| تحلیل عوامل تأثیرگذار ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی بر معادلات بین المللی | ... | ||
|
«جهان اسلام» نامی آشنا در ادبیات سیاسی و فرهنگی جهان است. «جهان اسلام» بیش از آنکه بیانگر یک موقعیت جغرافیایی باشد، معرف هویت حدود یک و نیم میلیارد انسان است که دارای آیین و دینی مشترک هستند. علاوه بر ویژگی جمعیتی جهان اسلام، به لحاظ جغرافیایی، زیست محیطی و ذخایر طبیعی نیز سرزمین های اسلامی از شمار غنی ترین مناطق کره زمین به شمار می روند. کشورهای جهان اسلام از یک پراکندگی خاص جغرافیایی برخوردارند شاید با نگاهی به نقشه جهان به نظر رسد که تمرکز این کشورها در آسیا و آفریقا بیانگر همگونی است امّا در واقع اینطور نیست. دارالسلام یا همان دنیای اسلام، دنیایی است پیچیده، ویژگی های مهم آن عبارتند از تنوع هستی ها، بی ثباتی سیاسی و وضعیت حساس. محدوده جغرافیایی جهان اسلام را می توان تقریباً با خطی نشان داد که از اندونزی شروع می شود، در امتداد سواحل اقیانوس هند به سمت غرب به خلیج فارس می رسد، سپس به سمت جنوب به تانزانیا می رود، از آنجا به سمت غرب افریقا ادامه می یابد و از طریق سودان به نیجریه می رسد، سپس در سواحل اقیانوس اطلس به ساحل دریای مدیترانه می رود. این خط از شمال افریقا از طریق دریای مدیترانه به سمت شرق ادامه می یابد و به تنگه بُسفر در دهانه دریای سیاه می رسد و از آنجا به مرزهای شمالی قزاقستان می رود و آنگاه دوباره از طریق غرب چین و بخشهایی از هند به سمت جنوب ادامه می یابد و در انتها به دور زدن بروئنی به نقطه شروع خود ختم می شود. کشورها در جهان اسلام بیشتر از آنکه در موقعیت جزیره ای باشند در موقعیت قاره ای قرار دارند از این رو کارکردهای هر یک از متفاوت از دیگری است البته با تمرکز بر نقشه می توان به ساحلی بودن بسیاری از این کشورها اذعان نمود این در حالی است که بسیاری از این کشورها به طور مستقیم یا غیرمستقیم به آبهای آزاد دسترسی دارند و به تبع این تاثیرگذاری آنها بر تحولات منطقه و حتّی جهانی نیز می تواند متفاوت می باشد. علاوه بر پراکندگی جغرافیایی مشکلات ملی و منطقه ای و حتی بین المللی هر یک از این کشورها همگرایی های منطقه ای را با چالش مواجه ساخته است. آرایشی از دولت ها وجود دارد که در آن ملت ها همیشه بر چارچوب مرزهای دولت ها منطبق نیستند. عدم تطابق مرزهای ملی با مرزهای سیاسی و در کل مرزبندی ها در کشورهای جهان اسلام بیان کننده ناموزنی شکل گیری مرزها است. امکانات و ویژگی های این سرزمین ها باعث شده طی قرن های متمادی، جهان اسلام نقشی بسیار مهم و تأثیرگذار در صحنه روابط بین الملل ایفا کند. در این رابطه، میزان بکارگیری و بهره مندی از توانمندی های بالقوه و بالفعل جهان اسلام اهمیت بسزایی دارد و نیازمند تعیین هدف ها و برنامه ریزی های صحیح و اصولی است. اتصال سرنوشت کشورهای اسلامی به یکدیگر، مزیت های نسبی، فرصت ها و افق های روشنی را به منظور رشد، توسعه و اقتدار هر یک از کشورهای اسلامی خلق می کند. یاری جستن از باورها و ارزش های اسلامی یکی از مهمترین عوامل شکل گیری وحدت و همگرایی میان کشورهای اسلامی است. با تکیه بر ارزش ها و باورهای مشترک زمینه ی بهره جویی از ظرفیت های موجود در جهان اسلام به منظور حفظ و ارتقای منافع مسلیمن امکان پذیر می شود. باتوجه به اهمیت مطالب گفته شده این سوالات مطرح گردید که عوامل تأثیرگذار ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی بر معادلات بین المللی کدامند؟ ۵-۱- ارزیابی فرضیه اول موقعیت جغرافیایی کشورهای اسلامی می تواند با همگرایی در معادلات تأثیرگذار باشد. جهان اسلام در برگیرنده ی محدود ه ی وسیعی است که از ساحل غربی اقیانوس اطلس در آمریکا ی جنوبی تا حد سواحل غربی اقیانوس آرام در قاره ی آسیا را در بر گرفته است. این وسعتی که کشورهای اسلامی را در خود جای داده است، از نظر موقعیت جغرافیایی و گستردگی طولی و عرضی دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد. الف) وسعت جهان اسلام کل جهان اسلام با وسعتی بیش از ۳۱ میلیون کیلومتر مربع حدود ۲۲ درصد مساحت خشک ی های کره ی زمین را در بر می گیرد که بدنه ی اصلی آن به شکل مستطیلی از کرانه های اقیانوس اطلس و شمال آفریقا تا خاورمیانه ی اسلامی ، آسیای مرکزی ، جنوب غربی آسیا ، بخش بزرگی از هند ، تمام بنگلادش و کشورهای جنوب شرق آسیا و در حقیقت بخش عمده ای از قاره ی آسیا و آفریقا و بخشی از اروپا را شامل می شود . از یک دیدگاه مجموعه ی ۵۷ کشور اسلامی که به طور رسمی عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند به سه گروه : ۱) کشورهای آسیا یی ( جنوبی، جنوب شرقی و مرکزی ) با مساحت حدود ۵/۹ میلیون کیلومتر مربع، ۲) کشورهای آفریقایی با ۸/۶ میلیون کیلومتر مربع ۳)گروه کشورهای عربی با ۱۴ میلیون کیلومتر مربع تقسیم می شوند. در این بین، سه کشور سودان ( با مساحت ۲,۵۰۳,۸۹۰ )، عربستان سعودی ( با مساحت ۲,۱۴۹,۶۹۰ کیلومتر مربع ) و الجزایر ( با مساحت ۲,۳۸۱,۷۴۱ کیلومتر مربع ) حدود ۲۷ درصد مساحت کشورهای جهان اسلام ر ا در بر می گیرند و کشورهای کوچک تری هم چون مجمع الجزایر مالدیو در اقیانوس هند ( با مساحت ۲۹۸ کیلومتر مربع )، جزیره ی بحرین ( با مساحت ۶۹۲ کیلومتر مربع) و برونئی ( با مساحت ۵۷۰ کیلومتر مربع ) جز و کشورهای کوچک سازمان کنفرانس اسلامی محسوب می شوند. ب) دریاها، دریاچه ها، رودها ا کثر کشورهای مسلمان در نقاطی واقع شده اند که به آب های آزاد جهان دسترسی د ارند و حتی برخی در گلوگاه های راهبردی، تنگه ها و آبراهه های جهان قرار گرفته اند، ضمن این که خود این کشورها نیز دارای دریاچه ها، رودخانه ها و چشمه های متعددی هستند . دریاهایی که کشورهای اسلامی بر سواحل آن واقع شده اند عبارتند از : دریای مدیترانه در شمال آفریقا و غرب آسیا، دریای سیاه در شمال ترکیه و دریای مرمره در شمال غرب این کشور، دریای سرخ یا بحر احمر، حد فاصل بین عربستان و آفریقای شرقی، دریای عمان د ر جنوب ایران، دریای آدریاتیک در غرب آلبانی، دریای کارائیب در شمال کشورهای سورینام و گویان، دریای چین جنوبی در شرق مالزی و دریای اندامان در غرب این کشور، و بالاخره دریاهای سولو ، » کرام ، تیمور و آرافور که در کشور اندونزی قرار گرفته اند. دریاچه های معروف سرزمین های اسلامی عبارتند از : در منطقه ی آسیای میانه دریاچه ی آرال در شمال غرب ازبکستان که از نظر وسعت چهارمین دریاچه ی جهان است و دریاچه ی آیسیک کول در شمال قرقیزستان که بزرگ ترین دریاچه ی آسیای مرکزی پس از آرال است. هم چنین دریاچه های بالخاش و زایان در قزاقستان قرار دارند . در منطقه ی خاورمیانه نیز دریاچه های متعددی وجود دارند ، از جمله : دریاچه ی خزر، در شمال ایران و دریاچه ی ارومیه در شمال غرب ایران، وان در شرق ترکیه و بحرالمیت یا دریای مرده در اردن است . دریاچه ی ویکتوریا در جنوب شرق اوگاندا بزرگ ترین دریاچه ی قاره ی آفریقا که سرچشمه ی رود نیل نیز است. دریاچه ی چاد بین کشورهای چاد، نیجریه و نیجر و دریاچه ی فاگوئی بین در مرکز کشور مالی قرار دارد. رودخانه های معروف کشورهای اسلامی نیز عبارتند از : در آسیای میانه، رودهای سیردریا یا سیحون و آمودریا یا جیحون، پرآب ترین رودهای منطقه را تشکیل می دهند. در تاجیکستان آمودریا از کوه های پامیر سرچشمه گرفته و پس از تشکیل رود مرزی با افغانستان و عبور از ترکمنستان و ازبکستان به دریاچه ی آرال می ریزد، و سیردریا که از کوه های تیان شان سرچشمه می گیرد در جمهوری قز اقستان به دریاچه ی آرال می ریزد . در ترکیه رودهای قزل ایرماق و یشل ایرماق که هر دو از کوه های شمال شرقی ترکیه سرچشمه گرفته و به دریای سیاه می ریزند، و رود قره سو که از کوه های شرقی این کشور سرچشمه می گیرد و سپس وارد سوریه می شود، ادامه همین رود در عراق فرات نامیده می شود و با رود دجله که از ارتفاعات ترکیه سرچشمه می گیرد در القرنه به هم می پیوندند، و سپس با رود کارون ، اروندرود را تشکیل می دهند و به خلیج فارس می ریزد. در ایران رودهای کرخه و کارون به خلیج فارس، و سفید رود به دریای مازندران می ریزند. رود لیطا نی، تنها رود کامل در لبنان است که از شمال شرق به جنوب غرب و به سمت منطقه ی بعلبک جریان دارد و به دریای مدیترانه می ریزد. در افغانستان رود کابل از میان شهر کابل می گذرد و به رود سند در پاکستان می ریزد، و هیرمند که از کوه های غرب کابل سرچشمه گرفته و قسمتی از مرز مشترک ایران و افغانستان را تشکیل می دهد و بالاخره به دریاچه ی هامون در ایران منتهی می شود . در پاکستان، رود سند یا ایندوس یکی از بزرگ ترین رودهای جهان است که از هیمالیا سرچشمه می گیرد و به دریای عمان می ریزد. در بنگلادش رودخانه ی گنگ و براهماپوترا جریان دارند که هر دو از دامنه ی جنوبی هیمالیا در هند سرچشمه می گیرند و به خلیج بنگال می ریزند. در آفریقا، رود پر آب نیل که طویل ترین رودخانه ی دنیاست و از دریاچه ی ویکتوریا در جنوب سرچشمه می گیرد ، پس از عبور از سودان و مصر با تشکیل یک دلتای وسیع به دریای مدیترانه می ریزد . ( مساحت دلتای رود نیل تقریباً ۳۳ هزار کیلومتر مربع است که حدود ۴ درصد مساحت کل مصر را شامل می شود). رود نیجر در کشور نیجریه که از کوه های فوتاجالون در سیرالئون سرچشمه می گیرد و یک سوم آن در نیجریه جریان دارد ، به خلیج گینه می ریزد. هم چنین رودهای سنگال و گامبیا، در غرب آفریقا ، به اقیانوس اطلس می ریزند. پ) خلیج ها و تنگه ها خلیج های واقع در جهان اسلام عبارتند از : خلیج فارس در جنوب ایران، خلیج عدن در جنوب یمن، خلیج گینه در غرب آفریقا و جنوب کشور توگو، خلیج بنگال در جنوب بنگلادش ، خلیج اسکندریه در شمال مصر، خلیج سرت در شمال لیبی، خلیج تونس در شرق تونس، خلیج اسکندرون در جنوب ترکیه و خلیج گامبیا در غرب ترکیه. تنگه ها و ترعه هایی که کشورهای اسلامی در طرفین آن قرار دارند به شرح زیر است: تنگه ی باب المندب، بین کشورهای یمن و جیبوتی که دریای سرخ را به خلیج عدن و در نتیجه به اقیانوس هند ارتباط می دهد و حدود ۷ درصد واردات نفتی اروپای غربی از طریق این تنگه صورت می گیرد؛ تنگه ی داردانل که رابط بین دریای مرمره و دریای مدیترانه است ؛ تنگه ی بسفر که حد فاصل دریای سیاه و مرمره است ؛ تنگه ی جبل الطارق که دریای مدیترانه را به اقیانوس اطلس پیوند می دهد و در جنوب این تنگه کشور مراکش واقع شده است که یکی از پررفت و آمدترین آبراهه های میان اقیانوسی جهان است و روزانه ۱۵۰ کشتی از آن عبور می کنند؛ تنگه ی هرمز بین خلیج فارس و دریای عمان که حدود ۱۰۰ مایل دریایی ( ۱۸۲ کیلو متر) طول دارد و از شمال به ایران و از جنوب به جزیره ی مسندام عمان محدود می شود، باریک ترین بخش آن بین جزیره ی ایر انی لارک و جزیره ی کوچک عمانی قوئین کبیر ، ۲۱ مایل دریایی عرض دارد ؛ تنگه ی مالاکا بین مالزی و جزیره ی سوماترای اندونزی ؛ کانال سوئز در شمال شرق مصر که دریای مدیترانه و دریای سرخ را به هم مرتبط می سازد و حدود ۱۰ درصد صادرات نفتی منطقه ی خلیج فارس به ایالات متحده و اروپای غربی امروزه از طریق این کانال انجام می شود. دولت مصر توجه خاصی به حفظ امنیت این کانال دارد و تکرار اشغال ساحل شرقی توسط اسرائیل می تواند یک فاجعه ی ملی باشد ( در سال ۱۹۶۷ کانال سوئز در اثر اشغال صحرای سینا توسط اسرائیل بسته شد ) و بالاخره تنگه ی موزامبیک که در شرق این کشور ( بین موزامبیک و ماداگاسکار ) قرار دارد. ت) مجمع الجزایر، جز ایر و شبه جزایر در جهان اسلام سه کشور اندونزی، مالدیو و کومور به صورت مجمع الجزایر هستند که در این میان اندونزی، بزرگ ترین مجمع الجزایر دنیاست که از سه هزار جزیره ی بزرگ و کوچک تشکیل شده است . جزایر جاوه، سوماترا، برنئو و سولاوسی مهم تر ین جزایر اندونزی هستند . جزیره ی جاوه بزرگ ترین و پرجمعیت ترین جزیره ی جهان است. مجمع الجزایر مالدیو در جنوب غرب هندوستان در اقیانوس هند قرار دارد که از ۸۰ جزیر ه ی کوچک تشکیل شده و کومور در غرب آفریقا شامل یک جزیره ی بزرگ و چند جزیره ی کوچک است. در کل، از آن جا که اکثر کشورهای اسلامی در نقاطی واقع شده اند که به دریای آزاد راه دارند، دارای جزایر فراوانی نیز هستند که معروف ترین آن ها عبارتند از : در خاورمیانه، جزیره ی بحرین که کشوری است در میان آب های خلیج فارس ؛ جزایر بوبیان و فیلکه که در شرق کویت قرار دارند ؛ جزایر ایرانی هرمز، قشم، کیش، خارک و تنب بزرگ و کوچک، ابوموسی و لاوان که در خلیج فارس واقع هستند . یمن نیز دارای جزایر زیادی در دریای سرخ است و تعداد آن ها به ۳۸۰ جزیره می رسد که بیش تر آن ها در جنوب دریای فوق و در طول سواحل این کشور قرار دارند، بعضی از آن ها آتشفشانی و برخی دیگر مرجانی و خالی از سکنه هستند و تعداد کمی از آن ها قابل سکونت است، مهم ترین آن ها جزایر پریم در جنوب باب المندب و سکوتر ا در شرق خلیج عدن است. هم چنین جزایر مرمره در دریای مرمره و ازمیر در دریای اژه که متعلق به ترکیه هستند ، و جزیره ی جربا که در شرق تونس قرار دارد . مهم ترین شبه جزیره در کشورهای اسلامی شبه جزیره ی بزرگ عربستان است که شش واحد سیاسی عربستان سعودی، یمن، عمان، امارات متحده عربی ، قطر، و کویت این شبه جزیره را تشکیل می دهند؛ عربستان سعودی بیش از دو سوم شبه جزیره را در برگرفته است. مساحت عربستان ۲,۴۱۹,۶۹۰ کیلومتر مربع است. و بالاخره شبه جزیره ی سینا در شمال شرقی مصر که حدود ۶۰ هزار کیلومتر مساحت دارد و به شکل مثلثی است که قاعده ی آن در شمال و ر أس آن در جنوب و غرب آن به کانال سوئز متصل است. ث) جنگل ها ا ز آن جا که خط استوا از میان تعدادی از کشورهای اسلامی می گذرد، این مناطق دارای آب و هوای گرم و مرطوب هستند و مناطق جنگلی آن ها زیاد است . از جمله ی این مناطق کشور اوگاند است که دارای ۵/۷ میلیون هکتار اراضی جنگلی است و به دلیل ثروت های فراوان جنگلی به برزیل آفریقا معروف است ؛ دولت این کشور صدور چوب و الوار را به خارج ممنوع کرده است تا از تخریب جنگل ها جلوگیری نماید . اندونزی به دلیل میزان رطوبت بالا ( که به طور متوسط بین ۷۰ تا ۹۰ درصد است)، سومین ذخایر جنگل های استوایی بعد از برزیل و زئیر را در اختیار دارد ، وسعت جنگل های اندونزی حدود ۱۲۲ میلیون هکتار ( ۶۷ درصد کل مساحت خاکی کشور ) است که۵۵ میلیون هکتار از آن ( ۴۵ درصد کل جنگل ها) در سوماترا و کالیمانتان واقع شده اند. بخش اعظم کشور برونئی پوشیده از جنگل های بارانی مناطق حاره و پوشیده از گیاهان و جنگل های استوا یی است . در بنگلادش ۱۴ درصد کل نواحی کشور را جنگل تشکیل می دهد و جنگل یکی از منابع اصلی مصرف انرژی سنتی در این کشور است که با توسعه ی مناطق مسکونی از وسعت جنگل ها کاسته می شود. نیمه ی جنوبی کشور ساحل عاج پوشیده از جنگل است و یکی از منابع ثروت این کشور محسوب می شود، مساحت جنگل های سیرالئون ۷۳۰ هزار هکتار است، تولید الوار در این کشور یکی از صنایع تقریباً مهم داخلی را تشکیل می دهد. اراضی جنگلی الجزایر به ۴/۲ میلیون هکتار بالغ می گردد و دامنه ی کوه های اطلس را جنگل های انبوهی پوشانده است. «۷۰» و بالاخره آلبانی که کشوری کوهستانی و بسیاری از مناطق آن پوشیده از جنگل است ؛ فرآورده های چوبی نقش مهمی در اقتصاد ضعیف این کشور دارند. ج) ویژگی های اقلیمی کشورهای اسلامی از نظر آب و هوایی و شرایط اقلیمی تقریباً همه نوع آب و هوا به جزء آب و هوای قطبی در سرزمین ها ی اسلامی قابل مشاهده است و از این نظر می توانیم کشورهای اسلامی را به انواع زیر تقسیم کنیم: ۱- کشورهایی که در طرفین خط استوا و کمربند آن قرار دارند، این کشورها از آب و هوای گرم و مرطوب و پرباران برخوردارند. در این مناطق اختلاف فصل کم تر دیده می شود و جنگل انبوه از ثروت های این گونه کشورهاست؛ کشورهای اوگاندا، اندونزی، برونئی، بنگلادش، ساحل عاج و سیرالئون در این کمربند قرار گرفته اند. ۲- کشورهایی که در کمربند صحرایی و بیابانی واقع اند، در این نواحی آب و هوای گرم و خشک با اختلاف دمای زیاد و تبخیر فراوان، بارندگی ناچیز و وزش بادهای توأم با شن و گرد و خاک دیده می شود و کم آبی مشکلات فراوانی را برای مردمان این نواحی فراهم نموده است ؛ کشورهای سودان، چاد، نیجر، مالی، موریتانی و شبه جزیره ی عربستان از چنین آب و هوایی برخوردارند.
۳- کشورهایی که آب و هوای مدیترانه ای دارند، نواحی شمالی کشورهای مصر، لیبی، تونس، الجزایر، مراکش و بخش عربی و جنوبی ترکیه، فلسطین و لبنان از این نوع آب و هوا برخوردارند ، این آب و هوا شرایط خاصی را برای کشورهای مزبور پدید آورده که از جمله وجود یک فصل خشک ( تابستان) و نیز یک فصل پر باران ( زمستان) است. ۴- کشورهایی که آب و هوای معتدل دارند ، تنوع شرایط جغرافیایی، دوری و نزدیکی به دریا و ارتفاع از سطح دریا موجب آن شده که برخی از کشورها از زمستان های نسبتاً ملایم و تابستان های معتدل برخوردار باشند، البته این شرایط را نمی توان برای تمام نقاط این کشورها تعمیم داد؛ ایران و عراق در این گروه قرار می گیرند. ۵ آب و هوای کوهستانی، مخصوص نواحی ارتفاعی کشورهاست و نمی توان کشور خاصی را در این گروه قرار داد ؛ به عنوان مثال، نواحی شرقی ترکیه و نواحی غربی ایران و نقاط شمالی عراق و بخش هایی از کشور آلبانی، افغانستان، قرقیزستان و تاجیکستان آب و هوای کوهستانی دارند. در نهایت می توان بیان داشت که جهان اسلام با جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر به منزله یک قطب جمعیتی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بزرگ،گستره وسیعی از کره خاکی را در برمی گیرد که دارای قابلیت های قوی برای همگرایی می باشد. جهان اسلام، دارای مجموعه ای از ویژگی های ژئوپولیتیکی ناهمگون است. کشورهای مسلمان دارای امکانات فوق العاده مهمی برای همگرائی منطقه ای و تشکیل نظام منطقه ای با تکیه بر عناصر و آمیزه های بومی می باشند. جهان اسلام که کشورهای با اکثریت مسلمان و قلمرو اقلیت های اسلامی را دربرمی گیرد، در مناطق سوق الجیشی و راهبردی قرار گرفته و از توان اقتصادی و منابع طبیعی فراوانی برخوردار است و مهم ترین منابع معدنی، سوخت های فسیلی، فلزات ارزشمند و محصولات کشاورزی و دامی مهمی در این سرزمین ها به دست می آید. بزرگ ترین مخزن انرژی در اختیار جهان اسلام است. با توجه به رو به کاهش بودن منابع هیدروکربنی انرژی در سایر حوزه ها، بزرگترین منابع نفتی و گازی جهان در اختیار کشورهای مسلمان می باشند. با توجه به اهمیت هر کدام از مطالب فوق، فرضیه اول تحقیق تایید می گردد، پس موقعیت جغرافیایی کشورهای اسلامی می تواند با همگرایی در معادلات تأثیرگذار باشد. ۵-۲- ارزیابی فرضیه دوم دین اسلام می تواند عامل قدرت کشورهای اسلامی در معادلات بین المللی باشد. یکی از امتیازات مکتب درخشان و فرهنگ غنی اسلام این است که منحصر به ملیت و جغرافیای خاصی نیست و مسلمانان در اقصی نقاط جهان هستند و جمع کثیری از افراد کره زمین را شامل می شوند.دین اسلام به عنوان مهم ترین عامل مشترک، ارتباط کشورهای اسلامی را تسهیل می نماید. به ویژه آن که براساس تعالیم اسلام همه ی مسلمانان به عنوان امتی واحد شناخته می شوند. این امر بستر مناسبی را از لحاظ فکری جهت همبستگی و همگرایی میان کشورهای اسلامی فراهم می آورد، هرچند که برداشت ها و تفاسیر گوناگون از اسلام ممکن است به عنوان یک عامل واگر ا عمل کند، آموزه های بنیادین اسلام ، که همه ی مسلمانان جهان به آن اعتقاد راسخ دارند، تأکید ویژه ای بر وحدت مسلمانان می نماید. در حقیقت، اسلام به عنوان یک دین جهان شمول سعی در ایجاد همگرایی و همبستگی میان همه ی نژادها و اقوام دارد تا تمامی مسلمانان را بدون توجه به نژاد یا زبان به صورت یک ملت واحد در آورد. بسیاری از تکالیف اسلام همانند وجوب رو به کعبه ایستادن در هنگام نماز ، مراسم حج، روزه گرفتن در ماه رمضان و… نقش وحدت بخش اسلام را مورد تأکید قرار می دهد. منشأ حقیقی این وحدت، همان دین اسلام است که ریشه در فطرت انسان دارد. این وحدت فکری و ایدئولوژیکی، مهم ترین مبنای وحدت در جامعه اسلامی است. اسلام، به خودی خود، محلی برای تشتت در فکر و عقیده ندارد و تمامی علل و عوامل مورد لزوم برای برقراری وحدت فکری در این دین، پیش بینی شده است. همچنین لازم است ذکر شود که امت اسلامی، فضایل و امتیازات ویژه ای دارد که این فضایل می توانند وحدت و همبستگی ملت مسلمان را تا سر حد کمال همراه داشته و ضامن حفظ و بقای این وحدت باشند. این امتیازات را می توان این گونه فهرست بندی کرد: ۱٫ توحید، تمام یکتاپرستان را در یک راستا، متحد می کند؛ ۲٫ ابعاد جهانی اسلام، از امور مسلّم است؛ ۳٫ قرآن، پیوسته رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله را برای مسلمانان بازگویی می کند. در نتیجه می توان گفت برای ایجاد وحدت مسلمین، نخست باید اختلافات کهن که در غفلت و ناآگاهی مسلمین ریشه دارد را با تعمیم آگاهی و گسترش معرفت اسلامی از بین رفته و پیوند برادری فراموش شده، بار دیگر احیا کرد. شرط بعدی در تحقق آرزوی اتحاد اسلام و برقراری وحدتی فراگیر میان مسلمانان، در این نکته نهفته است که هر مسلمان، باید پیروی از دین و آیین آسمانی را شعار خود قرار داده و در راه اشاعه حقایق اصیل آن و افزایش آگاهی های اسلامی بکوشد، تا از این طریق، زمینه فکری و فرهنگی برای این منظور فراهم آمده و آمادگی رفع موانع موجود، ایجاد شود. علاوه بر این، ارزش های مشترک، تمدن گذشته و تجارب تاریخی، سرنوشت کمابیش مشترک مسلمانان و مواردی از این دست می تواند فراتر از تفاوت های نژادی، قبیله ای و … از جمله موارد ایجاد وحدت و همبستگی درکل جهان اسلام محسوب شود. مسلّم است که یاری گرفتن از باورها و ارزش های اسلامی، یکی از مهم ترین عوامل شکل گیری وحدت و همگرایی میان کشورهای اسلامی است. در حقیقت، با تکیه بر ارزش ها و باورهای مشترک، زمینه بهره جویی از ظرفیت های موجودِ جهان اسلام به منظور حفظ و ارتقای منافع مسلمین، امکان پذیر می شود. منافع جهان اسلام در همگرایی و همسویی بین منافع ملی کشورهای اسلامی با منافع جهان اسلامی است. همچنین نیاز کشورهای اسلامی به اتخاذ مواضع مشترک درباره ی مسائل مبتلا به بین المللی، تأمین منافع مسلمانان در مجامع جهانی و افزایش هماهنگی جهان اسلام به هنگام بروز بحران های گوناگون، ضرورت همگرایی کشورهای اسلامی ر ا بیش تر و دولت ها ی اسلامی و مسلمانان را به تلاش مستمر به منظور اتحاد بیش تر ترغیب می کند. بنابراین کشورهای اسلامی بایستی به هنگام اتخاذ مواضع سیاسی، یکپارچه و به دور از افتراق عمل نمایند . با توجه به اهمیت هر کدام از مطالب فوق، فرضیه دوم تحقیق تایید می گردد، پس دین اسلام می تواند عامل قدرت کشورهای اسلامی در معادلات بین المللی باشد. ۵-۳- پیشنهادات
الف. بین واحدهای سیاسی مورد نظر، یک نوع وابستگی متقابل وجود داشته باشد؛ ب. نیروهای وحدت بخش، نقش خود را ایفا کنند؛ چرا که نقش نخبگان سیاسی و دولتمردان در مرحله پیش از وحدت، بسیار تعیین کننده است؛ چون در حقیقت، این گروه ها هستند که نخستین تصمیمات را در ایجاد علت و نزدیکی با کشور دیگر اتخاذ می کنند؛ ج. در مرحله سوم فراگرد وحدت، مبادله کالا و افراد، روابط و ارتباطات میان نظام ها یا واحدهای سیاسی به نحو بارزی افزایش یابد؛
۶٫ دولت ها و دولتمردان در جایگاه عناصری که تصمیمات و اراده آن ها نقش مهمی در حرکت به سوی همگرایی فرهنگی، مذهبی و اقتصادی دارد، پیش از هر اقدام، باید ایده همگرایی را باور و درک کنند؛ همگرایی سیاسی گام مهمی در روند همگرایی جهان اسلام به شمار رفته و به همین دلیل، در درجه نخست، دولت های اسلامی، باید وحدت را همچون یک اصل مسلم باور کرده و آن را مبنای سیاست های عمومی خویش قرار دهند. یکی از مهم ترین نتایج این امر، طراحی سیاستی است که بتواند امت اسلامی را به وحدت برساند. مهم ترین این سیاست ها، حرکت در راستای حذف تعصب و طایفه گری است که هم برای ایجاد وحدت سیاسی در کشورها اهمیت دارد و هم برای ایجاد همگرایی در جهان اسلام. منابع:
معظمی گودرزی، پروین(۱۳۷۷)، قرقیزستان ، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه، تهران.
Abstract Islamic world is a geopolitical heterogeneous set of features. Muslim countries have a great potential for regional integration and the establishment of an area with an emphasis on indigenous elements and their mixtures. This study aims to analyze of the influential factors of the geopolitical Islamic countries on the international equations. This research aims to explain the geopolitical importance of the Islamic countries and Islamic countries on the basis of factors affect the convergence of Islam as a world power. This study is a descriptive research. Findings showed that the geographical location of countries can affect the convergence of the equations can also be the cause of Islam in Muslim countries in international equations. Key words: Geopolitics, Islam, Convergence, Equations International Union, Arab. Islamic Azad University Rasht Branch Faculty of Humanities Sciences Department of Political Geographic Presented in partial fulfillment of the requirements for (M.A.) degree Title: Analysis of the influential factors of the geopolitical Islamic countries on the international equations. Supervisor: Dr. Yosef Zin Al-Abdin Amogheyn
Author: Majid ghanbarkhah Date: Month, Year (Agust, 2014)
[دوشنبه 1399-12-18] [ 01:24:00 ق.ظ ]
لینک ثابت
|
|||
|
کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل
کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل |
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
لطفا صفحه را ببندید
|
|
