در جای دیگری مقام معظم رهبری می فرمایند: ” آنچه که براى یک محیط علمى و دانشگاهى وظیفه آرمانى محسوب مى‏شود، این است که در زمینه مسائل علمى، نواندیش باشد. معناى واقعى تولید علم این است. تولید علم، فقط انتقال علم نیست؛ نوآورى علمى در درجه اوّلِ اهمیت است. این را من از این جهت مى‏گویم که باید یک فرهنگ بشود. این نواندیشى، فقط مخصوص اساتید نیست؛ مخاطب آن، دانشجویان و کلّ محیط علمى هم است. البته برای نوآوری علمی - که در فرهنگ معارف اسلامی از آن به اجتهاد تعبیر میشود - دو چیز لازم است: یکی قدرت علمی و دیگری جرأت علمی. البته قدرت علمی چیز مهمی است. هوش وافر، ذخیره علمی لازم و مجاهدت فراوان برای فراگیری، از عواملی است که برای به دست آمدن قدرت علمی، لازم است؛ اما این کافی نیست. ای بسا کسانی که از قدرت علمی هم برخوردارند، اما ذخیره انباشته علمی آنها هیچ جا کاربُرد ندارد؛ کاروان علم را جلو نمیبرد و یک ملت را از لحاظ علمی به اعتلاء نمیرساند. بنابراین جرأت علمی لازم است… اگر بخواهید از لحاظ علمی پیش بروید، باید جرأت نوآوری داشته باشید. استاد و دانشجو باید از قید و زنجیره جزمیگری تعریف‌های علمی القاء شده و دائمی دانستن آنها خلاص شوند”

در این مقطع تاریخی یعنی (۱۳۸۰-۱۳۶۰) بیشتر توجه مسئولین دانشگاهی، معطوف به استفاده از دروس و علوم برخواسته از تولیدات اندیشمندان اروپایی و آمریکایی بود و در رشته های علوم انسانی نیز نظرات اندیشمندان غربی و شرقی تا آنجایی که تضاد آشکاری با معارف اسلامی نداشت تدریس می شد.

سال ۱۳۷۶ شورای اسلامی شدن دانشگاهها از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی مسئول شد، تا در جهت تهیه برنامه های مدون برای پیشبرد هر چه بهتر اسلامی سازی دانشگاهها تلاش کند.
در دانشگاهها گروه های معارف اسلامی شکل گرفت و به عنوان دروس عمومی در کنار دروس رشته های تخصصی تدریس می شد.
اما این رویکرد هم بسیاری از مشکلات حکومت اسلامی و جامعه اسلامی ایران را رفع نمی کرد. به عنوان مثال: فلسفه اسلامی بسیاری از علوم اصلا شناخته نشده بود، لذا جهت گیری و کاربرد علوم تامین کننده نیازهای یک جامعه اسلامی نبود.
اما تا این مقطع زمانی هیچ نوع الگو و تحقیقات جامعی تهیه نشد و همچنان برخی نیازهای روزانه دانشگاهیان به تغییرات جزئی در متون درسی به خصوص در سطح کتب دروس عمومی معارف اسلامی مورد توجه بود.
موج چهارم
در سال ۱۳۸۲ بعد از سخنان مقام معظم رهبری و مطالبه نهضت جنبش نرم افزاری از دانشگاهیان بار دیگر توجه همگان را به خود جلب کرد. این بار تولید محتوای علوم دینی مناسب با مقتضای زمان ضرورت بیشتری از خود نشان می داد.
در حال حاضر که دوباره موضوع اسلامی شدن دانشگاهها از سوی مسئولین وزارت علوم و تحقیقات در کشور مطرح شده است، طرح جامع و کاربردی جهت ایجاد تحولی اساسی در دانشگاهها تهیه نشده است.
آقای شاطری دبیر شورای اسلامی شدن دانشگاهها و مراکز آموزشی در تاریخ ۱/۱۲/۱۳۸۹ در این خصوص می گوید: “تا الان هم، هنوز چیزی به اسم نقشه ی اسلامی شدن دانشگاه ها و مراکز آموزشی وجود ندارد. طبیعتا رفتن از وضع موجود دانشگاه به سمت وضع مطلوب که دانشگاهی با ویژگی‌ها و مختصات یک دانشگاه اسلامی است احتیاج به یک نقشه ی راه دارد، نقشه‌ای که تمام مبانی، مقاصد، اهداف، اصول و موازین حاکم بر این حرکت را مشخص کند. همچنین سهم، نقش و جایگاه دستگاه‌های مرتبط با این فرایند تحولی و تکاملی را مشخص کند. ما متاسفانه یک چنین نقشه‌ای را تا الان نداشته‌ایم. در دو سال گذشته تلاش ما بر این بود که مطالعات مقدماتی را در رسیدن به این نقشه انجام دهیم و کارهای اولیه هم تقریباً انجام گرفته است. امید ما این است که تا یکی دو سال آینده از یک نقشه مناسب برخوردار باشیم و آن را مبنای سیاست‌گذاری فرایند اسلامی سازی در دانشگاهها، در دو مورداسلامی‌شدن علم که همان تولید علم دینی است و توسعه و ترویج دین در حوزه فرهنگ یعنی نزدیک کردن آیین رفتاری، بینشی و منشی دانشگاهها، به الگوی فرهنگ اسلامی قرار دهیم.”
به نظر می آید “موضوع اسلامی شدن دانشگاهها” با توجه به مراحل گذشته هنوز تا رسیدن به سر منزل مقصود نهایی راهی بس طولانی باید طی کند.(همان)
اکنون پس از ذکر این روند تاریخی مختصر، وارد مسایل اساسی تر می شویم.
برداشتهای گوناگون ازدانشگاه اسلامی ایرانی
برداشتها ودیدگاهای مختلفی ازدانسگاه اسلامی هسست که درزیربه آنها اشاره می کنیم.

1. 1. صورتگرایى‏

برخى از صاحب نظران و کسانى که به دنبال اسلامى کردن یا اسلامى شدن دانشگاه هستند، بر رعایت ظواهر و شعائر در رفتار فردى و جمعى دانشگاهیان، فضاى ظاهرى دانشگاه و وضع ظاهر و پوشاک دانشجویان و اساتید و نوع روابط دانشجویان پسر و دختر و غیره تأکید دارند. به تعبیر دیگر بیشتر به دنبال این هستند که دانشگاه را در حوزه‏ى رفتار دینى اسلامى کنند.
تشکیل کمیته‏هاى انضباطى، گروههاى امر به معروف و نهى از منکر، گزینش دانشجو با معیارهاى شریعت محور، طرح انطباق در دانشکده‏هاى علوم پزشکى و… از اقداماتى است که حداقل توسط طراحان و طرفداران این دیدگاه براى اسلامى کردن دانشگاه صورت گرفته است. تحقیقات انجام شده درباره‏ى دیندارى دانشجویان توسط برخى از افراد و نهادهاى دانشگاهى و مرتبط با دانشگاه و نتایج اعلام شده بیشتر ناظر به همین دیدگاه است؛ یعنى گزینه‏ها و شاخص‏هایى که براى سنجش دیندارى و عدم دیندارى دانشجویان انتخاب شده حاکى از این دیدگاه است.

2. 2. معناگرایى‏

برخى از صاحب نظران نگاهى عمیق‏تر، دقیق‏تر و علمى‏تر به بحث دارند. دانشگاه اسلامى را نه در سطح و ظواهر و ساختار بیرونى، که در معنا، باطن و لایه‏هاى زیرین جستجو مى‏کنند. البته نه اینکه ظواهر و ساختار بیرونى براى آنها اهمیت ندارد، بلکه ظواهر، شعائر و ساختار بیرونى را میوه‏هاى دانشگاه اسلامى مى‏دانند و ریشه و مبنا را ارزش‏هاى درونى الهى، انسانى، اسلامى سازى علوم اجتماعى - انسانى و حتى طبیعى مى‏دانند و بر این باورند، اگر ریشه‏ها اصلاح نشود ساختار بیرونى اصلاح نمى‏شود. معناگرایى را مى‏توان به “معناگرایى علمى” و “معناگرایى ارزشى” تقسیم کرد.
۱ - ۲٫ معناگرایى علمى‏
جمعى از متفکران بر این اعتقادند که اسلامى شدن دانشگاه با اسلامى سازى علوم، رابطه‏ى زیربنا و روبنا دارد؛ یعنى مبناى اسلامى کردن دانشگاه، اسلامى سازى علوم است. به همین جهت هم سعى بسیارى در جهت نظریه‏پردازى در باب چگونگى اسلامى سازى علوم صورت گرفته و هم عده‏اى بر اساس همین نظریات کوشش کرده‏اند نمونه‏هاى علوم اجتماعى اسلامى را تبیین و ترسیم کنند. جامعه‏شناسى اسلامى، روان‏شناسى اسلامى، اقتصاد اسلامى، مدیریت اسلامى و… در راستاى تحقق بخشیدن به اسلامى سازى علوم است که در دنیاى اسلام و ایران شکل گرفته است.

اسلامى سازى علوم مبتنى بر رابطه‏ى عقل و وحى و علم و دین است. زمانى مى‏توان از اسلامى سازى علوم سخن گفت که بتوان بین عقل و وحى و علم و دین سازگارى ایجاد کرد. به اعتقاد برخى براى ترسیم دانشگاه اسلامى، اولین و مهمترین مسأله، یافتن روش‏ها و متدولوژى‏هاى تنظیم کننده‏ى نسبت میان علم و دین در رشته‏هاى گوناگون است. سخن از سازگارى یا عدم سازگارى وحى و عقل در اسلام و مسیحیت پیشینه‏اى بس بلند دارد و در جاى خود، هم به جهت تاریخى و هم به جهت نظرى، بحث شده است. و درباره‏ى کیفیت ارتباط دین و علوم انسانى معاصر نیز نظریات گوناگونى از جمله انفعالى، جایگزینى، گزینشى، پرورشى، تلفیقى، تفکیکى، استقلالى یا تاسیسى مطلق، تاسیس روش و تحلیلى جمعى ارائه شده است که بحث مستقل و مستوفایى را مى‏طلبد و مورد نظر ما در این قسمت نیست. آنچه در اینجا مدنظر است این است که بنابر دیدگاه معناگرایى علمى، اسلامى کردن دانشگاه باید مبتنى بر اسلامى کردن علوم باشد. برخى از متفکرین این دیدگاه، علاوه بر علوم اجتماعى و انسانى بدنبال اسلامى کردن علوم طبیعى، فنى و مهندسى نیز هستند. تلاش در جهت اسلامى کردن علوم چیز تازه‏اى نیست، بلکه از عمر آن چند دهه در دنیا و کشورهاى اسلامى مى‏گذرد. بحث از علوم اسلامى و روش‏شناسى علوم در عصر حاضر در ایران در حدود دهه‏ى پنجاه میلادى صورت گرفته است.
۲-۲٫ معناگرایى ارزشى‏
عده‏اى علاوه بر تأکید بر ظواهر و شعائر دینى، معتقدند که دانشگاهى اسلامى است که در آن ارزشهاى الهى، انسانى و ملى از قبیل استقلال، فایده مندى، سعه‏ى صدر، تضارب آرا، اندیشه‏ورزى، تهذیب، سلامت نفس، تکریم انسانها، رعایت حقوق فردى و اجتماعى افراد، وفاى به عهد و… حاکم باشد؛ به دیگر سخن دانشگاهى اسلامى است که ارزش‏هاى باطنى را محور قرار بدهد، نه مناسک‏گرا و ظاهرگرا باشد، آنهم بیشتر ناظر به ارزشهاى اسلامى و شیعى باشد.

3. 3. دانشگاه اسلامى حداقلى‏

- برخى را این باور است که دانشگاه اسلامى، دانشگاهى نیست که در آن اسلامى سازى علوم شکل بگیرد یا شریعت محور و ارزش مدار باشد به معناى ایجاب و ایجاد، بلکه دانشگاه اسلامى دانشگاهى است که نباید در آن عملى و اندیشه‏اى خلاف باورها، نگرش‏ها، اخلاقیات، ارزشها، مناسک و شعائر فردى و جمعى اسلامى و شیعى صورت بگیرد.
- برخى دیگر معتقدند علاوه براینکه نباید عملى و اندیشه‏اى خلاف باورها، نگرش‏ها، اخلاقیات، ارزشها، مناسک و شعائر فردى و جمعى اسلامى صورت بگیرد، بلکه با ید همه‏ى اینها لباس ایجاد و ایجاب بپوشند و حتى باید حداقلهاى اسلامى و دینى به شکل ایجادى و ایجابى رعایت شود، در حقیقت این دیدگاه برخلاف دیدگاه حداقلى که به ایجاد و ایجاب معتقد نبود به ایجاب و ایجاد به نحو اتمّ معتقد است.

4. 4. گروهى معتقدند که در جامعه‏ى اسلامى سخن از اسلامى کردن دانشگاه جایگاهى ندارد به جهت اینکه وقتى جامعه‏اى داراى حکومت اسلامى است و مردم آن مسلمان هستند، دانشگاه خود بخود اسلامى است چون اساتید دانشجویان، کارمندان و… مسلمان هستند. به دیگر سخن زمانى که جامعه‏اى اسلامى شد، همه‏ى نهادها، سازمانها و موسسات آن اسلامى است پس اسلامى کردن دانشگاه تحصیل حاصل است. (دژاکام.۱۳۸۲٫۴۷)

دانشگاه اسلامی- ایرانی از دیدگاه امام خمینی (ره):
سخنان امام (ره) قبل از انقلاب اسلامی

Thymol

توضیحات جدول: گروه های موجود در ستون سمت چپ با حرف I و گروه های موجود در ردیف بالای جدول با حرف J مشخص شده اند. مقادیری که در محل تلاقی دو گروه درج شده است، اختلاف میانگین لگاریتم تعداد باکتری(I-J) در دوره مطالعه را نشان می دهد. در ضمن از نوشتن مقدیر تکراری پرهیز شده است.
مقادیری که به صورت ستاره دار مشخص شدهاند نشان دهنده معنی دار بودن اختلاف لگاریتم تعداد باکتری بین دو گروه محل تلاقی است.

نمودار شماره ۳- ۱: نمودار میانگین لگاریتم تعداد باکتری در گروه های مختلف
«فصل چهارم»
بحث، نتیجه گیری و پیشنهادها
۴- فصل چهارم بحث و نتیجه گیری

۴-۱- بحث

بر اساس گزارشات سازمان بهداشت جهانی هر ساله بیش از ۳۰ درصد مردم در کشورهای صنعتی از بیماری های با منشاٴ غذایی رنج می برند(۳۹). باکتری لیستریامونوسایتوژنز یکی از مهمترین پاتوژن‌های غذایی می‌باشد که گسترش جهانی دارد. این باکتری سبب ایجاد بیماری لیستریوزیس در انسان وحیوان می‌شود. اگر چه این بیماری در انسان نادر است امّا در صورت بروز در افراد دچار ضعف ایمنی مانند نوزادان و افراد مسن ممکن است منجر به مرگ شود. به دلیل گستردگی این باکتری در محیط و توانایی رشد بر روی انواع مواد غذایی، می‌تواند وارد زنجیره‌ی غذایی انسان شده و تکثیر یابد(۴۰).

این باکتری در شیر، پنیر، گوشت تازه و منجمد شده، میوه‌ها و مواد غذایی یا گیاهی یافت شده است. گزارش های فراوان حاکی از آن است که لیستریامونوسایتوژنز به حرارت مقاوم می‌باشد و لذا زنده ماندن این باکتری در مواد غذایی حتی پس از پخت نیز امکان‌پذیر می‌باشد(۴۱).
در مطالعه ی گودبرندتر و همکاران (۲۰۰۴) شیوع لیستریا مونوسایتوژنز در گوشت، مرغ و گیاهان دریایی در مراحل مختلف فرآوری در کشورهای اسکاندیناوی مورد بررسی قرار گرفت. شیوع این باکتری در گوشت ۱۵-۰%در مرغ ۱/۲۴-۶/۲۰% و در گیاهان دریایی ۹/۵-۱/۲۲% بود(۴۲).
عفونت غذایی ناشی از لیستریا در ۳۰% افراد مبتلا منجر به مرگ و میر می شود(۱۷). با وجود اینکه تعداد عفونت غذایی ناشی از لیستریا مونوسایتوژنز نسبت به عفونت با سالمونلا، کلستریدیوم، کمپلوباکترها و استافیلوکوکوس سروئوس کمتر است، اما به جرات می توان گفت که از نظر نقش تهدید کنندگی، لیستریوزیس یکی از خطرناک ترین نوع عفونت های غذایی است(۴۳).
برای افراد سالم بیشترین میزان قابل قبول باکتری لیستریا مونوسایتوژنز در غذا ۱۰۰ سلول در هر گرم است(۴۴). تعداد این باکتری در غذاهای یخچالی طی یک دوره ۳ تا ۴ هفته ای (دوره نگهداری اکثر غذاها) می تواند به بیش از ۱۰۰ هزار سلول در هر گرم غذا برسد(۴۲).
استفاده از مواد شیمیایی به منظور جلوگیری یا به تاخیر انداختن فساد مواد غذایی امروزه دارای کاربرد وسیعی می باشد. در ارتباط با اثرات سوء استفاده از مواد شیمیایی صنعتی، تولیدکنندگان مواد غذایی و مصرف کنندگان آن بایستی در استفاده از این گونه مواد نگهدارنده احتیاط نمایند(۴۵).
در نتیجه بالا رفتن سطح آگاهی مصرف کنندگان در سطح جامعه جهانی علاقه روز افزونی به استفاده از مواد نگهدارنده طبیعی نظیر اسانس ها و باکتریوسین ها جهت کنترل میکروارگانیسم های با منشا مواد غذایی وجود دارد(۴۶).
باکتریوسین نایسین نسبت به سایر باکتریوسین ها دارای طیف مهاری وسیع تری است و باکتری های عامل مسمومیت غذایی نظیر لیستریا مونوسایتوژنز و بسیاری از میکروارگانیسم های گرم مثبت مولد فساد را مهار می کند(۱۶).
اسیدهای آلی نیز به منظور اسیدی کردن و یا جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها یا به طور مستقیم به برخی ازغذاها اضافه می شوند و یا با عمل بعضی از ارگانیسم ها مثل لاکتوباسیل ها یا باکتری های اسید پروپیونیک تولید می شوند(۴۷).
تا کنون مطالعات متعددی پیرامون اثرات ضد باکتریایی نایسین و سایر ترکیبات طبیعی در محیط های آزمایشگاهی انجام گرفته است. چندین مطالعه نیز در مورد تاثیر ضد میکروبی نایسین در مدل های غذایی مایع صورت گرفته است و مطالعات اندکی نیز در زمینه تاثیر این ماده در فرآورده های خام گوشتی انجام شده است اما در مجموع در مورد تاثیر مواد نگهدارنده طبیعی در مدل های غذایی جامد اطلاعات کمی وجود دارد. استفاده از مواد نگهدارنده در غلظت های پایین تر از حداقل غلظت مهارکنندگی به علت قیمت بالای این مواد، مقرون به صرفه است. همچنین ممکن است با کاهش غلظت ماده نگهدارنده در مواد غذایی به دلیل واکنش های شیمیایی کمتر، سلول هدف، به طور ناقص تخریب شود(۴۸).
هدف از انجام این مطالعه بررسی اثرات بازدارندگی تیمول، نایسین و اسید لاکتیک به تنهایی و ترکیبی با یکدیگر بر باکتری لیستریا مونوسایتوژنز تلقیح شده به قطعات مرغ بود تا تاثیر این ترکیبات در مدل غذایی بررسی شود. در واقع در این مطالعه به بررسی وضعیت رشد باکتری لیستریا مونوسایتوژنز نسبت به مواد نگهدارنده در غلظت های پایین تر از حداقل غلظت مهارکنندگی و اثر ترکیبی این مواد نگهدارنده پرداخته شده است.
مقایسه نتایج گزارش شده از مطالعات مختلف تا حدی مشکل می باشد، که احتمالاً به دلیل روش های مختلف درخصوص بررسی خواص ضد باکتریایی آن ها، خصوصیات متفاوت سویه های مختلف باکتریایی و محیط کشت مورد استفاده می باشد(۴۹).
در این مطالعه جهت ضدعفونی نمونه های مرغ از محلول نانوسیل استفاده شد. به دلیل دسترسی راحت به نانوسیل برای ضدعفونی قطعات مرغ از این ضدعفونی کننده استفاده شد.در مطالعه ای که توسط قزوینی و همکاران (۲۰۱۱) انجام شد اثر سه ضدعفونی کننده ی مختلف (نانوسیل ،کلرامین تی^[۶۴]،هیدروژن پراکسید)بررسی شد. در این بررسی نشان داده شد که نانوسیل از سایر ضدعفونی کننده ها قوی تر است(۵۰).
هائو و همکاران (۱۹۹۸) تاثیر چند اسانس گیاهی را بر روی رشد باکتری لیستریا مونوسایتوژنز و آئروموناس هیدروفیلا^[۶۵] بررسی کردند. اسانس ها می توانند روی فاز تاخیری، سرعت رشد و حداکثر رشد میکروارگانیسم اثر بگذارند. به نظر می رسد که اثر اسانس روی پارامترهای رشد میکروارگانیسم به سویه باکتری و گونه گیاه بستگی دارد(۵۱).
کیم و همکاران(۱۹۹۵) نشان دادند که از بین باکتری های گرم مثبت لیستریا مونوسایتوژنز مقاوم ترین و استافیلوکوکوس اورئوس حساس ترین باکتری به اسانس ها می باشند. ایشان علت حساسیت بیشتر گرم مثبت ها به اسانس ها را در ساختار سلولی آن ها پیدا نمودند. ساختار دیواره سلولی باکتری های گرم منفی اساسا از لیپوپلی ساکارید شناخته شده است، این ساختار مانع از چسبیدن و تجمع اسانس ها بر روی غشای سلولی می گردد(۵۲).
در مطالعه ی گابریل و همکاران (۲۰۱۰) اثر ترکیبی pH و دما بر رشد سالمونلا انتریتیدیس و لیستریا مونوسایتوژنز بررسی شد. در این مطالعه نشان داده شد که دامنه مقاومت لیستریا مونوسایتوژنز نسبت به دما و pH زیاد است(۲۹).
در مطالعه هریسون و همکاران (۱۹۸۹) بقای لیستریا مونوسایتوژنز در مرغ پخته شده در مایکروویو بررسی شد. در این مطالعه مشاهده شد نگه داری مرغ مایکروویو گذاری شده در دمای ۴ درجه سانتی گراد به مدت ۴ هفته بسته به درجه حرارت زمان پخت ۸/۳-۲ لگاریتم کاهش جمعیت باکتری رخ می دهد. در دمای ۱۰ درجه سانتی گراد ظرف مدت ۱۰ روز دوباره همان جمعیت باکتری تلقیح شده ابتدایی باز می گردد (۵۳).
سولوماکوس و همکاران (۲۰۰۸) در بررسی اثر نایسین و اسانس آویشن به تنهایی و ترکیبی بر باکتری لیستریا مونوسایتوژنز تلقیح شده به گوشت چرخ شده ی گاو، افزایش جمعیت باکتری بعد از روز ۸ نگهداری در دمای ۴ درجه و روز ۶ نگهداری در دمای ۱۰ درجه را گزارش کردند(۱۹).
در مطالعه ی حاضر لگاریتم تعداد باکتری از روز ۳ تا ۷ در تمامی گروه ها روند افزایشی داشت. افزایش در تعداد باکتری های لیستریا مونوسیتوژنز در انتهای دوره ی مطالعه احتمالا به دلیل فرار بودن اسانس های گیاهی و کم شدن از غلظت اولیه آن ها و محدود شدن فعالیت ضد لیستریایی نایسین و یا ماهیت سایکروتروف بودن این باکتری است(۱۷).
در مطالعه ی نصر و همکاران ( ۲۰۰۵) اثر ترکیب اسید لاکتیک ، اسید استیک ، اسید سیتریک بر کاهش لیستریا مونوسایتوژنز موجود در لبنیات بررسی شد. در این مطالعه نشان داده شد که لیستریا مونوسایتوژنز به مقادیر مجاز بنزوات سدیم ،اسید سوربیک ،سیترات سدیم،اسید سیتریک،سوربات سدیم،اسید استیک و اسید پروپیونیک در غذا مقاوم است. همچنین نشان داده شد که اثر ترکیبی آن ها به مراتب اثر کاهشی بیشتری دارد(۵۴).
در مطالعه کارپنتر و همکاران (۲۰۱۱ (اثر شستشوی سطح گوشت با اسید لولینیک، اسید استیک و اسید لاکتیک برای ضدعفونی پاتوژن ها(سالمونلا،لیستریا،ای کولای) و مهار رشد آن ها بررسی شد. در این مطالعه نشان داده شد که شستشو با اسید در مقایسه با گوشت شستشو داده نشده باعث کاهش بیشتر پاتوژن ها می شود. اسید لاکتیک باعث کاهش بیشتر پاتوژن در مقایسه با آب می شود.استیک اسید باعث مهار رشد پاتوژن های باقی مانده می شود(۵۵).
در مطالعه لی مارک و همکاران(۲۰۰۲) اثر اسید آلی بر رشد لیستریا مونوسایتوژنز مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه نشان داده شد که استفاده از اسید آلی pH را کاهش داده و با کاهش pH میزان فرم تجزیه نشده اسید افزایش می یابد. در این مطالعه مشاهده شد که ترکیب کاهش pH، افزایش میزان شکل تجزیه نشده اسید و کاهش دما مانع رشد لیستریا مونوسایتوژنز می شود(۵۶).
آنانگ و همکاران (۲۰۰۷) اثر اسید لاکتیک و لوراسیدین بر رشد و بقای لیستریا مونوسایتوژنز و اشرشیاکولای^[۶۶] و سالمونلا انتریتیدیس^[۶۷] تلقیح شده به سینه مرغ و نگهداری شده در یخچال را بررسی کردند. در این مطالعه سینه های مرغ آلوده به باکتری لیستریا مونوسایتوژنز به مدت ۳۰ دقیقه با اسید لاکتیک ۲% تیمار شدند. طبق نتایج بدست آمده اسید لاکتیک ۲% منجر به کاهش logCFU/g 27/2 باکتری نسبت به گروه کنترل در دوره ۷ روزه مطالعه شد(۲۴).
گانکلوس و همکاران (۲۰۰۵) اثر کمی تیمار با مواد شیمیایی در کاهش جمعیت باکتری لیستریا مونوسایتوژنز تلقیح شده به سینه ی مرغ را بررسی کردند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تیمار قطعات سینه ی مرغ با اسید لاکتیک ۴% به مدت ۱۵ دقیقه در دمای ۵۰ درجه ی سانتی گراد منجر به کاهش logCFU/g 8/2 باکتری نسبت به گروه کنترل شد(۵۷).
اوور و همکاران (۲۰۰۹) اثر اسیدهای آلی و عصاره گیاهی را بر روی سالمونلا تایفیموریوم، لیستریا مونوسایتوژنز و اشریشیاکلی در مدل محیط کشت براث و گوشت مرغ بررسی کردند. همه اسیدهای آلی با غلظت ۷۵ میلی مولار در محیط کشت براث بعد از ۲۴ ساعت کاهش معنیدار ایجاد کردند. در مدل گوشت مرغ اسید سیتریک، اسید مالیک و اسید تارتاریک با غلظت ۱۵۰ میلی مولار بیشترین اثر را داشتند و منجر به کاهش اشریشیاکلی بیشتر از logCFU/g5، لیستریا مونوسایتوژنز بیشتر از logCFU/g2 و سالمونلا تایفیموریوم حدود logCFU/g6-4 شدند(۵۸).
مطالعه ی حاضر نیز نشانگر تاثیر بسیار مطلوب اسید آلی بر رشد باکتری مورد مطالعه بود به نحوی که میانگین لگاریتم تعداد باکتری در دوره ۷ روزه در گروه اسید لاکتیک به صورت معنی داری کمتر از گروه کنترل(P<0.001) بود و اسید لاکتیک به تنهایی منجر به کاهش
logCFU/g 7/1 در جمعیت باکتری نسبت به گروه کنترل شد که از نظر آماری معنی دار بود.
بوناتیرو و همکاران(۲۰۰۷) نشان دادند که اسانس های کامل در مقایسه با اجزاء فعال به تنهایی، دارای فعالیت آنتی باکتریال و کارایی بالاتری هستند. علت این موضوع احتمالا مربوط به اثر سینرژیست اجزای تشکیل دهنده اسانس بر یکدیگر است. ظاهرا علت تفاوت در میزان خصوصیت آنتی باکتریال اسانس ها به غلظت و ماهیت ترکیبات موجود در اسانس، نحوه آرایش ساختاری آن ها و نیز گروه های عامل موجود در آن ها و احتمالا به واکنش های سینرژیستی ترکیبات موجود در اسانس ها مربوط می باشد(۵۹).
فریدمن و همکاران (۲۰۰۲) نشان دادند با وجود اینکه فعالیت باکتری سیدی اسانس ها معمولا بسیار آشکار است اما مکانیسم عمل آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است. شواهدی وجود دارد که اثبات می کند اسانس هایی که دارای خصوصیات باکتری کشی هستند، با مکانیسم تغییر ساختمان و عملکرد دیواره سلولی عمل می کنند. تحقیقات نشان می دهد که این اسانس ها باعث افزایش نفوذپذیری غشا می شوند. بدین صورت که ترکیبات روغنی اسانس در دیواره فسفولیپیدی حل شده، باعث تورم غشا و از کار افتادن آن می شوند و در نتیجه منجر به مرگ سلول خواهد شد(۶۰).
مطالعات انجام شده در شرایط آزمایشگاهی نشان می دهند که کارواکرول و تیمول دو جزء فنولی موجود در اسانس آویشن دارای فعالیت ضد لیستریایی می باشند(۶۱).
پل و همکاران (۱۹۹۹) از اسانس های گیاهی به همراه نایسین و استرهای دی گیلیسرید اسیدهای چرب برای مهار باکتری لیستریا منوسایتوژنز استفاده نمودند. در این بین کارواکرول و تیمول موثرترین ترکیبات علیه لیستریا منوسایتوژنز بودند و بعد از آن ها به ترتیب اوژنول، سینام آلدئید و ایزواوژنول^[۶۸] موثر بودند. در بین استرهای دی گلیسرید اسیدهای چرب، دی
گلیسرول منو لورات موثرترین ترکیب علیه لیستریا منوسایتوژنز بود. در استفاده توام از این ترکیبات، این مطالعه نشان داد که می توان از نایسین و دی گلیسیرول منولورات^[۶۹] برای بالا بردن اثر ضدلیستریایی ترکیبات گیاهی (کارواکرول، تیمول و اوژنول) استفاده نمود که در این حالت از مقدار (دز) کمتری از اسانس گیاهی در ماده ی غذایی استفاده می شود و در نتیجه از اثرات نامطلوب اسانس گیاهی روی طعم و مزه غذا جلوگیری می شود(۶۲).

ج– اصل مشارکت:
گسترش نهادهای مدنی و در اختیار داشتن بخش اعظم ثروت ملی توسط بخش خصوصی باعث شده که بدون مشارکت نهادهای مدنی و عموم مردم، وصول مالیات قانونی امکان‌پذیر نباشد. از این روی، بسیاری از تشکل‌ها و نمایندگان صنوف و نهادهای مدنی در مورد اصلاح قانون، نحوه‌ وصول، تعیین ضرایب مالیاتی با دستگاه مالیاتی همکاری و مشارکت می‌کنند که این مشارکت شکل قانونمند به خود گرفته است. چون این اصل، کیفیت وصول درآمدهای مالیاتی را بهبود می‌‌بخشد و موجبات ارتقاء فرهنگ مالیاتی و به تبع آن درآمدهای مالیاتی را فراهم می‌کند ( هاشمی، ۱۳۸۶).

۲-۶- اهمیت نظام مالی
از لحاظ اقتصادی:

- جذب درآمد برای دولت
- توزیع شفاف کالاها و خدمات اقتصادی
- کمک به کارایی نهادهای اقتصادی
از لحاظ اجتماعی:

- تقویت فرهنگ کار
- رشد مردم‌سالاری(ثاقب فر، ۱۳۸۶)
۲-۷- تمکین و عدم تمکین مالیاتی چیست؟
تمکین مالیاتی به مفهوم پای‌بندی مؤدیان به تکالیف مالیاتی و رعایت قانون مالیاتی از سوی آن‌ ها می‌باشد. تمکین کامل مالیاتی از جمله اهداف مهمی است که همه سیستم‌های مالیاتی در آرزوی دست‌یابی به آن هستند، و در‌واقع می‌توان گفت که درجه تمکین مالیاتی در هر کشوری معیار سنجش کارایی سیستم مالیاتی آن کشور است. در مقابل تمکین مالیاتی، مسأله عدم تمکین مالیاتی از سوی مؤدیان مطرح است. میزان عدم تمکین مالیاتی را می‌توان با “شکاف مالیاتی” اندازه‌گیری نمود. شکاف مالیاتی عبارت است از میزان مالیات وصولی منهای مالیاتی که در صورت تمکین کامل مؤدیان قابل‌حصول بود ( آقائی، ۱۳۸۰).
۲-۸ - فرار مالیاتی و عوامل مؤثر بر آن
هر گونه تلاش غیرقانونی به منظور نپرداختن مالیات مانند ندادن اطلاعات لازم در مورد فواید و منافع مشمول مالیات به مقامات مسئول، فرار مالیاتی خوانده می‌شود. تعریف فرار مالیاتی برای انواع مالیات‌ها یکسان است. هدف اصلی در بی‌تمایلی به پرداخت مالیات، فعالیتی غیرقانونی است ( ضیایی بیگدلی و طهماسبی بلداجی، ۱۳۸۳، ۱۱۹).
فرار از مالیات انگیزه اصلی روی آوردن به اقتصاد زیرزمینی است. در بسیاری موارد دیده شده که تولیدکنندگان کالا یا خدمتی رسمی برای فرار از مالیات تمام یا بخشی از درآمد خود را به مراجع مالیاتی اعلام نمی‌کنند. این امر در مورد مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم صدق می‌کند. ولی حقوق و عوارض گمرکی که بر واردات وضع می‌شود نیز نوعی مالیات است. کالای همراه مسافر به طور کل معاف از مالیات بر واردات است. در این مورد باید گفت در صورتی که تجار و بازرگانان کالای خود را به مراجع گمرکی اظهار نکنند، یا مالیات و عوارض متعلقه را پرداخت نکنند، مرتکب نوعی عمل قاچاق شده، کالای وارداتی قاچاق محسوب شده و جزء فعالیت‌های اقتصادی زیرزمینی یا بخش نامنظم به حساب می‌آید ( شکیبایی، ۱۳۸۰، ۷۵).
در فرار مالیاتی به رغم تطبیق فعالیت با قوانین، در اجرای فعالیت، یک یا چند ضابطه مصوب مراجع ذی‌ربط عمداً نادیده گرفته می‌شود ( عرب‌مازار‌یزذی، ۱۳۷۹، ۳۶).
از دیگر عوامل مرتبطی که باعث ضعف مدیریت مالیاتی می‌شود، می‌توان به قوانین و روش‌های مالیاتی با پیچیدگی زائد، نظام‌های اطلاعاتی ضعیف و فساد و دخالت‌های سیاسی در مدیریت مالیاتی اشاره‌کرد ( سید نوراتی، ۱۳۸۸، ۱۰).
در کشورهای توسعه‌یافته که سطح درآمد شرکت‌های بزرگ و مالیات متعلق به آن‌ ها در سطح بالایی قرار دارد، تکنیک‌های بسیار پیشرفته تنظیم امور مالیاتی پدید آمده و وجود صنعت ترفند مالیاتی در این کشورها مطرح است.
از جمله مهمترین ترفندهای مالیاتی در زمینه مالیات بر شرکت‌ها، ایجاد تغییراتی در ساختار حقوقی شرکت‌ها و دست‌‌یابی به صورت حقوقی مناسب برای پرداخت مالیات کمتر است. در این روش یک یا چند شرکت بی‌آن که دست به تسویه بزنند، منحل شده و کلیه دارایی و بدهی آن‌ ها به یک شرکت موجود دیگر منتقل می‌شود و با ادغام چند شرکت صورت حقیقی جدیدی پدید می‌آید که مالیات کمتر پرداخت شود ( آقائی، ۱۳۸۰).
۲-۹- تمایز فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی
تمایز مفهومی بین فرار مالیاتی و اجتناب از مالیات به قانونی یا غیرقانونی بودن رفتار مؤدیان مرتبط می‌شود. فرار مالیاتی نوعی تخلف از قانون است. وقتی که یک مؤدی مالیاتی از ارائه گزارش درست درباره درآمدهای حاصل از کار یا سرمایه خود که مشمول پرداخت مالیات می‌شوند، امتناع می‌کند وی یک نوع عمل غیررسمی انجام می‌دهد که اورا از چشم مقامات دولتی و مالیاتی کشور در امان نگه می‌دارد (سید نورانی، ۱۳۸۸، ۱۱).
اجتناب مالیاتی از خلأهای قانونی در قانون مالیات نشأت می‌گیرد و فرد نگران این نیست که عمل او افشا شود. د راینجا فرد به منظور کاهش قابلیت پرداخت مالیات خود دنبال راه‌های گریز می‌گردد ( سندمو^[۱۳]، ۲۰۰۴، ۳۱).
همان‌گونه که اشاره شد ترفندهای مالیاتی از طریق متغیرهای قانونی صورت می‌گیرد. اما فرار مالیاتی استفاده از روش‌های غیرقانونی برای نپرداختن مالیاتی است. در کشورهای توسعه‌یافته که از فرهنگ مالیاتی بالایی برخوردارند و سیستم مالیاتی این کشورها مجهز و کارا می‌باشد کمتر امکان فرار مالیاتی وجود دارد و مؤدیان مالیاتی از ترفندهای مالیاتی بیشتری استفاده می‌کنند. اما در ایران به دلیل پائین بودن سطح فرهنگ مالیاتی و عدم وجود سیستم مالیاتی مجهز، فرار مالیات
ی در سطح گسترده‌ای مطرح است و همین امر موجب گردیده که میزان وصول مالیاتی با وجود منابع درآمدی بالقوه در سطح پائین قرار بگیرد (آقائی، ۱۳۸۰).
معمولاً هدف درآمدی سیستم مالیاتی مورد توجه مسئولین قرار می‌گیرد به نحوی که حداکثر کردن وصولی کل مالیات به صورت تنها وظیفه مدیران مالیاتی جلب‌توجه می کند. اما باید در نظر داشت که بهترین مدیریت مالیاتی صرفاً آن نیست که بیشترین درآمد مالیاتی را وصول نماید. این مسأله که چنین درآمدی چگونه وصول شده است یعنی اثر آن بر عدالت مالیاتی، عواقب سیاسی آن برای دولت‌هاو تأثیر آن بر رفاه اقتصادی نیز به همان اندازه مهم است. یک مدیریت مالیاتی ضعیف ممکن است از بخش‌هایی که وصول مالیات از آن‌ ها به سادگی امکان‌پذیر است، مثلاً حقوق‌بگیران، میزان متنابعی مالیات وصول نماید؛ در‌حالی‌که از وصول مالیات بر درآمد شرکت‌ها و یا صاحبان مشاغل عاجز باشد. بنابراین سطح وصول مالیاتی یک معیار ساده برای انداره‌گیری کارایی مدیریت مالیاتی است. یک معیار دقیق‌تر اندازه‌گیری کارایی مدیریت مالیاتی، درجه تمکین مؤدیان در میان بخش‌های مختلف جامعه مؤدیان است (کرچلر^[۱۴]، ۲۰۰۸).
۲-۱۰- انگیزه‌های فرار مالیاتی در ایران
انگیزه فرار مالیاتی در بین افراد کشور، ریشه در شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی مذهبی کشور دارد. از این رو است که با وجود آن که بسیاری از مردم کما‌بیش می دانند که مالیات از منابع مهم سهم درآمدی دولت برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های کشور می‌باشد اما به علل مختلف تا حد امکان از پرداخت آن اجتناب می‌کنند.
از جمله عوامل مهم در این زمینه عدم وجود سازوکارهای مجهز و کارا در ردیابی و شناسایی و ثبت درآمدها در مقاطع ایجاد آن‌ ها، عدم شناخت کافی تمامی افراد جامعه از اهمیت و ضرورت مالیات و نقش آن در اقتصاد و پائین بودن سطح فرهنگ مالیاتی در کشور است که از علت‌های فرار مالیاتی در کشور به شمار می‌رود (آقائی، ۱۳۸۰).
وجود برخی عقاید مذهبی از زمان‌های گذشته و قبل از انقلاب اسلامی نیز موجب تقویت انگیزه‌های فرار از مالیات شده است. قبل از انقلاب اسلامی و ایجاد حکومت جمهوری اسلامی عقیده بر این بود که چون حکومت ظلم و جور بر کشور حاکم است و پرداختن مالیات کمک به تحکیم آن تلقی می‌شود، مراجع عظام و علمای دین مردم را از دادن مالیات نهی می‌کردند، لذا انگیزه فرار از مالیات به صورت یک امر دینی شکل گرفت و جزئی از فرهنگ و عادات مردم گردید. این طرز تفکر در حال حاضر نیز ( هر‌چند به صورت ضعیف‌تر) همچنان وجود دارد ( سیدنورانی، ۱۳۸۸، ۱۳).
علاوه بر علل فوق، تقابل و عدم تفاهم و اعتماد بین مأموران تشخیص و مؤدیان مالیاتی نیز به عنوان یکی دیگر از علل فرار مالیاتی مطرح است. برخی مؤدیان مالیاتی بر این باورند که حتی اگر درآمدهای واقعی خود را در دفاتر قانونی ثبت و اسناد و مدارک مربوط به آن را مطابق با واقعیت تنظیم و تحریر نمایند و درآمد مشمول مالیات واقعی را در اظهارنامه مالیاتی ابراز دارند، باز هم مورد‌قبول مأموران تشخیص مالیات قرار نخواهد گرفت و آنان اصل را بر عدم‌صحت این اظهارات خواهند گذاشت. به همین سبب سعی می‌کنند دفاتر قانونی و اظهارنامه متکی بر آن را به گونه‌ای تنظیم نمایند که مأموران تشخیص قادر به دست‌یابی به واقعیت نباشند و مالیات واقعی آن‌ ها را تشخیص ندهند. از‌سوی دیگر مأموران تشخیص مالیات نیز عقیده دارند که مؤدیان مالیاتی اعتقادی به پرداخت مالیات ندارند و سعی در کتمان درآمد واقعی خود دارند و با این کار دست به ترفند و حیله‌ای می‌زنند و حتی گاهی برخی از آنان دفاتر مخصوص برای ارائه به وزارت امور اقتصاد و دارایی تنظیم می‌کنند (عرب مازاریزدی، ۱۳۷۹، ۳۹).
وجود نرخ نهایی بالای مالیاتی نیز انگیزه‌های فرار مالیاتی و اجتناب از پرداخت مالیات را افزایش می‌دهد و همین امر باعث گسترش اقتصاد زیرزمینی^[۱۵] و همچنین فعالیت‌های تولیدی و خدماتی شده ا‌ست که هیچ‌گونه منع قانونی برای انجام آن‌ ها وجود ندارد. (صرفاً با هدف و انگیزه عدم پرداخت مالیات) برای جلوگیری از فرار مالیاتی و مسدود نمودن ترفندهای مالیاتی باید تمامی عوامل و انگیزه‌های موجود در این زمینه که به برخی از آن‌ ها اشاره شد، از بین برود (سیدنورانی، ۱۳۸۸، ۱۳).
مهمترین اقدام در این رابطه، تجهیز نظام مالیاتی کشور برای ردیابی و شناسایی افرادی که مقررات مالیاتی رعایت نمی‌نمایند و همچنین اقدامات قانونی در زمینه جلوگیری از استفاده از ترفندهای مالیاتی است. همچنین اشاعه فرهنگ مالیاتی و افزایش سطح آگاهی و اطلاع عمومی مردم در مورد پرداخت مالیات برای اجرای برنامه های دولت، عامل مهم و مؤثری در کاهش میزان فرار مالیاتی می‌باشد (آقائی، ۱۳۸۰).
۲-۱۱- نحوه برخورد با انواع فرار مالیاتی
الف- فرار مالیاتی توأم با تقلب: مؤدیان باید مورد رسیدگی قرار بگیرند که خصیصه‌های آن‌ ها با توجه به حسابرسی قبلی زمینه ارتکاب به تقلب را نشان می‌دهد. در این حالت راهبرد باید متکی بر اعمال مجازات‌های شدید باشد. هدف عمده راهبرد، تنبیه شخص مقصر به ارتکاب تقلب نیست، بلکه شاخص نمونه قرار دادن چنین شخصی است. مجازات باید شدید بوده و ضمناً علتی باشد تا به عنوان یک عامل بازدارنده عمل نماید.
ب- فرار از مالیات بدون تقلب: شیوه برخورد باید متفاوت باشد. فرارکننده از پرد
اخت مالیات باید از ارتکاب به فرار منصرف شود. از این لحاظ منظور این نیست که اجتناب‌کننده از پرداخت مالیات جهت الگو قرار دادن در مقابل دیگران مورد تنبیه قرار گیرد، بلکه هدف این است که از تکرار عمل جلوگیری شود.
ج- ترفند مالیاتی: ترفند مالیاتی رفتار مؤدیانی است که از راه‌های گریز قانونی بهره‌جویی می‌کنند تا مالیات خود را کمتر از واقع اعلام نمایند. برنامه‌های حسابرسی باید به همین منظور انجام پذیرد و برنامه رسیدگی و حسابرسی باید جنبه منع‌کننده نیز داشته باشد. از جمله مسائلی که می‌تواند در بهبود تمکین در نظام مالیاتی نقش ایفا کند، فرهنگ مالیاتی، مدیریت مالیاتی، اطلاعات و آموزش و نیز خدماتی است که به شیوه‌های مختلف همانند دیگر کشورها به مؤدیان ارائه می‌شود که در ادامه به این موضوع پرداخته خواهد شد (سیدنورانی، ۱۳۸۸،۱۵).
۲-۱۲- فرهنگ مالیاتی
اگر‌چه نیل به اهداف نظام مالیاتی بدون برخورداری از “مؤدی خوب” مالیاتی امکان‌پذیر نمی‌باشد، ولی نمی‌توان چنین اظهار نمود که نقش مؤدی مالیاتی در یک نظام مالیاتی نقش محوری است. از جمله مسائلی که می‌بایست در راه رسیدن به اهداف مورد‌توجه قرار گیرد موضوع “فرهنگ مالیاتی” جامعه است. می‌دانیم که پرداخت مالیات در فرهنگ و سنت‌های حاکم بر جامعه هنوز جایگاه واقعی خود را نیافته و این امر ریشه در سنت‌ها، باورها، طرز‌تلقی‌ها و نیز عملکرد دولت در طی قرون گذشته دارد (آقائی، ۱۳۸۰).
به زبان ساده فرهنگ مالیاتی را می‌توان مجموعه‌ای از طرز‌تلقی، بینش و عکس‌العمل اشخاص در قبال سیستم مالیاتی دانست. این طرز‌تلقی به طور قطع با یک قانون مناسب و نیز عملکرد مأمورین مالیاتی در به‌کارگیری قانون در مواجهه با مؤدیان نقش اساسی دارد. بدیهی است فرهنگ مالیاتی تا حد زیادی متأثر از فرهنگ عمومی و نیز عوامل ایدئولوژیکی، سیاسی و اقتصادی آن جامعه است. بدیهی است سطح دانش، فرهنگ، آرمان‌ها، ارزش‌های سیاسی و اجتماعی و قوانین عواملی هستند که فرهنگ مالیاتی را در جامعه تحت‌تأثیر قرار می‌دهند ( سید نورانی، ۱۳۸۸، ۱۷).
میزان همکاری افراد با سیستم مالیاتی و تمایل آن‌ ها به پرداخت مالیات به درجه رشد اجتماعی و اعتقاد مردم نسبت به رسالت سیستم مالیاتی بستگی دارد. در‌واقع سیستم مالیاتی باید تمهیداتی بیاندیشد تا باور مردم نسبت به سیستم مالیاتی افزایش‌ یابد و اعتماد آن‌ ها را فراهم آورد. در صورتی که پرداخت مالیات به عنوان یک ارزش ملی و اسلامی تلقی گردیده و این امر در باور و قبول مؤدیان جا گیرد، می‌تواند مشارکت مردم را در تشخیص و وصول مالیات امکان‌‌پذیر سازد. با این وجود پرداخت مالیات واقعی و داوطلبانه مؤدیان صرف‌نظر‌از دیگر عوامل، در گرو آشنائی مالیات‌دهندگان با وظایف و امکانات آن‌ ها در استفاده از تسهیلات ارائه‌شده در چارچوب قانون می‌باشد( شکیبایی، ۱۳۸۰، ۸۱).
۲-۱۳- نقش مدیریت مالیاتی در افزایش تمکین مالیاتی
مدیران مالیاتی در بسیاری از کشورها، عناصر و عوامل اصلی برای سهولت کارکرد یک سازمان مالیاتی به شمار می‌روند. از این رو نقش بارزی در برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های نوین جهت پذیرش داوطلبانه و همکاری مؤدیان به عهده دارند. به منظور افزایش کارایی سیستم، مدیریت مالیاتی بایستی از طریق سیستم‌های حمایتی متعدد تلاش نماید تا نیل به حداکثر ممکن تمکین داوطلبانه مؤدیان را فراهم سازد. تغییر ساختار سازمانی مدیریت مالیاتی در غالب کشورهای پیشرفته و برخی کشورهای در‌حال‌توسعه که نوین‌سازی و برخی اصلاحات سیستم را آغاز نموده‌اند، موجب‌ گردیده عملکرد مدیریت‌های مالیاتی ماهیتاً دچار تغییر و تحول اساسی شود. پیشرفت روش‌ها و سیستم‌های جمع‌ آوری اطلاعات، ارزیابی، تشخیص، وصول، کنترل، نظارت و … مدیریت مالیاتی را ملزم به ارائه طرح‌های نو ابتکارات نوین در شیوه ارائه خدمات مطلوب به مؤدیان نموده است (آقائی، ۱۳۸۰).

روش تحقیق
مقدمه
یکی از مهمترین ویژگی های پژوهش علمی ، متدولوژی آن است. بدون روش شناسی علمی نتایج بررسی و تحلیل های مربوطه معتبر و قابل تعمیم نخواهد بود. از این رو ارزیابی متدولوژی پژوهش از جمله معیارهای رایج جهت ارزیابی تحقیقات علمی تلقی می شود. در واقع می توان گفت فرایند تبدیل داده ها به اطلاعات جهت پاسخگویی به سوالات یا فرضیه های تحقیق را متدولوژی یا روش تحقیق می نامند. بنابراین محقق می بایست در انتخاب روش تحقیق دقت لازم را به عمل آرود تا نتایج تحقیق از اعتبار لازم برخوردار باشد.

در این فصل، محقق به بررسی روش پژوهش، جامعه آماری، شیوه نمونه گیری و حجم نمونه، شیوه ها و ابزار گردآوری داده ها و ارتباط آن ها با مدل تحقیق، پایایی و روایی ابزار گرد آوری داده ها و فنون تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته است.
۳ –۱- روش پژوهش:
روش بکار رفته در این پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی می باشد که یکی از انواع روش های توصیفی است. به دلیل اینکه در این تحقیق از ابزار پرسش نامه استفاده شده است، تحقیق حاضر از نوع میدانی بوده و از نظر زمانی نیز در یک مقطع زمانی خاص می باشد همچنین به دلیل اینکه از یافته های این تحقیق در هیئت های ورزشی استان هرمزگان استفاده خواهد شد نیز از نوع کاربردی است.
۳ –۲ – جامعه آماری:
جامعه آماری شامل کلیه روسا، دبیران و نائب روسای هیئت های ورزشی فعال در استان هرمزگان که در کل۱۳۷ نفر می باشد. شهرهایی که مورد بررسی قرار گرفتند شامل: بندرعباس، قشم، رودان، میناب، جاسک و بندر خمیر می باشند.
۳-۳- شیوه برآورد حجم نمونه و روش نمونه گیری:
روش نمونه گیری در این تحقیق به صورت کل شماری و تعداد افراد ۱۳۷ نفر بوده است.
۳ –۴- شیوه جمع آوری اطلاعات:
جمع آوری اطلاعات این پژوهش، با بهره گرفتن از تحقیقات قبلی انجام شده در این زمینه و پرسش نامه کارشده، که پرسش نامه ای محقق ساخته است، بوده است. جهت تکمیل پرسش نامه ها از آزمودنی ها خواسته شد کلیه موارد پرسش نامه را با دقت بخوانند، مناسب ترین گزینه را انتخاب کنند و هیچ سؤالی را بدون پاسخ نگذارند. جهت اطمینان از شرکت آزمودنی ها در تحقیق، محقق شخصاً حضور داشت. محدودیت زمانی برای پاسخگویی وجود نداشت اما به طور متوسط هر پرسشنامه ۲۵ دقیقه توسط هر آزمودنی تکمیل شد.
همچنین از مصاحبه رو در رو با مسئولین هیئت های ورزشی استان جهت تکمیل پرسش نامه ها و مشاهده عینی از وضعیت هیئت های ورزشی استان صورت گرفته است. این پرسش نامه در اختیار مدیران هیئت های ورزشی بندر عباس قرار گرفت و با بررسی آن ها و بدست آوردن نوع موانع به تحلیل آن ها و ارائه راه کارهای مناسب پرداخته ایم.
۳-۵- ابزار اندازه گیری تحقیق:
ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسش نامه محقق ساخته بوده است.
این پرسشنامه شامل یک مقدمه کوتاه و سی و پنج سؤال بسته پاسخ پنج گزینه ای است که ابعاد موانع استقرارمدیریت کیفیت جامع در هیئت های ورزشی را مورد سنجش قرار می دهد که برای هر مؤلفه سؤالاتی مطرح شده است. این پرسشنامه شامل دو بخش: مشخصات و ویژگی های فردی و ۳۵ سوال در رابطه با مدیریت کیفیت جامع می باشد.
در قسمت اول پرسشنامه: جنسیت، وضعیت تاهل، سن، آخرین مدرک تحصیلی، رشته تحصیلی، حوزه فعالیت، سابقه خدمت و نوع استخدام مورد سوال قرار گرفته است.
در قسمت دوم این پرسشنامه هفت مولفه مورد ارزیابی قرار می گیرند که شامل: چشم انداز، ماموریت و اهداف، مدیریت موثر، تربیت و آموزش مستمر، منابع انسانی و مادی، اختیارات و مسئولیت ها، مسائل فرهنگی ، موارد ارتباطی- اطلاعاتی می باشند که موانع اصلی در استقرار مدیریت کیفیت جامع هستند. برای مولفه چشم انداز، ماموریت و اهداف از ۴ پرسش که شامل سوالات(۱۳-۸-۵-۳)، مولفه مدیریت موثر از ۵ پرسش که شامل سوالات(۲۸-۲۵-۱۷-۱۲-۱۰)، مولفه تربیت و آموزش مستمر از ۵ پرسش که شامل سوالات(۲۰-۱۹-۱۴-۷-۲)، منابع انسانی و مادی از ۵ پرسش که شامل سوالات(۳۰-۲۹-۲۴-۱۵-۶)، اختیارات و مسئولیت ها از ۴ پرسش که شامل سوالات (۳۴-۲۶-۲۷-۱۸)، مولفه مسائل فرهنگی از ۴ پرسش که شامل سوالات(۳۵-۳۳-۲۱-۹)، و برای موارد ارتباطی- اطلاعاتی از ۵ پرسش که شامل سوالات(۳۲-۳۱-۲۰-۱۶-۱۱)، در پرسش نامه می باشند استفاده شده است. پرسشنامه مذکور بر اساس طیف ۵ گزینه ای لیکرت (کاملاً موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم، کاملاً مخالفم)، تهیه شده است.
۳-۶- پایایی و روایی ابزار اندازه گیری:
در بعد کیفی تهیه پرسشنامه با شناسایی اساتید شاخص و متخصص دررشته مدیریت و پس از ارائه توضیحات لازم و جلب نظر آنها این سؤال را پرسیدیم که چه موانعی در استقرار نظام مدیریت کیفیت جامع در هیئت های ورزشی وجود دارد و سپس نظر آنها را جمع آوری کرده وآن ها را فهرست نموده و مجدداً برای آن اساتید شاخص فرستاده شد تا نظرشان را در مورد این فهرست اعلام نمایند واین کار را چند بار تکرار کرده و سپس هفت مؤلفه از اهم مؤلفه ها تعیین گردید. برای تأیید روایی پرسشنامه مذکور سعی شده است تا سؤالات یا عباراتی که ابهام آنها به حداقل ممکن رسیده باشد و از تئوری های ارائه شده در زمینه مدیریت کیفیت جامع استنتاج شده باشد استفاده شود. یکی از موارد تأیید روایی، قضاوت متخصصان درباره ارتباط محتوای آزمون با سازه مورد اندازه گیری است در این زمینه با چند تن از اساتید مورد نظر دردانشگاه مشورت گردیده و متخصصان عقیده داشتند که هر سؤال، موانع استقرار مدیریت کیفیت را از بعد مورد نظر اندازه گیری می نماید. در نهایت مطابق اظهارات و پیشنهادهای اساتید مذکور، یک گویه از پرسشنامه حذف و پرسشنامه نهایی با ۳۵ گویه تنظیم و تدوین گردیده است. لازم به ذکر است با توجه به همسانی درونی پائین(ضریب آلفای کرونباخ)،سوالات ۱، ۴، ۲۲، از تحلیل های بعدی حذف شده اند.
۳- ۷- روش های تجزیه و تحلیل داده ها:
آنالیز داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار spss18 انجام گرفته است ، تحلیل عامل تائیدی جهت سنجش مولفه ها و رگرسیون هم زمان نیز استفاده شده است.
۳-۸- محدودیت های تحقیق:
۳-۸-۱- محدودیت های اعمال شده توسط محقق:
آزمودنی ها به مسئولین هیئت های فعال استان هرمزگان محدود می شود.
این تحقیق به صورت طرح مقطعی انجام و داده ها در بهار ۱۳۹۲ گردآوری شده است.
با وجود ابزارها و پرسشنامه های مختلف در مورد مدیریت کیفیت جامع، در این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
۳-۸-۲- محدودیت های خارج از کنترل محقق:
علی رغم کنترل و مراقبت کافی محقق در جریان طراحی و اجرای میدانی تحقیق به منظور حذف یا کاهش اثر متغیرهای مداخله گر یا مزاحم ، برخی متغیرها یا وضعیت ها، ناخودآگاه و به صورت احتمالی بر نتایج تحقیق مؤثر بوده اند که اهم آنها به شرح زیر است:
کمبود منابع علمی و مبانی و سوابق نظری و پژوهشی مرتبط با این تحقیق ناچاراً بر طراحی سؤالات پژوهشی موثر بوده است.
تجارب و سوابق ورزشی هر یک از مسئولان متفاوت است.
پراکنده بودن هیئت های ورزشی هر شهر در جای جای شهر و عدم دسترسی به کلیه هیئت ها در مکان های نزدیک به هم.
عدم حضور مسئولین در دفاتر کاری خود در ساعات اداری.
آشنایی اندک برخی از افراد از شیوه مدیریت کیفیت جامع.
کم بودن هیئت های فعال در استان به لایل مختلف از جمله مشکلات مالی.
عدم همکاری برخی از اعضای جامعه آماری در تکمیل و گردآوری پرسش نامه ها.
عدم همکاری اداره ورزش و جوانان استان هرمزگان مبنی بر ارسال نامه رسمی به ادارات ورزش و جوانان استان جهت معرفی هیئت های ورزشی و تکمیل پرسش نامه ها.
ترس برخی از مسئولین از ذکر محل خدمت.

پیشینه خارجی:

• • • مارتا و ام جز (۲۰۱۳) در تحقیقی تحت عنوان بررسی تاثیر کیفیت اطلاعات بر کیفیت تعالی سازمانی به این نتیجه رسیدند برای پیاده‌سازی مدل تعالی باید اطلاعات موثر فراهم شود تا به سازمان در دستیابی به نتایج بهتر و افزایش رقابت در سازمان کمک کند.

  

• • آنتونی و باتاچاریا^[۳۵] (۲۰۱۰) تعالی سازمانی را به عنوان توانایی یا ظرفیت یکی از متغیرهای عملکرد بر روی دیگر متغیرهای عملکرد سازمانی در سازمان‌ها تاثیرگذار دانسته‌اند.

• • • • فتمن^[۳۶] (۲۰۱۱) در مطالعات خود با عنوان ((بررسی ارتباط بین فضای سازمانی و بهره‌وری با بهره گرفتن از روش آماری رگرسیون دریافت فضاهای سازمانی (اصول انسانی حاکم در سازمان) که در آن‌ ها تصمیم‌گیری متمرکز است و رفتار کارکنان، تحت نظارت قوانین و رویه‌های زیادی قرار دارد، بهره‌وری، رضایت شغلی و خلاقیت کاهش یافته و نگرش منفی درباره گروه کاری افزایش می‌یابد.

    

  بررسی اثربخشی طرحواره درمانی بر بهبود رضایت شغلی و کاهش فرسودگی شغلی کارکنان کارخانجات تولیدی توس چینی

• • دالگارد^[۳۷] (۲۰۰۹)، در یک مطالعه موردی تحت عنوان ” به سوی مقیاس انسان‌محور در بهبود و تغییر” با هدف درک اهمیت بعد ناملموس سازمان یعنی بعد انسانی مدیریت کیفیت جامع و مدیریت تغییر با بکارگیری مدل تعالی EFQM به این نتیجه رسید که توجه به بعد انسانی در TQM و تغییر سازمانی فرصت‌های جدیدی را برای بسترسازی جهت نیل به تعالی فراهم می‌سازد.

• • پرمیلا^[۳۸] (۲۰۰۹) در پژوهشی در هندوستان درباره کاربرد اصول مدیریت کیفیت جامع در نهادهای تربیت معلم نشان داد که کاربرد TQM می‌تواند باعث افزایش شاخص‌‌های کیفی نهادهای تربیت و معلم و بهبود مهارت‌های معلمان گردد.

• • کلفسیو و همکاران^[۳۹] در پژوهش خود در سال ۲۰۰۸ با مطالعه ادبیات و تحلیل روندهای موجود به بررسی توسعه مدیریت کیفیت پرداختند و بر مفاهیم مدیریت ذی‌نفعان به عناون مفاهیم اصلی سیستم‌های مدیریت کیفیت تاکید کرده‌اند و بیان داشته‌اند تعالی باید بر اولویت مشتریان و ذی‌نفعان باشد. مفاهیمی مانند حقوق انسانی، توسعه جهانی و حفظ محیط می‌تواند در راستای همین انتظارات ذی‌نفعان در نظر گرفته شود.

• • پدبنیک و دالینسک^[۴۰] (۲۰۰۸) در پزوهش خود با عنوان رقابتی بودن و بهبود عملکرد: مدل یکپارچه مدیریتی، در یک شرکت بین‌المللی در اسلونی و با هدف بهبود رقابت‌پذیری و توسعه سازمان، به بیان فایده ترکیب برخی از مدل‌ها از جمله EFQM و کارت امتیاز متوازن^[۴۱] پرداختند و مدل جدیدی را برای رقابتی بودن سازمان ارائه دادند. این دو پژوهشگر با ارائه مدلی تجویزی که ترکیبی از دو مدل EFQM و BSC بود، به بررسی مزایا و معایب هر مدل و فایده ترکیب دو مدل برای رفع معایب آنها پرداختند.

• • ونکاترامان^[۴۲] (۲۰۰۷) نیز در پژوهشی با عنوان ” چارچوبی برای کاربرد TQM در برنامه‌های آموزش عالی” نشان داد که برخلاف صنایع برای کاربرد فلسفه TQM در برنامه‌ها و نهادهای آموزشی و بویژه ـآموزش عالی باید چارچوبی ویژه را ایجاد کرد. وی چارچوبی را برای این امر ارائه کرده که مبتنی بر فرایند ارزشیابی مداوم برنامه‎های آموزشی می‌باشد.

• • جاکوبس و ساکلینگ^[۴۳] (۲۰۰۷) نشان دادند که چگونه مدل تعالی مدیران را بطور موثر بر خود ارزیابی از معیارهای عملکردی در ارتباط با مشتری ‌مداری قادر می‌سازد و همچنین، دریافتند که چگونه ارزیابان با بهره گرفتن از مفاهیم بنیادین مدیریت کیفیت خدمات می‌توانند عوامل تاثیرگذار بر روی مشتریان را شناسایی و رتبه‌بندی کنند.

• • • • مارورویدیس و همکاران^[۴۴] در سال ۲۰۰۷ بر مبنای اطلاعات جمع‌ آوری شده به وسیله سوالات ساختار یافته و مصاحبه تلفنی با سازمان‌های نماینده جایزه ملی دریافتند که سیستم‌های تعالی سازمانی متفاوتی بر مبنای تفاوت‌های فرهنگی کشورهای اروپایی وجود دارند و گرایش خاصی به توسعه مدل تعالی سازمانی در دهه‌ های جدید توسط مشارکت احزاب و تشکل‌های تجاری و اجتماعی برای تعالی سازمانی وجود دارد.

    

• • تاری^[۴۵] (۲۰۰۶) در پژوهش خود، فرایندی را که در یک خود ارزیابی بر اساس مدل EFQM باید طی کرد، در یک دانشگاه اسپانیایی نشان داد. این مراحل عبارتند از: توسعه تعهد مدیریت، برنامه‌ریزی برای خودارزیابی، تشکیل تیم‌هایی برای آموزش و انجام خودارزیابی، تعیین اقدامات اصلاحی، اجرای اقدامات اصلاحی و بازنگری.

• جورج و همکارانش^[۴۶] (۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان کاربرد مدل EFQM در سازمان نشان دادند که با یک مدل بی‌نظیر، مانند EFQM می‌توانند همه کارکنان را در اداره سازمان درگیر کنند و از این رو، نتیجه مناسبی را به دست آورند و به مراحل بعدی در فرایند بهبود دست یابند.