∞še d∞rebe beh∞r

D∞r o difāre me del , ∞kse me yāre

Del piše sofre s∞r xāhu:ni

M∞jm? m∞jm? omid ārezu: ju:rāju:r

te belā b∞nne mere, besmellāh

چه چیز بهانه موندنم می شود؟

نه، دل سرسبز و شاد من با غم و تنهایی دمساز نیست

هرزمانی که بخواهی، بهار در آغوش دارم،

بر در و دیوار دلم عکس یارم دیده می شود.

در برابر دل، بر سر سفره عشق

مجمعه مجمعه امید و آرزوهای رنگارنگ بر سفره چیدم

فدات شوم بفرمایید و کنار سفره بنشینید…

• در این مثال دل مانند اتاقی دارای حجم و بعد است که در روی در و دیوار آن عکس معشوقه ی شاعر چسبانده شده و همچنین امید هم دارای حجم تصور شده که آن را داخل سینی بر سر سفره چیده است.

  • 1. دلم تنگ و دلم تنگ و دلم تنگ

خودِم چابُکسِوار اسب خوش رنگ

اگر تو بوشی کوه دماوند

ترِ نوِرمه و تِر بئیره ننگ

Del∞m t∞ng o Del∞m t∞ng o Del∞m t∞ng

Xod∞m čābok sev∞re ∞sbe xošr∞ng

∞ger tu: bu:ši ku:he D∞māv∞nd

tere n∞verme o tere bāeire nāng

دلم تنگ و دلم تنگ و دلم تنگ است

خودم چابک سوارم و اسبم به رنگ زیبا است

اگر تو به ابهت کوه دماوند شوی

تو را نخواهم گرفت، ننگ بر تو باد!

• در این مثال نیز، دل دارای حجم و بعد است که میتواند تنگ باشد.

********************

• • 1. اَور بِمو کو رِ سیو هاکِردِه

وارِش بِموئِه وَرفِ او هاکِرده

رَنگرَج مِه دِل رِ کَهو هاکِرده

سیو چِشمون مِه روزِ شو هاکِرده

āvr bemu: ku: re siu: hākerde

vāreš bemu:e v∞rfe ou: hākerde

rāngrāj del re k∞hu: hākerde

siu: češmu:n me ru:ze šu: hākerde

ابر آمد کوه را سیاه کرد

باران آمد و برف را ذوب کرد

رنگرز دلم را کبود کرد

سیاه چشمان روز را سیاه کرد

• دل در اینجا نیز دارای حجم و رنگ است که در اینجا، رنگ او کبود می شود.

********************

• • 1. کَهو آسمونا دی بزه نپار

گالش اون دیاری، سردنه مارمار

مره دور هاکرده، ت فکرا خیال

دل، پیش تجنه آ، من وِنه دنبال

K∞hu: āsemu:nā di b∞ze nepār

Gāleš u:n diāri, s∞r dene mār mār

mere du:r hākerde, te fekrā xiāl

del, piš t∞jene ā, men vene denbāl

آسمان آبی همچون نپار دود گرفته شد

گالش از دور گاوش و با نوازش به سوی گاو بنه می خواند

دلم گرفت و فکر و خیال تو تمام وجودم را پر کرد

دلم در پی تو می دود و من به دنبالش می دوم.

• در این شعر فکر و خیال دارای حجم است که تمام وجود شاعر را گرفته و همچنین دل دارای حرکت است که در پی معشوق می دود.

********************

• 1. طرحواره حرکتی

از دیگر انواع طرح های تصویری، طرح واره حرکتی (P∞th Schem∞)است. به اعتقاد جانسون، حرکت انسان و مشاهده حرکت سایر پدیده­های متحرّک، تجربهای در اختیار انسان قرار داده تا طرح وارهای انتزاعی از این حرکت فیزیکی در ذهنِ خود پدید آورد و برای آنچه قادر به حرکت نیست، چنین ویژگی­ای را در نظر بگیرد«(صفوی، ۱۳۷۹: ۲۷۵). ما همواره در گفتمان­هایمان در طول شبانه روز تغییراتی را مشاهده میکنیم که گویا نمودارِ مسیری حرکتی اند و آدمی برای رسیدن به آ نها بایستی از نقطه ای آغاز کند تا به نقطه پایان برسد و این حرکت و گذر، نیازمند زمان است که به طور پنهان یا آشکارا در این طرح واره مطرح است. برای درک بهتر، به ایراد نمونه هایی می پردازیم:

آخرش یه روز به حرف من می رسی.

این قصه سرِ دراز دارد.

دوستی با آدمای ناباب آخرش تورو به ترکستان هدایت می کنه.

همانگونه که ملاحظه می شود، تصورِ رسیدن به مقصود حرف با طی کردن مسیری آبستنِ زمان، یا سر و ته داشتن قصه همچون مسیری طولانی و یا رسیدن به مکانی نامعلوم درجریان رفاقت با دوستان ناباب، همه و همه برگرفته از تجربیاتی است که در تشریح موضوع به آن ها اشاره شد.

« من ایستاده بودم

تا زمان

لنگ لنگان

از برابرم بگذرد»

تصور لنگان لنگان قدم برداشتنِ زمان که مفهومی است انتزاعی و گذشتنش از برابر شاعر، تداعی کننده تابلویی پویا و روان است که اگرچه صفت لنگ لنگان، حرکت ذهن را با دست اندازهایی روبرو می سازد اما نمی تواند مانع حرکت در امتداد یک مسیر طولانی شود.

• • 1. گِتِه مِه ذِهنِ جِه، یور بوردِه قدیمایِ خِشی

بوردِه مِه خاطِرهِ جا، اون همه آواز و سرود

گِته دیگه، مِره خونِش دنی یِه

«تِرِز[۱۲]» بلبل و بِرمِه؟!

مِن کِجه، بِرمِه کِجِه؟!

دیگه اون ولگِ سیما، خونِش وارِش

درِه لَس­لَس شونیه مِه خاطِرِ جا

دیمِه«لوشکا» ملج تک

مِه نفس تازه، مه دل مِشت امید

ناشته فرقی مِه پلی، شو یا روز

وارِشی، آفتابی

اون «تِرِز» پر بیه مه خونِش و سوت

مه دهون بوی خدا دا، دل و جان بوی امید

بال و پر بوی اناریجه و اوجی زولنگ

منا غِرسه، منا برمِه؟!

«ترز» بلبل آ، بی خونش و لال؟!

«ترز»بلبل آ، تنهایی و غم؟!

مگه مه دل خواسه؟

به خدا نِشتِنه شادی دزدون

qete me zehne je yu:r borde q∞dim∞ye xeši

bu:rde me x∞tere jā, on h∞me āvāz o sorod

gete diqe mere xu:neš dānie

tereze bolbol o berme?!

men keje, berme keje?!

Dige on v∞lge simā, xu:neše v∞reš

D∞re l∞s l∞s šone me xātere jā

D∞yme loškā m∞leje tek

me n∞fes tāzeh, me del māšte omid

nāštā f∞rgi me p∞li, šo yā roz

vāreši, āftābi

on tereze b∞ie me xu:neš v∞ su:t

me dehon bu:ye xed∞ dā, del o jān bu:ye omid

bāl o p∞r bu:ye enārije o u:ji o zol∞ng

menā qerse menā berme?!

terez bolbol ā bixu:neš o lāl?!

terez bolbol ā , t∞nhāei o q∞m?!

M∞ge me del xāse?

Be xedā neštene šādi dezun

می گفت، خوشی های گذشتهاز ذهنم بیرون رفت

آن همه ترانه و آواز نیز از ذهنم بیرون رفت

می گفت دیگر انگیزه ی خواندن در من نیست

بلبل ارتفاعات جنگلی غرب شیرگاه گریه کند؟

من کجا؟ گریه کجا؟

دیگر آن رقص برگ، آواز باران، انگار می­خواهد آهسته آهسته از خاطرم محو شود.

من بر بالا درخت ملج در «لوشکا» بودم[۱۳].

نفسم تازه بود و دلم سرشار امید

شب برایم چون روز بود- روزهای آفتابی و بارانی برایم فرقی نداشت

آواز و سرودم، پهنه ی «ترز» را پر می کرد

دهانم بوی خدا می داد، دلم بوی امید و

بال و پرم بوی اناریجه و پونه و زلنگ.

من و غصه؟ من و گریه؟

بلبل «ترز» لال بماند؟ آواز نخواند و تنها پرغم باشد- باورکردنی است؟

مگر دلم می خواست؟!

به خدا قسم! دزدان شادی نگذاشتند

• در این شعر شاعر از کلماتی مانند بورده (رفته) و لَس لَس ( آرام آرام) که نشلن دهنده حرکت هستند برای خاطرات قدیمی به کار برده است. یعنی خاطرات را دارای حرکت تصور کرده که آرام آرام از ذهن او حرکت میکنند و خارج می شوند. البته در این شعر در مصرع “مِه نفس تازه، مه دل مِشت امید” دل را ظرف درنظر گرفته که امید را هم که مفهوم انتزاعی دارد را دارای حجم تصور کرده درون دل را پر کرده است وشادی دارای حجم و بعد تصور کرده که دزدان ان را دزدیدند.

  • 1. ماه تی تی

ونه می، ونوشه ی بو

وِنِه چِش، عسل لارو

ونه خنده، تِجِن او

زنده لَس­لَس،

میاره پس

شونه دَریو

شونه ویشه

شونه تا رودخونه ی لو

تا بَوینه آفتاب ره

«ماه تی­تی!

دنیا چه سرده!

وَرف و وائِه

یخ لولِک امه صدائه

ورگِ حرف، سرخیِ زخمه

شالِ حرف، همه، دِروئِه

دربِرو،

آفتاب، تِه چِشه سوئِه»

ماه تی­تی رِه، عاشقی حال،

وَرنِه تا کوه

ورنِه تا دشت

ونِه لوچِه، خنده جِه مشتِ

شونِه،

شونه،

تا بَپرسه، عاشقی،

سبزه،

سیوئه،

یا به رنگ آبیِ دریایِ اوئِه.

māh ti ti

vene mi, v∞nu:še ye bu:

vene češ, ∞sele l∞rve

vene x∞nde,tejene ou:

z∞nde l∞s l∞s

miāre p∞s

šu:ne d∞ru:

šu:ne više

šu:ne tā ru:dxu:neye lu:

tā bāvine āftāb re

māh ti ti!

denyā če s∞rde

v∞rf o vāe

y∞x lu:lek ∞me sedāe

verge h∞rf, serxie z∞xme

šāle h∞rf, h∞me, deru:e

d∞r beru:

āftāb te češe su:e

māh ti ti re, ∞šeqi hāl

v∞rne tā ku:h

vārne tā dāšt

vene lu:če, x∞nde je māšte

šu:ne

šu:ne

tā b∞perse, āšeqi,

s∞bzeh,

siu:e,

yā ber∞nge ābie d∞ryāye u:e

ماه تی تی که مو هایش بوی بنفشه دارد،

چشم هایش به رنگ عسل لار است و

خنده اش مثل آب تجن، جاری است،

به آرامی ابر ها را پس می زند.

به دریا میرود/ به بیشه می رود/ تا لب رودخانه می رود/ تا آفتاب را ببیند

ای شکوفه ماه!

دنیا چقدر سرد است! / برف و باد است/ صدای ما، قندیل یخ است.

حرف گرگ، بوی خون می دهد/ حرف شغال همه دروغ است.

بیا که آفتاب، روشنایی چشم های توست

ماه تی تی را آهنگ عاشقی تا کوه و دشت می برد

در حالی که لبانش پر از خنده است. می رود و می رود تا ببیند عاشقی به چه رنگ است؟ سبز است یا سیاه است؟ یا به رنگ آبی دریاست؟

• شاعر ماه تی تی را مانند موجودی زنده تصور کرده که دارای مو وچشم است و می خندد. ابر ها را کنار میزند، حرکت میکند و به دریا می رود و به بیشه سر می زند. یا میگوید لب رودخانه می رود تا آفتاب را ببیند. خنده هم دارای حرکت تصور شده که مانند رودخانه تجن جاری است و حرکت می کند. همچنین عشق را دارای آهنگ تصور کرده که دارای حرکت است و ماه تی تی را با خود به کوه و دشت میبرد.

********************

شایسته‏ سالاری بطور مختصر تشریح شده است:
۵-۱-۲-۲ شایسته‏خواهی
مسأله مهم برای استقرار شایسته‏سالاری مساله فرهنگی است. فرهنگ و ارزش های حاکم بر سازمان باید این فرصت را ایجاد کند تا سازمان به دنبال افراد شایسته باشد. همه افراد سازمان‏ باید شایسته را بر غیر شایستگانی که بر دوش آنها سنگینی می‏کند ترجیح دهند. آنها از نگاه افراد سنگینی را حس‏ می‏کنند و مسئولیت را به شایستگان می‏سپارند.
‏ بنابراین شایسته‏خواهی یک نیاز است و احساس این نیاز به فرهنگ‏سازی نیاز دارد. وقتی‏ شایستگی به نیاز تبدیل شد فرد سعی می‏کند شایستگی‏اش را حفظ کند تا تنزل پیدا نکند و دیگران جایش را نگیرند و اگر می‏خواهد ارتقاء پیدا کند باید شایستگی‏هایش را توسعه دهد.
از این ‏رو سازمان ها باید شایسته سالاری را تبدیل به یک فرهنگ کنند. فرهنگ نیاز به‏ شایسته سالاری یعنی فرهنگ افزایش بهره ‏وری و استفاده بهینه از منابع که خود ضامن بقاء و تحقق اهداف سازمان می‏شود (ابیلی و همکاران،۱۳۸۴؛۱۰).
۶-۱-۲-۲ شایسته‏یابی
بعد دوم شایسته‏یابی است. وقتی فرهنگ سازمانی ایجاب کرد که سازمان نقش‏ها را برای‏ افراد شایسته تعریف کند، تلاش سازمان برای یافتن افراد شایسته شروع می‏شود. قبل از اینکه‏ سازمان اقدامی برای شایسته‏یابی انجام دهد، پاسخ سؤالات زیر باید مشخص باشد:
اول: نیروهای موردنیاز سازمان واجد چه قابلیت یا صلاحیت‏هایی باید باشند؟
پاسخ به سؤال بستگی به راهبردهای سازمان در مورد منابع انسانی‏اش دارد که با توجه‏ به بیانیه رسالت سازمان و چشم ‏انداز تدوین شده برای سازمان انتخاب شده است.
دوم: نیروهایی که واجد قابلیت‏های لازم است شرایط بازار کار مورد مطالعه قرار گیرد تا شناخت کافی از انتظارات نیروهای واجد صلاحیت حاصل گردد.
سوم: آیا سازمان توانایی تأمین انتظارات نیروهای واجد صلاحیت را دارد؟ آیا برای این منظور برنامه‏ ریزی لازم را انجام داده است؟
شایسته‏یابی ایجاب می‏کند انتظارات نیروهای مورد نظر با شرایط داخل سازمان تطبیق داده‏ شود. در بخش دولتی محدودیت‏های قانونی حاکم بر استخدام و پرداخت‏ها ممکن است مانع‏ جذب یک نیروی شایسته شود. بنابراین سازمان دولتی در مرحله شایسته‏یابی با مشکل مواجه‏ می‏شود. برای رفع این مشکل لازم است پس از شناخت شرایط بازار کار و تطبیق انتظارات‏ نیروهای واجد صلاحیت با شرایط درونی سازمانی، چنانچه محدودیت‏های قانونی یا فرهنگی‏ سازمان مانعی برای تأمین انتظارات نیروی شایسته باشند، ابتدا به روش‏های مقتضی موانع و محدودیت‏ها را کاهش داد و سپس برای پیدا کردن نیروهای واجد صلاحیت اقدام کرد (ابیلی و همکاران،۱۳۸۴؛۸).
۷-۱-۲-۲ شایسته گزینی
سازمان باید معیارهای مشخصی برای گزینش افراد تعریف کند. معیارهای از قبیل سلامت‏ اخلاقی یعنی نبود زمینه‏های فساد مالی یا اخلاقی، قابلیت‏های یادگیری بالا به منظور سرمایه‏گذاری‏ برای رشد و پویایی فرد وجدان کاری که زمینه انجام به موقع کارها را فراهم می‏کند، می‏تواند به ‏عنوان معیارهای مهم گزینش افراد مورد توجه قرار گیرد. البته تعریف عملیاتی این معیارها مهم است و باید در تعریف معیارها و تطبیق مصداق‏ها توجه کافی مبذول گردد.
شایستگی یک مفهوم نسبی است و یک فرد برای تصدی یک شغل در یک سازمان و موقعیت ممکن است شایسته و در موقعیت دیگر کمتر شایسته باشد. به‏ عنوان مثال مدیر یک‏ شرکت موفق ژاپنی ممکن است مدیر خوبی در ایران نباشد. چون موقعیت‏ها و فرهنگ ‏های‏ سازمانی متفاوت است. بنابراین برای شایسته ‏گزینی باید فهرست شایستگی‏های بومی مورد نیاز برای هر سازمان تهیه شود.
بنابراین برای شایسته‏ گزینی دو اقدام لازم است:
اول: تهیه فهرست شایستگی‏های مورد نیاز برای یک شغل خاص
دوم: ارزیابی قابلیت‏های متقاضیان به کمک ارزیاب‏های متخصص و انتخاب افرادی که واجد بیشترین شایستگی برای شغل موردنظر هستند.
از این ‏رو فرایند جذب نیروی انسانی باید مبتنی بر طی مراحل علمی در شناسایی نیازهای‏ استخدامی، تخصص‏های مورد نیاز، برگزاری آزمون‏های معتبر و شناخت رفتار متقاضی جذب‏ باشد تا از اتلاف وقت و منابع جلوگیری شود و بهسازی و آموزش نیرو نیز اثر بخش گردد (اسماعیلی،۱۳۸۱؛۵۰).
چنانچه شایسته‏گزینی به درستی انجام شود مبنایی برای شایسته‏ گماری، شایسته ‏پروری و
شایسته ‏داری و در نتیجه استقرار نظام شایسته ‏سالاری شکل می‏گیرد (ابیلی و همکاران،۱۳۸۴ ؛۵).
از مهمترین مشکلات شایسته گزینی:

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

1. 1. خیلی از مدیران انتخاب کننده، شایسته را کسی می دانند که روابط نزدیک و دوستانه ای با آنان داشته باشد در این صورت معنی شایسته گزینی با آشنا گزینی عوض می شود.
   2. تعدادی از مدیران کسانی را بیشتر بر می گزینند که مطیع باشند به طوری که ویژگی های دیگر کاملا در حاشیه قرار می گیرد.
   3. افراد شایسته همیشه از ارزش بالای مادی و معنوی برخوردارند و به طور طبیعی این گونه افراد انتظار دارند حق و حقوق مادی و معنوی مناسب خود را دریافت دارند. خیلی از مدیران به دلایل مختلف راضی به پرداخت حقوق مادی و معنوی آنها نیستند و لذا به سهولت به سوی انتصابات ارزان قیمت سوق پیدا می کنند.
   4. بعضی از مدیران مراقب این موضوع هستند که افراد تحت سرپرستی آنها در اظهار نظرها جلسات و موضع گیری های کاری، فروغ و جلوه ای پایین تر از خود داشته باشند. لذا در این گونه سقف شایسته گزینی نمی تواند از سقف شایستگی مدیر ارشد بالاتر رود و خود به خود گزینش افراد با محدودیت هایی مواجه می شود.
   5. اکثر انتصابات تحت تاثیر فرهنگ حاکم بر سازمان قرار دارد. لذا در سازمانی که وجدان کاری، عادات پسندیده و جو کاری مطلوب حاکم نباشد امکان جذب شایسته ها را به دست نخواهد آورد و درجه شایسته بودن در گزینش ها معمولاً با درجه سازمان همخوانی دارند.
   6. هر سازمان مستقل و وابسته به یک سازمان بزرگتر دیگر، معمولاً نمی تواند از شعائر اصلی و قوانین راهبردی خود که توسط ارشد ترین مدیر تعیین می شود تخطی کند. در این حال حد دیگری برای شایسته ها مطرح می شود و آن عبارت است از شعائر اصلی و قوانین راهبردی سازمان که بالاتر از آن شایسته گزینی منتفی می گردد.
   7. شایستگان در هر سمتی که باشند اعمم از یک کارمند ساده یا بالاترین مدیر سازمان، دوست دارند در جو کاری ویژه ای کار کنند که عبارت است از سازمان سالم اندیش، آزاد اندیش، همت گرا، بالنده و تحول گرا. لذا شایستگان که شیفته اوصاف عینی فوق هستند توسط سازمان هایی طرد می شوند که ویژگی های فوق را ندارند. از همین جا نیز محدودیت دیگری در شایسته گزینی به وجود می آید.
   8. شایسته ها به فرهنگ ارتباطی ساده و بی آلایش اعتقاد دارند و در غیر این صورت افسرده و خود به خود از محیط رانده می شوند.

1. شایسته های ناپیدا در سازمان ها، یکی دیگر از مشکلات سازمان ها هستند، شایسته های ناپیدا کارکنانی هستند که سیستم سازمان به علت نقطه ضعف های یاد شده قصدی بر کشف آنها ندارد و در صورت معلوم بودن آنها باز به علت همان نقطه ضعف های یاد شده فرصت احراز شغل واقعی را به آنها نمی دهند.
2. در کشورهای جهان سوم شایسته ها فقط در سمت مدیریت امکان توسعه دارند در حالی که در خیلی اوقات افراد شایسته نباید به مدیریت کشیده شوند. به خاطر اینکه مدیریت یک سمت سیاستگذار و نظارت گر است در حالی که افراد شایسته دیگری لازم است تا این سیاست ها را به افراد پیش ببرند بدون اینکه در هرم مدیریت قرار گرفته باشند.
   (حامد نیا، ۱۳۸۱; ۹۸)

۸-۱-۲-۲ شایسته‏گماری
بعد از شایسته‏گزینی باید تناسب بین شغل شاغل مورد توجه قرار گیرد. شایستگی یک‏ مفهوم نسبی است و تابع زمان و مکان است. یک فرد ممکن است در یک شغل شایسته به‏ حساب آید و در شغل دیگری شایستگی نداشته باشد. بنابراین منافع سازمان ایجاب می‏کند به‏ منظور جلوگیری از هدر رفتن منابع و حفظ انگیزه، نیروی انسانی شایسته گزینش شده و در شغلی‏ به کار گرفته می‏شود که
قابلیت‏ های لازم برای تصدی آن را دارد.
یک فرد شایسته به خودی‏ خود نمی‏تواند برای سازمان نقش موثری ایفا کند، مگر اینکه‏ سازمان شرایط لازم را برایش فراهم کند. این شرایط همان قرار دادن فرد در جای مناسب است‏ که از ابعاد شایسته ‏سالاری است (رابطی،۱۳۸۰؛۳۹).
۹-۱-۲-۲ شایسته‏پروری
شایستگی یک ویژگی ثابت و پایدار نیست و متناسب با تغییر شرایط و محیط تغییر می‏یابد. پویایی و ناپایداری این ویژگی در قبال تغییرات محیط و تغییر در اهداف سازمان توسعه فردی را ایجاب می‏کند که این وظیفه خطیر سازمان است که برای حفظ و ارتقاء قابلیت‏های مورد نیاز برای محیط جدید سرمایه گذاری لازم را انجام دهد. به عبارت دیگر سازمان تعهد دارد بستر لازم‏ برای بروز شایستگی‏های افراد و توسعه آن را فراهم نماید. در این زمینه از فرهنگ‏سازی و تلاش‏ برای غنای فرهنگی سازمان نیز نباید غفلت شود. شایسته‏پروری یک مساله دو جانبه است. از یکطرف سازمان باید بستر لازم برای بروز و توسعه شایستگی افراد را فراهم سازد و از طرف‏ دیگر فرد شاغل باید خود را متعهد بداند تا شایستگی مورد نیاز برای انجام وظیفه‏اش را کسب‏ کند (رابطی،۱۳۸۲؛۴۰).
وظیفه سازمان است که در قالب یک نظام جامع و هدفمند آموزشی، آموزش‏های مورد نیاز کارکنان خود را تدوین و اجرا کند تا با پرورش افراد شایستگی آنها متناسب با تحولات محیطی‏ حفظ شده و ارتقاء یابد. آموزش نیروی انسانی از سه طریق موجب افزایش بهره‏وری می‏شود:

1. افراد تحصیل کرده و آموزش دیده در واحد زمان کار بیشتر و با ارزش‏تری انجام می‏دهند.

۲- افراد تحصیل کرده و مجرب می‏توانند با تخصیص بهینه منابع، بهره‏وری تولید را افزایش‏ دهند.

1. افراد تحصیل کرده و مجرب در شرایط مساوی قادر به اختراع، اکتشاف و نوآوری بیشتر هستند.

پاسخگویی به انتظارات شهروندان و ذینفعان و لزوم بکارگیری تکنولوژی جدید، نوآوری و ارتقاء کیفیت خدمات و کاهش هزینه‏ ها، برنامه‏ ریزی برای آموزش مستمر نیروی انسانی را
اجتناب‏ ناپذیر ساخته است (اسماعیلی،۱۳۸۱؛۵۰).
۱۰-۱-۲-۲ شایسته‏داری
حفظ نیروی شایسته و حفظ انگیزش نیروی انسانی نیاز به برنامه‏ ریزی دارد. بی‏توجهی‏ مدیریت به نیروی شایسته و عدم تامین نیازهای روحی و معنوی و نیازهای مادی افراد، انگیزش تلاش و انجام کار به بهترین شکل را کاهش می‏دهد و دلسردی نسبت به محیط کار و عدم تامین نیازها فرد را وادار می‏کند تا فرصت‏های جدید را جستجو کرده و در موقعیت مناسب‏ سازمان را ترک کند. از دست دادن نیروهای شایسته که برای گزینش و پرورش آنها سرمایه‏گذاری زیادی صورت گرفته برای سازمان خسارت بزرگی به حساب می‏آید. پیدا کردن‏ نیروی شایسته و پرورش آن به منظور جایگزینی نیروهای شایسته‏ای که سازمان را ترک کرده‏اند نه تنها موجب هدر رفتن منابع می‏شود بلکه موجب تاخیر در تحقق اهداف خواهد شد (احمدی و رحمانپور،۱۳۸۱؛۴۳).
وقتی سازمان موفق شد افراد شایسته‏ای را جذب کند و پرورش دهد، باید سعی کند این فرد را حفظ نماید و از تناسب بین شایستگی‏های او و مقتضیات شغل وی بهره‏مند شود. یکی از نکات‏ مهم نحوه مدیریت افراد شایسته است. چون این افراد شایسته هستند و خودشان تشخیص‏ می‏دهند چه کاری درست است مدیریت باید این انگیزه را ایجاد کند تا آنها تمام تلاش خود را برای انجام درست کارهای درست به کار گیرند و پیشنهادهای لازم برای بهبود امور را به مدیریت‏ ارائه کنند (ابیلی و همکاران،۱۳۸۴؛۵).
مطالعات نشان می‏دهد هزینه جایگزینی یک فرد ۷۰ تا ۲۰۰ درصد حقوق و دستمزد هر کارمند از دست رفته در طول یک سال است. چرا که هزینه‏ های تبلیغات، جذب، آموزش‏ کارکنان جدید زیاد است و تا کارکنان جدید با سازمان و امور محوله آشنا شوند بهره‏وری سازمان‏ کاهش می‏یابد. بنابراین بهبود نرخ بازگشت سرمایه انسانی بستگی به توان حفظ نیروها دارد. از این‏رو مدیریت منابع انسانی هر سازمانی لازم است فرایند نگهداری این نیروها را بطور سیستماتیک طراحی نموده و در حقیقت آنها باید متفکران راهبردی سازمان باشند و با نگرش‏ کلان به ورود و خروج افراد، عواقب و هزینه‏ های از دست دادن کارکنان را بررسی نمایند (احمدی و رحمانپور،۱۳۸۱؛۴۳).
موسسه نشنال پارک سرویس امپلویز[۱۴] (۲۰۰۴) شایستگی را مجموعه ای از دانش، مهارت و توانایی ها در یک شغل خاص می داند که به شخص اجازه می دهد که به موفقیت در انجام وظایف دست یابد. همانطور که مشاهده می شود، این تعریف مؤلفه توانایی را نیز به مؤلفه های شایستگی افزوده است. فیلپوت و همکاران (۲۰۰۲) شایستگی را بعنوان ترکیبی از مهارت ها، دانش و نگرش های مورد نیاز برای انجام یک نقش بگونه ای اثر بخش، تعریف می کند. در این تعریف مؤلفه نگرش ها بجای توانایی ها آمده است. در تعریفی دیگر، مؤلفه انگیزه به جای این دو به تعریف افزوده شده است. تعریف هانستین[۱۵] (۲۰۰۰) از این نوع تعریف است: شایستگی عموماً بعنوان مجموعه رفتارها یا فعالیت های مرتبط، انواع دانش، مهارت ها و انگیزه هاست که پیش نیازهای رفتاری، فنی و انگیزشی برای عملکرد موفقیت آمیز در یک نقش یا شغل مشخص است. شایسته سالاری از نظر مفهومی، به معنای شرایطی در سازمان است که در آن افراد شایسته هر جایگاه شغلی، عهده دار آن وظیفه یا شغل باشند. به عبارت دیگر، شایسته سالاری به این معناست که موفقیت یک شخص تنها به وسیله شایستگی وی تعیین شود. در حالی که این نظر درستی است، در جوامع امروزی واقعیت ندارد. شایسته سالاری با سوق دادن مردم به سمت این باور که زندگی عادلانه است و موفقیت ها به طرز منصفانه ای به دست خواهند آمد، نقش متقاعد کننده ای را در جامعه بازی می کند. اما در حقیقت، موفقیت کمتر بر بلند همتی شخصی و کار سخت متکی است تا بر بقیه به هر حال این واقعیتی است که طبقه و محیط می توانند موفقیت را محدود کنند (کونتز،۱۳۷۶)

ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط جمعی ” ، موسسه فرهنگی پژوهشی فاران . چاپ اول

میرزایی ، خلیل. (۱۳۸۸). ” پژوهش و پژوهشگری نامه نویسی ” ، انتشارات جامعه شناسان. تهران

منابع اینترنتی :

اسحاقی ، جعفر . سایت روزنامه اعتماد

پایگاه اطلاع رسانی شبکه یک صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

حیدری، مجید . (۱۳۸۷) . وبلاگ پنجره ای رو به فردا

صحرایی ، فردین . (۱۳۸۹) . وبلاگ ارتباطات نو

محمدی . (۱۳۹۰) . وبلاگ جهان ارتباطات

وب سایت فردا نیوز

وبلاگ دید و بازدید اجتماعی . (۱۳۸۸)

ویکی پدیا ( دانشنامه آزاد )

ضمائم

۱- بخشهای خبری ۱۴ و۲۱ شبکه یک سیما

۲- اتاق خبر شبکه من و تو (۱)

۱- بخش های خبری ۱۴ و ۲۱ شبکه یک سیما- ازتاریخ شنبه ۷/۸/۱۳۹۰ تا پنج شنبه ۱۷/۹/۱۳۹۰

شنبه ۷/۸/۱۳۹۰ – ۲۹ اکتبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۱۴)

عناوین اصلی

۱- پنجمین جشنواره بین المللی فارابی ؛ تجلیل از محققان برجسته علوم انسانی

۲- تدارک جنبش ۹۹درصدی درآمریکا برای مقاومت در برابر خشونت پلیس و فصل سرما ؛ امروز تظاهرات در اروپا

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت ۴۰y.ir مراجعه نمایید.

۳- بازگشت مصریها به میدان التحریر- مردم اردن خواستار لغو قرارداد صلح با رژیم صهیونیستی

۴- برف و باران – چهار روز رحمت بی وقفه الهی ؛ باران و برف تا کی ادامه خواهد داشت

مشروح اخبار

۱- ادامه اعتراضات به نظام سرمایه داری همزمان با موج جدید خشونت های پلیس و دستگیری معترضان

۲- ادامه تظاهرات اروپایی ها علیه نظام سرمایه داری

۳- میدان التحریر میعادگاه مردم مصر برای بیان خواستها

۴- در اردن مردم با تظاهرات در پایتخت ، لغو قرارداد صلح با رژیم صهیونیستی موسوم به قرارداد ” وادی عربه ” را خواستار شدند

۵- در لیبی مردم هنوز درجشن پیروزی برسرهنگ قذافی هستند

مروری دیگر برعناوین اصلی

گزارش از پیش بینی وضعیت هوای کشور توسط کارشناس هواشناسی

ادامه مشروح اخبار

۱- ادامه سیلاب در پایتخت تایلند ؛ اکثرمناطق تایلند در سیل فرو رفته

۲- کاهش دمای هوا درمناطق زلزله زده ترکیه – سخت تر شدن اوضاع در ترکیه – ۱۲۰۰ پس لرزه تا کنون

۳- حدود یک و نیم میلیون زائر خانه خدا برای انجام مناسک حج تا به امروز از مدینه یا جده به مکه وارد شده اند – امسال برگزاری باشکوه مراسم برائت از مشرکین – برگزاری دعای روز عرفه

۴- تکریم خیرین مدرسه ساز در همایش ملی تکریم خیرین مدرسه ساز با حضور حاجی بابایی وزیر آموزش و پرورش

۵- افزایش احساسات ضدآمریکایی درپاکستان؛مردم خواستار توقف حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا

۶- گزارش تصویری ازیکی از مخوف ترین مکان ها درلیبی ؛ زندان ابوسلیم (مخصوص زندانیان سیاسی )

۷- گزارشی تصویری از نحوه فعالیت رادیوتجارت ( اولین رادیوی تجاری در ایران ) ؛ شروع فعالیت از سال ۷۷

اخبار ورزشی

۱- هفته دوازدهم لیگ برتر فوتبال

۲- مسابقات تکواندو قهرمانی کشور ؛ قهرمانی مازندران

اعلام تقویم روز (شمسی ، قمری ، میلادی ) و اوقات شرعی روز

تکرارعناوین اصلی

شنبه ۷/۸/۱۳۹۰ – ۲۹ اکتبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۲۱)

عناوین اصلی

۱- جشنواره بین المللی فارابی از برترینهای علوم انسانی تجلیل کرد

۲- نگرانی و وحشت رژیم صهیونیستی از نتایج انتخابات تونس و گسترش گرایشهای اسلامی در لیبی ؛ توصیه صهیونیستها به آمریکائیها : درمنطقه نباید صحبت از دموکراسی کرد زیرا به نفع ما نیست

۳- جنبش نود ونه درصدی – اعتراض در اروپا و آمریکا ؛ جنبش نود ونه درصدی : به اعتراضها ادامه خواهیم داد

مشروح اخبار ( تفسیر و توضیح کامل عناوین اصلی اخبار همراه با گزارشهای تصویری و مصاحبه و… )

نگاهی دیگر برعناوین اصلی

ادامه مشروح اخبار ( دیگر عناوین خبری )

۱- مدیران ارشد نشریات اسلامی عضو اتحادیه مطبوعات جهان اسلام ، امروز از ۳۸ کشور در تهران گردهم آمدند تا اساسنامه این اتحادیه را تصویب کنند .

۲- وزیر امورخارجه : هیچ کس نمی تواند از موضع تکبر با ایران صحبت کند. ( درپی دخالت در امور داخلی ایران و صحبتهای متکبرانه وزیر امور خارجه آمریکا با رسانه ها درباره ایران درعین اینکه همزمان ابراز تمایل به برقراری رابطه با ایران می کند ) – وجو تناقض در صحبت های وزیر امور خارجه آمریکا و عدم نیت صادقانه

۳-توسعه روابط با همسایگان اولویت سیاست خارجی ایران ؛در دیدار صالحانی و بارزانی(رئیس اقلیم کردستان عراق) در سفر به ایران – رایزنی درباره ترانزیت کالا و مسافر بین دوکشور – کنترل موضوع گروهک پژاک

۴- کشته شدن ۱۳ نظامی ناتو در افغانستان در انفجار خودروی بمب گذاری شده در مسیر کاروان نظامیان آمریکایی و ناتو

۵- از حدو سه میلیون زائر، دو میلیون زائر تا کنون وارد مکه شده اند – زائران ایرانی همگی تا دوشنبه وارد مکه خواهند شد- برگزاری مراسم برائت از مشرکین باشکوهتر از هر سال

۶- گزارش تصویری خبرنگار اعزامی از وضعیت مناطق زلزله زده ترکیه – هوای سرد ، کمبود امکانات غذایی و دارویی ، وضعیت نا مناسب اسکان زلزله زدگان و اوضاع دشوار در وان ترکیه از جمله مهمترین مشکلاتی است که زلزله زدگان با آن مواجه هستند

۷- پایان بررسی موارد اصلاحی از لایحه ارتقای سلامت اداری مبارزه با فساد و چندین مورد دیگر مصوبات در جلسه امروز مجمع تشخیص مصلحت نظام

۸- در همایش ملی خیرین مدرسه ساز، خیرین مدرسه ساز تکریم شدند – ارائه گزارش عملکرد ده ساله در زمینه مدرسه سازان خیر در داخل و خارج کشور

۹- تجدید میثاق بسیجیان با آرمان های امام راحل و انقلاب اسلامی با حضور در مرقد امام خمینی( ره ) – با حضور فرمانده بسیج ، وزیر آموزش و پرورش ، مسئولین و دانش آموزان بسیجی

گزارش پیش بینی وضعیت هوای کشور توسط کارشناس هواشناسی

اخبار ورزشی

۱- نتایج مسابقات امروز لیگ برترفوتبال

۲- نتایج هفته دهم لیگ برتر انگلیس

اعلام تقویم فردا و اعلام اوقات شرعی فردا

بازگوئی عناوین اصلی

یکشنبه ۱۵/۸/۱۳۹۰ – ۶ نوامبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۱۴)

عناوین اصلی

۱- حجاج درمنا – آغاز وقوف سه روزه ۵/۲ میلیون زائر بیت ا.. الحرام در منا

۲- روزعرفه – عطرعرفان و معرفت همراه با روزعرفه در سراسر ایران اسلامی

۳- برف و باران پائیزی – بارش برف و باران دراکثر استانهای کشور؛ پیش بینی هوای سرد برای روزهای آینده

۴- اعتراض به نظام سرمایه داری – ادامه تظاهرات معترضان به نظام سرمایه داری در آمریکا و اروپا ؛ بازداشت مردم در نیویورک و لندن

مشروح اخبار

۱- مناسک حج – گزارش از مکه و مراسم حج

۲- برگزاری مراسم عید قربان در اغلب کشورهای اسلامی

۳- فردا نمازعید قربان در سراسر کشور

۴- بارش برف و باران در اکثر استانهای کشور؛ پیش بینی هوای سرد

تکرارعناوین اصلی

ادامه مشروح اخبار

۱- تاکید رئیس جمهور بر گسترش روابط ایران و بروندی ( در دیدار رئیس جمهور با فرستاده ویژه رئیس جمهور بروندی )

۲- هفتمین سرشماری نفوس و مسکن به نیمه رسید – رئیس آمار : اطلاعات پرسشگران هر سه روز یکبار جمع آوری و در مرکز آمار تحلیل و پیاده می شوند

۳- نمایشگاه صنعت دام – دهمین نمایشگاه فرآورده های دام ، طیور ، فرآورده های لبنی و صنایع وابسته

۴- اطلاع رژیم صهیونیستی از محتوای گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایران پیش از انتشار -شیمون پرز از گزارش جدید آمانو اظهار خشنودی کرد . وی گفت درمحتوای این گزارش مواردی هست که نشان می دهد ایران در فعالیتهای هسته ای خود به دنبال ساخت سلاح اتمی است

انتقاد شدید وزیر امور خارجه ایران از گزارش آمانو : این گزارش تحت فشار آمریکا و متحدان ، تکراری ، غیر صادقانه و… است .

اخبار کوتاه

۱- برنامه های قربان تا غدیر – اعلام برنامه های دهه امامت و ولایت

۲- رقابت در کیفیت – رقابت ۶۰ سازمان برای دریافت جایزه ملی کیفیت

۳- تایلند ، ۵۰۶ کشته – افزایش تلفات سیل تایلند

۴- اعتراض به توافق با آمریکا – تظاهرات ضد آمریکایی در کره جنوبی

ادامه مشروح اخبار

ادامه تظاهرات معترضان به نظام سرمایه داری در اروپا و آمریکا – درگیری پلیس با مردم و دستگیری مردم

گزارش از انجیرستان استهبان ( بزرگترین انجیرستان جهان )

اخبار ورزشی

۱- مسابقات سه جانبه فوتبال (جام ولایت)

۲- برنامه مسابقات هفته ششم لیگ برتر والیبال

اعلام تاریخ روز و اوقات شرعی

تکرار عناوین اصلی

یکشنبه ۱۵/۸/۱۳۹۰ – ۶ نوامبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۲۱)

عناوین اصلی

۱- روزعرفه – عطر عرفان و معرفت همزمان با روز عرفه در سراسر ایران اسلامی

۲- نماز عید قربان – فردا نماز باشکوه عید سعید قربان در سراسر کشور ؛ نمازعید درتهران به امامت حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خاتمی

۳- اعتراض به نظام سرمایه داری – تظاهرات معترضان به نظام سرمایه داری درآمریکا و اروپا؛ بازداشت مردم در نیویورک ، لندن و پاریس

مشروح اخبار

۱- عطر عرفان و معرفت همزمان با روز عرفه در سراسر کشور و…

۲- فردا نماز باشکوه عید سعید قربان درسراسر کشور … ( حضور مسئول ستاد برگزاری نمازعید قربان در استودیوی خبر )

۳- تظاهرات معترضان در آمریکا و اروپا …

آنونس برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما با موضوع کنکور

ادامه مشروح اخبار

۱- دو و نیم میلیون زائر در منا – منا سرزمین آرزوها

۲- تعمیر اساسی هواپیمای ایرباس بدست متخصصان داخلی برای اولین بار

مراسم تقدیراز خلبان شهبازی وکادر پروازی۷۴۲ مسکو- تهران (نشاندن سالم هواپیما بدون بازشدن چرخ جلو)

۳- آرامش نسبی در بازار ارز و طلا – امروز کاهش قیمت ارز و سکه در بازار و بانکها

۴- توسعه روابط ایران و روسیه ( ضرورت توسعه روابط با روسیه ) در دیدار وزیرامورخارجه با سفیرجدید روسیه در ایران

۵- اطلاع رژیم صهیونیستی از محتوای گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایران پیش از انتشار – انتقاد شدید وزیرامورخارجه ایران از گزارش جدید آمانو- اظهارنظرروسای جمهور آمریکا و فرانسه درباره گزارش آژانس

اخبار کوتاه

۱- توسعه همکاریهای ایران و بروندی

۲- جلسه هیات امنای فرهنگستانهای کشور

۳- دهمین نمایشگاه بین المللی دام و طیور

۴- سیل و رانش زمین درکلمبیا – مدفون شدن دهها کلمبیایی زیرگل ولای

۵- انتخابات درآمریکای مرکزی – انتخابات ریاست جمهوری دردوکشور حوزه آمریکای مرکزی

تکرار عناوین اصلی

ادامه مشروح اخبار

۱- حملات تروریستی درعراق – انفجار بمب درچهارنقطه بغداد – ۸کشته و ۲۶مجروح

نوری مالکی: هدف ، ضربه زدن به ثبات و امنیت عراق است

۲- شهید و مجروح شدن چهار فلسطینی در بمباران جنگنده های رژیم صهیونیستی

۳- عید قربان در لیبی – نخستین عید بدون دیکتاتور – استقبال مردم لیبی ازعید قربان پس از سرنگونی رژیم دیکتاتوری

۴- ادامه تظاهرات مردم یمن پس از برگزاری نمازعید قربان ( پیگیری انقلاب یمن در شهرهای مختلف این کشور پس از نماز عید )

۵- توانمندی دیگری درصنعت فولاد – ساخت خط کامل ذوب و ریخته گری فولاد در یک واحد صنعتی درقم – بی نیازی کشور از واردات این تکنولوژی

پیش بینی وضعیت هوای کشور

اخبار ورزشی

۱- نتایج امروز والیبال باشگاههای کشور

۲- لیگ فوتسال دانش آموزی برای نخستین بار افتتاح شد

۳- نتایج مسابقات فوتبال اسپانیا

اعلام تاریخ فردا و اوقات شرعی فردا

تکرارعناوین اصلی

دوشنبه ۲۳/۸/۱۳۹۰ – ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۱۴)

عناوین اصلی

۱- وداع باشکوه مردم با شهدای انفجار ملارد ؛ حضورمقام معظم رهبری در مراسم تشییع شهدا

۲- اتمام رسمی سرشماری۹۰ درانتهای دیشب ؛ رئیس آمار: خانواده های غائب در دو روز آینده شمرده می شوند

۳- یورش پلیس آمریکا برای برچیدن بساط معترضان به نظام سرمایه داری؛ تظاهرات مردم در پرتغال و اسپانیا

۴- شب خوش وزنه برداری ایران درجهان و کسب مقام سوم جهان ؛ رکورد یک ضرب سنگین وزن بازهم بدست یک ایرانی شکسته شد

مشروح اخبار

تفسیر و تشریح ۴ مورد عناوین اصلی اخبار همراه با گزارشهای تصویری مفصل و مصاحبه با مردم و مسئولین و کارشناسان و گزارش خبرنگاران اعزامی

مروری دیگر برعناوین اصلی

پیش بینی وضعیت هوای کشور

ادامه مشروح اخبار با دیگر عناوین خبری ایران و جهان

۱- آمادگی جشن عید غدیر

۲- همایش بین المللی باران غدیر- با حضور مسئولین و شرکت کنندگان داخلی و خارجی

۳- نخستین اجلاس وحدت و انسجام ملی جوانان ایرانی – با حضور رئیس جمهور و تجلیل از ناشران بین المللی در این حوزه

۴- دیدار وزیر اقتصاد با فعالان اقتصادی خصوصی و دولتی ( چهارمین جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی )

۵- گزارش از جلسه علنی مجلس و اصلاحیه چند لایحه

۶- میرتاج الدینی ( معاون امورمجلس رئیس جمهور ) : لایحه بودجه ۹۱ به موقع به مجلس داده می شود

۷- وزیر ارتباطات از رونمائی سیم کارت های نسل سوم از ۲ آذر ، به بازار خبر داد

۸- افتتاح بزرگترین ایستگاه راه آهن کشور در شیراز باحضور وزیر راه و ترابری

اخبار کوتاه

۱- موضع ایران در خصوص اقدام اتحادیه عرب

۲- پرداخت مرحله دوم مطالبات چای کاران

۳- حمله هوایی رژیم صهیونیستی به غزه

۴- تظاهرات کارگران تایوانی ( پرداخت نشدن حقوقها )

۵- ۷ کشته ؛ انفجار ساختمانی درچین ( انفجار لوله گاز )

۶- ادامه درگیری ها در حومه طرابلس ؛ ۱۳ کشته

اخبار ورزشی

۱- پیام تبریک رهبر به مناسبت موفقیت تیم ملی وزنه برداری

۲- گزارش تصویری از آخرین شب رقابت های وزنه برداری پاریس

اعلام تاریخ روز و اوقات شرعی

بازگوئی عناوین اصلی

دوشنبه ۲۳/۸/۱۳۹۰ – ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۲۱)

عناوین اصلی

۱- غدیر مبارک – نجف اشرف در شور و شادی عید ولایت و امامت – آذین بندی و چراغانی ایران اسلامی در عید غدیر

۲- تشییع باشکوه شهیدان – وداع باشکوه مردم با شهدای حادثه انفجار ملارد – حضور رهبر انقلاب اسلامی در مراسم تشییع شهدا

۳- نمایشگاه تله کام – افتتاح نمایشگاه بین المللی تله کام در تهران – ارائه آخرین محصولات تلفن همراه ، خدمات اینترنتی و مخابراتی باحضور ۲۰۰ شرکت داخلی و خارجی

مشروح اخبار

تشریح و تفسیر عناوین اصلی اخبار همراه با گزارشهای تصویری و مصاحبه با مسئولین و مردم

نگاهی دیگر برعناوین اصلی

ادامه مشروح اخبار با دیگر عناوین خبری مهم

۱- موافقت رهبر انقلاب با عفو یا تخفیف مجازات تعدادی از محکومان به مناسبت اعیاد قربان و غدیر

۲- ۹۰ ثانیه با کتاب – ۶۵ بارچاپ ، تعداد نوبتهای چاپ پرفروشترین کتاب غدیر

۳- مراسمی نمادین برای نشان دادن وحدت و انسجام ملی جوانان ایرانی – اقوام ایرانی با حضور رئیس جمهور عقد اخوت بستند

۴- رئیس جمهور در دیدار مدیران مرکز آمار ایران : تصمیم گیریهای هدفمند کشور در گرو داشتن اطلاعات و آمار دقیق است .

۵- همکاری نیروهای مسلح ایران و عراق – دیدار رئیس ستاد ارتش عراق با فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

۶- وزیر اقتصاد درجمع فعالان بخش خصوصی : تلفیق منابع دولتی با خصوصی برای کمک به بخش خصوصی – علاقمندی شرکای تجاری غرب برای ارتباط بیشتر با ایران

۷- اذعان رئیس جمهورآمریکا در پایان نشست سران اپک درهاوایی به بی نتیجه بودن مذاکرات هاوایی

اوباما : درآینده مذاکرات بیشتری با روسیه و چین خواهیم داشت تا دیدگاه ها درباره ایران به یکدیگر نزدیکتر شود

۸- مجلس شورای اسلامی کلیات طرح ایجاد فضای مساعد کارآفرین و رفع موانع کسب و کار را تصویب کرد

۹- اهمیت بخش حقوقی درجلوگیری از خطا – تاکید معاون اول رئیس جمهور برتقویت هرچه بیشتر بخش حقوقی دستگاه های اجرائی در اجلاس شورای هماهنگی امور حقوقی دستگاه های اجرائی

۱۰- علت اختلال در استفاده از خدمات برخی بانکها در یکی دو روزه اخیر – ( گزارش مفصل تصویری و مصاحبه با معاون فناوری اطلاعات بانک صادرات و مدیر اداره مبارزه با پولشوئی بانک مرکزی و مصاحبه با مردم در جلوی باجه ها )

بانک صادرات دریکی دوروزه گذشته برای اینکه اطلاعات هویتی برخی دارندگان حساب نزد این بانک را کامل کند بدون اطلاع قبلی و کاملا یکطرفه حساب هایشان را بست

۱۱- یک روزنامه روسی (روزنامه کامرسانت) خبر داد : عربستان و قطر بخشی از پول نفت خود را صرف حمایت از مخالفان حکومت سوریه می کنند

ولید معلم وزیر امورخارجه در واکنش به مصوبه اتحادیه عرب برعلیه سوریه : اقدامات اتحادیه عرب برخلاف منشور این اتحادیه است

۱۲- پلیس درچند شهر آمریکا از جمله پورتلند به بهانه برچیدن چادرهای معترضان به رژیم سرمایه داری به خشونت متوصل شد و دهها تن را دستگیر کرد

۱۳- در یونان تغییر نخست وزیر نتوانسته مردم را از اهداف خود منحرف کند – جنبش اقتصادی درپرتغال و اسپانیا

۱۴- درجنوب شرقی آسیا ، لطمات بزرگ سیل به صنعت و کشاورزی تایلند

اخبار کوتاه

۱- عمامه گذاری طلاب

۲- باک های پلیمری – افتتاح خط تولید باک های پلیمری در ملارد

۳- داروهای ایرانی جدید – وزیر بهداشت : ۶ داروی جدید برای بیماریهای سرطانی ، پوستی و ناباروری تا اواسط آذرماه

۴- جابجایی کانتینرهای نفت کش واژگون شده در نیوزیلند

۵- واگذاری آرایشگاه های کوبا به بخش خصوصی

اخبار ورزشی

۱- مصاف تیم ملی فوتبال ایران با اندونزی ( مقدماتی جام جهانی )

۲- بازگشت تیم ملی وزنه برداری ( فردا )

اعلام تاریخ فردا و اوقات شرعی غردا

بازگوئی عناوین اصلی

چهارشنبه ۲/۹/۱۳۹۰ – ۲۳نوامبر ۲۰۱۱ ( بخش خبری ساعت ۱۴)

عناوین اصلی

۱- حضور رهبر انقلاب در منزل سرلشگر شهید حسن تهرانی مقدم و تجلیل از مقام شهید و صبر خانواده ایشان

۲- سرمایه گذاران بین المللی در ایران – نفت و گاز ، صنعت و تجارت محور بحث های همایش تهران

۳- موافقت نمایندگان مجلس با حذف تبصره جنجالی حقوق مادام العمر مسئولان سیاسی – رای قاطع نمایندگان به دوفوریت کاهش سطح روابط با انگلیس

قصاص یک حق شخصی است چنان چه در قرآن مجید سلطه ای بر قاتل برای اولیای دم به رسمیت شناخته شده است: ا… و من قُتل مظلوماً فقد جعلنا لولیه سلطاناً. [۱۰۹]
بدین ترتیب، در جنایات علیه مادون نفس خود مجنی علیه، و در قتل، اولیای دم، باید مطالبه ی اجرای قصاص را بنماید، وگرنه قصاص قابل اجرا نخواهد بود، در مطالبه ی خود مجنی علیه بحث چندانی وجود ندارد، لیکن تعیین اولیای دمی که عفو یا قصاص نفس در اختیار آنهاست از اهمیت برخوردار است.
الف: اولیاء دم کبیر: کسانی هستند که بالغ و عاقل بوده که در این جا می خواهیم

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

1. حالت توافق ۲- حالت اختلاف آنها را بررسی کنیم
2. حالت توافق: در صورتی که ولی دم واحد بالغ و عاقل بوده و به عبارت دیگر، شرایط مندرج در ماده ۲۲۷ فوق الذکر را داشته باشد مشکل چندانی به وجود نمی آید، زیرا وی می تواند قصاص جانی را خواستار شده یا وی را با اخذ دیه یا بدون اخذ دیه عفو نماید. در صورتیکه اولیای دم متعدد همگی بالغ، عاقل و در دسترس باشند و آن ها خواسته ی واحدی مثل قصاص یا عفو بدون اخذ دیه، یا عفو با اخذ دیه داشته باشند، نیز تکلیف روشن است. در این حالت، جانی قصاص یا عفو می شود یا دیه ای که پرداخت می کند به نسبت بین اولیاء دم تقسیم می شود.
3. حالت اختلاف: هرگاه اولیاء دم متعدد، در حالیکه بالغ، عاقل و در دسترس هستند، خواسته های مختلفی داشته باشند، مثلا برخی خواستار قصاص، برخی خواستار عفو بی قید و شرط و بعضی خواستار عفو پس از اخذ دیه باشند، باز مشکل چندانی رخ نمی نماید. در این حالت، اولیاء دمی که خواستار قصاص می باشند جانی را قصاص می کنند در حالیکه سهم اولیاء دمی را که خواستار اخذ دیه بوده اند به آن ها می دهند و یا، اگر آن ها خواستار عفو بدون قید و شرط جانی بوده اند، این سهم را به خود جانی داده، و وی را قصاص می نمایند فرض کنید پنج پسر مجنی علیه تنها اولیاء دم او و همگی بالغ و عاقل باشند در حالی که یک پسر خواستار قصاص جانی، دو پسر دیگر خواستار اخذ دیه و دو پسر دیگر خواستار عفو جانی بدون اخذ دیه هستند. در این حالت، پسری که خواهان قصاص است پس از پرداخت دو پنجم دیه به دو پسر دیگر و دو پنجم دیه به قاتل، می تواند قاتل را قصاص کند. این نکته در ماده ۲۶۴ «قانون مجازات» پیش بینی شده است، که اِشعار می دارد: در صورتی که ولی دم متعدد باشد موافقت همه آن ها در قصاص لازم است. چنانچه همگی خواهان دیه باشند خواهان قصاص می توانند قاتل را قصاص کنند، لکن باید سهم دیه سایر اولیاء دم را که خواهان دیه هستند بپردازند و اگر بعضی از اولیای دم به طور رایگان عفو کنند دیگران می توانند بعد از پرداخت سهم عفو کنندگان به قاتل او را قصاص نمایند.

ب: اولیاء دم صغیر
ماده ۵۲ « قانون حدود و قصاص» سابق مصوب سال ۱۳۶۱ تکلیف قضیه را به شکل زیر روشن کرده بود، « هرگاه ولی دم صغیر یا مجنون باشد، ولی او ( پدر یا جد پدری یا قیم منصوب از طرف آن ها یا حکم شرع) با رعایت غبطه صغیر و مجنون قصاص می کند یا قصاص را به مقدار دیه یا کمتر یا بیشتر از آن تبدیل می نماید.[۱۱۰]
این ماده از جهت این که تکلیف اجرای قصاص یا دیه را در صورت صغیر یا مجنون بودن ولی دم یا بعضی از اولیا دم به روشنی مشخص می کرد مطلوب بود، لیکن در معرض این انتقاد قرار داشت ، که ولایت منحصر و محدود به امور مالی و مدنی است و قابل دسترسی به امور کیفری، مثل قصاص نمی باشد. بدین ترتیب، مقنن این ماده را در « قانون