طبق تعریف سازمان اروپایی کیفیت^[۳۹] هزینه های کیفیت عامل اصلی برای بکارگیری، شناخت و برطرف کردن ضایعات در مواد یا محصولات بوده و شاخصی برای کیفیت یا سطح کیفیت یک محصول نمیباشد. آنچه که از این تعریف استنباط میشود این است که هزینه های کیفیت، ابزارهای اطلاعاتی برای مدیریت هستند و شاخصی برای خوب یا بد بودن محصول نمیباشند زیرا به صرف انجام هزینه نمیتوان در مورد خوب یا بد بودن یک محصول قضاوت کرد (دارابی و فلاحی نژاد، ۱۳۸۸).

هزینه های کیفیت مخارجی هستند که تولید کننده، مصرف کننده و یا جامعه از بابت کیفیت محصول یا خدمات متحمل میشوند و شامل مخارج مربوط به پیشگیری از بروز عیب، فعالیتهای ارزیابی و خسارتهای ناشی از شکستهای داخلی و خارجی میشود. هزینه های کیفیت همچنین شامل هزینه های تأمین و تضمین کیفیت رضایت بخش و هزینه های زیانهای ناشی از عدم کیفیت مطلوب میشود (احمدی، ۱۳۸۶).
گریسون (۲۰۰۳) هزینه های کیفیت را اینگونه تعریف میکند: هزینه های کیفیت هزینههایی هستند که به علت کیفیت پایین وجود دارند یا احتمال وقوع آنها میرود. در واقع هزینه کیفیت هزینه عدم تطابق است. هزینه تطابق تمام هزینههایی است که برای مطابقت محصول با استانداردها و خواسته های مشتریان تحمل میگردد. هزینه عدم تطابق نیز دربرگیرنده تمام هزینههایی است که در نتیجه عدم مطابقت محصول با استانداردها و انتظارات مشتریان به شرکت تحمیل میشود (سوور و کوارلز، ۲۰۰۷).
هزینه های کیفیت طبق تعریف دیل و پلانک عبارتند از: هزینه های حصول اطمینان و تضمین کیفیت یا هزینههایی که در زمان فقدان کیفیت ایجاد میگردد. هزینههایی که در گروههایی از قبیل هزینه های پیشگیری، هزینه های ارزیابی، هزینه های شکست درونی و هزینه های شکست بیرونی دستهبندی میشوند. همچنین در تعریفی دیگر بیان نمودهاند که هزینه های کیفیت، مخارجی هستند که تولید کننده، مصرف کننده و یا جامعه از بابت کیفیت محصول یا خدمات متحمل میشوند. و همچنین هزینه های مرتبط با کیفیت عبارتند از مخارج مربوط به پیشگیری از بروز عیب، فعالیتهای ارزیابی به اضافه خسارات ناشی از شکستهای درونی و برونی (دیل و پلانک، ۱۳۸۱).
در یک تعریف کلی میتوان بیان کرد که:
کل هزینه های کیفیت= هزینه های پیشگیری+ هزینه های ارزیابی+ هزینه های شکست داخلی+ هزینه های شکست خارجی (چوپرا و گارگ^[۴۰]، ۲۰۱۱).
۲-۱۵- دلایل اهمیت هزینه های کیفیت
دلایل اهمیت هزینه های کیفیت عبارتند از:

1. 1. هزینه های کیفیت بسیار وسیع هستند. در سال ۱۹۷۸، دولت بریتانیای کبیر میزان این هزینه ها را در حدود ده هزار میلیون پوند تخمین زد که چیزی معادل ۱۰٪ کل تولید ناخالص ملی این کشور بود. هیچ دلیلی بر این امر وجود ندارد که امروزه از میزان این هزینه ها کاسته شده باشد. بر اساس کشفیات و یافته های شورای ملی توسعه اقتصادی در طی مطالعات انجام شده در خصوص کیفیت و استانداردها که در سال ۱۹۵۸ به چاپ رسید نزدیک به ۱۰٪ تا ۲۰٪ کل ارزش فروش یک سازمان صرف هزینه های کیفیت میشود. با طرح رقم ۱۰٪، اینگونه تخمین زده میشود که صنایع تولیدی انگلستان، با کاهش چنین هزینههایی، قادر به پسانداز سرانهای معادل ۶ هزار میلیون پوند در سال خواهند بود. مطالعات گوناگون انجام شده توسط موسسه علوم و صنعت دانشگاه منچستر و اطلاعات گردآوری شده به وسیله سازمانهای داوطلب برای این کار همگی حکایت از آن دارند که هزینه های کیفیت به طور عمده رقمی معادل ۵٪ تا ۲۵٪ گردش فروش سالیانه یک شرکت را تشکیل میدهند. این هزینه ها به نوع صنعت، محیط تجاری یا خدمات، برداشت سازمان از آنچه هزینه های کیفیت را تشکیل میدهد یا نمیدهد همچنین مدیریت کیفیت جامع و نیز دامنه اعمال و بکارگیری روند بهبود کیفی مستمر در سازمان بستگی دارند. کرزبی^[۴۱]معتقد است که شرکتهای تولیدی به دلیل دوبارهکاریهای مکرر، متحمل هزینهای معادل ۲۵٪ تا ۳۰٪ فروش خود هستند. در حالیکه در شرکتهای خدماتی، به گفته وی نزدیک به ۴۰٪ تا ۵۰٪ هزینه های عملیاتی به هدر میرود. از طرف دیگر، بلیدز^[۴۲]، ضمن انتقال نوع هزینه های کیفیت که در بخشهای تولیدی و خصوصی مطرح است به شبکه بهداشت ملی انگلستان، اظهار میدارد که این امر ممکن است منجر به زیانهای سرانهای بالغ بر ۶ تا ۱۱ هزار میلیون پوند در سال گردد. بر طبق تجربیات موسسه علوم و صنعت دانشگاه منچستر اینگونه تخمین زده میشود که هر سازمانی که در زمینه بهبود کیفیت شاهد پیشرفتی از خود نمیباشد، باید هزینه های کیفیت خود را بین ۱۰٪ تا ۱۴٪ گردش فروش سالیانهاش در نظر بگیرد.

1. معمولا ۹۵٪ هزینه های کیفیت صرف ارزیابی و شکست میشود. این هزینه ها تاثیر چندانی در بالا بردن ارزش تولیدات یا خدمات ندارند. از طرفی دیگر میتوان هزینه های شکست را دست کم نادیده گرفت. با از بین بردن عوامل موثر در عدم تطابق به منظور کاهش هزینه های نارسایی میتوان به میزان قابل توجهی از هزینه های ارزیابی کاست. تحقیقات موسسه علوم و صنعت دانشگاه منچستر در خصوص هزینهیابی کیفیت نشان میدهد که هزینه های کیفیت را میتوان از طریق متعهد کردن سازمان در قبال فرایند سیستم بهبود کیفیت در سطح شرکتها، ظرف مدت سه سال به یک سوم میزان موجود آنها تقلیل داد.
2. هزینه های غیر ضروری و قابل چشمپوشی موجب گرانی کالاها و خدمات میگردند، که این امر به نوبه خود، بازار رقابت کالاها و در نهایت میزان حقوق و دستمزدها و نیز استانداردهای زندگی را تحت تاثیر قرار میدهد.
3. علیرغم وسعت هزینه ها و علیرغم آنکه میزان قابل توجهی از آنها قابل چشمپوشی هستند، اما واضح است که هزینه ها و اقتصاد مربوط به بسیاری از فعالیتهای کیفی، از جمله سرمایه ­گذاری در زمینه پیشگیری و ارزیابی از سوی بسیاری شرکتها هنوز شناخته نشده است. یقینا چنین اموری در تجارتهای موفق و پررونق، غیر موجه و غیر منطقی بنظر میرسند (دیل و پلانک، ۱۳۸۱).

۲-۱۶- مدلهای مختلف هزینه های کیفیت
در مورد هزینه های کیفیت و طبقهبندی انواع آنها مدلهای مختلفی وجود دارد که در ادامه به این مدلها میپردازیم:
۲-۱۶-۱- مدل مویس و راجرسون
مویس^[۴۳] و راجرسون^[۴۴] نوعی طبقهبندی را به وجود آوردهاند که در آن هزینه های مرتبط با کیفیت میتوانند تا یک سوم از هزینه های پروژه را در برگیرند. در این روش رئوس اصلی هزینه ها از چهار گروه بازرسی تصدیقی، فرآیندهای ویژه، تعمیر و تصحیح و مهندسی کیفیت تشکیل شدهاند (دیل و پلانک، ۱۳۸۱).
۲-۱۶-۲- مدل نیکس
نیکس^[۴۵] مدل هزینه کل مالکیت را ارائه کرده است که در آن هزینه ها به کل هزینه مالکیت، هزینه های کسب یک محصول، هزینه های ارزیابی و هزینه های نگهداری تقسیم میشوند که به شرح زیر میباشند:

• کل هزینه مالکیت: هزینههایی که در ارتباط با بدست آوردن، ارزیابی و نگهداری یک محصول منطبق در طول دوره زندگی آن وجود دارد، کل هزینه مالکیت را تشکیل میدهند.
• هزینه های کسب یک محصول: هزینه های مرتبط با کسب اطمینان از اینکه یک محصول منطبق قابل ساختن است.
• هزینه های ارزیابی: هزینه های ناشی از کسب اطمینان از تطابق محصول است.
• هزینه های نگهداری: هزینه های کسب اطمینان از تداوم تطابق محصول در آینده (دیل و پلانک، ۱۳۸۱).

۲-۱۶-۳- مدل کوه یخی
مدل کوه یخی توسط Dale Plunket در سال ۱۹۹۵ ارائه شد. این مدل در حقیقت هزینه های کیفیت را مانند یک کوه یخی در نظر میگیرد که بیننده در نگاه اول فقط بخش کوچکی یا به عبارت دیگر فقط قله کوه را می بیند، غافل از این نکته که بخش اعظمی از کوه یخ در زیر اقیانوس قرار گرفته است. طبق مدل ارائه شده مهندسان کیفیت هزینه های گارانتی، هزینه های ساعات اضافی کار ناشی از ضعف کیفیت و هزینه دوبارهکاریها را به طور مستقیم مشاهده می‌کنند، در صورتی‌که بخش اصلی هزینه ها به صورت نامشهود از جمله هزینه های مشتریان، هزینه‌های بهبود برنامههای کیفی، کنترل فرایند، وفاداری مشتری، ارزیابی کیفیت، توقف تولید و کارگاه، موجودی اضافی و … از دید کارشناسان کیفیت مخفی است.
این مدل بر این نکته اساسی تاکید می‌کند که اصولا آنچه در مقوله هزینهیابی کیفیت اهمیت دارد، فراموش نکردن هزینه‌های پنهان است (شمس ثانی، ۱۳۹۰).

شکل ۲-۱- مدل کوه یخی
۲-۱۶-۴- روش BSC
روش ^[۴۶]BSC پیشنهاد میکند که مدیران، اطلاعاتی را در مورد عوامل هزینهزا در امر کیفیت از چهار منظر، به طور هماهنگ در یک کارت یادداشت کنند و به تحلیل آنها بپردازند. این چهار منظر عبارتند از:
۱) منظر مشتری. ۲) منظر فرآیندهای داخلی کسب و کار. ۳) منظر رشد، نوآوری و یادگیری سازمان. ۴) منظر مالی.
بعد از جمعآوری این اطلاعات با قرار دادن آنها در کنار هم و ارزیابی و بررسی اطلاعات گردآوری شده بر اساس چهار منظر ذکر شده، علاوه بر اینکه تخمینی از عملکرد صرف هزینه های کیفی به دست میآید، میتوان میزان این هزینه ها را نیز تا حد زیادی معین کرد (شمس ثانی، ۱۳۹۰).
۲-۱۶-۵- مدل فایگنبام (P-A-F)
یکی از قابل توجهترین مدلها در هزینهیابی کیفیت، مدل طبقهبندی فایگنبام^[۴۷] میباشد که معروف به مدل ^[۴۸]P-A-F است. این مدل قدیمیترین و متداولترین مدل تقسیمبندی عناصر کیفیت میباشد. اکثر سازمانهایی که به طور جدی هزینه های کیفیت را در سیستم خود لحاظ و هزینهیابی کیفیت را بکار گرفتهاند، از این روش استفاده میکنند که شامل هزینه های پیشگیری، ارزیابی و شکست است. این مدل، مدلی است که سازمانها توسط آن هزینه های کیفیت خویش را گروهبندی میکنند که به صورت زیر تعریف میشوند:
هزینه پیشگیری: هزینه هر گونه فعالیتی است که برای رسیدگی، پیشگیری یا کاهش ریسک ایجاد عدم مطابقت یا معیوب انجام میشود.
هزینه ارزیابی: هزینه ارزشیابی میزان دستیابی به خواسته های کیفیت، مانند تصمیمات و کنترلهای انجام شده در هر یک از مراحل حلقه کیفیت میباشد.
هزینه شکست درونی: عبارت است از هر یک از هزینههایی که در یک سازمان، به علت بروز عدم تطابقها یا عیوب، در هر یک از مراحل حلقه کیفیت به وجود میآیند.
هزینه شکست بیرونی: هر یک از هزینههایی است که پس از تحویل به مشتری یا مصرف کننده بر اثر بروز عدم تطابقها یا شکستها به وجود میآیند (دیل و پلانک، ۱۳۸۱).
فرض بنیادی در مدل P-A-F این است که سرمایه ­گذاری در فعالیتهای پیشگیری و ارزیابی، هزینه های رفع نقص را کاهش خواهد داد و سرمایه ­گذاری بیشتر در فعالیتهای پیشگیری، هزینه های ارزیابی را کاهش خواهد داد (مکارم، ۱۳۸۸).

وسایل ارتباط جمعی نزدیکی سلیقه ها، خواستها و انتظارات تمامی ساکنان یک جامعه را موجب می شوند. با ورود وسایل ارتباط جمعی به جامعه به خرده فرهنگها، فرهنگهای خاص و مجزا، ناپدید می شوند و به نوعی تمامی ساکنان یک جامعه تشابه می پذیرند و در سبک زندگی، علایق و خواستها از الگوی مشابهی که وسایل ارتباط جمعی به آنان می دهند، برخوردار می شوند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۸۷).
هـ)احساس تعلق اجتماعی

وسایل ارتباطی، مخصوصاً در جوامع جدید که در آن با امحای نسبی مسلک ها و جماعت ها روبرو هستیم، با افرادی برخورد می کنیم که در انبوه وسیع شهر و با کاستی روابط سنتی در تنهایی بی سابقه ای به سر می برند. حال صدای رادیو، یا تصویر تلویزیون و یا نوشته روزنامه ابزاری است در راه احساس تعلق اجتماعی. بر این اساس باید گفت که وسایل ارتباطی هم عامل و هم نشان دهنده تعلق اجتماعی انسانها می باشند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۶۷).

پزشک خانواده
پزشک خانواده فردی است که دارای مهارت های لازم برای درمان بیماران بوده و بیماران قادرند در محل زندگی خود و در هر زمان او را برای دریافت خدمات بهداشتی و درمانی ملاقات کنند. پزشک خانواده آمادگی درمان و برخورد با بسیاری از بیماری های شایع در منطقه را دارا می باشد. (سازمان بهداشت جهانی ۱۹۹۲ ص۱۰) بعلاوه وی باید آگاهی و شناخت از کلیه مشکلات و زمینه هایی که موجب بروز بیماری در منطقه جغرافیایی محل خدمت اش می شود راداشته باشد. او بررسی کننده نیازهای اولیه پزشکی بیماران و غربال کننده آنها برای ارجاع به مراکز تخصصی تر است. وی با شناخت و آگاهی کامل از خصوصیات جامعه ای که در آن کار می کند، قادر است مراقبت های پیشگیری و آموزش بهداشت را در هر مشاوره با افراد داشته باشد. پزشک خانواده همچنین زمینه تداوم مراقبت و پیشگیری درمان را تا حصول نتیجه نهایی فراهم می کند. (ایروان مسعودی، ۱۳۸۰، ص۱۱)
دیدگاه سازمان بهداشت جهانی
از نظر سازمان بهداشت جهانی پزشک خانواده مرکز تلاش های جهانی برای بهبود کیفیت خدمات، کاهش هزینه ها، اثربخشی و برقراری برابری در سیستم های مراقبت های سلامتی به شمارمی رود و تا سال ۱۹۹۷ برنامه پزشک خانواده در ۵۶ کشور جهان اجرا شد. (مزیدآبادی فراهانی، ۱۳۸۸، ص۹)
پزشک خانواده در ایران از سال ۱۳۸۴ آغاز شد؛ عدالت در سلامت، ارائه خدمات سلامت به صورت تیمی، جلب مشارکت سایر بخش های توسعه در برنامه های سلامت، جلب مشارکت مردم در ارتقای سلامت، ارائه خدمات سلامت در قالب نظام ارجاع، اصلاح شیوه زندگی مردم از اهداف اجرای این برنامه ملی بود که تمام این اهداف در جهت جلب رضایت مردم از خدمات بهداشتی و درمانی مورد توجه قرار گرفت. (مزید آبادی فراهانی، ۱۳۸۸، ص۱۲)
اما اکنون پس از گذشت نزدیک به دو دهه از الزام قانونی اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام راجاع در کشور و حدود ۱۰ سال از اجرای این برنامه در روستاها و شهرهای کمتر از ۲۰ هزار نفر، اجرای سراسری برنامه با چالش های جدی مواجه شده است که یکی از این چالش ها عدم آشنایی مردم از این برنامه و فرهنگسازی لازم برای رجوع مردم به پزشکان خانواده بوده است که عموما پزشکان عمومی هستند. ریشۀ این عدم استقبال مردمی از این برنامه نیز در عدم آگاهی آنان با جزییات این برنامه نهفته است، چه اینکه هنوز اطلاع رسانی جامع و همه جانبه ای در خصوص این قانون صورت نگرفته و مردم اطلاع چندانی از آن ندارند. بنابراین در این تحقیق با بهره گیری از نظریات علوم ارتباطی همچون کارکرد رسانه، روزنامه نگاری توسعه، استحکام یا جریان دو مرحله ای ارتباط، برجسته سازی رسانه ها به بررسی این چالش مهم می پردازیم.
سیستم ارجاع
سطح بندی مؤسسات ارائه دهنده خدمات درمانی و بهداشتی بر اساس امکانات، کارآیی و هدایت فرد بیمه شده برای اخذ خدمت با محوریت پزشک خانواده در مسیر محق و صحیح دریافت خدمات که به سه سطح سرپایی، بیمارستانی و اورژانس تقسیم بندی می شود (مجموعه قوانین و مقررات بیمه درمان اقشار نیازمند، ۱۳۸۲، ص۳۷)
الزامات قانونی برنامه پزشک خانواده
یکی از موارد پیش‌بینی شده در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به منظور افزایش اثربخشی نظام ارائه خدمات سلامت در کشور، تقویت و توسعه نظام بیمه خدمات درمانی روستایی بود. براین اساس، ماده ۹۱ قانون برنامه چهارم تصریح می کرد که تا پایان برنامه چهارم توسعه، شورای عالی بیمه خدمات درمانی تمهیدات لازم جهت استقرار بیمه سلامت با محوریت پزشک خانواده و نظام ارجاع را فراهم نماید. به منظور اجرای این ماده قانونی، پس از اقدام تحسین برانگیز مجلس هفتم در تصویب اعتبار لازم برای اجرای برنامه بیمه روستاییان، عشایر و مردم ساکن در نقاط شهری با جمعیت کمتراز ۲۰ هزار نفر در قانون بودجه سال ۱۳۸۴، مسوولین دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رفاه و تامین اجتماعی (تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعلی) تصمیم گرفتند تا از این موقعیت در جهت ایجاد یک فرصت برای اجرای توام برنامه بیمه روستایی و پزشک خانواده استفاده کنند. این برنامه از ابتدای سال ۱۳۸۴ تاکنون، در مناطق روستایی و شهرهای با جمعیت کمتر از ۲۰ هزار نفر در حال اجرا است.

پس از گذشت نزدیک به سه سال از اجرای برنامه پزشک خانواده و بر اساس الزامات قانونی، دولت موظف به گسترش برنامه به شهرها شد. ضرورت داشت این مهم باید با برنامه ریزی کامل و بدور از هر گونه شتاب

زدگی صورت پذیرد.
الزامات قانونی زیر دولت را به اجرای برنامه موظف می کرد:
بند ۳۷ ماده واحده قانون بودجه سال ۱۳۸۸که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و را موظف به اجرای برنامه پزشک خانواده در شهرهای ز یر ۱۰۰ هزار نفر کشور کرده بود.
ماده ۸۹ قانون برنامه پنجساله چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را مکلف می ساخت که از راه سطحبندی خدمات، دسترسی مردم به خدمات بهداشتی درمانی را منطقی و عادلانه سازد.
درماده ۹۰ قانون تاکید شده بود که باید سهم مشارکت مردم در هزینه های سلامت (که در آن زمان بیش از ۵۵ درصد بود) به حداکثر ۳۰ درصد برسد و درصد خانوارهایی که به سبب درآمد اندکشان هزینه های سلامت برای آنان کمرشکن تلقی می شد (در آن زمان درصد این گونه خانوارها در کل کشور بیش از ۳ درصد بود) به ۱ درصد برسد.
در ماده ۹۱ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر استقرار بیمه سلامت با محوریت پزشک خانواده و نظام ارجاع تاکید شده بود.
(گزارش آسیب شناسی برنامه پزشک خانواده، ستاد کشوری برنامه پزشک خانواده، معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۹۲)
پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان
پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان با رویکرد فن آوری اطلاعات و استفاده از قابلیت های متنوع فن آوری در عرصه طراحی، تدوین، ارائه، ارزشیابی و مدیریت خدمت بدنبال ارتقاء کیفی و کمی خدمات سلامت است. پیاده سازی این برنامه در ده فاز پیش بینی شده که شامل ۵ فاز مرتبط با حوزه های صف و ۵ فاز مرتبط با حوزه های ستادی است. در بخش صف با هدف ارائه خدمات به موقع ، دقیق و مناسب توسط تیم های سلامت سامانه امکاناتی را فراهم می کند که هر شهروند تحت پوشش تیم سلامت دارای یک شناسنامه هویتی بوده و فرایند دریافت خدمات روشنی دارد. در واقع پرونده الکترونیک سلامت یک سیستم تعاملی مبتنی بر کامپیوتر و ICT می ‌باشد که به پزشک خانواده و تیم سلامت کمک می‌کند تا با به‌کارگیری داده‌های ناشی از ویزیت (پایه و جاری) افراد و مدل‌های اقتباس شده از برنامه های سلامت کشوری و گایدلاین ها (راهنماهای بالینی)، مسائل و مشکلات افراد تحت پوشش خود را حل نموده و سلامت آنان را ارتقاء دهد.پرونده الکترونیک سلامت یک ابزار پیش بینی، هدایت و کنترل خدمات سلامت است و سرفصل های اصلی زیر را در خود جای داده است:
اطلاعات هویتی و شناسنامه ای فرد
اطلاعات محل زندگی و سکونت فرد
مشخصات حقیقی و حقوقی پزشک خانواده ای و تیم سلامتی که عهده دار سلامت فرد می باشند
محتوای ویزیت پایه سلامت برای هر فرد که نشان می دهد وی دارای چه مشخصات مهمی در سابقه سلامت خود است
بیماریهای مهم و مزمنی که فرد هم اکنون به آن مبتلاست
نتیجه معاینات کلیه سیستم های بدن در دو دسته یافته ها و شکایت
داروهایی که فرد مصرف می نماید
اطلاعات مربوط به شیوه زندگی فرد شامل : تغذیه، تحرک بدنی،دخانیات و سایر اطلاعات مربوطه
سوابق پزشکی و سلامتی فرد مثل دریافت واکسن ،جراحی های انجام شده و بیماریهای قبلی
بیماری و یا سوابق بیماری ها ،ناخوشی ها و بعضی حالات در اقوام فرد در سه دسته اقوام
اطلاعات مربوط به تنظیم خانواده
نقش پرونده الکترونیک سلامت در مدیریت سلامت
پرونده الکترونیک سلامت از طریق تعیین مشکلات سلامت هر منطقه بر اساس فراوانی ابتلا به یک بیماری یا یک ریسک فاکتور و نیز میزان و شیوع عوامل خطرزای سلامتی در افراد و محیط آنها، سلامت افراد جامعه را مدیریت می کند. بعلاوه این برنامه دارای قابلیت مدیریت مراکز و پرسنل ارائه دهنده خدمت، مدیریت گردش امور در لایه صف و پشتیبان بر اساس فرایندهای درست و منطقی و همچنین محاسبه و مدیریت نظام پرداخت با توجه به تعداد افراد تحت پوشش و کمیت و کیفیت خدمت و تعیین قیمت تمام شده هر خدمت در کنار تعیین هزینه اثر بخشی مداخله و برقراری امکان تخصیص منابع مبتنی بر برنامه های مصوب، می باشد.
خاطرنشان می سازد با توجه به سیاستهای و قوانین بالادستی مربوط به الحاق کامل بیمه خدمات درمانی نیروهای مسلح به برنامه، تدوین و مصوب کردن پیوست امنیتی برنامه توسط شورای عالی امنیت کشور در دستور کار ستاد و دست اندرکاران اجرایی پرونده سلامت الکترونیک ایرانیان قرار گرفته است که در حال حاضر این کار در حال طی کردن مراحل نهایی است. (گزارش آسیب شناسی برنامه پزشک خانواده، ستاد کشوری برنامه پزشک خانواده شهری، معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۹۲)
اهداف توسعه هزاره
در سپتامبر سال ۲۰۰۰ اجلاسی تحت عنوان اهداف توسعۀ هزاره (MDGs/millennium development goals) توسط سازمان ملل متحد با حضور سران کشورهای دنیا برگزار شد. نتیجۀ این اجلاس تصویب پیش نویسی برای دولت هایی بود که به توسعه می اندیشند و سازمان ها که در حوزه توسعه فعالیت می کنند. این پیشنویس یا برنامۀ عمل که به عنوان «اهداف توسعه هزاره» نام گرفت ۸ مادۀ اساسی و ۱۸ هدف جزیی دارد که باید تا سال ۲۰۱۵ میلادی در سراسر دنیا اجرایی شده باشد. به نصف رسیدن میزان فقر و گرسنگی مفرط در جهان، توجه به تحصیلات ابتدایی، ارتقای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان، رشد سلامت زایمان، کاهش مرگ ومیر نوزادان، مبارزه با ایدز، مالاریا و سایر امراض مسری، حصول اطمینان از حفظ محیط زیست و ایجاد مشارکت جهانی در توسعه این ۸ ماده را تشکیل می دهند. همانطور که ملاحظه می فرمایید ۶ ماده از این ۸ ما

ده به طور مستقیم و دو ماده نیز به شکلی غیرمستقیم به «سلامت» اشاره دارد. به نحوی که هم اکنون بخش عمده ای از این وظایف در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز بوده و قانوناً در رستای برنامه های سلامتی این وزارتخانه که متولی امر سلامت و سیاستگزار اصلی این بحث در کشور است برمی گردد. بحث تغذیه به ویژه تغذیه کودکان که به ماده یک این سند بر می گردد در دفتر بهبود تغذیه جامعه، توجه به تحصیلات ابتدایی و همچنین توانمندسازی زنان، رشد سلامت زایمان و کاهش مرگ و میر نوزادان در مرکز سلامت جمعیت، خانواده و مدارس، مبارزه با بیماری های مسری از جمله ایدز و مالاریا در مرکز مبارزه با بیماری های واگیر، حصول اطمینان از محیط زیست در مرکز سلامت محیط و کار این وزارتخانه پیگیری می شود. در خصوص حصول اطمینان از سلامت محیط زیست گفتنی است پس از کش و قوس های فراوان در خصوص این که چه سازمانی متولی اعلام تعطیلی در شرایط حاد شدن آلودگی هوا در کلانشهر تهران است، دولت یازدهم به تازگی با ابلاغیه ای به استانداری تهران شرایط اعلام هشدار و تعطیل شدن شهر را به وزارت بهداشت و عمدتاً مرکز سلامت محیط و کار این وزارتخانه محول کرده است. در خصوص ماده آخر این سند نیز که به ایجاد مشارکت جهانی در توسعه اشعار دارد، باید گفت هرچند این ماده به طور مستقیم به سلامت تأکید نکرده و همه جوانب توسعه را مدنظر قرار داده است ولی کیست که نداند این انسان سالم است که محور توسعه است. آیا اساساً بدون سلامت انسان های می توان جامعه ای پویا را برای گام برداشتن در جاده توسعه متصوّر بود؟ سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز بر این سخن که انسان محور توسعه می باشد تأکید ورزیده است. در آموزه های دینی نیز بر این امر تأکید شده است. پیامبر گرامی اسلام در حدیثی فرموده اند: النعمتانِ مجهولتان، الصّحه و الامان. دو نعمت سلامت و امنیت مجهول اند و قدر آنان چنانکه باید شناخته نشده است.
پیشنیه تحقیق
متاسفانه پس از جستجوی فراوان در این بخش کتاب، نشریه و تحقیق در خور توجهی که در بردارنده این موضوع باشد، یعنی نقش رسانه ها را در اطلاع رسانی برنامه پزشک خانواده یا حتی برنامه های دیگر نظام سلامت بررسی کرده باشد یافت نشد. اما از بین پایان نامه هایی که در حوزه سلامت منتشر شده بودند چند پایان نامه در کل از زوایای مختلف به برنامه پزشک خانواده پرداخته بودند که از بین آنها عناوین، موضوعات تحقیق، فرضیه ها و نتایج دو پایان نامه که تا حدودی نزدیک تر به مقصود و هدف این تحقیق بود چنین بود:

۲-۶-۳-بررسی آپوپتوز سلولی
وجود فسفاتیدیل سرین^[۴۹] در سطح سلول از نشانه های وقوع آپوپتوز است. از آنجاییکه Annexin در حضور یون کلسیم تمایل زیادی به اتصال به فسفاتیدیل سرین دارد، بنابراین از آن در تشخیص آپوپتوز سلولی استفاده می شود (۳۳). برای بررسی آپوپتوز سه حجم ۱۰^۵×۵-۱ سلول مورد نیاز است.

دو حجم از این سلولها با بهره گرفتن از بافر کلسیم^[۵۰] ۱x شستشو داده شد و ۱۰۰ میکرولیتر بافر کلسیم ۱xو ۵ میکرولیتر AnnexinV FITC به سلول های هر حجم اضافه گردید و به مدت ۱۵ دقیقه انکوباسیون بر روی یخ و در شرایط تاریکی انجام گرفت.
پس از اتمام زمان انکوباسیون، سوسپانسیون سلولی با اضافه کردن PBS و سانتریفوژ (۱۵ RPM به مدت ۵ دقیقه) شستشو داده شد و در نهایت ۱۰۰ میکرولیتر PBS و ۳ میکرولیتر رنگ PI به رسوب سلولی اضافه شد.
مطابق با ارزیابی بقای سلولی، در این تست نیز ابتدا نمونه ی سلولی بدون رنگ توسط دستگاه شمارش شد و نمودار FSC vs SSC و ^[۵۱] FL₁^[52] vs FL₂ رسم شد تا جمعیت سلولی در محل صحیح قرار گیرد، سپس نمونه ی حاوی AnnexinV FITC برای اصلاح هم پوشانی رنگ های فلورسنت توسط دستگاه شمارش شد و در انتها نمونه ی حاوی هر دو رنگ در دستگاه شمارش شدند. آنچه به دست آمد جمعیت های مختلف سلولی بودند که در موقعیت های خاص خود قرار داشتند.
CA
B
A
D
شکل۲- ارزیابی وقوع آپوپتوز
A: جمعیت سلول های زنده
B: جمعیت سلولی که دچار آپوپتوز اولیه شده اند
C: جمعیت سلولی که دچار نکروز شده اند
D: جمعیت سلولی که دچار آپوپتوز ثانویه هستند
۲-۷-کشت بافت بیضه
قطعات بافت بیضه در گروه های کنترل و انجمادیI و II بر روی آگار به مدت ۲۰ ساعت کشت داده شدند (۴۵).
۲-۷-۱-آماده سازی آگار
آگار مصرفی با غلظت ۱۵% با بهره گرفتن از آب مقطر اتوکلاو شده تهیه و این محلول در پلیت^[۵۳] ۶ سانتی متری ریخته شد و سپس به مدت چند ساعت در یخچال قرار گرفت تا به حالت جامد در آید، قطعات آگار جامد با بهره گرفتن از تیغ بیستوری به قطعات یک در یک سانتی متری بریده شد (۴۵). لازم به ذکر است که آگار جامد به مدت یک ماه در یخچال قابل نگهداری است.
جهت آماده سازی قطعات برش خورده ی آگار برای کشت بافت در ، سه قطعه آگار در هر چاهک پلیت شش چاهکی^[۵۴] قرار گرفتند و سپس محیط کشت به میزانی اضافه شد که به طور کامل سطح آگار را بپوشاند. پلیت ها به مدت یک روز در انکوباتور با دمای ۳۴ درجه سانتیگراد و فشار ۵% CO2 قرار گرفتند تا محیط کشت کاملا جایگزین آب موجود در آگار شود (۴۵).
۲-۷-۲-آماده سازی محیط کشت
جهت کشت قطعات بافتی در گروه های کنترل و هر دو گروه انجمادی، محیط پایه ی RPMI^[55] حاوی ۱۰% سرم KOSR^[56] تهیه شد.
۲-۷-۲-۱-روش تهیه محیط RPMI
برای ساخت ۱۰۰ میلی لیتر محیط کشت RPMI، مواد زیر به ترتیب به آب دیونیزه اضافه شدند.
Deionized water 100 ml
RPMI (Gibco; Paisley; UK) 1/042 gr
Penicillin / Streptomycin (Gibco; Paisley; UK) 1ml
NaHCo3 (Sigma; MO; USA) 0/2 gr
سپس pH محیط فوق توسط دستگاه pH متر، بین ۶/۷-۴/۷ تنظیم شد و توسط فیلتر دارای منافذ با قطر ۲۲/۰ میکرومتر فیلتر و در دمای ۴ درجه سانتی گراد نگهداری شد.
۲-۷-۳-کشت بافت بیضه
پس از ۲۴ ساعت، محیط درون چاهک ها به طور کامل خارج شد و حدود ۳ میلی لیتر محیط کشت تازه به هر چاهک اضافه گردید به طوری که محیط کشت تا چهار پنجم ارتفاع آگار رسید (۴۵)، سپس ۲ قطعه بیضه بر روی هر قطعه برش آگار قرار داده شد و به مدت ۲۰ ساعت در دمای ۳۴درجه سانتی گراد و فشار ۵% CO2 انکوبه شد.
قطعات بافتی در گروه های کنترل و انجمادی، پس از ۳ و ۲۰ ساعت برداشته شدند و ارزیابی های هیستولوژیک، آپوپتوز و مولکولی بر روی آنها انجام شد.
۲-۸-ارزیابی ژن های آپوپتوزی
۲-۸-۱-نگهداری بافت در محلولRNA-later
RNA later^[57] محلول آبی و غیر سمی با خاصیت نفوذ سریع در بافت است، که مانع تخریب بافت و آسیب رسانی به RNAسلولی می شود. باید بافت ها پیش از قرارگیری در RNA later به قطعات کوچکتر از ۵ میلی متر بریده شوند و به ازای هر قطعه ی بافتی، ۵ حجم RNA later استفاده می گردد. نمونه ها پس از قرار گرفتن در RNA later برای مدت نامحدود در دمای ۸۰- درجه ی سانتیگراد قابل نگه داری هستند
۲-۸-۲-استخراج RNA با بهره گرفتن از ترایزول
۲-۸-۲-۱-هموژن کردن بافت^[۵۸]
جهت هموژن کردن بافت، به ازای هر ۳۰ میلی گرم بافت، ۵۰۰ میکرولیتر ترایزول اضافه شد و با ایجاد ضربه با تیغ بیستوری، بافت به قطعات کوچکتری تبدیل گردید. سپس ازطریق ورتکس کردن، بافت به طور کامل هموژن شد و در نهایت سوسپانسیون حاصل به مدت ۵ دقیقه بر روی یخ قرار گرفت.
۲-۸-۲-۲-مرحله ی جداسازی^[۵۹]
۱۰۰ میکرولیتر کلروفرم سرد به سوسپانسیون سلولی افزوده شد، سپس ویال به شدت تکان داده شد تا محلولی به رنگ صورتی- شیری حاصل گردد و سوسپانسیون حاصل به مدت ۵ دقیقه بر روی یخ قرار گرفت. در مرحله آخر نمونه ها به مدت ۱۵ دقیقه در دستگاه سانتریفوژ با دمای ۴ درجه ی سانتیگراد و g12000 قرار گرفتند.
۲-۸-۲-۳-رسوب^[۶۰]RNA
پس از اتمام سانتریفوژ، فاز رویی ویال ها که حاویRNA بود به یک ویال دیگر انتقال داده شد و هم حجم آن ایزوپروپانول^[۶۱] به آن اضافه گردید و به آرامی تکان داده شد، سپس نمونه به مدت یک ساعت در فریزر قرار گرفت. پس از خارج نمودن نمونه از فریزر، نمونه به مدت ۱۴ دقیقه و با دور g12000 و با دمای ۴ درجه ی سانتیگراد سانتریفوژ شد. پس از سانتریفوژ کردن رسوب کمرنگ RNA در کف ویال تشکیل گردید

• • متدلوژی سنجش ریسک سهام شرکت ها(بحرینی،۱۳۸۸)

 

۲-۲-۴- سیاست های مدیریت ریسک اعتباری

 

مدیریت بالاخص مدیریت نهاد های مالی هرگز وظیفه ای آسان نیست و در سال های اخیر نیز با مشکلات بسیاری به لحاظ وجود خطرات در محیط اقتصادی مواجه بوده است. اما قسمت عمده کسب و کار نهادهای مالی همچون بانک ها، شرکت های بیمه، صندوق های بازنشستگی و شرکت های تأمین مالی،اعطای وام است. به علاوه، این موسسات برای کسب سود بیشتر، باید در بازپرداخت کامل وام خود از سوی مشتریان موفق باشند؛ به عبارت دیگر ریسک اعتباری آنها باید کم باشد. در صورت بی توجهی مدیریت ریسک اعتباری و کاهش آن ممکن است خطر رفتاری بروز کند(اسپاونتا ,۲۰۰۹)

اساس مدیریت مطلوب ریسک اعتباری را می توان در شناسایی دقیق و به موقع ریسک های ذاتی و اصلی موجود در فرایندها و فعالیت های مربوز به اعطای تسهیلات خلاصه کرد. روش های اندازه گیری، ارزشیابی و نیز فعالیت هایی که برای کاهش و مقابله با این ریسک ها بکار گرفته می شوند، عموماً تعاریف روشنی از سیاست های مدیریت ریسک در سازمان ها را ارائه می کنند، علاوه بر این، عواملی کع به وسیله آن ها ریسک اعتباری کنترل می شود نیز از این طریق مشخص می شود. در حقیقت به دلیل وجود این گونه کنترل ها است که محدودیت های ناشی از سیاست های اتخاذ شده در پذیرش ریسک های مذکور تضمین می شود.(شمس الدینی،۱۳۸۹)
روش های مختلف شناسایی و سنجش میزان ریسک، برای مدیریت و کاهش آن در حوزه مدیریت ریسک اعتباری به سه گروه سیاست ها تقسیم می شوند:
گروه نخست، سیاست های محدود کننده یا کاهش دهنده ریسک اعتباری مانند سیاست های متفاوت و زمانبندی شده پرتفوی وام ها در جهت ارزیابی و کنترل قابلیت وصول وام ها (و نیز سایر خدمات اعتباری مشابه که تحمیل کننده ریسک اعتباری به بانک ها هستند) را در بر می گیرند.
گروه سوم، شامل سیاست های کاهش زیان ها با بهره گرفتن از اقدام های احتیاطی و ذخایر احتیاطی و نیز اعطای اختیارهای کافی به مدیران برای حذف زیان های حاصل از مشارکت با مشتریان، نه تنها در فرایند اعطای تسهیلات، بلکه در تمام دارایی های بانکی که در معرض خطر زیان هستند.(میشکین و همکاران،۲۰۰۴)
علاوه بر این موارد به منطور مدیریت ریسک اعتباری و تحقیق اهداف آن انجام دادن امور زیر ضروری است:

 

 

 

• • غربال و نظارت

 

• • ایجاد رابطه بلندمدت با مشتری

 

• • تعهد وام

 

• • وثیقه

 

• • الزامات موجودی جبرانی

 

• سهمیه بندی اعتبار

 

۲-۲-۵- غربال و نظارت
وجود اطلاعات نامتقارن در بازارهای وام، امری بدیهی است؛ زیرا وام دهنئگان در مقایسه با وام گیرندگان از اطلاعات کمتری در ارتباط با فرصت های سرمایه گذاری در فعالیت های مختلف برخوردارند. از این رو در چنین شرایطی دو موضوع غربال و نظارت برای انجام دادن فرایند ایجاد اطلاعات توسط نهادهای مالی بوجود می آید.
الف- غربال کردن:
غربال کردن در بازر وام مستلزم این است که نهادهای مالی، ریسک های اعتباری خوب و بد را از یکدیگر تشخیص دهند تا وام های اعطایی سودآور باشد. برای اثر بخشی این عمل، نهاد مالی باید اطلاعات قابل اعتماد و معتبری را در ارتباط با وام گیرندگان جمع آوری و غربال کند.
اثر بخشی در جمع آوری اطلاعات و غربال آنها یکی از اصول مهم مدیریت ریسک اعتباری محسوب می شود.
این اطلاعات هنگام ااعطای وام، با پر کردن فرم های درخواست وام که عبارت از اطلاعاتی پیرامون روش تامین مالی، میزان حقوق، حساب بانکی، سایر دارایی های(خودرو، بیمه و ….)؛ وام های دریافت شده توسط مشتری، سوابق وام ها، کارت اعتباری، سوابق کاری و همچنین سوایق شخصی چون سن، وضعیت تأهل، تعداد فرزاندان، و … است، به شخص شخص حقیقی اعطا می شود.با تحلیل آماری که بر روی این اطلاعات انجام می گیرد، نمره اعتباری شخص وام گیرنده مشخص شده و به تبع آن برآوردی از ریسک اعتباری مشتری نیز حاصل می شود و می توان پیش بینی کرد که آیا وی در قبال بازپرداخت وام دچار مشکل خواهد بود یا خیر؟ نکته قابل توجه این است که مأمور اعطای وام نه تنها از فرم های مربوطه، اطلاعاتی استخراج و درباره وضعیت اعتباری مشتری قضاوت می کند، بلکه از روی وضعیت ظاهری و رفتار مشتری نیز درباره او قضاوت خواهد کرد.
فرایند غربال کردن یا درجه بندی برای اعطای وام تجاری نیز به همین منوال است.
مأمور اعطای وام، به اطلاعاتی در ارتباط با سود و زیان شرکت، در وضعیت درآمد دارایی ها و بدهی های شرکت نیاز دارد.
بعضی نهادهای مالی در اعطای وام به حوزه های خاصی مانند انرژی و …. تخصص دارند و ترجیح می دهند سبد وام خود را متنوع نکنند. در این صورت در جمع آوری اطلاعات مربوط به صنعتی خاص خبره می شوند؛ به ویژه اگر شرکت های محلی، درخواست وام کنند، بهتر می توانند عملکرد آتی شرکت را برای بازپرداخت وام، پیش بینی و شرکت های مختلف را غربال کنند.
ب- نظارت
پس از تحقق وام، وام گیرنده ممکن است نسبت به انجام دادن فعالیت های پرمخاطره تر از آنچه وام برای آن پرداخت شده، مبادرت ورزد. از این رو برای پیشگیری از خطر رفتاری، مدیران نهادهای مالی با هدف مدیریت ریسک اعتباری تمهیداتی را در نوشتن قراردادهای وام در نظر می گیرند تا وام گیرندگان، وجوه را در فعالیت های پر مخاطره صرف نکنن. با نظارت بر فعالیت وام گیرندگان ملاحظه می شود که آیا آنها ریسکی را بر هزینه های نهاد مالی تحمیل می کنند یا خیر؟ این عمل معمولاً با مطالعه و بررسی نسبت های مالی شرکت، در صنعتی خاص و با توجه به محیط حاکم بر صنعت خاص بررسی و تجزیه و تحلیل می شود(جراحی و همکاران،۲۰۰۱)
روند نسبت های مالی از جمله نسبت سریع، نسبت آنی، متوسط دوره بازپرداخت، گردش موجودی، گردش دارایی دارایی ثابت، گردش سرمایه در جریان، گردش دارایی کل، حاشیه خالص سود دهی، هزینه های اداری، عمومی و فروش، حاشیه سود خالص، بازده کل دارایی، بازده ارزش ویژه، نسبت بدهی و … در مقایسه با هم و طی دوره زمانی مورد نظر در گذشته مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. به طور کلی نسبت های مالی در طبقه بندی هایی همچون نسبت های مالی نقدینگی، نسبت های فعالیت (بازدهی)، نسبت های سود آوری، نسبت های اهرمی، نسبت های ارزشیابی و نسبت های رشد قرار دارند.(گلنتز،۲۰۰۴)

 

۲-۲-۶- رابطه بلند مدت با مشتری

 

راه دیگر برای دریافت اطلاعات درباره مشتریان، برقراری رابطه بلندمدت با آنهاست.این روش یکی دیگر از اصول مدیریت ریسک اعتباری است.
اگر وام گیرندگان از طریق حساب پس انداز،جاری یا وام طی مدت زمانی طولانی با نهاد مالی رابطه داشته باشند، مأمور اعطای وام می تواند با نگاهی به فعالیت های گذشته حساب های مشتری مورد نظر، اطلاعات مطلوبی در ارتباط با وام گیرنده کسب کند. موجودی حساب های پس انداز و حساب های جاری از میزان طرفیت های بالقوه نقدینگی وام گیرنده و همچنین زمان خاصی از سال که وام گیرنده به وجه نقد نیاز شدیدی دارد، مشخص می شود مروری بر چک هایی که وام گیرنده کشیده است نیز حاکی از میزان لیاقت وام گیرندهاست. همچنین اگر وام گیرنده قبلاً وامی را از نهاد مالی دریافت کرده باشد، سوابق پرداخت وام، گویای اطلاعات قابل توجهی است از این رو برقراری روابط بلندمدت با مشتری، هزینه جمع آوری اطلاعات را کاهش می دهد و غربال کردن ریسک های اعتباری بعدی را تسهیل می کند. بنابراین نظارت بر نهادهای مالی بر اهمیت روابط بلندمدت با مشتری می افزاید؛ به ویژه زمانیکه مشتری قبل از این نهاد مالی وام گرفته باشد، نهاد مالی خط مشی هایی برای نظارت بر مشتری در اختیار دارد. این امر هزینه های نظارت بر مشتریان قدیمی را کمتر از مشتریان جدید می سازد.
در مقابل برای مشتری نیز این رابطه بلندمدت منافعی در بر دارد و آنها را قادر می سازد تا با نرخ بهره کمتر و آسان تر از سایرین، از نهاد مالی وام بگیرند.
این روابط بلندمدت برتری دیگری نیز برای نهاد مالی دارد. در شرایطی که وام گیرنده وام با نرخ بهره کمتری دریافت می دارد، تلاش می کند تا وام را صرف فعالیت هایی کند تا به این ترتیب، اخذ وام بعدی خود را از دست ندهد. از این رو مدیریان مالی می توانند به نوعی از خطر رفتاری پرهیز کنند.

 

۲-۲-۷- تعهدات وام

 

بانک ها بر اینهادینه کردن روابط بلندمدت با مشتری از ابزاری تحت عنوان تعهدات وام استفاده می کنند. تعهدات وام، تعهد بانکی برای دوره زمانی معینی در آینده به منطور اعطای وامی با نرخ بهره ثابت یا نرخ بهره مشروط است. تعهدات وام روابط بلند مدت با مشتری را بهبود می بخشد و جمع آوری اطلاعات را تسهیل می کند. به علاوه در قراردادهای تعهد وام شرط بر این است که شرکت به طور مستمر اطلاعاتی در خصوص درآمد شرکت، دارایی ها، بدهی ها و فعالیت های بازرگانی و غیره به بانک عرضه کند تعهدات وام، با هدف کاهش هزینه های بانک برای غربال کردن و جمع آوری اطلاعات با روش های دقیق تر و مؤثرتری انجام می شود.

 

۲-۲-۸ – وثیقه

 

یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت ریسک اعتباری، الزامات وثیقه برای اخذ وام است. وام هایی که مستلزم وثیقه هستند؛ اغلب به “وام های ایمن” مرسوم اند. وثایق ملکی که از سوی وام گیرنده گذاشته می شود، برای جبران نکول است و زیان حاصل از وام را کاهش می دهد. اگر وام گیرنده بر وامی که وثیقه دارد، نکول داشته باشد، وام دهنده می تواند وثیقه را بفروشد و زیان وام را جبران کند.
الزام وثیقه گذاشتن، ایمنی را برای نهادهای مالی به ارمغان می آورد و از این رو اخذ وثیقه در کلیه نهادهای مالی امری معمول است.

 

۲-۲-۹- موجودی جبرانی

 

نوع خاصی از وثیقه که هنگام اعطای وام تجاری گرفته می شود، موجودی جبرانی است. به این ترتیب که شرکتی، که وام دریافت می کند، باید حداقل مقداری از وججوه وام (درصدی از وام مثلاً ۱۰ درصد) را در حساب خود نگه دارد. اگر وام گیرنده نکول داشته باشد، این میزان در موجودی جبرانی می تواند مقداری از زیان بانک را جبران کند. این عمل بانک را در راستای کاهش خطر رفتاری و نظارت مؤثرتر یاری می دهد.
با الزام وام گیرنده برای استفاده از حساب جاری، بانک می تواند چگونگی چک کشیدن فرد یا شرکت مورد نطر را ملاحطه و اطلاعات قابل توجهی در خصوص شرایط مالی وام گیرنده،جمع آوری کند. برای مثال، کاهش مداوم در حساب جاری، حاکی از مشکلات وام گیرنده است یا حسابهای ممکن است نشان از حضور در فعالیت های پر مخاطره باشد یا تغییر عرضه کنندگان به این معنا باشد که شرکت در پی کسب و کار جدید است.
به عبارتی دیگر، هر تغییر محسوس در فرایند پرداخت وام دهنده علامتی است که بانک در خصوص آن پرس و جو کند. بنابراین موجودی جبرانی، کار بانک را برای نظارت بر وام گیرندهئآسان تر و اثر بخش تر می کند. از این رو یکی از ابزارهای با اهمیت مدیریت ریسک اعتباری است.(لوزادو و همکاران،۲۰۱۲)
۲-۲-۱۰- سهمیه بندی اعتبار
راه دیگر موفقیت مدیران مالی در راستای مقابله با خطر رفتاری و امثال آن، سهمیه بندی اعتبار است. سهمیه بندی اعتبار به دو حالت است:

 

 

1. 1. وام دهنده از اعطای میزان وام حتی در شرایطی که وام گیرنده می خواهد که نرخ نرخ بهره بالاتری بگردازد، پرهیز می کند.

 

1. 1. نهاد مالی علاقه مند به اعطای وام است. اما محدودیت های اندازه وام به گونه ای است که کمتر از میزان درخواستی وام گیرنده به او وام عطا می شود.

 

1. 1. علت اینکه با وجود ظرفیت های بالقوه بالا برای پرداخت نرخ بهره بیشتر، بانک حاضر به اعطای وام نیست، آن است که افراد و شرکت ها برای پر مخاطره ترین طرح ها حاضر به پرداخت نرخ بهره بالاتری هستند. چون در صورت موفقیت در این کسب و کار پر مخاطره، وام گیرنده بسیار ثروتمند خواهد شد، اما در هر صورت چنین سرمایه گذاری ها برای نهاد های مالی بسیار پرمخاطره است؛ زیرا اگر سرمایه گذار موفق نشود، وام نهاد مالی نیز بازپرداخت نخواهد شد. از این رو نرخ بهره بالاتر تنها ممکن است شدت انتخاب اشتباه و احتمال اعطای وام به مشتری با ریسک اعتباری بد را افزایش دهد.

 

1. 1. بنابراین نهادهای مالی به دنبال اعطای وام یا نرخ بهره بالا نیستند، بلکه بیشتر نوع دوم سهمیه بندی اعتبار را انتخاب می کنند و به دنبال پرهیز از خطر رفتاری هستند.

 

1. به این ترتیب نهادهای مالی به وام گیرندگان وام اعطا می کنند، اما کمتر از میزانی که آن ها می خواهند البته بدیهی است رعایت چنین سهمیه بندی ضرورت دارد. زیرا در صورت اعطای وام بیشتر، احتمال خطر رفتاری نیز افزایش می یابد. بیشتر وام گیرندگان در صورتی که میزان وام آن ها کم باشد. آن را سریعتر بازپرداخت می کنند تا وضعیت اعتباری خود را برای آینده خدشه دار نکنند. از این رو نهادهای مالی، اعتباراتی، کمتر از آن چه وام گیرندگان به دنبال آن هستند، به آن ها اعطا می کنند.

 

۲-۲-۱۱- افق زمانی
یکی از مفاهیم اساسی و بسیار کلیدی در مدیریت ریسک اعتباری تعیین افق زمانی است. هم چنان که کمیته بال توضیح می دهد، بیشتر بانک ها بر اساس عادت، افق زمانی یک ساله را در فراگرد مدل سازی ریسک اعتباری مورد استفاده قرار می دهند. دلیل آنان برای استفاده از این نگرش آن است که افق یک ساله به بهترین وجه دوره ای را کی طی آن موارد ذیل اتفاق می افتد را در بر می گیرد:
الف- زیان حاصل از ریسک مشتری در پرتفولیو اعتباری به ذوره بعد منتقل نمی شود.
ب- اطلاعات در مورد بدهکاران جذیذ فاش می شود.
ج- داده های مربوز به قصور منتشر می شود.
ت- بودجه ریزی داخلی و سرمایه و صورت های مالی سهام داران تهیه می شود.
ث- تمدید اعتبارات به صورت معمول مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرد
۲-۲-۱۲- اعتبار سنجی
با توسعه مداوم و پویای صنعت اعتباری، هر روز این صنعت نقش مهمتری در اقتصاد گشور ها ایفا می نماید و اعتباردهندگان به منوظر توسعه فرآینند مدیریت اعتباری از روش ها و ابزارهای جدید و تکنولوژی پیشرفته استفاده می کنند.(سانتوس،۲۰۰۹)

اعتبار سنجی و سنجش توان بازپرداخت مشتریان با بهره گرفتن از تکنیک ها و روش های پیشرفته و نوین آماری، از جمله تلاش هایی است که در این زمینه انجام شده است. اعتبار سنجی به مفهوم ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متفاضیان اعتبار و تسهیلات مالی و احتمال عدم بازپرداخت اعتبارات دریافتی از سوی آن ها می باشد. امروزه به منطور اعتبارسنجی مشتریان نظام هایی نظیر ” امتیازدهی اعتباری” و “رتبه بندی مشتریان اعتباری” تدوین و توسعه یافته اند (یانک لویی،۲۰۰۱)
۲-۲-۱۳- ضرورت امتیازدهی اعتباری مشتریان
با داشتن امتیازها امکان اندازه گیری ریسک اعتباری برای بانک ها فراهم می شود و می توانند آن را متناسب با پرتفوی اعتباری اداره نمایند. بدین مفهوم که اکسپوژر (ریسک قابل مشاهده و محاسبه) بانک را در رابطه با انواع ریسک تعدیل و اصلاح نمایند. این مطلب را می توان با رابطه زیر توضیح داد:
(احتمال عدم بازپرداخت))x )نرخ زیان در صورت عدم بازپرداخت)x (مبلغ در معرض ریسک)- زیان مورد انتظار
در این رابطه نرخ زیان(عدد یک منهای سهم درصدی از وام که به وسیله تضمین پوشش داده شده است) و مبلغ در معرض خطر (میزان وام) معمولاً و معلوم و احتمال عدم بازپرداخت مجهول می باشد.
سیستم امتیاز دهی اعتباری می بایست قابلیت برآورد احتمال عدم بازپرداخت را داشته باشد. بانک می تواند بر اساس زیان مورد انتظار، پرتفوی دارایی ها، اعتبارات و مشتریان اعتباری خود را تعدیل و تنظیم می نماید. (انتشارات استانداردها و بورس،۲۰۰۸ )
۲-۲-۱۴- مؤسسات سنجش اعتبار
مؤسسات اطلاعات مفید و لازم، جهت ارزیابی طرح های سرکایه گذاری همچنین روش تحلیل این اطلاعات و استخراج نتیجه از آن ها کاری تخصصی است. مؤسسات رتبه بندی و سنجش اعتبار این وظیفه خطیر را در بازارهای مالی بر عهده دارند. از دلایل اهمیت کار مؤسسات رتبه بندی و سنجش اعتبار می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

 

 

1. 1. انذازه گیری ریسک اعتباری با گیش بینی زیان های عدم بازپرداخت اعتبارات و ایجاد رابطه منطقی بین ریسک و بازده، امکان بهینه سازی ترکیب پرتفوی اعتباری، قیمت گذاری دارایی ها و تعیین سرمایه اقتصادی سرمایه گذاران (اعتباردهندگان) را به منظور کاهش هزینه های سرمایه ای، فراهم می نماید. به عبارت دیگر میزان سود دهی و کسب بازده را با کاهش احتمال خطرات و در کنترل گرفتن آن، افزایش می دهد.

 

1. 1. امروزه مهمترین عامل ورشکستگی بانک ها و دیگر موسسات اعتباری و سرمایه گذاری، ریسک نکول است. اگر مشتری به درستی انتخاب نشود بازپرداخت به موقه تعهدات مختل شده و این امر موجب اختلال سیستم بانکی و در نتیجه در اقتصاد کشور می گردد.

 

1. در سیستم اقتصادی – مالی اسلامی اذ جمله نظام جمهوری اسلامی ایران، در تعیین رابطه بین تأمین کننده مالی وتأمین مالی شونده تأکید بر عقود مشارکتی است. به عبارت دیگر علی القاعده ارتباط سرمایه گذار با تسهیلات گیرنده قطع نمی گردد و همواره بعد نظارتی سرمایه گذار باید حفظ گردد، چرا که او در زیان نیز شریک محسوب می گردد. در نتیجه لزوم وجود متخصصین سنجش اعتبار در نظام مالی اسلامی بیشتر احساس می گردد. (منظور، محمدی و رحیمی، ۱۳۸۷)

 

اعتبارسنجی به مفهوم ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متقاضیان اعتبار و تسهیلات مالی و احتمال عدم بازپرداخت اعتبارات دریافتی از سوی آنها می باشد. امروزه به منظور اعتبار سنجی متقاضیان (تأمین مالی) از نظام هایی نظیر امتیازدهی اعتباری و رتبه بندی مشتریان تدوین و توسعه یافته اند(تهرانی و همکاران،۱۳۸۸)

 

۲-۲-۱۵- امتیازدهی اعتباری

۲۳/۰۰۰/۰

همبستگی بین لذت و سلامت روان با کنترل نگرش مذهبی۴۱/۰۰۰/۰همبستگی بین نگرش مذهبی و سلامت روان با کنترل لذت۰۲/۰۷۹/۰

با توجه جدول ۴-۱۷ نقش میانجی گرانه ی لذت، در رابطه ی بین نگرش مذهبی و شادی، تأیید می‌گردد. بنابراین می‌توان گفت نگرش مذهبی به طور غیرمستقیم و از طریق اثر مستقیم بر لذت، با شادی آزمودنی ها به طور معناداری ارتباط دارد.

با توجه به جدول ۴-۱۸ نقش میانجی گرانه ی لذت، در رابطه ی بین نگرش مذهبی و سلامت روان، تأیید می‌گردد. بر این اساس می‌توان گفت نگرش مذهبی به طور غیرمستقیم و از طریق اثر مستقیم بر لذت، به طور معناداری با سلامت روان آزمودنی ها ارتباط دارد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
۵-۱ مقدمه
در این فصل، ابتدا به طور خلاصه، نتایج آزمون فرضیه های پژوهش و همسویی آن با پژوهش های پیشین مورد بحث قرار خواهد گرفت. سپس تبیین های احتمالی برای نتایج به دست آمده در این پژوهش مطرح خواهد شد و در پایان به ذکر محدودیت ها و پیشنهادات پژوهشی پرداخته خواهد شد.
۵-۱ بحث در مورد یافته های پژوهش
نتایج پژوهش حاضر، نشانگر تأثیر معنادار مداخله ی روان نمایشگری با محتوای معنوی، در افزایش سطح شادی، لذت و سلامت روان دانشجویان دانشگاه اصفهان بود. براساس جستجوی پژوهشگر، صرف نظر از مولفه های تحت مداخله، تا کنون اثربخشی مداخله ی روان نمایشگری با تأکید بر مولفه های مذهب و معنویت در هیچ پژوهشی مورد بررسی قرار نگرفته است. همچنین تاکنون هیچ پژوهشی اثربخشی روان نمایشگری بر مولفه های شادی، لذت و سلامت روان را به طور یکجا و در قالب یک مداخله ی مشخص، مورد بررسی قرار نداده است. لذا از این دو جنبه، پژوهش حاضر جزء نخستین شواهد پژوهشی محسوب می‌شود. اما در چارچوبی کلی تر می‌توان نتایج این پژوهش را همسو دانست با پژوهش هایی که نشانگر اثربخشی روان نمایشگری بر مولفه های مختلف مرتبط با سلامت روان و یا مسائل هیجانی بوده اند. از جمله ی این پژوهش ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: آرن و همکاران (۱۹۸۹)، آکینسولا و اودوکا (۲۰۱۳)، نریمانی و همکاران (۱۳۸۵)، زارع و شفیع آبادی (۱۳۸۶)، زارع و همکاران (۱۳۸۶)، ملا زمانی و فتحی آشتیانی (۱۳۸۷) و کورکی و همکاران (۱۳۹۰).
تأثیر روان نمایشگری بر سلامت روان و مولفه های هیجانی مرتبط با آن، همچون شادی و لذت را می‌توان از جنبه های گوناگونی مورد تحلیل و تبیین قرار داد. در رویکرد روان نمایشگری، افراد، صحنه هایی از زندگی خود در گذشته، دغدغه و نگرانی های خود در مورد آینده و یا حتی رؤیا یا خیالپردازیهای خویش را بازی می‌کنند. چنین ایفای نقشی به آن ها کمک می‌کند تا احساسات بیان نشده و یا حتی سرکوب شده ی خود را بیان کنند، به بینش های جدیدی دست یابند و رفتارهای مناسب تر و توأم با رضایت خاطر بیشتر را مورد تمرین و آزمون قرار دهند (سوموف^[۲۱۲]، ۲۰۰۸). این تأثیر مثبت روان نمایشگری تا حد زیادی به سبب جو سرشار از خودجوشی و خلاقیت حاکم بر جلسات روان نمایشگری است (هینشلوود^[۲۱۳]، ۲۰۰۴). در واقع روان نمایشگری از طریق ارتقاء سطح خودجوشی اعضا از یک سو احساس پذیرش بی قیدشرط خود در زندگی شخصی و بین فردی را فراهم کرده و بدین طریق، بسیاری از اضطراب ها، بازداری ها و سرکوب های هیجانی را از بین خواهد برد (لوتون؛ ترجمه ی یزدخواستی، ۱۳۸۸). از سوی دیگر، ارتقاء سطح خودجوشی، امکان تحقق و بروز هرچه مناسب تر خلاقیت را فراهم می‌آورد. به همین دلیل، هنگامی‌که افراد در فضای سرشار از خودجوشی روان نمایشگری قرار می‌گیرند، حتی بدون رهنمود مستقیم کارگردان یا سایر اعضا خود می‌توانند با بهره گیری هرچه بیشتر از نیروی خلاقیت خویش، به مناسب ترین راه حل ها برای مسائل روانشناختی خود دست یابند (کارپ، ۱۹۹۸). به علاوه ساختار مبتنی بر ایفای نقش، منجر به یکپارچه شدن جنبه های شناختی، رفتاری و هیجانی می‌شود، به طوری که شخص با تمرکز بر یک موقعیت خاص، بر پاسخ های رفتاری شخصی، نظام باورهایش در مورد خود، دیگران و دنیایی که در آن زندگی می‌کند، احساسات خود در آن موقعیت، و پیامدهای پاسخ های رفتاری و هیجانی خود، بینش می‌یابد. پس از اکتساب چنین بینشی، فرد فرصت می‌یابد تا گزینه های کارآمدتر را نیز در نظر گرفته و آن ها را عملاً تجربه کند (جفریز^[۲۱۴]، ۲۰۰۵). در واقع روان نمایشگری اعضا را دعوت به نگرش و تعبیری متفاوت نسبت به موقعیت های مهم زندگی می‌کند که با حل تعارضات درونی و بین فردی، در نهایت منتج به به نوعی حالت پکپارچگی و وحدت شخصی می‌شود (بلاتنر، ۱۹۸۵).
این پژوهش برای اولین بار رویکرد روان نمایشگری یکپارچه شده با عقاید معنوی دانشجویان را مورد بررسی قرار داد. اگرچه تاکنون این شکل از مداخله مورد بررسی قرار نگرفته است، اما می‌توان نتایج این پژوهش را همسو دانست با نتایج پژوهش هایی که نشانگر اثربخشی مداخلات روان شناختی یکپارچه شده با عقاید مذهبی و معنوی بوده اند. از جمله ی این پژوهش ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: دی سوزا و رودریگو (۲۰۰۴)، احمدی و کجباف (۲۰۱۲)، احمدی و باجلان (۲۰۱۳)، مولوی و همکاران(۱۳۸۳)، مجاهد و همکاران(۱۳۸۸)، عزیزی ابرقویی (۱۳۸۹).
نتایج این پژوهش ها نشان می‌دهند که مذهب و معنویت می‌توانند به عنوان عوامل تسهیل کننده ی بااهمیتی در جریان مشاوره و روان درمانی محسوب شوند. امروزه پیشینه ی پژوهشی گسترده ای از جمله بخشی از نتایج همین پژوهش، نشان می‌دهند که مذهب و معنویت با مولفه های مثبت مربوط به سلامت روان، روابط مستقیم و با بسیاری از جنبه های آسیب شناسی روانی، رابطه ی معکوس دارد.
بنابراین هم در مداخلات مبتنی بر سلامت روان که جنبه ی حفظ و ارتقاء سلامت روان را دارند و هم در مداخلات مبتنی بر درمان حالات آسیب شناسی روانی، توجه به مولفه ی مذهب و معنویت در جریان درمان می‌تواند حائز اهمیت باشد. این نکته قابل انکار نیست که یک فرد دارای عقاید معنوی یا مذهبی، این عقاید را با خود به موقعیت مشاوره و روان درمانی نیز می‌آورد. متخصص بالینی چه به این عقاید توجه داشته باشد و چه توجه نداشته باشد، این عقاید، بر جنبه های مختلف زندگی فرد،‌ به درجات مختلف تأثیر گذار است. بنابراین استفاده ی یکپارچه و منسجم از این باورها در جریان مداخله می‌تواند باعث هماهنگی هرچه بیشتر مشاوره و روان درمانی با ابعاد مثبت و سازنده ی شخصیت مراجع شده و اثربخشی درمان را تسهیل ببخشد. تاکنون طی پژوهش هایی مشخص شده است که افرادی که تحت مداخله های روانشناختی یکپارچه شده با عقاید مذهبی و معنوی قرار می‌گیرند،‌ نسبت به افراد دارای عقاید مذهبی و معنوی که در این مداخلات شرکت نمی‌کنند، سطح سلامت روان بالاتری را تجربه می‌کنند. این نکته نشان می‌دهد که عقاید مذهبی و معنوی به طور بالقوه می‌توانند تأثیرات مثبتی بر سلامت روان و مولفه های مربوط به آن داشته باشند، اما هنگامی‌اثر آن ها به حداکثر فعلیت و بروز خواهد رسید که به طور فعالی مورد تأکید و توجه قرار گرفته و در نظام شناختی- هیجانی و رفتاری افراد، فعال شوند (پارگامنت، ۲۰۰۷). در جریان مداخله ی این پژوهش نیز سعی شد تا از ظرفیت های عقاید و باورهای معنوی مراجعین که در ارتباط با عقاید مذهبی آنان بود، به صورت نظام مند و یکپارچه با جریان استاندارد روان نمایشگری، استفاده شود و از این ظرفیت ها در جهت ارتقاء سطح شادی، لذت و سلامت روان آن ها استفاده شود.
علاوه بر بررسی اثربخشی روان نمایشگری با محتوای معنوی، این پژوهش به ارائه و بررسی یک مدل ساختاری در مورد روابط بین نگرش مذهبی، شادی، لذت و سلامت روان نیز پرداخت. در این مورد، نتایج پژوهش حاضر، نشان داد که نگرش مذهبی، رابطه ی مستقیم معناداری با لذت داشته و به طور غیرمستقیم از طریق لذت، می‌تواند به طور معناداری شادی و سلامت روان را پیش بینی کند. براساس جستجوی پژوهشگر، این نخستین باری بود که این چهار متغیر در قالب یک مدل ساختاری مورد بررسی قرار می‌گرفتند. نزدیک ترین پژوهش انجام شده به این پژوهش، که با روش مدل سازی معادلات ساختاری به بررسی این متغیرها پرداخته بود، پژوهش احمدی، اسدی و ابطحی (۲۰۱۳) بود که در آن طی بررسی مدل ساختاری رابطه ی بین شادی،‌ لذت و سلامت روان، ارتباط شادی و لذت با یکدیگر و نیز ارتباط این دو متغیر با سلامت روان، تأیید شده بود. همچنین این پژوهش تا حدودی به پژوهش احمدی و همکاران (۲۰۱۲) که به بررسی مدل ساختاری رابطه ی بین نگرش مذهبی، رضایت از زندگی و سلامت روان پرداخته بودند، شباهت داشت. مخصوصاً با در نظر گرفتن اینکه رضایت از زندگی به عنوان یکی از مولفه های شادی محسوب می‌شود. طی پژوهش مذکور، رابطه ی مستقیم نگرش مذهبی با رضایت از زندگی و رابطه ی مستقیم رضایت از زندگی با سلامت روان تأیید شده بود. علاوه بر این دو پژوهش، روابط مستقیم تأیید شده در پژوهش حاضر، با بسیاری از پژوهش های پیشین همسو بود، به طوریکه در زمینه ی ارتباط بین نگرش مذهبی و سلامت روان، پژوهش حاضر با پژوهش های کوئنیگ و همکاران (۱۹۹۸)، ون نس و لارسن (۲۰۰۲)، فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴)، عبدالخالق و ناصر (۲۰۰۷) همسو است. در زمینه ی ارتباط بین شادی و سلامت روان، پژوهش حاضر با پژوهش های داینر و سلیگمن (۲۰۰۲، به نقل از لیوبومیرسکی و همکاران، ۲۰۰۵)، ساباتینی (۲۰۱۱)، کامکاری و شکرزاده (۲۰۱۲) همسویی دارد. البته در زمینه ی شادی و سلامت روان، در این پژوهش، برخلاف پژوهش عقیلی و کومار (۲۰۰۸) رابطه ی مستقیم بین نگرش مذهبی و شادی به دست نیامد. پیشینه ی نظری و مطالعاتی در زمینه ارتباط مذهب با هیجانات مثبت،‌ با نتایج پژوهش عقیلی و کومار (۲۰۰۸) همسو می‌باشد. بنابراین با توجه به تأیید شدن مدل ساختاری پژوهش حاضر و نیز با توجه به تأیید رابطه ی غیر مستقیم نگرش مذهبی با شادی، به نظر می‌رسد عدم معناداری مسیر مستقیم مذهب به شادی در این پژوهش، بیشتر به دلیل بعضی از محدودیت های پژوهش حاضر، مخصوصاً حجم نسبتاً پایین نمونه باشد. در زمینه ی ارتباط لذت با سه متغیر دیگر نیز پژوهشگر این پژوهش، به پژوهش خاصی دست نیافت و بنابراین می‌توان این پژوهش را جزء نخستین پژوهش هایی قلمداد کرد که به بررسی رابطه ی لذت با سه متغیر شادی، لذت و سلامت روان پرداخته اند.
اگرچه تاکنون مدل ساختاری رابطه ی بین متغیرهای نگرش مذهبی،‌ شادی، لذت و سلامت روان در پژوهش ها مورد بررسی قرار نگرفته است، ولی در پیشینه ی نظری و مفهوم سازی های انجام گرفته در زمینه ی مطالعات روانشناسی مذهب، سلامت روان و هیجانات مثبت، ارتباط این متغیرها بسیار مورد تأکید قرار گرفته و تبیین شده است. در مطالعات روانشناسی شادی، این موضوع مورد توافق عمومی‌است که میزان بالای عاطفه ی مثبت، یعنی فراوانی هیجانات و خلق مثبت و توأم با لذت، و مولفه ی میزان پایین عاطفه ی منفی، یعنی هیجانات و خلق ناراحت کننده و غیرلذت بخش، جزء مؤلفه های اساسی شادی محسوب می‌شوند. به عبارت دیگر، هیجان لذت، بخشی اساسی از هیجان شادی است و درصورتی که تحقق یابد، شرایط را برای تحقق شادی فراهم می‌کند اما اگر هیجان لذت به میزان ناچیزی تجربه شود، نمی‌توان انتظار
تجربه ی هیجان شادی را نیز داشت (کار، ۲۰۰۵). بنابراین بدیهی است که عواملی که بتواند زمینه ی تجربه ی هیجانات مثبت، همچون توانایی کسب لذت را، افزایش دهد، می‌تواند در افزایش سطح کلی شادی نیز مؤثر باشد. پژوهش های چنددهه ی اخیر در زمینه ی شادی نشان می‌دهد که هیجان شادی فقط ناشی از لذت جویی مداوم در زمینه های حسی یا جسمی‌نیست، بلکه به طور اساسی در نتیجه ی پیشرفت فرد به سمت اهداف و ارزش های اساسی خود بوجود می‌آید. بنابراین لذت توأم با احساس معنا و هدف است که می‌تواند به عنوان یک پیش بینی کننده ی مهم شادی محسوب شود (کسبیر و داینر، ۲۰۰۸). نگرش مذهبی با معنایی که به جنبه های مختلف زندگی فرد می‌بخشد، احساس کامروایی و ارزش های شخصی را از محدوده ی محدودیت ها و امکانات مادی، فراتر می‌برد. در چنین حالتی، فرد اهداف و ارزش های اساسی خود را برمبنای اهدافی فراتر از زندگی مادی و روزمره ی خویش، قرار می‌دهد، به طوریکه هیچیک از این محدودیت ها و امکانات، نمی‌تواند مانع فرد برای رسیدن به اهداف معناگرای او شود. مطمئناً چنین احساس کامروایی ناشی از تحقق ارزش ها و اهداف، می‌تواند فرد را مستعد تجربه ی میزان بالایی از هیجانات مثبت نماید و او را در برابر بسیاری از هیجانات منفی، محافظت نماید (زینبائوئر و پارگامنت، ۲۰۰۵). عقاید مذهبی و معنوی به سبب امکان معنایابی و تعبیر مجدد موقعیت ها به صورت مثبت، می‌توانند در موقعیت های عادی و حتی در موقعیت های چالش برانگیز زندگی، فرد را مستعد تجربه ی هیجانات مثبت کنند (امونز، ۲۰۰۵). فرانکل در همین راستا معتقد است که افراد معناجو و معناگرا که خود را وقف معنایی فراتر از خود و فراتر از زندگی عینی و مادی روزمره می‌کنند، به کرات، احساس لذت و خوشبختی را تجربه خواهند کرد، بدون اینکه لذت گرایی هدف آنان بوده باشد. در واقع فرانکل معتقد است که لذت واقعی و پایدار، پیامد انکار ناپذیر فرارفتن از خود و جستجوی معنایی ورای خود و زندگی شخصی خویش است. زیرا اگر چنین معنایی، به هدف اصلی فرد در زندگی تبدیل شود، آنگاه چنین هدفی در شرایط مختلف زندگی، حتی در شرایط دشوار و رویدادهای سخت بیرونی، قابل تحقق است (شولتز، ترجمه ی خوشدل، ۱۳۸۵)، و مطمئناً تحقق یک هدف و یا احساس در مسیر هدف بودن، می‌تواند مستقیماً در افزایش هیجانات مثبتی همچون احساس لذت، نقش داشته باشد (کسبیر و داینر، ۲۰۰۸). به علاوه نگرش مذهبی در بعد اجتماعی نیز از یک سو با فراهم آوردن شبکه های روابط اجتماعی منسجم بین افراد هم مذهب و از سوی دیگر با تأثیر مثبتی که بر الگوهای روابط بین فردی دارد، می‌تواند سهم بسزایی در تجربه ی هیجانات مثبت از جمله شادی و لذت و نیز مقابله مؤثر با استرس های زندگی روزمره را فراهم آورد (کار، ۲۰۰۵).

امروزه مطالعات و پژوهش های حیطه ی سلامت روان، اذعان دارند که در فرایند مقابله با موقعیت های استرس زای زندگی روزمره، نباید فقط بر حالات منفی و آسیب شناسی روانی تمرکز کرد، بلکه نقش حالات مثبت روانشناختی نیز در فرایند مقابله بسیار برجسته است. بر این اساس بیان می‌شود که هیجانات مثبت و عواملی که می‌توانند به ایجاد هیجانات مثبت منجر شوند، نقش بسیار مهمی‌در مقابله مؤثر با عوامل استرس زا و در نتیجه حفظ و ارتقاء سلامت روان خواهند داشت. در این میان نقش معنایابی بسیار برجسته است و به عنوان مهمترین عامل برای ایجاد و تداوم هیجانات مثبت در موقعیت های استرس زای زندگی روزمره قلمداد می‌شود (گلانز و شوارتز، ۲۰۰۸). بنابراین نگرش مذهبی با تأثیری که بر تجربه ی هیجانات مثبت دارد می‌تواند به عنوان یکی از مهمترین منابع مقابله با موقعیت های استرس زا و یکی از مهمترین عوامل حفظ سلامت روانی و پیشگیری از وقوع حالات آسیب شناسی روانی، قلمداد شود (پارگامنت و همکاران، ۲۰۰۵)
۵-۳ جمع بندی و نتیجه گیری
در این فصل نتایج به دست آمده در این پژوهش، ضمن اشاره به نتایج پژوهش های پیشین، مورد بررسی قرار گرفت. تمام فرضیه های این پژوهش به غیر از یکی از فرضیه ها تأیید شد و دلایل و تبیین های احتمالی برای نتایج به دست آمده، مورد بحث قرار گرفت. در مجموع، یافته های پژوهش حاضر، نشان می‌دهد که روان نمایشگری با محتوای معنوی می‌تواند به عنوان یک مداخله ی اثربخش برای ارتقاء سطح شادی، لذت و سلامت روان دانشجویان در نظر گرفته شود. همچنین نتایج این پژوهش بیانگر آن است که هیجانات شادی و لذت، نقش مهمی‌در سلامت روان دانشجویان دارند و نگرش مذهبی می‌تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم نقش حائز اهمیتی در تجربه ی هیجانات مثبت و سلامت روان دانشجویان داشته باشد.
۵-۴ محدودیتهای پژوهش

1. مهمترین محدودیت پژوهش حاضر، بویژه در بخش مربوط به بررسی مدل ساختاری ارائه شده، حجم محدود نمونه ی پژوهش می‌باشد. اگرچه برای مدل سازی معادلات ساختاری، حجم به کار رفته در این پژوهش به عنوان حداقل حجم نمونه،‌ قابل قبول است، اما نمونه هایی با حجم بالاتر می‌تواند سطح دقت تحلیل ها را بسیار افزایش دهد (شوماخر و لومکس؛ ترجمه ی قاسمی، ۱۳۸۸).
2. در این پژوهش، هم در بخش طرح آزمایشی پژوهش و هم در بخش مربوط به بررسی مدل ساختاری پژوهش، ناهمگنی آشکاری در ترکیب جنسیتی وجود داشت، به طوریکه اکثر اعضای شرکت کننده در پژوهش را دختران تشکیل می‌دادند. بنابراین تعمیم این نتایج به دانشجویان پسر باید با احتیاط صورت گیرد.
3. این پژوهش فقط با جمعیت دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان صورت گرفت. لذا در تعمیم نتایج آن به دانشجویان سایر دانشگاه ها و سایر مقاطع تحصیلات عالی، باید جانب احتیاط را رعایت نمود.

۴٫