برای اسکن محور بلند باید تصویری در مقطع آکسیال از سطح بطن چپ به عنوان اسکنوگرام مهیا شود . از این تصویر یک مقطع ساژیتال ابلیک از محور طولی بطن چپ تهیه می­ شود . از روی تصویر حاصله می­توان زاویه محور قلب را اندازه ­گیری کرده و حفرات قلب را در نمای طولی افقی مورد بررسی قرار داد. از روی این تصویر می­توان مقاطع مخصوص محور کوتاه را بدست آورد.

در این تصویر بطن چپ به صورت یک حفره کروی دیده شده و بطن راست در حد فاصل آن با دیواره قفسه سینه قرار می­گیرد.
همچنانکه در شکل ۱-۸ نشان داده شده است تصویر ام ار آی قلبی زیست­پذیری بالایی از خود نشان می­دهد. تراکم­های سطح خاکستری نیز به علت استفاده از اسکن­های مختلف و یا ترتیب bffe مختلف می ­تواند متفاوت باشد. قسمت­ های مبهم در بخش­های حاشیه­ای از تصویر دیده می­ شود که عمدتا بدلیل جریان خون و تاثیرات حجمی است. این تاثیر اولیه نتیجه ضخامت غیر صفر اسلایس­های MRI است، در برخی قسمت ­ها یک همسایگی می ­تواند ترکیبی از چندین نوع بافت باشد. تفاوت­های شکل حفره در بیماران مختلف، در طی زمان و در طول محور بلند مشاهده می­ شود این تفاوت به دلیل تفاوت­ها در الگوریتم­های بخش­بندی است [۴].
شکل۱-۸. تغییرات قلب در تصویر MRI
موقعیت در طول محور apex-base: پیچیدگی بخش­بندی همچنین به سطح قسمت­ های تصویر وابسته است. تصاویر بخش­های بالایی و پایینی از تصاویر قسمت­ های میانی جهت بخش­بندی مشکل­تر است. در حقیقت تفکیک ام ار ای جهت تعیین اندازه ساختارهای کوچک در سطح راس کافی نیست و شکل حفره قویا نزدیک با سطح قاعده­ای قلب، بدلیل مجاورت به آن ادغام می­ شود. توجه کنید که شکل بطن راست در طول این محور تغییرپذیری زیادی دارد در حالی که بطن چپ شبیه شکل حلقه مانند باقی می­ماند (شکل۱-۸).
شکل ۱-۹. اسلایس­های short-axis از apex to base
۱-۴- توجیه ضرورت انجام طرح و روش کار
بیماری­های قلبی عروقی یکی از بیشترین و رایج ترین علت مرگ در دنیا می­باشد [۱]. از این رو کنترل و درمان این بیماری­ها یکی از مهمترین چالش­های کادر درمانی است. بخش­بندی بطن چپ و راست قلب اطلاعات با ارزشی در مورد عملکرد قلب به پزشک ارائه می­دهد که برخی از این شاخص ­ها عبارتند از حجم پایان سیستولی، حجم پایان دیاستولی، حجم ضربه­ای و کسر تخلیه می­باشد.
از این شاخص ­ها برای تشخیص بیمار­هایی مانند ایسمیک قلبی (کاهش خون رسانی به میوکارد)، بیماری شریان­های کرونری، پر فشاری شریانی وپلی ارتریت استفاده می­ کنند [۲].
از این رو بخش­بندی قلب برای کنترل و درمان بسیاری از بیماری­های قلبی عروقی مهم می باشد، اگرچه تقسیم ­بندی دستی بطن­های قلب نتایج خوبی را تولید می­ کند اما تقسیم ­بندی دستی کاری وقت­گیر، به خصوص برای بطن راست، با توجه به هندسه پیچیده آن می­باشد. از این رو بخش­بندی اتوماتیک بطن­های قلب مهم و ضروری به نظر می­رسد. شکل ۱-۹ یک تصویر MRI از قلب را با بخش­بندی دستی بطن راست و چپ قلب، در دو فاز دیاستول و سیستول نشان می­دهد .
شکل۱-۱۰. تصویر بخش بندی شده دستی MRI
در این تحقیق یک روش کاملا اتوماتیک و جدید بر اساس ترکیب روشPSO و الگوریتم پیمایش تصادفی بهبود یافته برای بخش­بندی بطن راست و چپ از تصاویر قلبی ارائه شده است.
۱-۵- مساله پژوهش از دیدگاه پزشکی
قلب دارای ۴ حفره، ۲ حفره در بالا به نام دهلیز و ۲ حفره درپایین به نام بطن است، هر یک از این حفر­ها به دلیل بیماری­هایی دچار گشادی می­شوند ولی گشادی که در میان عوام شناخته شده گشادی بطن چپ است. گشادی بطن چپ به نارسایی قلب منجر می­ شود. گشادی بطن چپ به دلیل نارسایی و تنگی دریچه آئورت و گشادی بطن راست هم بدلیل نارسایی دریچه پولمونر ایجاد می­ شود. علاوه بر اتساع و گشادی بطن چپ بیماری­های دیگری هم وجود دارد که به کمک بخش­بندی می­توان در تشخیص زود هنگام بیماری و در روند درمان اطلاعات مفیدی را در اختیار قرار دهد.
پیچش بطن راست نقش مهمی در خروج خون از بطن دارد و درست انجام نشدن این پیچش می ­تواند باعث اختلال در روند خروج خون بشود. مطالعات بالینی نشان داده­اند که تحلیل هم زمان اطلاعات پیچش بطن راست و کسر خروجی می ­تواند اطلاعات مفیدی در مورد کارکرد قلب در اختیار قرار دهد و می ­تواند در تشخیص زود هنگام بیماری و همچنین در روند درمان مفید واقع شود.
شبیه سازی
مراحل شبیه­سازی در این تحقیق با بهره گرفتن از نرم افزار متلب ۲۰۱۰ بر روی تعداد زیادی از تصاویر قلبی ام ار ای انجام شده است.
فصل دوم
مطالعات پیشین
۲-۱- مقدمه
در این فصل ما تعدادی از روش­های ارائه شده برای بخش­بندی بطن­های قلب را از تصاویر MRI مرور خواهیم کرد. به علت منظم بودن شکل هندسی و همچنین حیاتی­تر بودن عملکرد بطن چپ، بیشتر این روش­ها بر بخش­بندی بطن چپ تاکید دارند اما کارهایی هم برای بخش­بندی بطن راست انجام شده است و برخی از این روش­ها هم هر دو بطن قلب را همزمان بخش­بندی می­ کنند که ما آن­ها را بررسی خواهیم کرد و در نهایت روش­های مطالعه شده را در جدول ۱-۲ دسته­بندی کرده­ایم.
۲-۲- روش های بخش بندی تصاویر ام ار آی قلبی
برای بخش­بندی بطن­ها به خصوص بطن چپ روش­های بسیاری ارائه شده است. روش­های بخش­بندی تصاویر در یک دسته­بندی کلی در دو گروه روش­های خودکار و نیمه خودکار تقسیم ­بندی می­شوند. در روش خودکار تمام مراحل بخش­بندی بدون نیاز به کاربر انجام
می­ شود؛ در حالی که در روش های نیمه خودکار تصاویر با دخالت کاربر بخش­بندی می­ شود.
در این تحقیق برای بررسی روش­های مختلف مقالات معتبری را در نظر گرفته­ایم که شامل روش بخش­بندی برای بطن چپ، بطن راست یا هر دو ، ارزیابی کمی و کیفی روش­ها و همچنین شرح مصور اطلاعات MRI قلبی می­باشد.
تمامی مقالات مرور شده در جدول ۲-۱ لیست شده ­اند. طبقه ­بندی این مطالعات کار آسانی نبود. بسیاری از مشکلات بخش­بندی به استفاده از دانش اولیه برای افزایش دقت نیازمند
می­باشد. از یک طرف، مداخلات کاربر^[۹] یک ملاحظه مهم در مشکل بخش­بندی می ­تواند بعنوان دانش اولیه مد نظر قرار گیرد. مداخله کاربر در مطالعه بخش­بندی بطن چپ و راست، می ­تواند شامل مشخص کردن مرکز حفره بطن چپ یا ردیابی دستی مرز حفره­ها باشد. این دو سطح از مداخلات کاربر از جهت قابلیت تکرار آزمایش، تأثیر یکسانی ندارد و همچنانکه به سطح تخصص یکسانی نیز نیاز ندارند. اطلاعات اولیه می ­تواند شامل ارتباطات فضایی ساده بین اشیاء (بعنوان مثال بطن راست در سمت چپ بطن چپ است) و یا فرض­های آناتومیکی در هندسه چرخشی بطن چپ باشد. دانش پیش­زمینه از بیومکانیک قلب نیز می ­تواند در بخش­بندی مهم باشد. بیشتر اطلاعات دقیق راجع به شکل قلب را می­توان از طریق اطلاعات سطح بالاتر همچون مدل شکل آماری محاسبه نمود. در برخی تصاویر بویژه قسمت رأسی، مرزهای میوکاردیوم بسیار مبهم بوده و بخش­بندی سخت است که جهت طبقه ­بندی صرفا به تصویر متکی می­باشد. بعنوان مثال استفاده از مدل، بسیار مفید است اما برای این مهم نیاز به بانک داده متنوع و بزرگ می­باشد. ما سه سطح از اطلاعات مورد استفاده در پردازش بخش­بندی را تمیز خواهیم داد. بخش­بندی بدون دانش اولیه، با دانش اولیه ضعیف و نهایتا با دانش اولیه قوی. در این فصل از تحقیق ما خواهیم دید که چگونه سطح اطلاعات استفاده شده با نوع روش بخش­بندی و سطح مداخلات کاربر مرتبط است. تکنیک­های مرتبط با تصویر همچون حد آستانه^[۱۰]، تشخیص لبه^[۱۱] و مبتنی بر ناحیه^[۱۲] مرزی و یا دیگر طبقه بندی­ها، چارچوب محدودی برای ادغام دانش اولیه ارائه می­ کند.
برعکس مدل­های تغییر­پذیر، چارچوب جامع و وسیعی برای استفاده از هر دوی دانش اولیه قوی و دانش اولیه ضعیف فراهم می­ کند. که شامل اطلاعات آناتومیکی و نیز اطلاعات سطح در شکل فعال مدل های ASM/AAM می­باشد. با در نظر گرفتن روش­های طبقه ­بندی معمول و سطح اطلاعات بیرونی، ما دو گروه اصلی را پیشنهاد می­کنیم:
بخش­بندی بر مبنای دانش اولیه ضعیف یا بدون دانش اولیه که شامل روش­های طبقه بندی قاعده ای و رأسی و مدل­های تغییرپذیر می­باشد.
بخش­بندی بر مبنای دانش اولیه قوی که شامل مدل­های تغییرپذیر، شکل فعال و ظهور فعال و اطلس است. روش­های ترکیب کننده دانش اولیه قوی و ضعیف در بخش دانش اولیه قوی طبقه ­بندی شده ­اند.
در ادامه، اینکه چطور این طبقه ­بندی با تفاوت­های جزئی استفاده می­ شود و چه
شاخص­ هایی جهت طبقه ­بندی روش­های مختلف انتخاب می­گردد، توضیح می­دهیم.
۲-۲-۱- روش­های بخش­بندی خودکار
همچنانکه در بالا ذکر شد، بررسی ناحیه مورد نظر^[۱۳](ROI) متمرکز روی قلب عموما از تصویر MRI اصلی استخراج می­ شود تا نیاز به پردازش کل تصویر نباشد. رویکردهای خودکار دو گونه­اند: رویکردهای مبتنی بر زمان^[۱۴] که از متحرک بودن قلب بهره گرفته و یا تکنیک­های تشخیص شی^[۱۵] که هر دو رویکرد در انتقال Hough که تشخیص موقعیت بطن چپ را میسر می­سازد مشترک هستند [۹-۷].
هنگام استفاده از بعد زمان، تفاوت تصویر در کل داده ها تجزیه تحلیل می­ شود. تصویر حاصله شامل یک ناحیه دایره­ای در حول مرز بطن چپ می­باشد که توسط انتقال Hough تشخیص داده می­ شود. برخی مطالعات پیشنهادی، متکی بر تفاوت در محاسبه هستند [۱۰-۹]. با شروع از تصویر اصلی سه بعدی، تفاوت در طول بعد زمان با انحراف استاندارد در هر همسایگی محاسبه می­ شود. حداکثر تراکم تصویر سه بعدی حاصل به یک تصویر دو بعدی تبدیل شده (روش otsu) و چندین بار بزرگ می شود. سطح جذب ناحیه نهایی بدست آمده، ROI دو بعدی نهایی است [۷،۹،۱۱].
شکل ۲-۱. محاسبه خودکار ROI در تصویر MRI با روش تصویر منتخب ژورنال Elsevier
برخی مؤلفان، روشی بر اساس آنالیز فوریه^[۱۶] تصویر را پیشنهاد داده­اند که تصویری را از ساختارهای متحرک فراهم می کند از آنجائیکه قلب تنها عضو متحرک در تصاویر MRI است، پردازش اولین تصویر هماهنگ امکان مکان­ یابی قلب را فراهم می­ کند [۹،۱۲].
برخلاف رویکردهای مبتنی بر زمان که صرفاً بر اطلاعات MRI تکیه دارند، تکنیک­های تشخیص شی مستلزم مرحله­ ای تحلیلی است. اصول آنها استخراج پنجره­های مستطیلی از تصویر برای محاسبه ویژگی­های آنها و آموزش طبقه بندی کننده تا آنهایی را بپذیرد که شامل قلب و نه بقیه تصاویر باشد [۱۳]. یک روش پیشنهادی دیگر مبتنی بر رویکرد جالب تشخیص چهره است که حاوی توصیف زیر پنجره­ها و آبشاری از طبقه ­بندی کننده­ های adaboost می باشد [۱۴].
۲-۲-۲- روش­های نیمه خودکار
۲-۲-۲-۱- بخش­بندی با دانش ضعیف یا بدون دانش
در این بخش روش­های بخش­بندی با دانش اولیه ضعیف یا بدون دانش اولیه را گردآوری کرده که شامل مدل­های مبتنی بر تصویر^[۱۷]، طبقه ­بندی پیکسل^[۱۸] و مدل­های متغیر^[۱۹] می­باشد.
۲-۲-۲-۱-۱- روش­های مبتنی بر تصویر
همچنان که در بخش ۱-۲ دیده شد، مرزهای اندوکاردیال و اپی کاردیال مشکلات بخش­بندی خاص خود را دارند. بسیاری ازروش­های مبتنی بر تصویر بر اساس پردازش متفاوت و جداگانه آنهاست و از اینرو روش­های ویژه­ای در اندوکاردیوم بطن چپ پیشنهاد می­ کند. اولین گام، یافتن مرز اندوکاردیال با حد آستانه [۱۸-۱۵] و یا برنامه ریزی پویا^[۲۰] DP[25-19] می­باشد. شکل هندسی مدور بطن چپ باعث تسهیل استفاده از DP شده است. چندین راه حل به منظور وارد نکردن عضلات پاپیلاری پیشنهاد شده است: محاسبه سطح محدب حد فاصل کانتورها، کاربرد مورفولوژی ریاضی [۲۶،۲۷]، اصلاحاتی همچون باز و بسته کردن در سطح حد فاصل و یا منطبق کردن یک منحنی پارامتری در حد فاصل، تا سطح آن هموارتر شود.
اپی­کاردیوم در طی دومین مرحله مشخص می­ شود که اغلب متکی بر سطح اندوکاردیال است که عملگرهای مورفولوژی ریاضی را استفاده می­ کنند. دقت کنید جهت شروع آنها، بیشتر روش­ها متکی بر یک مداخله ساده کاربر مثل تنظیم مرکز بطن چپ یا کشیدن دوایر دور یک کانتور میوکاردیوم می­باشد. زمانیکه حدفاصل­ها بطور یکسان پردازش شوند، پردازش با سطوحی که بطور دستی روی اولین تصویر کشیده شده است آغاز می­گردد. کانتورهای دستی سپس از طریق تماس تصاویر متعاقب با بهره گرفتن از جداسازی و سپس ادغام، ثبت non- rigid و یا DP چند بعدی منتشر می­ شود. هر نمونه بطور جداگانه در طی زمان با تعیین جستجو دنبال می­ شود [۲۹-۲۸].
آستانه­گیری: یکی از معمولترین روش­ها برای بخش­بندی تصویر روش آستانه­گیری است که به صورت معمول برای بخش­بندی یک تصویر داخل دو یا بیشتر از دو ناحیه استفاده می­ شود [۳۰]. روش­های آستانه­گیری می ­تواند داخل دو گروه مختلف تقسیم شوند: روش­های آستانه­گیری بهینه [۳۱] و روش­های آستانه­گیری بر اساس ویژگی [۳۲]. جستجوی گروه قدیمی­تر برای آستانه­های بهینه این است که برای اینکه به ویژگی­های مطلوب دست پیدا کنند کلاس­های آستانه­گیری روی هیستوگرام ایجاد می­ کنند. معمولا این بوسیله بهینه­سازی یک تابع هدف انجام می­ شود. گروه جدیدتر آستانه­ها را بوسیله اندازه ­گیری بعضی از ویژگی­های انتخاب شده از هیستوگرام ایجاد می­ کنند. روش­هایی که بر اساس آستانه­گیری بر اساس ویژگی عمل می­ کنند سریع هستند، که برای آستانه­گیری چند سطحی نیز مفید می­باشند. روش­های مختلفی در مقالات برای حل مسئله آستانه­گیری بهینه ارائه شده است [۳۳،۳۴]. همچنین روش اتسو و چندین روش الهام گرفته از بیولوژیک برای بخش­بندی تصاویر مورد استفاده قرار گرفته است [۳۵]. الگوریتم­های الهام گرفته از بیولوژیک در شرایطی که روش­های بهینه­سازی قدیمی نمی ­توانند یک حل رضایت­بخش را پیدا کنند استفاده می­شوند. برای مثال وقتی تابعی که باید بهینه شود ناپیوسته باشد و یا پارامترهای وابسته غیر خطی زیادی حضور داشته باشند، این روش­ها مفید هستند.
۲-۲-۲-۱-۲- روش­های مبتنی بر طبقه ­بندی پیکسل
در بخش­بندی تصاویر پزشکی، طبقه ­بندی پیکسل بیشتر هنگامی استفاده می­ شود که تصاویر متعدد از یک موضع یکسان در دسترس هستند. هر همسایگی با چندین ویژگی تکمیلی توصیف می­ شود. تصویر به ناحیه یا کلاس­هایی تقسیم می­ شود که حاوی پیکسل­هایی است که ارزش­های عددی نزدیکی دارند. ویژگی­ها معمولاً ارزش­های عددی سطوح خاکستری بوده و بخش­بندی اغلب با بهره گرفتن از تکنیک­های استاندارد که GMM[36] و خوشه­بندی^[۲۱] هستند انجام می­ شود. در طی پردازش بخش­بندی، روش­ها فرض­هایی در ارتباط با موقعیت حفره، به منظور جبران فقدان اطلاعات فضایی استفاده می­ کنند. همچون روش­های مبتنی بر تصویر، هر دو سطح کانتور بطور جداگانه پردازش می­شوند.
اصول GMM، منطبق کردن هیستوگرام تصویر با ترکیبی از گوسین­ها با بهره گرفتن از الگوریتم EM می­باشد [۳۷]. تعداد گوسین­ها که با تعداد حالات هسیتوگرام منطبق است، بایستی در ابتدا متناسب شود. معمولاً بین ۲ تا ۵ حالات متناسب انتخاب می­شوند. اثر نسبی حجم می ­تواند مسئول افزایش گوسین­ها و معرف حجم نسبی بین میوکاردیوم و خون، میوکاردیوم و هوا باشد. الگوریم EM با بهره گرفتن از گام اولیه مکان­ یابی قلب با بهره گرفتن از اطلس آغاز می­ شود. نتایج بخش­بندی EM می ­تواند در ماتریس پویا قرار گیرد [۳۸]. رویکرد خوشه­بندی شامل جمع آوری اطلاعات در خوشه ­ها در یک موضع است. خوشه­بندی می ­تواند با الگوریتم میانگین k-mean)- (k انجام شود. پس از بدست آوردن ناحیه­های خوشه­ای جداگانه، حفره بطن چپ یا محاسبه فاصله حلقه محاسبه می­ شود [۳۹].

آزمايش‌ها نشان مي‌دهند باكتري‌هاي موجود در کود زيستي فسفاته بارورـ2، هميار ريشه گياهان بوده و در زمين‌هاي زراعي به خوبي با ساير باكتري‌ها بويژه باكتري‌هاي مضر رقابت مي‌كند.‌ مشاهدات نشان مي‌دهد کلنی شدن اين باکتری‌ها با ريزوسفر گياه موجب كاهش بيماري‌هاي ميكروبي محصولات زراعي نيز مي‌گردد.
خ) حفظ خصوصيات ژنتيكي
روش بكارگرفته شده براي توليد اين كودها، پايداري ژنتيكي باكتري‌هاي مفيد موجود در آن را تضمين مي‌كند.
د) پايداري در هنگام انبارداري
براي سهولت توزيع و دسترسي مصرف كننده، فرمولاسيون کود ريستي فسفاته بارورـ2 به نحوي است كه حداقل شش ماه پايداري آن تضمين مي‌گردد. فرمولاسيون‌هاي جديدتر در حال تحقيق مي‌باشند.
ذ) روش مصرف آسان
از نظر ماهيت، كودهاي زيستي متفاوت از كودهاي شيميايي بوده و نيازمند به تدوين روش مصرف خاص هستند. بدين دليل كود زيستي بارورـ2 به صورت پودر مرطوب در شرايط استريل بسته‌بندي شده است. بهترين روش‌هاي مصرف كه از جمع‌بندي نتايج آزمايش‌هاي متعددي به دست آمده‌اند، در جزوه حاضر آورده شده است. اساس تدوين روش‌هاي مصرف، رساندن باکتري‌های موجود در اين کود زيستي به ريشه گياه مي‌باشد. به كار بردن صحيح اين روش‌ها و كاهش مصرف كود شيميايي فسفاته به ميزان حداقل 50 درصد مؤکداً توصيه مي‌شود(زیست فناور،1386).
1-5-کود نیتروژن
نيتروژن به عنوان مهمترين عنصر در حاصلخيزي خاك،محور اصلي مصرف كودهاي شيميايي را تشكيل مي دهد. خاكهاي زراعي سالانه مقادير قابل ملاحظه اي از نيتروژن خود را در اثر آبشويي از دست مي دهند كه باعث مي شود ميزان نيتروژن كل قابل دسترس براي گياهان به شدت كاهش يابد(باشن ولواننی ،1990).نيتروژن عنصري مهم و حياتي براي گياه به شمار مي رود و در پروتئين ها، اسيدهاي نوكلئيك و كلروفيل وجود دارد و بيش از عناصر غذايي ديگر در معرض از دست رفتن مي باشد و مقدار بازيافت آن كمتر از نصف مقدار به كار رفته می باشد(باسول و همکاران،1985). كارايي جهاني جذب نيتروژن براي توليد غلات حدود 33 درصد در نظر گرفته شده و 67 درصد بقيه كه رقمي بالغ بر 9/15 ميليارد دلار مي باشد به صورت هدر رفت نيتروژن به شكل هاي تصعيد، فرسايش، سطحي، آبشويي و … است (ران و جانسون،1999).همچنین میزان ازت در رنگ‌بندی میوه‌ها مؤثر است. (تیسدال و همکاران ، 1993). پیشرفت‌های علمی در تغذیه گیاهی، انقلابی در تولید محصولات زراعی به وجود آورده است. به طوری که 50% عملکرد ذرت و سایر غلات، بدون در نظر گرفتن بهبود در کیفیت و ارزش غذایی محصولات بواسطه کاربرد کودهای تجاری شیمیایی است (کاظمی، 1994). عباس‌زاده (1384) مشخص نمود که کاربرد نیتروژن در افزایش تعداد ساقه‌هاي جانبی بادرنجبویه، مؤثر می‌باشد. بیست و سبران (2000) نشان دادند که با افزایش مقدار نیتروژن میزان اسانس شوید افزایش یافت. طبق نتایج پژوهش دادوندسراب و همکاران(1387) مبنی بر تغییرات میزان اسانس و عملکرد گیاه دارویی ریحان تحت تأثیر کود نیتروژن مشاهده شده که این افزایش کود نیتروژن تا 100 كیلوگرم در هکتار سبب افزایش عملکرد اسانس و ماده خشک در واحد سطح شده که این افزایش عملکرد اسانس ناشی از افزایش عملکرد ماده خشک بوده است. در پژوهشی دیگر نیتروژن سبب افزایش ارتفاع گیاه، تعداد شاخه‌هاي گل دهنده در گیاه، عملکرد زیست توده و عملکرد دانه سیاهدانه گردید (ملافیلابی و همکاران،1388) کود نیتروژن تا 100 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش اسانس و ماده خشک و تیمول در واحد سطح در گیاه آویشن شد که این افزایش عملکرد اسانس نیز ناشی از افزایش عملکرد ماده خشک بوده است. میزان کوددهی انیسون مطابق بررسی‌هاي انجام شده به ازاي هر هکتار زمین 150 تا 200 کیلوگرم نیتروژن تعیین گردید. افزایش نیتروژن به خاك مزرعه موجب اضافه شدن میوه گیاه و بالا رفتن درصد اسانس در این گیاه گردید. افزایش بیشتر از مقدار فوق باعث نرسیدن میوه‌ها و بلند شدن ساقه‌ها گشته و درصد بالایی از میزان محصول میکاهد (معطر 1373). اکبري نیا و همکاران (1384) روي گیاه گشنیز نشان دادند که با افزایش مقادیر نیتروژن تا 90 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه افزایش یافت ولی کودهاي شیمیایی تأثیري بر میزان اسانس دانه نداشت.
فصل دوم
مروری بر پژوهش­های پیشین
2-1- کود فسفره زیستی
شکلهای مختلف فسفر در خاک به وسیله خصوصیات طبیعی خاک شامل pH، کاتیون‌های محلول و تبادلی شامل آهن، کلسیم و منیزیم، نوع کانی‌های خاک و سطح ویژه آنها کنترل می‌شود. معمولاً تأمین فسفر موردنیاز گیاهان از طریق استفاده از کودهای شیمیایی و بیولوژیک امکان‌پذیر است (رالستون و مک برد^[1]، 1976). وقتی کود فسفره بصورت نسبتاً محلول و در اشکال قابل جذب برای گیاه مصرف می‌شود بخش قابل توجهی از آن در اثر وجود برخی ترکیبات در خاک از جمله کربنات کلسیم، اکسیدهای آهن و آلومینیم، سیلیکاتهای آلومینیم آمورف و کریستالی به راحتی به صورت غیرمحلول در آمده و از دسترس گیاه خارج می‌گردد (کیم و همکاران^[2]، 1997؛ توماس و همکاران^[3]، 1985). بیشترین درصد میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفات را در خاک باکتری‌ها و قارچ‌ها تشکیل می دهند. لذا، آنها را به دو دسته باکتریهای حل کننده فسفات و قارچ‌های حل کننده فسفات تقسیم می کنند (وایت لا و همکاران^[4]، 1997). این میکروارگانیسم‌ها قادرند ترکیبات نامحلول فسفر را حل کرده و فسفر موجود در آنها را آزاد نمایند (وایت لا و همکاران، 1997؛ یاهیا و العزاوی^[5]، 1989) تعداد باکتری‌های حل کننده فسفات بیشتر به نوع کشت و خاک، ترکیب فیزیکی خاک، مقدار هوموس و فسفر خاک بستگی دارد (کاسی^[6]، 1983). كودهاي بيولوژيك در افزايش جذب عناصر غذائي و مقاومت به خشكي در شرايط مزرعه‌اي توسط سيلويا و همكاران^[7] (1993) در ذرت مورد مطالعه قرار گرفت. آنها نتيجه گرفتند كه در تيمارهاي تلقيح شده، غلظت عناصر فسفر و مس در اندام هوائي گياه و دانه افزايش يافت و همچنين پاسخ ذرت به تلقيح با گونه در شرايط تنش كم آبي Glomus etunicatum درGlomus ntraradices مثبت بود. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش مصرف کودهای فسفره شیمیائی نه تنها عملکرد محصولات زراعی را چندان افزایش نداده بلکه در نتیجه برهم زدن تعادل عناصر غذایی، کاهش عملکرد را نیز در مواردی سبب شده است (کریمیان، 1998). از اثرات سوء مصرف بی‌رويه کودهای فسفاته می‌توان به مسمومیت فسفری ناشی از جذب بیش از حد فسفر معدنی و بالارفتن غلظت آن در بافت‌های گیاهی و برهم خوردن تعادل عناصر غذایی، کاهش عملکرد محصول، تجمع بور در گیاه، کاهش جذب مس، غیرمتحرک شدن آهن در خاک، ممانعت از جذب آهن توسط ریشه، مختل شدن متابولیسم روی در گیاه، آلودگی خاک به کادمیوم، تنزل کیفیت محصول و آلودگی آبها به فسفر و بروز پدیده اُتریفیکاسیون اشاره نمود (کریمیان، 1998). با توجه به موارد ذکر شده طی سالهای اخیر تجدیدنظر در استفاده از کودهای فسفاته و بکاربردن روش های نوین مانند استفاده از کودهای بیولوژیک همواره مدنظر بوده است.

کودهای بیولوژیک متشکل از مواد نگه‌دارنده‌ای با انبوه متراکم یک یا چند نوع ارگانیسم مفید خاکزی و یا بصورت فرآورده متابولیک این موجودات می‌باشند که صرفاً به منظور تأمین عناصر غذایی موردنیاز گیاه تولید می‌شوند (کریمیان، 1998). فسفر موجود در خاک با توجه به ماهیت ترکیباتی که در آنها یافت می‌شود، به دو گروه معدنی و آلی تقسیم می‌شود. جزء آلی فسفر در هوموس و سایر ترکیبات آلی که ممکن است با آن آمیخته شده یا نشده باشند، یافت می‌شود. شکل معدنی آن به صورت ترکیبات فیتین، فسفولیپیدها و اسیدهای نوکلئویک وجود دارد (سوبارائو^[8]، 1988). نتایج حاصل از مصرف کودهای بیولوژیکی فسفاته در مقایسه با کودهای سوپرفسفات تریپل در مورد ذرت، سویا و گندم مؤید اثرات رضایت بخش این کود می باشد بطوریکه مشخص گردید کود میکروبی فسفاته نه تنها بازده جذب کود را بالا می برد بلکه باعث افزایش قابل ملاحظه عملکرد نیز می‌گردد (صالح راستین، 1998). استفاده از میکروارگانیسم‌هایی بنام حل‌کننده فسفات می‌تواند برای تبدیل شکل نامحلول فسفر به شکل محلول مورد استفاده قرار گیرد (بانیک و دی^[9]، 1982؛ چابوت و همکاران^[10]، 1996؛ کیم و همکاران^[11]، 1997؛ پامعلا و استیون^[12]، 1982؛ رالستون و مک برد^[13]، 1976؛ سالیه و همکاران^[14]، 1976؛ وازکییوز و همکاران^[15]، 2000). اثر افزايش جذب عناصر غذائي در ذرت تحت شرايط تنش كم آبي توسط سوبرامانيان و چارست^[16] (1999) مورد بررسي قرار گرفت. آنها مشاهده كردند كه تحت شرايط تنش كم آبي در تيمارهاي تلقيح شده با قارچ مقدار عناصر نيتروژن، فسفر، پتاسيم، منگنز و روي در دانه‌هاي ذرت افزايش معني‌داري نشان داد.
این ترکیبات معمولاً فقط اندکی در آب حل‌پذیرند. فسفات‌ها با رس نیز واکنش داشته و کمپلکس‌های معمولاً حل‌ناپذیر رس- فسفات تشکیل می‌دهند. مقدار فسفر معدنی در خاکها تقریباً همیشه بیش از مقدار فسفر آلی است، تنها استثنای این مورد فسفر موجود در خاکهایی است که بیشتر آلی هستند. به علاوه مقدار فسفر آلی خاکهای معدنی به دلیل انباشته شدن مواد آلی در قسمتهای فوقانی پروفیل خاک معمولاً در افق سطحی خاک بیش از خاک زیرین است. بافت خاک، وضعیت زهکشی، pH خاک، مقدار فسفر مواد مادری، مقدار گوگرد خاک و نوع میکروارگانیسم‌ها از عواملی هستند که در میزان فسفر آلی خاک مؤثرند. فسفر آلی قبل از استفاده گیاه بایستی بوسیله آنزیم فسفاتاز معدنی شده و به یونهای فسفات محلول تبدیل شود. این فرایند به وسیله خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و فعالیتهای میکروارگانیسم‌ها کنترل می شود (پن فلود^[17]، 2000.( لازم به ذکر است که استفاده از کودهاي آلی نسبت به کودهاي معدنی هزینه بیشتري را در پی دارد اما اثرات درازمدت آن بر خصوصیات خاك، تامین عناصر غذایی کم مصرف و پرمصرف و حفظ بیولوژي خاك می تواند کاهش سود حاصله را جبران نموده و استفاده متوالی و بهینه از زمینهاي کشاورزي را ممکن سازد (اتیه و همکاران، 2001). این باکتری‌ها معمولاً در اطراف ریشه مستقر شده و گیاه را در جذب عناصر همیاری می کنند. تحقیقات انجام شده نشان داد که این باکتریها بیش از یک نقش داشته و علاوه بر کمک به جذب عنصری خاص، باعث جذب سایر عناصر، کاهش بیماریها و بهبود ساختمان خاک و در نتیجه تحریک بیشتر رشد گیاه و افزایش کمی و کیفی محصول می گردند (بی نام، 2003). از عوامل مؤثر در معدنی شدن فسفر خاک می توان به شرایط خاک، نوع فسفر اضافه شده، وضعیت فسفر خاکها، نوع و میزان کشت و کار اشاره نمود. ارتباط بین اشکال مختلف فسفر در سیستم خاک و گیاه را می توان بصورت زیر نشان داد (رحمان، 2004):
فسفر در ریشه گیاه فسفر در محلول خاک فسفر غیر قابل دسترسی
فسفر به سرعت قابل دسترس فسفر به آرامی قابل دسترس فسفر موجود در فاز جامد خاک
بررسی‌ها نشان داده که فسفر قابل دسترس گیاهان تحت تأثیر سه عامل غلظت فسفر در محلول خاک، مقدار فسفر قابل تبادل و مقدار نسبی جذب از خاک قرار می گیرد (رحمان، 2004). توحیدی مقدم و همکاران، (2004) نتيجه گرفتند كه استفاده از باكتري‌هاي حل كنندة فسفات باعث افزايش عملكرد و اجزاي عملكرد سويا در مقايسه با كودهاي شيميائي مي‌شود. بنابراین ارائه راهکاری که بتواند ذخایر فسفر غیرقابل دسترس را به فسفر قابل دسترس تبدیل نماید بسیار مقرون به صرفه و با ارزش خواهد بود. در این رابطه باکتریهای حل‌کننده فسفر جهت بهبود و ارتقاء راندمان کودهای فسفره و همچنین تولیدات کشاورزی در اراضی که دچار کمبود فسفر هستند پیشنهاد شده است (بهنام و وفایی، 2007). به دلیل حساسیت بیش از حد فسفر به تغییرات pH بویژه در خاکهای آهکی، مقدار فسفر قابل دسترس در خاکهای ایران، حتی با مصرف بیش از حد کودهای فسفاتی، نمی‌تواند چندان زیاد باشد از طرفی به علت عدم پویایی فسفر در خاک، پیش‌بینی نیاز گیاهان به کود فسفاتی، برای رسیدن به عملکردی معین بسیار دشوار است. مقدار کود فسفاتی موردنیاز برای هر محصول بستگی به نوع خاک، مقدار فسفر قابل استفاده خاک، پیشینه مصرف کودهای فسفاتی، شرایط اقلیمی منطقه، عملکرد مورد انتظار و مقدار دیگر عناصر غذایی موجود در خاک دارد. با مصرف سالیانه کودهای فسفاتی ذخایر فسفر قابل استفاده در خاک افزایش می‌یابد و پس از رسیدن به حدی معین دیگر گیاه به کود واکنش نشان نخواهد داد. البته باید توجه داشت که بالا بردن سطح فسفر قابل استفاده همواره دستاورد ملموسی به دنبال نخواهد داشت. یک آزمایش دراز مدت نشان داد که اضافه کردن بیشتر کود فسفاتی، هر چند که میزان فسفر قابل دسترس خاک را افزایش می دهد، اما در میزان برداشت فسفر به وسیله گیاه تأثیری ندارد به عبارت دیگر هرچند فسفر قابل دسترس خاک بیشتر باشد برداشت گیاه بیشتر معطوف به این منبع بوده و از منبع غیرقابل دسترس کمتر استفاده می شود ولی اگر فسفر قابل دسترس در سطح پایینی باشد، عکس این حالت رخ خواهد داد به هر حال در طولانی مدت، برداشت گیاه از هر دو خاک (با فسفر قابل دسترس زیاد و کم) یکسان می‌باشد و مصرف زیادتر فسفر در این حالت تنها هزینه تولید را افزایش خواهد داد (بهنام و وفایی، 2007).
2-1-1- تأثیر کودهای زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد
ميگاهد و همكاران^[18] (2004) با بررسي اثرو آزوسپيريلوم تلقيح ازتوباكتر روي كرفس به‌اين نتيجه رسيدند كه تلقيح با كودهاي بيولوژيك باعث افزايش معني‌دار ارتفاع، تعداد شاخه جانبي، تعداد چتر، وزن خشك، عملكرد و محتوي نيتروژن، فسفر و پتاسيم گياه در مقايسه با شاهد شد. تلان و همكاران^[19] (2004) طي تحقيقات خود روي رازيانه اظهار داشتند كه تلقيح با ازتوباكتر موجب افزايش معني‌دار ارتفاع، تعداد شاخه جانبي، چتر، چترك وعملكرد دانه گياه در مقايسه با شاهد گرديد. در همين راستا، تحقيقات شالان^[20] ( 2005 ) نيز نشان داد كه تلقيح بذر سياهدانه با كودهاي بيولوژيك نظير آزوسپيريلوم، ازتوباكتر و سودوموناس باعث بهبود خصوصيات رشدي گياه نظير ارتفاع، تعداد شاخه جانبي، تعداد كپسول در گياه و همچنين افزايش عملكرد دانه شد. شالان (2005) نيز در مطالعات خود نشان داد كه مصرف باكتريهاي حل كننده فسفات موجب بهبود بارز ويژگيهايي مانند ارتفاع بوته، تعداد گل و عملكرد و دانه در گياه دارويي گل گاوزبان و نيز افزايش چشمگير صفاتي چون ارتفاع بوته و عملكرد دانه در گياه دارويي سياهدانه گرديد. كوپتا و همكاران^[21] (2006) گزارش كردند كه تلقيح ريحان گونه قارچ ميكوريزا باعث افزايش معني‌دار ارتفاع ساقه، تعداد و سطح برگ، بيوماس، طول وميزان انشعابات جانبي ريشه و همچنين ميزان اسانس گياه در مقايسه با شاهد شد. در آزمایشی اثر باكتري ازتوباكتر بر خصوصيات رشد، عملكرد و اجزاي عملكرد ذرت مورد بررسي قرار گرفت، نتايج ‌اين بررسي نشان داد كه تلقيح ذرت با ازتوباكتر موجب شد تا وزن دانه در بوته، وزن كل بوته، و مقدار نيتروژن و روي در دانه، در مقايسه با شاهد به طور معني‌داري تحت تأثير قرار گيرد (بیاری و همکاران^[22]، 2007). خرمدل و همكاران (2008) با بررسي اثر تلقيح با كودهاي بيولوژيك نيتروژن و فسفر بر خصوصيات رشدي سياهدانه بيان داشتند كه تلقيح باعث بهبود معني دار كليه خصوصيات رشدي سياهدانه در مقايسه با شاهد شد، بطوريكه در 82 روز پس از سبز شدن بيشترين و كمترين سرعت رشد گياه به ترتيب براي تيمار تركيبي آزوسپيريلوم و ميكوريزا و شاهد (به ترتيب با 5/14و8/ 5بر متر مربع بر روز ) بدست آمد.
بیاری و همکاران (2008) نیز در آزمایشی اثر آزوسپیریلوم و ازتوباکتر را بر ذرت بررسی نمودند و اظهار داشتند که تلقیح بذر ذرت با باکتری‌های محرک رشد به طور معنی‌داری ارتفاع گیاه، وزن خشک و تر دانه، وزن ساقه، وزن بلال، طول بلال و تعداد دانه در ردیف را افزایش می‌دهد. آنها علت این امر را به افزایش جذب عناصر غذایی موردنیاز گیاه در اثر مصرف کودهای زیستی نسبت دادند. میلانی و آنتوفر^[23](2008) نیز در مطالعه اثر ازتوباکتر و آزوسپیریلوم بر عملکرد دانه گندم و جو، تلقیح بذر با کودهای زیستی را یک روش که هزینه و سازگار با محیط زیست جهت افزایش عملکرد گیاهان زراعی دانستند.
2-1-2- اثر کودهای زیستی بر ارتفاع گیاه
ارکوسا و همکاران^[24] (2002) تأثیر کاربرد تلفیقی کودهاي ارگانیک و غیر ارگانیک را برروي تولید سیب زمینی، کلم و گوجه فرنگی مورد بررسی قرار داده و بهبود خصوصیات خاك و قابل دسترس شدن عناصر غذایی آن در نتیجۀ استفادة تلفیقی کودهاي دامی و شیمیایی را دلیل اصلی افزایش ارتفاع بوته گیاهان مذکور عنوان کردند. نتایج تحقیق یوسف وهمکاران (2004) حاکی از آن است که در گیاه دارویی مریم گلی استفاده از کود گلی زیستی حاوي آزوسپیریلوم و ازتوباکتر، سبب افزایش ارتفاع بوته و وزن تر و خشک اندامهاي هوایی گیاه در چین‌هاي اول و دوم در طی دو فصل گردید. در خصوص تأثير ميكروارگانيسم‌هاي حل‌كننده فسفات بر روي گياهان دارویی، راتی و همکاران^[25] (2004) در تحقيق خود بر روي علف ليمو مشاهده كردند كه كاربرد باكتريهاي حل كننده فسفات، ارتفاع بوته و بيوماس گياهي را در مقايسه با شاهد افزایش داد. وو و همکاران^[26] (2005) نشان دادند که تلقیح بذر با کودهاي بیولوژیک باعث افزایش ارتفاع بوته ذرت شد. آنها دلیل این امر را افزایش جذب عناصر غذایی و بهبود فتوسنتز و ساخت مواد در اثر افزایش سطح برگ عنوان کردند. بررسی سطوح مختلف تراکم و کود نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی گیاه ریحان نشان داد بالاترین عملکرد ماده خشک، عملکرد اسانس و ارتفاع بوته در کاربرد 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و فاصله کشت 15*25 سانتیمتر حاصل شد (دادوند سراب و همکاران، 2008).
2-1-3- اثر کودهای زیستی بر شاخص سطح برگ
خرم دل و همکاران (2007) در مطالعه اثر آزوسپیریلوم و ازتوباکترو قارچ میکوریزا بر گیاه سیاهدانه مشاهده نمودند کاربرد کودهاي زیستی منجر به افزایش ارتفاع، شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک و سرعت رشد محصول نسبت به شاهد گردیده و در این میان تلفیق مایکوریزاو آزوسپیریلوم بیشترین تأثیر را در افزایش صفات مورد مطالعه داشت. جهان (2008) گزارش كرد كه شاخص سطح برگ ذرت در نتيجه استفاده از باكتري‌هاي ازوتوباكتر و آزوسپيريلوم، به طور معني داري بيشتر از تيمار شاهد بود.
2-1-4- اثر کود‌های زیستی بر عملکرد دانه
اثر مثبت کود زیستی فسفره روي ذرت توسط مشرام و شند^[27] (1993)، مارتینز تولدو و همکاران^[28] (1998)، تیلاك و همکاران^[29] (1992) و نیتو و فرانکنبرگر^[30] (2000) گزارش شده است. به عقیده رایی و گائور^[31] (1998)، اثر آزوسپیریلوم و اثر مخلوط این باکتري و ازتوباکتر بر افزایش عملکرد گندم، ذرت وسورگوم معنی‌دار بوده است. با مصرف کود میکروبی فسفاته به جای کودهای شیمیایی فسفاته در سطح 7 استان گندم خیز کشور، مشخص شد که این کود به راحتی قابلیت رقابت با کودهای شیمیایی فسفاته را دارد و بطور متوسط موجب افزایش عملکرد دانه به میزان 576 کیلوگرم در هکتار نسبت به کود شیمیایی سوپرفسفات تریپل می شود (ملکوتی و طهرانی، 1998). آزمایشهایی که در مورد تأثیر کودهاي زیستی حاوي باکتري‌هاي حل‌کننده فسفات بر روي عملکرد گیاهان زراعی انجام شده‌اند فراوانند به عنوان مثال دفریتاس و همکاران^[32] (1997) در مورد کلزا، چکمکچی و همکاران (1999) در مورد چغندر قند، دفریتاس (2000) در مورد گندم، ساهین و همکاران^[33] (2004) در مورد جو و چغندر قند آزمایش‌هایی را انجام داده و همگی، کم و بیش به این نتیجه رسیده‌اند که تلقیح محصولات توسط این باکتري‌ها موجب افزایش معنی‌دار عملکرد دانه شده است.
رایی و کاور^[34] (2001) گزارش کرد که استفاده از کودهای زیستی ازتوباکتر در کنار استفاده از سایر کودهای زیستی تثبیت کننده فسفر و کود شیمیایی علاوه بر دستیابی به حداکثر عملکرد در محصول خود باعث کاهش مصرف کود شیمیایی و در نتیجه صرفه اقتصادی در تولید خود خواهیم شد. زاهیر و همکاران^[35] ( 2004)، گزارش کردند که استفاده از کودهای زیستی در زراعت باعث افزایش اجزای عملکرد دانه می‌گردد وی دلیل آن را به وجود باکتری‌های تثبیت کننده عناصر مورد نیاز گیاه در فرایند تثبیت و هورمون‌های رشد گیاهی دانسته است. نتایج استفاده از کود زیستی فسفاته در مناطق مختلف کشور حاکی از این است که در اکثر موارد کاربرد کود زیستی فسفاته موجب افزایش بالاي 10 درصدي عملکرد گیاهان زراعی مختلف شده است (حسین زاده، 2005). تیلاک و همکاران (2005) گزارش کردند که مصرف کود‌های زیستی علاوه بر افزایش راندمان محصول و اجزای عملکرد باعث کاهش مصرف کودهای شیمیایی نیز می گردد. چنین نتایجی توسط شاوکات و همکاران^[36] (2006) نیز گزارش شده است. در سال 1388 عليجاني و همكاران در پژوهش مشابهي دريافتند تلقيح با انواع كودهاي زيستي حل‌كننده فسفات، مي‌تواند باعث افزايش معني‌داري در عملكرد دانه در بابونه آلماني شود. انجام 9 آزمايش آماري در نقاط مختلف‌ايران به منظور اثبات اثربخشي‌اين كود بر گياه چغندرقند به عنوان يك محصول استراتژيك از سال 1380 آغاز شد. فرمول كود زيستي بارور-2 از بين تركيب‌هاي مختلف باكتريايي بارور-2، به عنوان اثر‌بخش‌ترين انتخاب گردید. به صورتي كه افزايش عملكرد در تيمار كود زيستي بارور-2 نسبت به تيمار شاهد در‌اين گروه آزمايش‌ها تا 28 درصد بود. نتايج آزمايش‌هاي آماري بعدي در استان‌هاي اصفهان و خراسان كه در سال‌هاي 83، 84 و 85 انجام شد، نتايج آزمايش‌هاي قبلي را مورد تأييد قرار داد، به طوري كه افزايش عملكرد ريشه و عملكرد قند خالص در‌اين آزمايش‌هاي تا 32 درصد نسبت به شاهد مشاهده شد. گزارش‌هاي جمع‌آوري شده از 42 مزرعه 9 استان اردبيل، اصفهان، آذربايجان‌غربي، چهارمحال و بختياري، خراسان‌جنوبی، خراسان رضوی، كرمانشاه، مركزي و همدان حاكي از این است که 3/2 درصد از مزارع كاهش عملکرد، 7/4 درصد فاقد افزايش عملکرد، 2/14 درصد تا 5 درصد افزايش عملكرد،1/16 درصد بین 5 تا 10 درصد افزايش عملكرد، 1/26 درصد بین 10 تا 15 درصد افزايش عملكرد، 2/14 درصد بین 15 تا 20 درصد افزايش عملكرد، 1/7 بین 20 تا 30 درصد افزايش عملكرد و 2/14 درصد افزايش عملكرد بالای 30 درصد داشته اند. در نتايجي كه از گزارش‌هاي كشاورزان استفاده كننده از‌اين كود در زراعت چغندرقند به دست آمد، بيشترين افزايش عملكرد ‌اين محصول در استان خراسان جنوبی (با ميانگين 9/34 درصد) گزارش گرديد. در مجموع بررسي تأثير كود زيستي بارور-2 بر عملكرد چغندرقند در اقليم‌هاي مختلف نشان داد مصرف‌اين كود در مزارع نسبت به مصرف كود شيميايي فسفاته موجب افزايش عملكرد با ميانگين 6084 كيلوگرم بر هكتار (5/18 درصد) مي‌شود (رادكيش‌ساكي و همكاران، 2006). در یک مرکز تحقیقات کشاورزی در هند چندین تحقیق در مورد فسفوباکترین روی گندم، شبدر برسیم، ذرت و برنج انجام گرفت و نتایج آن نشان داد که از 37 مزرعه 10 مزرعه افزایش معنی داری در عملکرد محصول داشته اند (بهنام و وفایی، 2007). گزارش‌های پور یوسف و همکاران (2007)، نیز دلیل بر افزایش راندمان محصول در نتیجه استفاده از کودهای زیستی می باشد. کاربرد کودهای زیستی باعث افزایش عملکرد دانه و میزان اسانس در گیاه رازیانه شد(محفوظ و شرف الدین،2007). اسماعیلی و همکاران (2009) نشان دادند، باکتري‌هاي حل کننده فسفات افزایش معنی‌داري در عملکرد غده سیب زمینی داشت. در پژوهشي ديگر كه بر روي گياه دارويي رازيانه انجام گرديد، مشخص شد كه كاربرد كود فسفات زيستي موجب افزايش تعداد چتر در بوته، عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه در مقايسه با عدم مصرف گرديد (درزي و همكاران، 2008 ،2009 ،2010).
2-1-5- اثر کود زیستی فسفاته بر وزن خشک کل
اسپرنت و اسپرنت^[37] (1990) گزارش می کنند که باکتري‌هاي تثبیت کننده نیتروژن شامل آزوسپیریلوم، پسودوموناس و ازتوباکتر از طریق همیاري با ریشه گیاهان، موجب افزایش سطح جذب رطوبت می شود و این شبکه گسترده ریشه‌اي از طریق جذب آب و املاح وانتقال آن‌ ها به گیاه میزبان موجب افزایش ارتفاع گیاه، سطح برگ و وزن خشک آن می شود. تیلاك و همکاران (1992) بر اساس نتایج یک آزمایش گلدانی، بر اثرات مثبت تلقیح توأم ازتوباکتر و آزوسپیریلوم بر مقدار ماده خشک ذرت و سورگوم تأکید دارند. در این مطالعه ماده خشک بخش هوایی ذرت و سورگوم نسبت به شاهد بدون تلقیح به ترتیب حدود 12 و 15 درصد افزایش پیدا کرد. زاهیر و همکاران^[38] (1998) افزایش 18 درصدي وزن خشک بلال را که بذرهاي آن با کود زیستی شده بودند، گزارش کرده‌اند. جاوید و همکاران^[39] (1998)، نشان دادند وزن خشک اندام‌هاي هوایی ذرت بر اثر کاربرد باکتري‌هاي محرك رشد4/68 درصد افزایش یافت. شارما (2002) نیز گزارش کرد که مصرف کودهای زیستی باعث افزایش بیوماس و ماده خشک در گیاه می گردد وی دلیل آن را به تثبت بیولوژیکی عناصر مورد نیاز گیاه از جمله نیتروژن و فسفر مرتبط دانسته است. اوراشیما و هوري^[40] (2003) نیز افزایش رشد ریشه و ماده خشک کل اسفناج را بوسیلۀ تلقیح با باکتریهاي حل کنندة فسفات گزارش کرده اند. سلوس و همکاران^[41] (2006) گزارش کردند که کودهای زیستی با وجود باکتری‌های تثبیت کننده در خود باعث افزایش توان گیاه در جذب عناصر و در نتیجه افزایش تجمع ماده خشک در گیاه می گردد. در پژوهشی که فرزانه و رادیزا^[42] (2005) در مورد تأثیر باکتريهاي ریزوسفري بر روي رشد دو رقم سیب‌زمینی انجام دادند، افزایش معنی‌داري در وزن خشک ساقه و ریشه در گیاهان تلقیح شده با باکتري گزارش کردند. جذب عناصرغذایی پتاسیم و فسفر در گیاهان تلقیح شده با باکتريهاي ریزوسفري افزایش معنی‌داري نسبت به گیاهان تلقیح نشده داشتند. این محققین اظهار داشتند که این افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی و آب و افزایش رشد ریشه که منجر به افزایش توانایی جذب ریشه و در نهایت این عوامل با افزایش میزان تولید سیدرفور و آنتی بیوتیک و قدرت رقابت ریشه در مصرف مواد غذایی در ریزوسفر، مانع رشد پاتوژنهاي بیماريزاي گیاهی می شود. این عوامل باعث بهبود شرایط رشد گیاه تلقیح شده با باکتريها نسبت به شاهد می شود. نتایج مطالعه شاهرونا و همکاران^[43] (2006) نشان داد، باکتري‌هاي سودوموناس وزن خشک ذرت را در شرایط گلخانه ای 5/22 درصد افزایش داد. همین پژوهشگران در شرایط مزرعه نشان دادند که کاربرد تلفیقی کود شیمیایی نیتروژن توانست تأثیر این باکتري‌ها را به طور قابل توجهی افزایش دهد و تولید ماده خشک را در مقایسه با شاهد 58 درصد افزایش دهد.
2-1-6- اثر کود زیستی فسفاته برشاخص برداشت
گزارش‌هاي مشاهده‌اي مزارع ذرت علوفه‌اي جمع‌آوري شده از 76 مزرعه از 13 استان كشور حاكي از‌اين است که 6/2 درصد فاقد افزايش عملکرد، 9/28 درصد افزايش عملکرد تا 5 درصد، 3/26 درصد بين 5 تا 10 درصد افزايش عملكرد، 8/11 درصد بين 10 تا 15 درصد افزايش عملكرد، 2/7 درصد بين 15 تا 20 درصد افزايش عملكرد، 8/11 بين 20 تا 30 درصد افزايش عملكرد و 2/9 درصد بالاي 30 درصد افزايش عملكرد مي‌باشند. ميانگين برداشت محصول در مزارع ذرت علوفه‌اي در 13 استان كشور با بهره گرفتن از كود شيميايي فسفاته 09/52 تن بر هكتار بوده است. در حالي كه با مصرف كود زيستي بارور-2 برداشت محصول به 3/58 تن بر هكتار رسيده است. در كل، ميانگين افزايش محصول با بهره گرفتن از كود زيستي بارور-2 برابر 2/6 تن بر هكتار يا 14 درصد بوده است. شايان ذكر است بالاترين برداشت محصول گزارش شده با بهره گرفتن از‌اين كود 105 تن بر هكتار در استان يزد بوده كه 9/52 تن بالاتر از ميانگين است. بيشترين ميزان اثربخشي كود زيستي فسفاته از نظر افزايش عملكرد در استان فارس (3/65 درصد) و سپس در استان‌ايلام (ميانگين 40 درصد) و در استان خراسان جنوبي (ميانگين 25 درصد) بوده است (موسوي‌جنگلي و همكاران، 2005).
2-1-7- اثر کود زیستی فسفاته بر وزن هزار دانه گیاهان
داهیلون و همکاران^[44] (1980) نیز به افزایش وزن هزار دانه در حضور کودهاي زیستی اشاره کردند. نيتروژن و فسفر به دلیل نقش مهمی که در فرایند‌های سوخت و ساز گياه دارند، با شرکت در متابولیسم گیاه و با افزایش میزان تجمع ماده خشک در اندام‌های گیاهی به ويژه دانه، موجب افزایش وزن دانه‌ها می گردند (سالارديني و مجتهدي، 1997). بررسي زهير و همکاران (۱۹۹۸) نيز مشخص ساخت که در اثر تلقيح بذرهاي ذرت با باکتريهاي ازوتوباکتر و پسودوموناس وزن هزار دانه به ميزان ۶/ ۹ درصد و عملکرد دانه ۸ /۱۹ درصد افزايش مي‌يابد. یاسري و پتواردهان^[45] (2007)، گزارش دادند که کاربرد ازتوباکتر و آزسپرلیوم در تلفیق با کودهاي شیمیایی عملکرد کلزا (17/21درصد)، تعداد غلاف در گیاه (05/16 درصد)، تعداد انشعابات شاخه (78/11) و وزن هزار دانه (92/2 درصد)، را در مقایسه با کاربرد کودهای شیمیایی افزایش داده است. افزایش وزن هزار دانۀ ذرت نیز تحت تأثیر کودهاي زیستی گزارش شده است (غلامی و بیاري، 2008).
2-1-8- اثر کود زیستی فسفاته بر میزان پروتئین دانه گیاهان
شهاتا و الخواص^[46] (2003) تأثير كود زيستي را بر پارامترهاي رشد، عملكرد و اجزاي عملكرد آفتابگردان مورد بررسي قرار دادند و دريافتند كه كاربرد كود زيستي شامل باكتري‌هاي افزاينده رشد، عملكرد آفتابگردان و صفات كيفي را در مقايسه با تيمار كنترل (عدم تلقيح ) بهبود بخشيدند. به طوري كه سبب افزايش عملكرد دانه، ميزان روغن و پروتئين دانه شدند. عمو آقایی و همکاران (2003) گزارش کردند که وزن هزار دانه و درصد پروتئین دانه گندم تحت تأثیر باکتری ازتوباکتر افزایش یافت. با توجه به اینکه ازتوباکتر، باکتری تثبیت‌کننده نیتروژن هستند و این عنصر ماده‌ی اولیه‌ی تشکیل پروتئین می‌باشد، احتمالاً یکی از دلایل افزایش درصد پروتئین با کاربرد ازتوباکتر، کار تثبیت نیتروژن توسط این باکتری می‌باشد.مصرف كود زيستي در آفتابگردان اثر معني داري بر ميزان پروتئين داشته است، به طوريكه ميزان پروتئين دانه گياهان تلقيح شده نسبت به گياهان تلقيح نشده بيشتر بوده است (رام رائو و همکاران^[47]، 2007). كومار و همكاران ( 2009) گزارش كردند كه تلقيح بذور كنجد با و پسودوموناس منجر به افزايش معني‌دارخصوصيات رشد رويشي و عملكرد كنجد نسبت به شاهد شد . آنهاهمچنين گزارش كردند كه كاربرد باكتري مذكور به همراه مصرف نيمي از مقدار توصيه شده كود شيميايي در مقايسه با عدم تلقیح باكتريايي و مصرف كامل كود شيميايي، به ترتيب سبب3/33 و 5/47درصد افزايش در عملكرد روغن و پروتئين گرديد.
2-1-9- اثر کود زیستی فسفاته بر میزان فسفر برگ
نتایج تحقیق راتی و همکاران^[48] (2001) حاکی از آن است که ترکیب قارچ مایکوریزا با باکتریهاي محرك رشد گیاه از جمله باسیلوسو آزوسپیریلوم منجر به افزایش بیوماس و میزان فسفر در گیاه دارویی علف لیمو گردید. محمد ورزي و همکاران اظهار داشتند (2010)، که استفاده تلفيقي از باکتريهاي محرك رشد نيتروکسين و بيوفسفر به همراه کودهاي نيتروژنه علاوه بر کاهش مصرف کودهاي شيميايي منجر به افزايش نيتروژن و فسفر دانه آفتابگردان نسبت به تيمار بدون باکتري شد.
2-1-10- اثر کود زیستی فسفاته برتعداد ردیف در بلال
یزدانی و همکاران (2009) نشان دادند وزن بلال، تعداد ردیف، تعداد دانه در ردیف و سرانجام عملکرد دانه ذرت با کاربرد باکتري‌هاي محرك رشد و حل کننده فسفات به عنوان مکمل کودهاي شیمیایی، افزایش یافت.
2-1-11- اثر کود زیستی فسفاته بر تعداد دانه در ردیف
حسين زاده (2005) در بررسی اثر کود زیستی فسفاته بر روی ذرت دانه‌ای نشان داده‌اند که کود زیستی فسفاته موجب افزایش تعداد دانه در بلال می گردد. افزایش طول بلال در ذرت (وو و همکاران،2005 ) در اثر کاربرد باکتریهاي حل کنندة فسفات گزارش شده است.
2-2-کود نیتروژن
در کشاورزی رایج نیتروژن یکی از عناصر غذایی بسیار مهم و موثر در رشد و نمو گیاهان زراعی محسوب می‌شود که نقش مهمی در تغذیه گیاه دارد. بنابراین، در بسیاری از مناطق به ویژه در خا ک‌های فقیر از مواد آلی، یک عنصر محدودكننده رشد و تولید محصول میباشد. کارآیی مصرف نیتروژن به صورت نسبت عملکرد دانه به مقدار نیتروژن در نظر گرفت شده و عاملی کلیدی در مدیریت نیتروژن برای تولید گیاهان زراعی محسوب میشود (گروف و همکاران،1982). نيتروژن چهارمين عنصر اصلي تشكيل دهنده وزن خشك گياهان و يكي از اجزاء تشكيل دهنده بسياري ازمولكول‌هاي مهم از قبيل پروتئين‌ها، اسيد‌هاي نوكلئيك، برخي هورمون‌ها، كلروفيل و انواع ديگري ازمواد سازنده اوليه و ثانويه گياهان است كمبود نيتروژن عملكرد را كاهش میدهد و‌اين كاهش عملكرد از طريق كاهش توام تعداد دانه و وزن دانه مي‌باشد (هاپینگز^[49]، 2004).
2-2-1- تاثیر کود نیتروژن بر صفات فیزیولوژیک ذرت

نمودار ۴-۲- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای سن پاسخ دهندگان ۷۱
نمودار ۴-۳- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای سابقه خدمت پاسخ دهندگان ۷۲
نمودار ۴-۴- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای سطح تحصیلات پاسخ دهندگان ۷۳
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول ۳-۱- آلفای کرونباخ هریک از متغیرها ۶۴
جدول ۳-۲- دولتی شهر یزد به تقکیک نمونه آماری سازمانهای ۶۷
جدول ۴-۱- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای جنسیت پاسخ‌دهندگان ۶۹
جدول ۴-۲- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای سن پاسخ دهندگان ۷۰
جدول ۴-۳- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای سابقه خدمت پاسخ دهندگان ۷۱
جدول ۴-۴- توزیع فراوانی نمونه آماری بر مبنای سطح تحصیلات پاسخ دهندگان ۷۲
جدول ۴-۵- شاخص‌های کیفی پارامترهای فرضیه چهارم ۷۴
جدول ۴-۶- نتایج آزمون فرضیه چهارم پژوهش ۷۴
جدول ۴-۷- اثرات مستقیم و غیرمستقیم هریک از سازه ها بر عملکرد سازمانی ۷۵
جدول ۵-۱- نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی ۷۸
جدول ۵-۲- فرضیه اول ۷۹
جدول ۵-۳- فرضیه دوم ۸۰
جدول ۵-۴- فرضیه سوم ۸۱
چکیده
مفهوم عملکردسازمانی در دو دهه گذشته در مرکز تحولات مدیریت دولتی قرار گرفته و به هدف محوری آن تبدیل شده است و رونق روز افزون فنآوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیر گسترده آن بر تمامی شئون جامعه از جمله کار و شغل، موجب بروز پدیده کار از راه دور یا همان دور کاری گشته است. از سوی دیگر، کیفیت زندگی و فرسودگی شغلی از جمله مباحث مهم منابع انسانی است که تاثیرات زیادی روی عملکرد سازمانی و گرایش به سمت دورکاری دارد. در این پژوهش با بهره گرفتن از رو ش توصیفی- پیمایشی به ارائه مدلی جهت ارزیابی جنبه­ های گوناگون دورکاری و عملکرد سازمانی و فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی و تاثیر آنها بر عملکرد سازمانی می­پردازیم. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کارمندان سازمان­های دولتی شهر یزد است که مشتمل بر ۳۰۰۰ نفر می­باشد. تعداد نمونه ۳۴۲ نفرمی­باشد که با بهره گرفتن از روش تصادفی ساده و از میان کارکنان بخش­های مختلف سازمان­ها انتخاب شده است. برای جمع­آوری اطلاعات از روش کتابخانه­ای و میدانی استفاده شده است، برای تجزیه و تحلیل داده ­های پژوهش حاضر از روش مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شده است، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ­ها، نشان داد که بین مولفه­های کیفیت زندگی و عملکرد سازمانی، دورکاری و عملکرد سازمانی، فرسودگی شغلی و عملکرد سازمانی، فرسودگی شغلی و دورکاری با ضرایب مسیر۵۸۴/۰، ۳۶۹/۰، ۲۸۱/۰-، ۵۷۲/۰ رابطه معنی­داری وجود دارد ولی بین مولفه­های کیفیت زندگی و دورکاری با ضریب مسیر۱۰۲/۰ رابطه معنی­داری وجود ندارد. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که با فراهم­آوردن زمینه ­های دورکاری با در نظر گرفتن مولفه­های کیفیت زندگی و فرسودگی شغلی می­توان عملکرد سازمانی را افزایش داد.

واژگان کلیدی:
عملکرد سازمانی، دورکاری، فرسودگی شغلی، کیفیت زندگی، سازمان­های دولتی شهر یزد، مدلسازی معادلات ساختاری
فصل اول: کلیات تحقیق
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه
کار در آینده معادل آن چیزی است که به عنوان ارزش از آن یاد می شود. حضور ماندگار در فضا و بازار رقابتی موجود در جامعه اطلاعاتی نیازمند ارائه محصولات و خدمات شخصی به مشتریان، و نیز پذیرش تغییرات در محیط کاری و جامعه است. باید پذیرفت که دیگر، استخدام مادام العمر، معنی و مفهومی در محیط رقابتی امروز ندارد و نهادها و سازمانها باید با تحلیل مناسب محیط کسب و کار پیرامون خود ،استخراج نیازها و مهارتهای مرتبط، به استخدام نیروی انسانی دانش محور، کارا و موثر بنا بر احتیاجاتشان مبادرت ورزند(تافلر، ۱۳۸۹) بر این اساس شاید مفاهیمی چون کار تمام وقت و یا تک شغلی بودن افراد، دیگر مانند گذشته کاربردی نداشته باشد و انواع و گونه‌های جدیدی از کار بوجود آید. فناوری اطلاعات و ارتباطات با تأثیر بر وجوه مختلف جامعه، بر کار و مشاغل نیز تأثیر عمده ای گذاشته است. پدیده ای که از آن بعنوان کار از راه دور و یا دورکاری نام برده می شود. این روزها بحث دورکاری در کشور ما بسیار داغ است. دورکاری یعنی اینکه کارمند اداره می تواند کار خود را بدون حضور فیزیکی در محل کار و از طریق وسایل ارتباطی مثل اینترنت , تلفن, ایمیل و مانند اینها انجام داده و با اداره درتماس باشد. برای جامع عمل پوشاندن به این طرح باید مراحل زیادی را طی کند وهمچنین ابزارهای سخت افزاری ونرم افزاری مورد نیاز این کار باید فراهم گردد. درست است که دورکاری در کشورما موضوع جدیدی به حساب می آید و این در حالی است که دورکاری در سایر کشورها سالهاست که تجربه شده و مورد تأیید است. همچنین در سازمان­های امروزی عملکرد سازمانی به منظور دستیابی به نتایج و پیامدهای مورد انتظار از سازمان‌های دولتی و نیز پاسخگویی به ذینفعان و عامه مردم در قبال هزینه‌هایی که از منابع عمومی می شود، بسیار حائز اهمیت است و اعتماد مردم را به دولت افزایش می دهد(برمن و کرنی، ۲۰۰۹) با توجه به مهم بودن نفش کارکنان در سطح عملکرد سازمانی دو موضوع کیفیت زندگی و فرسودگی شغلی مورد اهمیت قرارمی­گیرد. بررسی در این زمینه نشان می­دهد که دو پدیده زندگی کاری وزندگی شخصی اثرات متقابل و تشدید کننده ای بر یکدیگر دارند. فردی که در زندگی خانوادگی و شخصی خود مشکلات زیادی دارد، به طور قطع این مشکلات، بر روی تمرکز، رضایت از کار، بهره وری و شادابی وی در محیط کار اثر می گذارد(شیرآشتیانی، ۱۳۸۸) همچنین یکی از عمده­ترین مسائل شغلی که معمولاً به شکل واکنش در برابر فشارهای شغلی و سازمانی در میان کارکنان خدمات انسانی دیده می شود، پدیده فرسودگی شغلی است . فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل فشارزاست و سندرمی است مرکب از خستگی جسمی و عاطفی که منجر به ایجاد خود پنداره ی منفی در فرد، نگرش منفی نسبت به شغل و فقدان احساس ارتباط با مراجعان به هنگام انجام وظیفه می شود.ما برآنیم تا در این پژوهش ضمن بررسی کامل موضوعات فوق به بررسی تاثیر دورکاری بر عملکرد سازمانی با توجه به نفش فرسودگی شفلی و کیفیت زندگی بپردازیم.
۱-۲- بیان مسئله
عملکردسازمانی عبارت است از فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته. طبق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می شود : ١. کارایی که توصیف کننده ی چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است؛ یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب دروندادها برای تولید بروندادهای معین؛ و ۲٫ اثربخشی که توصیف کننده ی درجه ی نیل به اهداف سازمانی است (رهنورد، ۱۳۸۷).
ازسوی دیگر با توجه به پبچیده شدن سازمان‌های امروزی و پیشرفت روزافزون ارتباطات و تکنولوژی بسیاری از سازمان­ها درصدد اعطای دورکاری به کارکانشان جهت بهبود عملکرد سازمان و کاهش فرسودگی شغلی و بالابردن کیفیت زندگی کاری و خانوادگی آنان می باشند؛ ازاین رو دورکاری به معنای یک انتخاب است راجع به روش انجام کار، که به کارکنان اجازه می دهد تمام یا قسمتی از کارشان را خارج از محیط کاری انجام دهند؛ یعنی افراد می توانند از منزل، از یک مرکز ارتباط از راه دور در نزدیکی منزل یا از محل کار دیگری وظایف کاریشان را انجام دهند (جلالی، ۱۳۹۱).
از سوی دیگر اهمیت کیفیت زندگی کاری با توجه به پیچیدگی روزافزون جوامع و بازارهای کار توجه بیشتر به ماهیت نیروهای انسانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است . به عقیده تعدادی از صاحبنظران بخشی از رکود بهره وری و کاهش کیفیت محصول در برخی از کشورها، ناشی از کاستی‌های کیفیت زندگی کاری و تغییراتی است که در علایق و اولویت‌های کارکنان پدید آمده است. کارکنان به دنبال آن هستند تا در کارشان نظارت و دخالت بیشتری بیابند. آنان میل دارند مانند یک مهره در یک دستگاه بزرگ، به شمار نیایند (فکرنو، ۱۳۸۸).
از سوی دیگر از ویژگیهای یک سازمان سالم آن است که سلامت جسمی و روانی کارکنان آن به همان اندازه مورد توجه و علاقه مدیریت سازمان قرار گیرد که تولید و بهره وری مورد تاکید قرار گرفته است. یکی از مفاهیمی که در سال­های اخیر توجه روانشناسان صنعتی و سازمانی را به خود معطوف ساخته، از پادرآوردن، از رمق افتادن، از پاافتادگی، بی حالی، سستی و رخوت متصدی شغل است که اصطلاحاً فرسودگی شغلی گفته می­ شود (ساعتچی، ۱۳۸۸).
دراین تحقیق برآنیم تا در ابتدا ضمن مطالعه ی جامع ادبیات تحقیق و انجام مصاحبه‌های عمیق با خبرگان و متخصصان به شناسایی عوامل موثر بر عملکرد سازمانی و دورکاری وکاهش فرسودگی شغلی وبهبود کیفیت زندگی کاری و خانوادگی بپردازیم. در ادامه با بکارگیری روش‌های رگرسیون و مدلسازی معادلات ساختاری به تشریح بیشتر ارتباط بین این عوامل خواهیم پرداخت.
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
با توجه به پیچیده شدن سازمان‌های امروزی و پیشرفت روزافزون تکنولوژی بسیاری از سازمان‌ها در صدد راه‌هایی جهت بهبود عملکرد سازمانی و کاهش فرسودگی شغلی و افزایش کیفیت زندگی کاری و خانوادگی کارکنان خود می باشند؛ لذا عملکرد در سازمان به دو جزء تقسیم می شود: ۱٫ کارایی که تخصیص و مصرف مدبرانه منابع در تولید خدمات و محصولات است و ۲٫ اثربخشی که درجه حصول به اهداف سازمانی راشامل می شود؛ از این رو سازمان‌ها از دورکاری به عنوان یک انتخاب راجع به روش انجام کار استفاده می کنند که به کارکنان خود اجازه می دهند تمام یا قسمتی از کارشان را خارج از محیط کاری انجام دهند تا بدین وسیله در جهت بهبود عملکرد سازمان و همچنین بالابردن کیفیت زندگی کاری و خانوادگی کارکنان گام‌های موثری را برداشته باشند.
۱-۴- اهداف تحقیق
شناسایی عوامل موثر بر عملکرد و دورکاری سازمانی جهت بهبود کیفیت زندگی کاری و خانوادگی
بررسی میزان تاثیر دورکاری بر عملکرد سازمانی با توجه به نقش افراد در مشاغل مربوطه
بررسی نوع ارتباط و شدت تاثیر عوامل موثر بر عملکرد سازمانی با تاکید بر دورکاری سازمانی
طراحی مدل عملکرد سازمانی با توجه به نقش فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی کاری و خانوادگی و با تاکید بر دورکاری سازمانی
۱-۵- سوالات و فرضیه‌های تحقیق
۱-۵-۱- سوالات تحقیق
نوع و شدت ارتباط دورکاری با عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد چگونه است؟
نوع و شدت ارتباط کیفیت زندگی با عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد چگونه است؟
نوع و شدت ارتباط فرسودگی شغلی با عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد چگونه است؟
نوع وشدت ارتباط کیفیت زندگی با دورکاری در سازمان­های دولتی شهر یزد چگونه است؟
نوع و شدت ارتباط فرسودگی شغلی با دورکاری در سازمان­های دولتی شهر یزد چگونه است؟
۱-۵-۲- فرضیه‌های تحقیق
۱-۵-۲-۱- فرضیه‌های اصلی
بین دورکاری و عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد.
بین کیفیت زندگی و عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد.
بین فرسودگی شغلی و عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد.

جدول ۳-۱: فرایند تعیین حجم نمونه

۳-۶ روش­های جمع‌ آوری اطلاعات
گردآوری داده ­ها در تحقیق باید با توجه به اهداف تحقیق، روش تحقیق و خصوصیات نمونه انتخاب شده صورت بگیرد. بنابراین برای جمع­آوری داده ­های مورد نیاز این تحقیق از روش­های گوناگون استفاده شده است. این روش­ها در دو طبقه ­بندی مختلف جای گرفته است،که عبارت است از:

۳-۶-۱ روش کتابخانه­ای
اساسی ترین رکن هر پژوهشکده کتابخانه می­باشد و برای هیچ پژوهشگری اجتناب از آن میسر نیست. از این رو برای تعریف مساله و بررسی سوابق تحقیق شده آن هر محققی ابتدا قبل از شروع و هنگامی که موضوع ویژه­ای را برای تحقیق انتخاب می­ کند ناگریز است به کتابخانه مراجعه نماید و با مطالعه کتاب­ها، مقاله­ها، طرح­ها و پژوهش­های انجام شده توسط دیگران در حوزه مورد علاقه اش اطلاعاتی را کسب نماید، تا موضوع تحقیق خود را بیشتر بشناسد، ابعاد آن را ببیند و هدف یا اهداف تحقیق خود را رساتر سازد. در این تحقیق جهت جمع­آوری اطلاعات برای پی­ریزی مبانی کلی تحقیق همچون تعریف مفاهیم کلیدی، طرح ضرورت­ها، بیان کاربردها و تشریح اهمیت آن از مطالعات کتابخانه­ای مانند مقالات فارسی و لاتین و کتب فارسی و لاتین در زمینه های اخلاق حرفه­ای حسابداری و سبک­های نوین رهبری مالی استفاده شده است، همچنین به منظور تکمیل اطلاعات مورد نیاز، از تحقیقات مشابه در این زمینه و منابع اینترنتی و سمینارها استفاده گردیده است.
۳-۶-۲ روش میدانی
ابزار مورد استفاده در این تحقیق در روش میدانی استفاده از پرسشنامه است. پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج و روشی مستقیم برای کسب داده ­های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ­ای از سئوال­هاست که پاسخ دهنده با ملاحظه آن­ها، پاسخ لازم را ارائه می­دهد. این پاسخ ،داده مورد نظر پژوهشگر را شامل می شود.پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق شامل ۲ بخش است:
الف) سوالات عمومی: در سوالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی شامل نام موسسه و سمت شغلی در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌ آوری گردد.
ب) سوالات مربوط به متغیرهای پژوهش: این بخش شامل ۲۴ سوال در پرسشنامه اول و ۲۹ سوال در پرسشنامه دوم است که در قالب یک پرسشنامه ارائه گردیده است. در طراحی این قسمت سعی گردیده است که سوالات پرسشنامه تا حد ممکن قابل فهم باشد. برای طراحی این بخش از طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج­ترین مقیاس های اندازه ­گیری به شمار می­رود. شکل کلی و امتیاز بندی این طیف برای سوالات مثبت به صورت ذیل می باشد.

نسبت واریانس دو گروه دارای توزیع F(فیشر) هستند و فرض صفر این آزمون بیان می‌کند که نسبت واریانس جامعه اول به جامعه دوم برابر یک است ( ). بنابر نتایج جدول شماره ۴-۱۵، فرض صفر آزمون فیشر(F) مبنی بر برابری واریانس‌ها با میزان آماره صفر و احتمال معناداری ۰٫۹۹۸ پذیرفته می‌شود لذا آماره t در سطر اول با فرض برابری واریانس‌ها محاسبه می‌شود. درجه آزادی آماره t در حالت برابری واریانس‌ها برابر با مجموع مشاهدات دو گروه منهای ۲ است(n₁+n₂-2=3+3-2).
بر اساس نتایج جدول شماره ۴-۱۵، در حالت واریانس‌های مساوی، سطح معناداری آماره t با مقدار ۰٫۰۳۲ زیر ۵% است و لذا نتیجه می‌شود که، بین ضرایب در دو گروه کنترل و تجدید ارائه اختلاف معنادار وجود دارد.
هم‌چنین در حالت عدم تساوی واریانس‌ها نیز سطح معناداری آماره t با مقدار ۰٫۰۴۱ زیر ۵% است و در این حالت نیز عدم برابری ضرایب در دو گروه پذیرفته می‌شود.
بطور خلاصه تا این مرحله از تحقیق، میتوان نتیجه گرفت که ارائه مجدد به طور کلی موجب کاهش ناچیز در رشد شرکتها میشود که این کاهش را میتوان به علت تاثیر منفی ارائه مجدد بر رشد تامین مالی خارجی شرکتها دانست و بدین صورت فرض اول تحقیق مورد پذیرش قرار می گیرد.
۴-۳-۴- مدل دوم
در این بخش به آزمون فرضیه دوم تحقیق به شرح زیر پرداخته شده است:
فرضیه دوم:“ نرخ رشد تامین مالی خارجی در شرکتهایی که به علت وجود تخلفات مالی، صورتهای مالی را تجدید ارائه می‌کنند، در مقایسه با شرکتهایی که ارائه مجدد را به دلایلی غیر از تخلفات مالی انجام داده‌اند، کمتر می‌باشد.”
مدل دوم رگرسیون به صورت زیر است:
EFG_{it =} β_۰+ β_۱ DIV_it /TA_it + β_۲ NI_it/NS_it + β_۳ NS_it /NFA_it + β_۴ LOG-TA_it + β_۵ LTD_it /TA_it + β_۶ NFA_it /TA_it + β_۷ Q_it +β_۸ POST_it + β_۹ NON-FRAUD_it +β_۱۰ POST *NON-FRAUD_it + β_۱۱ FRAUD_it +β_۱۲ POST *FRAUD_it + ε_it,
در ادامه مدل فوق برای۳ متغیر نرخ ‌ رشد تامین مالی خارجی برازش شده و پس از برازش مدل، آزمون معنی‌دار بودن ضرایب انجام می‌شود و در پایان نیز پیش‌فرض‌های مدل بررسی خواهد شد و با بهره گرفتن از نتایج فرضیه آزمون می‌شود:

۴-۳-۴-۱- نرخ رشد تامین مالی خارجی (EXCESS-IG)
در این حالت متغیر وابسته را EXCESS-IG در نظر می‌گیریم. نتایج به صورت زیر هستند:
خلاصه نتایج مدل شامل مقدارضریب تعیین، تعدیل شده و همچنین انحراف استاندارد بدست آمده برای هر مدل رگرسیونی و برآورد ضرایب مدل و آزمون معنی‌دار بودن آنها در جدول زیر ارائه شده است که در آن مقدار ضریب تعیین و تعدیل شده نشان داده شده و ضریب تعیین نشان‌دهنده این موضوع است که تغییرات ناشی از رگرسیون چه درصدی از تغییرات کل را به خود اختصاص می‌دهد. هرگاه در مدل رگرسیون هر ضریب معنی‌دار نشود بدین معنی است که در مدل رگرسیون آن متغیر بر روی متغیر وابسته اثر ندارد که این آزمون با بهره گرفتن از بدست آمده در جدول که در مقابل هر ضریب نوشته شده انجام می‌شود بدین صورت که اگر کمتر از باشد ضریب معنی‌دار شود و اگر بیشتر از باشد ضریب معنی‌دار نمی‌شود.
جدول ۴-۱۶: خلاصه نتایج مدل رگرسیونی